১৬০. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং । তত্থাযং সমযো। গিলানা হোতি ভিক্খুনী – অযং তত্থ সমযো’’তি।
১৬১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুনুপস্সযো নাম যত্থ ভিক্খুনিযো একরত্তম্পি ৰসন্তি। উপসঙ্কমিত্ৰাতি তত্থ গন্ত্ৰা। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। ওৰদেয্যাতি অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। গিলানা নাম ভিক্খুনী ন সক্কোতি ওৰাদায ৰা সংৰাসায ৰা গন্তুং। ১৬২. উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা অঞ্ঞত্র সমযা ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নায ৰেমতিকো ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা অঞ্ঞত্র সমযা ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নায অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা অঞ্ঞত্র সমযা ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। একতোউপসম্পন্নায ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স । অনুপসম্পন্নায ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নায অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৬৩. অনাপত্তি সমযে, উদ্দেসং দেন্তো, পরিপুচ্ছং দেন্তো, ‘‘ওসারেহি অয্যা’’তি ৰুচ্চমানো ওসারেতি, পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতি, অঞ্ঞস্সত্থায ভণন্তং ভিক্খুনিযো সুণন্তি, সিক্খমানায সামণেরিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ভিক্খুনুপস্সযসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. আমিসসিক্খাপদং ১৬৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে । তেন খো পন সমযেন থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তা লাভিনো হোন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারানং। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ এৰং ৰদন্তি – ‘‘ন বহুকতা থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং; আমিসহেতু থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ এৰং ৰক্খন্তি – ‘ন বহুকতা থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং; আমিসহেতু থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তী’’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, এৰং ৰদেথ – ‘ন বহুকতা থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং; আমিসহেতু থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তী’’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, এৰং ৰক্খথ – ন বহুকতা থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং; আমিসহেতু থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তীতি! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৬৫. ‘‘যো পন ভিক্খু এৰং ৰদেয্য – ‘আমিসহেতু থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰন্দতী’তি, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৬৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। আমিসহেতূতি চীৰরহেতু পিণ্ডপাতহেতু সেনাসনহেতু গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারহেতু সক্কারহেতু গরুকারহেতু মাননহেতু ৰন্দনহেতু পূজনহেতু। এৰং ৰদেয্যাতি উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং ভিক্খুনোৰাদকং অৰণ্ণং কত্তুকামো অযসং কত্তুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি – ‘‘চীৰরহেতু পিণ্ডপাতহেতু সেনাসনহেতু গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারহেতু সক্কারহেতু গরুকারহেতু মাননহেতু ৰন্দনহেতু পূজনহেতু ওৰদতী’’তি ভণতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৬৭. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন অসম্মতং ভিক্খুনোৰাদকং অৰণ্ণং কত্তুকামো অযসং কত্তুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি – ‘‘চীৰরহেতু…পে॰… পূজনহেতু ওৰদতী’’তি ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং ৰা অসম্মতং ৰা ভিক্খুনোৰাদকং অৰণ্ণং কত্তুকামো অযসং কত্তুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি – ‘‘চীৰরহেতু পিণ্ডপাতহেতু সেনাসনহেতু গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারহেতু সক্কারহেতু গরুকারহেতু মাননহেতু ৰন্দনহেতু পূজনহেতু ওৰদতী’’তি ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ১৬৮. অনাপত্তি পকতিযা চীৰরহেতু পিণ্ডপাতহেতু সেনাসনহেতু গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারহেতু সক্কারহেতু গরুকারহেতু মাননহেতু ৰন্দনহেতু পূজনহেতু ওৰদন্তং ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। আমিসসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. চীৰরদানসিক্খাপদং ১৬৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু সাৰত্থিযং অঞ্ঞতরিস্সা ৰিসিখায পিণ্ডায চরতি। অঞ্ঞতরাপি ভিক্খুনী তস্সা ৰিসিখায পিণ্ডায চরতি। অথ খো সো ভিক্খু তং ভিক্খুনিং এতদৰোচ – ‘‘গচ্ছ, ভগিনি, অমুকস্মিং ওকাসে ভিক্খা দিয্যতী’’তি। সাপি খো এৰমাহ – ‘‘গচ্ছায্য, অমুকস্মিং ওকাসে ভিক্খা দিয্যতী’’তি। তে অভিণ্হদস্সনেন সন্দিট্ঠা অহেসুং। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স চীৰরং ভাজীযতি। অথ খো সা ভিক্খুনী ওৰাদং গন্ত্ৰা যেন সো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতং খো তং ভিক্খুনিং সো ভিক্খু এতদৰোচ – ‘‘অযং মে, ভগিনি, চীৰরপটিৰীসো [পটিৰিংসো (সী॰), পটিৰিসো (ইতিপি)]; সাদিযিস্সসী’’তি? ‘‘আমায্য, দুব্বলচীৰরাম্হী’’তি। অথ খো সো ভিক্খু তস্সা ভিক্খুনিযা চীৰরং অদাসি। সোপি খো ভিক্খু দুব্বলচীৰরো হোতি। ভিক্খূ তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘করোহি দানি তে, আৰুসো, চীৰর’’ন্তি । অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু ভিক্খুনিযা চীৰরং দস্সতী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, ভিক্খুনিযা চীৰরং অদাসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ‘‘ঞাতিকা তে , ভিক্খু, অঞ্ঞাতিকা’’তি? ‘‘অঞ্ঞাতিকা, ভগৰা’’তি। ‘‘অঞ্ঞাতকো, মোঘপুরিস, অঞ্ঞাতিকায ন জানাতি পতিরূপং ৰা অপ্পতিরূপং ৰা সন্তং ৰা অসন্তং ৰা। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং দস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং দদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৭০. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ভিক্খুনীনং পারিৰত্তকং [পারিৰট্টকং (ইতিপি)] চীৰরং ন দেন্তি। ভিক্খুনিযো উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অয্যা অম্হাকং পারিৰত্তকং চীৰরং ন দস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তাসং ভিক্খুনীনং উজ্ঝাযন্তীনং খিয্যন্তীনং ৰিপাচেন্তীনং। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চন্নং পারিৰত্তকং দাতুং। ভিক্খুস্স, ভিক্খুনিযা, সিক্খমানায, সামণেরস্স, সামণেরিযা – অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেসং পঞ্চন্নং পারিৰত্তকং দাতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৭১. ‘‘যো পন ভিক্খু অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং দদেয্য, অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৭২. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অঞ্ঞাতিকা নাম মাতিতো ৰা পিতিতো ৰা যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা অসম্বদ্ধা। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং [ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমং (সী॰)]। অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকাতি ঠপেত্ৰা পারিৰত্তকং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৭৩. অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী চীৰরং দেতি, অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞাতিকায ৰেমতিকো চীৰরং দেতি, অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞী চীৰরং দেতি, অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একতো উপসম্পন্নায চীৰরং দেতি, অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৭৪. অনাপত্তি ঞাতিকায, পারিৰত্তকং পরিত্তেন ৰা ৰিপুলং, ৰিপুলেন ৰা পরিত্তং, ভিক্খুনী ৰিস্সাসং গণ্হাতি, তাৰকালিকং গণ্হাতি, চীৰরং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং পরিক্খারং দেতি, সিক্খমানায, সামণেরিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। চীৰরদানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. চীৰরসিব্বনসিক্খাপদং ১৭৫. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উদাযী পট্টো [পট্ঠো (সী॰ স্যা॰)] হোতি চীৰরকম্মং কাতুং। অঞ্ঞতরা ভিক্খুনী যেনাযস্মা উদাযী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং উদাযিং এতদৰোচ – ‘‘সাধু মে, ভন্তে, অয্যো চীৰরং সিব্বতূ’’তি। অথ খো আযস্মা উদাযী তস্সা ভিক্খুনিযা চীৰরং সিব্বিত্ৰা সুরত্তং সুপরিকম্মকতং কত্ৰা মজ্ঝে পটিভানচিত্তং ৰুট্ঠাপেত্ৰা সংহরিত্ৰা নিক্খিপি। অথ খো সা ভিক্খুনী যেনাযস্মা উদাযী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং উদাযিং এতদৰোচ – ‘‘কহং তং, ভন্তে, চীৰর’’ন্তি? ‘‘হন্দ, ভগিনি , ইমং চীৰরং যথাসংহটং হরিত্ৰা নিক্খিপিত্ৰা যদা ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদং আগচ্ছতি তদা ইমং চীৰরং পারুপিত্ৰা ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো আগচ্ছা’’তি। অথ খো সা ভিক্খুনী তং চীৰরং যথাসংহটং হরিত্ৰা নিক্খিপিত্ৰা যদা ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদং আগচ্ছতি তদা তং চীৰরং পারুপিত্ৰা ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো আগচ্ছতি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘যাৰ ছিন্নিকা ইমা ভিক্খুনিযো ধুত্তিকা অহিরিকাযো, যত্র হি নাম চীৰরে পটিভানচিত্তং ৰুট্ঠাপেস্সন্তী’’তি! ভিক্খুনিযো এৰমাহংসু – ‘‘কস্সিদং কম্ম’’ন্তি? ‘‘অয্যস্স উদাযিস্সা’’তি। ‘‘যেপি তে ছিন্নকা ধুত্তকা অহিরিকা তেসম্পি এৰরূপং ন সোভেয্য, কিং পন অয্যস্স উদাযিস্সা’’তি! অথ খো তা ভিক্খুনিযো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উদাযী ভিক্খুনিযা চীৰরং সিব্বিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উদাযি, ভিক্খুনিযা চীৰরং সিব্বসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ‘‘ঞাতিকা তে, উদাযি, অঞ্ঞাতিকা’’তি? ‘‘অঞ্ঞাতিকা, ভগৰা’’তি। ‘‘অঞ্ঞাতকো, মোঘপুরিস, অঞ্ঞাতিকায ন জানাতি পতিরূপং ৰা অপ্পতিরূপং ৰা পাসাদিকং ৰা অপাসাদিকং ৰা। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং সিব্বিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৭৬. ‘‘যো পন ভিক্খু অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং সিব্বেয্য ৰা সিব্বাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৭৭. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অঞ্ঞাতিকা নাম মাতিতো ৰা পিতিতো ৰা যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা অসম্বদ্ধা। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং। সিব্বেয্যাতি সযং সিব্বতি আরাপথে আরাপথে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সিব্বাপেয্যাতি অঞ্ঞং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সকিং আণত্তো বহুকম্পি সিব্বতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৭৮. অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী চীৰরং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞাতিকায ৰেমতিকো চীৰরং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞী চীৰরং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একতোউপসম্পন্নায চীৰরং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৭৯. অনাপত্তি ঞাতিকায, চীৰরং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং পরিক্খারং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, সিক্খমানায, সামণেরিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। চীৰরসিব্বনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. সংৰিধানসিক্খাপদং ১৮০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘যথেৰ মযং সপজাপতিকা আহিণ্ডাম, এৰমেৰিমে সমণা সক্যপুত্তিযা ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায আহিণ্ডন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ। ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য, অন্তমসো গামন্তরম্পি, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৮১. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ সাকেতা সাৰত্থিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো তে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘মযম্পি অয্যেহি সদ্ধিং গমিস্সামা’’তি। ‘‘ন, ভগিনী, কপ্পতি ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিতুং। তুম্হে ৰা পঠমং গচ্ছথ মযং ৰা গমিস্সামা’’তি। ‘‘অয্যা, ভন্তে, অগ্গপুরিসা। অয্যাৰ পঠমং গচ্ছন্তূ’’তি। অথ খো তাসং ভিক্খুনীনং পচ্ছা গচ্ছন্তীনং অন্তরামগ্গে চোরা অচ্ছিন্দিংসু চ দূসেসুঞ্চ। অথ খো তা ভিক্খুনিযো সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খুনীনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খুনিযো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সত্থগমনীযে মগ্গে সাসঙ্কসম্মতে সপ্পটিভযে ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৮২. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য, অন্তমসো গামন্তরম্পি, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো । সত্থগমনীযো হোতি মগ্গো সাসঙ্কসম্মতো সপ্পটিভযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। ১৮৩. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। সদ্ধিন্তি একতো। সংৰিধাযাতি – ‘‘গচ্ছাম, ভগিনি, গচ্ছামায্য; গচ্ছামায্য, গচ্ছাম, ভগিনি; অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা গচ্ছামা’’তি সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অন্তমসো গামন্তরম্পীতি কুক্কুটসম্পাতে গামে, গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগামকে অরঞ্ঞে, অদ্ধযোজনে অদ্ধযোজনে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। সত্থগমনীযো নাম মগ্গো ন সক্কা হোতি ৰিনা সত্থেন গন্তুং। সাসঙ্কং নাম তস্মিং মগ্গে [যস্মিং মগ্গে (?)] চোরানং নিৰিট্ঠোকাসো দিস্সতি, ভুত্তোকাসো দিস্সতি, ঠিতোকাসো দিস্সতি, নিসিন্নোকাসো দিস্সতি, নিপন্নোকাসো দিস্সতি। সপ্পটিভযং নাম তস্মিং মগ্গে চোরেহি মনুস্সা হতা দিস্সন্তি, ৰিলুত্তা দিস্সন্তি, আকোটিতা দিস্সন্তি, সপ্পটিভযং গন্ত্ৰা অপ্পটিভযং দস্সেত্ৰা উয্যোজেতব্বা – ‘‘গচ্ছথ ভগিনিযো’’তি। ১৮৪. সংৰিদহিতে সংৰিদহিতসঞ্ঞী একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সংৰিদহিতে ৰেমতিকো একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সংৰিদহিতে, অসংৰিদহিতসঞ্ঞী একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু সংৰিদহতি ভিক্খুনী ন সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে সংৰিদহিতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে অসংৰিদহিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৮৫. অনাপত্তি সমযে, অসংৰিদহিত্ৰা গচ্ছতি, ভিক্খুনী সংৰিদহতি , ভিক্খু ন সংৰিদহতি, ৰিসঙ্কেতেন গচ্ছন্তি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সংৰিধানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. নাৰাভিরুহনসিক্খাপদং ১৮৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং [একনাৰং (স্যা॰)] অভিরুহন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘যথেৰ মযং সপজাপতিকা নাৰায [একনাৰায (স্যা॰)] কীল়াম, এৰমেৰিমে সমণা সক্যপুত্তিযা ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায নাৰায কীল়ন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহিস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং [একনাৰং (স্যা॰)] অভিরুহেয্য, উদ্ধংগামিনিং ৰা অধোগামিনিং ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৮৭. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ সাকেতা সাৰত্থিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। অন্তরামগ্গে নদী তরিতব্বা [উত্তরিতব্বা (স্যা॰)] হোতি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো তে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘মযম্পি অয্যেহি সদ্ধিং উত্তরিস্সামা’’তি। ‘‘ন, ভগিনী, কপ্পতি ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহিতুং; তুম্হে ৰা পঠমং উত্তরথ মযং ৰা উত্তরিস্সামা’’তি । ‘‘অয্যা, ভন্তে, অগ্গপুরিসা। অয্যাৰ পঠমং উত্তরন্তূ’’তি। অথ খো তাসং ভিক্খুনীনং পচ্ছা উত্তরন্তীনং চোরা অচ্ছিন্দিংসু চ দূসেসুঞ্চ । অথ খো তা ভিক্খুনিযো সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খুনীনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খুনিযো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিরিযং তরণায ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৮৮. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহেয্য উদ্ধংগামিনিং ৰা অধোগামিনিং ৰা, অঞ্ঞত্র তিরিযং তরণায, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৮৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না । সদ্ধিন্তি একতো। সংৰিধাযাতি ‘‘অভিরুহাম, ভগিনি, অভিরুহামায্য; অভিরুহামায্য, অভিরুহাম, ভগিনি; অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা অভিরুহামা’’তি সংৰিদহতি আপত্তি দুক্কটস্স। ভিক্খুনিযা অভিরুল়্হে ভিক্খু অভিরুহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খুম্হি অভিরুল়্হে ভিক্খুনী অভিরুহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা অভিরুহন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উদ্ধংগামিনিন্তি উজ্জৰনিকায। অধোগামিনিন্তি ওজৰনিকায। অঞ্ঞত্র তিরিযং তরণাযাতি ঠপেত্ৰা তিরিযং তরণং। কুক্কুটসম্পাতে গামে, গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগামকে অরঞ্ঞে, অড্ঢযোজনে অড্ঢযোজনে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৯০. সংৰিদহিতে সংৰিদহিতসঞ্ঞী একং নাৰং অভিরুহতি উদ্ধংগামিনিং ৰা অধোগামিনিং ৰা, অঞ্ঞত্র তিরিযং তরণায , আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সংৰিদহিতে ৰেমতিকো একং নাৰং অভিরুহতি উদ্ধংগামিনিং ৰা অধোগামিনিং ৰা, অঞ্ঞত্র তিরিযং তরণায, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সংৰিদহিতে অসংৰিদহিতসঞ্ঞী একং নাৰং অভিরুহতি উদ্ধংগামিনিং ৰা অধোগামিনিং ৰা, অঞ্ঞত্র তিরিযং তরণায, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু সংৰিদহতি, ভিক্খুনী ন সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে সংৰিদহিতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অসংৰিদহিতে, অসংৰিদহিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৯১. অনাপত্তি তিরিযং তরণায, অসংৰিদহিত্ৰা অভিরুহন্তি, ভিক্খুনী সংৰিদহতি, ভিক্খু ন সংৰিদহতি, ৰিসঙ্কেতেন অভিরুহন্তি, আপদাসু উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিস্সাতি। নাৰাভিরুহনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. পরিপাচিতসিক্খাপদং ১৯২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন থুল্লনন্দা ভিক্খুনী অঞ্ঞতরস্স কুলস্স কুলূপিকা হোতি নিচ্চভত্তিকা। তেন চ গহপতিনা থেরা ভিক্খূ নিমন্তিতা হোন্তি। অথ খো থুল্লনন্দা ভিক্খুনী পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন তং কুলং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘কিমিদং, গহপতি, পহূতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযত্ত’’ন্তি? ‘‘থেরা মযা, অয্যে, নিমন্তিতা’’তি। ‘‘কে পন তে, গহপতি, থেরা’’তি? ‘‘অয্যো সারিপুত্তো অয্যো মহামোগ্গল্লানো অয্যো মহাকচ্চানো অয্যো মহাকোট্ঠিকো অয্যো মহাকপ্পিনো অয্যো মহাচুন্দো অয্যো অনুরুদ্ধো অয্যো রেৰতো অয্যো উপালি অয্যো আনন্দো অয্যো রাহুলো’’তি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, গহপতি, মহানাগে তিট্ঠমানে চেটকে নিমন্তেসী’’তি? ‘‘কে পন তে, অয্যে, মহানাগা’’তি? ‘‘অয্যো দেৰদত্তো অয্যো কোকালিকো অয্যো কটমোদকতিস্সকো [কটমোরকতিস্সকো (সী॰) কতমোরকতিস্সকো (স্যা॰)] অয্যো খণ্ডদেৰিযা পুত্তো অয্যো সমুদ্দদত্তো’’তি। অযং চরহি থুল্লনন্দাযভিক্খুনিযা অন্তরা কথা ৰিপ্পকতা, অথ তে থেরা ভিক্খূ পৰিসিংসু। ‘‘সচ্চং মহানাগা খো তযা, গহপতি, নিমন্তিতা’’তি। ‘‘ইদানেৰ খো ত্ৰং, অয্যে, চেটকে অকাসি; ইদানি মহানাগে’’তি। ঘরতো চ নিক্কড্ঢি, নিচ্চভত্তঞ্চ পচ্ছিন্দি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম দেৰদত্তো জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জিস্সতী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, দেৰদত্ত, জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জিস্সসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৯৩. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু রাজগহা পব্বজিতো ঞাতিকুলং অগমাসি। মনুস্সা – ‘‘চিরস্সম্পি ভদন্তো আগতো’’তি সক্কচ্চং ভত্তং অকংসু। তস্স কুলস্স কুলূপিকা ভিক্খুনী তে মনুস্সে এতদৰোচ – ‘‘দেথয্যস্স, আৰুসো, ভত্ত’’ন্তি। অথ খো সো ভিক্খু – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তো ন পটিগ্গহেসি। নাসক্খি পিণ্ডায চরিতুং, ছিন্নভত্তো অহোসি। অথ খো সো ভিক্খু আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পুব্বে গিহিসমারম্ভে জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৯৪. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জেয্য, অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৯৫. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি সা ৰা আরোচেতি। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। পরিপাচেতি নাম পুব্বে অদাতুকামানং অকত্তুকামানং – ‘‘অয্যো ভাণকো, অয্যো বহুস্সুতো, অয্যো সুত্তন্তিকো, অয্যো ৰিনযধরো, অয্যো ধম্মকথিকো, দেথ অয্যস্স, করোথ অয্যস্সা’’তি এসা পরিপাচেতি নাম। পিণ্ডপাতো নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং। অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভাতি ঠপেত্ৰা গিহিসমারম্ভং। গিহিসমারম্ভো নাম ঞাতকা ৰা হোন্তি পৰারিতা ৰা পকতিপটিযত্তং ৰা। অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা ভুঞ্জিস্সামীতি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৯৬. পরিপাচিতে পরিপাচিতসঞ্ঞী ভুঞ্জতি, অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরিপাচিতে ৰেমতিকো ভুঞ্জতি, অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা, আপত্তি দুক্কটস্স। পরিপাচিতে অপরিপাচিতসঞ্ঞী ভুঞ্জতি, অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা, অনাপত্তি। একতোউপসম্পন্নায পরিপাচিতং ভুঞ্জতি, অঞ্ঞত্র পুব্বে গিহিসমারম্ভা, আপত্তি দুক্কটস্স। অপরিপাচিতে পরিপাচিতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপরিপাচিত্তে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপরিপাচিতে অপরিপাচিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৯৭. অনাপত্তি পুব্বে গিহিসমারম্ভে, সিক্খমানা পরিপাচেতি, সামণেরী পরিপাচেতি, পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পরিপাচিতসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. রহোনিসজ্জসিক্খাপদং ১৯৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো উদাযিস্স পুরাণদুতিযিকা ভিক্খুনীসু পব্বজিতা হোতি। সা আযস্মতো উদাযিস্স সন্তিকে অভিক্খণং আগচ্ছতি, আযস্মাপি উদাযী তস্সা ভিক্খুনিযা সন্তিকে অভিক্খণং গচ্ছতি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উদাযী তস্সা ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উদাযী ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উদাযি, ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৯৯. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২০০. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না । সদ্ধিন্তি একতো। একো একাযাতি ভিক্খু চেৰ হোতি ভিক্খুনী চ। [পাচি॰ ২৮৬, ২৯১; পারা॰ ৪৪৫,৪৫৪] রহো নাম চক্খুস্স রহো সোতস্স রহো। চক্খুস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি অক্খিং ৰা নিখণীযমানে ভমুকং ৰা উক্খিপীযমানে সীসং ৰা উক্খিপীযমানে পস্সিতুং। সোতস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি পকতিকথা সোতুং। নিসজ্জং কপ্পেয্যাতি ভিক্খুনিযা নিসিন্নায ভিক্খু উপনিসিন্নো ৰা হোতি উপনিপন্নো ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিসিন্নে ভিক্খুনী উপনিসিন্না ৰা হোতি উপনিপন্না ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিসিন্না হোন্তি উভো ৰা নিপন্না, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২০১. রহো রহোসঞ্ঞী একো একায নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। রহো ৰেমতিকো একো একায নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। রহো অরহোসঞ্ঞী একো একায নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অরহো রহোসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অরহো ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অরহো অরহোসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২০২. অনাপত্তি যো কোচি ৰিঞ্ঞূ দুতিযো হোতি, তিট্ঠতি ন নিসীদতি, অরহোপেক্খো, অঞ্ঞৰিহিতো নিসীদতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। রহোনিসজ্জসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। ওৰাদৰগ্গো ততিযো। তস্সুদ্দানং – অসম্মতঅত্থঙ্গতূ , পস্সযামিসদানেন। সিব্বতি অদ্ধানং নাৰং ভুঞ্জেয্য, একো একায তে দসাতি॥ ৪. ভোজনৰগ্গো ১. আৰসথপিণ্ডসিক্খাপদং ২০৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযা অৰিদূরে অঞ্ঞতরস্স পূগস্স আৰসথপিণ্ডো পঞ্ঞত্তো হোতি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায সাৰত্থিং পিণ্ডায পৰিসিত্ৰা পিণ্ডং অলভমানা আৰসথং অগমংসু। মনুস্সা – ‘‘চিরস্সম্পি ভদন্তা আগতা’’তি তে সক্কচ্চং পরিৰিসিংসু। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দুতিযম্পি দিৰসং…পে॰… ততিযম্পি দিৰসং পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায সাৰত্থিং পিণ্ডায পৰিসিত্ৰা পিণ্ডং অলভমানা আৰসথং গন্ত্ৰা ভুঞ্জিংসু। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিং মযং করিস্সাম আরামং গন্ত্ৰা! হিয্যোপি ইধেৰ আগন্তব্বং ভৰিস্সতী’’তি, তত্থেৰ অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জন্তি। তিত্থিযা অপসক্কন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জিস্সন্তি! নযিমেসঞ্ঞেৰ আৰসথপিণ্ডো পঞ্ঞত্তো; সব্বেসঞ্ঞেৰ আৰসথপিণ্ডো পঞ্ঞত্তো’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জিস্সন্তীতি…পে॰…সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘একো আৰসথপিণ্ডো ভুঞ্জিতব্বো। ততো চে উত্তরিং ভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২০৪. তেন খো পন সমযেন আযস্মা সারিপুত্তো কোসলেসু জনপদে সাৰত্থিং গচ্ছন্তো যেন অঞ্ঞতরো আৰসথো তেনুপসঙ্কমি। মনুস্সা – ‘‘চিরস্সম্পি থেরো আগতো’’তি সক্কচ্চং পরিৰিসিংসু। অথ খো আযস্মতো সারিপুত্তস্স ভুত্তাৰিস্স খরো আবাধো উপ্পজ্জি, নাসক্খি তম্হা আৰসথা পক্কমিতুং। অথ খো তে মনুস্সা দুতিযম্পি দিৰসং আযস্মন্তং সারিপুত্তং এতদৰোচুং – ‘‘ভুঞ্জথ, ভন্তে’’তি। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তো ন পটিগ্গহেসি; ছিন্নভত্তো অহোসি। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা অনুৰসিত্ৰা অনুৰসিত্ৰা আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২০৫. ‘‘অগিলানেন ভিক্খুনা একো আৰসথপিণ্ডো ভুঞ্জিতব্বো। ততো চে উত্তরি ভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২০৬. অগিলানো নাম সক্কোতি তম্হা আৰসথা পক্কমিতুং। গিলানো নাম ন সক্কোতি তম্হা আৰসথা পক্কমিতুং। আৰসথপিণ্ডো নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং – সালায ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা অজ্ঝোকাসে ৰা অনোদিস্স যাৰদত্থো পঞ্ঞত্তো হোতি। অগিলানেন ভিক্খুনা সকিং ভুঞ্জিতব্বো। ততো চে উত্তরি ‘ভুঞ্জিস্সামী’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২০৭. অগিলানো অগিলানসঞ্ঞী ততুত্তরি আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো ৰেমতিকো ততুত্তরি আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো গিলানসঞ্ঞী ততুত্তরিং আৰসথপিণ্ডং ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। গিলানো অগিলানসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো ৰেমতিকো আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো গিলানসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২০৮. অনাপত্তি গিলানস্স, অগিলানো সকিং ভুঞ্জতি, গচ্ছন্তো, ৰা আগচ্ছন্তো ৰা ভুঞ্জতি, সামিকা নিমন্তেত্ৰা ভোজেন্তি, ওদিস্স পঞ্ঞত্তো হোতি, ন যাৰদত্থো পঞ্ঞত্তো হোতি, পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। আৰসথপিণ্ডসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. গণভোজনসিক্খাপদং ২০৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন দেৰদত্তো পরিহীনলাভসক্কারো সপরিসো কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সন্তি! কস্স সম্পন্নং ন মনাপং, কস্স সাদুং ন রুচ্চতী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম দেৰদত্তো সপরিসো কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, দেৰদত্ত, সপরিসো কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সপরিসো কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১০. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা গিলানে ভিক্খূ ভত্তেন নিমন্তেন্তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১১. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা চীৰরদানসমযে সচীৰরভত্তং পটিযাদেত্ৰা ভিক্খূ নিমন্তেন্তি – ‘‘ভোজেত্ৰা চীৰরেন অচ্ছাদেস্সামা’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। চীৰরং পরিত্তং উপ্পজ্জতি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরদানসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১২. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা চীৰরকারকে ভিক্খূ ভত্তেন নিমন্তেন্তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরকারসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১৩. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মনুস্সেহি সদ্ধিং অদ্ধানং গচ্ছন্তি। অথ খো তে ভিক্খূ তে মনুস্সে এতদৰোচুং – ‘‘মুহুত্তং, আৰুসো, আগমেথ; পিণ্ডায চরিস্সামা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ইধেৰ, ভন্তে, ভুঞ্জথা’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, অদ্ধানগমনসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো, অদ্ধানগমনসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১৪. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মনুস্সেহি সদ্ধিং নাৰায গচ্ছন্তি। অথ খো তে ভিক্খূ তে মনুস্সে এতদৰোচুং – ‘‘মুহুত্তং, আৰুসো, তীরং উপনেথ; পিণ্ডায চরিস্সামা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ইধেৰ, ভন্তে, ভুঞ্জথা’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, নাৰাভিরুহনসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো, অদ্ধানগমনসমযো, নাৰাভিরুহনসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১৫. তেন ০ খো পন সমযেন দিসাসু ৰস্সংৰুট্ঠা ভিক্খূ রাজগহং আগচ্ছন্তি ভগৰন্তং দস্সনায। মনুস্সা নানাৰেরজ্জকে ভিক্খূ পস্সিত্ৰা ভত্তেন নিমন্তেন্তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, মহাসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘গণভোজনে , অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো, অদ্ধানগমনসমযো, নাৰাভিরুহনসমযো, মহাসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২১৬. তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স ঞাতিসালোহিতো আজীৰকেসু পব্বজিতো হোতি। অথ খো সো আজীৰকো যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, মহারাজ, সব্বপাসণ্ডিকভত্তং কাতু’’ন্তি। ‘‘সচে ত্ৰং, ভন্তে, বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পঠমং ভোজেয্যাসি’’। ‘‘এৰং করেয্যামী’’তি। অথ খো সো আজীৰকো ভিক্খূনং সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘অধিৰাসেন্তু মে ভিক্খূ স্ৰাতনায ভত্ত’’ন্তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা গণভোজন’’ন্তি। অথ খো সো আজীৰকো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতা সদ্ধিং সম্মোদি, সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতো খো সো আজীৰকো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ভৰম্পি গোতমো পব্বজিতো, অহম্পি পব্বজিতো; অরহতি পব্বজিতো পব্বজিতস্স পিণ্ডং পটিগ্গহেতুং। অধিৰাসেতু মে ভৰং গোতমো স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো সো আজীৰকো ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সমণভত্তসমযে গণভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২১৭. গণভোজনে , অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো, অদ্ধানগমনসমযো, নাৰাভিরুহনসমযো, মহাসমযো, সমণভত্তসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। ২১৮. গণভোজনং নাম যত্থ চত্তারো ভিক্খূ পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরেন ভোজনেন নিমন্তিতা ভুঞ্জন্তি। এতং গণভোজনং নাম। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। গিলানসমযো নাম অন্তমসো পাদাপি ফলিতা [ফালিতা (স্যা॰ ক॰)] হোন্তি। ‘‘গিলানসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। চীৰরদানসমযো নাম অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চমাসা। ‘‘চীৰরদানসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। চীৰরকারসমযো নাম চীৰরে কযিরমানে। ‘‘চীৰরকারসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। অদ্ধানগমনসমযো নাম ‘‘অদ্ধযোজনং গচ্ছিস্সামী’’তি ভুঞ্জিতব্বং, গচ্ছন্তেন ভুঞ্জিতব্বং, গতেন ভুঞ্জিতব্বং। নাৰাভিরুহনসমযো নাম ‘‘নাৰং অভিরুহিস্সামী’’তি ভুঞ্জিতব্বং, আরুল়্হেন ভুঞ্জিতব্বং, ওরুল়্হেন ভুঞ্জিতব্বং। মহাসমযো নাম যত্থ দ্ৰে তযো ভিক্খূ পিণ্ডায চরিত্ৰা যাপেন্তি, চতুত্থে আগতে ন যাপেন্তি। ‘‘মহাসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। সমণভত্তসমযো নাম যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নো ভত্তং করোতি। ‘‘সমণভত্তসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। ‘‘অঞ্ঞত্র সমযা ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২১৯. গণভোজনে গণভোজনসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। গণভোজনে ৰেমতিকো, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। গণভোজনে নগণভোজনসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নগণভোজনে গণভোজনসঞ্ঞী , আপত্তি দুক্কটস্স। নগণভোজনে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। নগণভোজনে নগণভোজনসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২২০. অনাপত্তি সমযে, দ্ৰে তযো একতো ভুঞ্জন্তি, পিণ্ডায চরিত্ৰা একতো সন্নিপতিত্ৰা ভুঞ্জন্তি, নিচ্চভত্তং, সলাকভত্তং, পক্খিকং, উপোসথিকং, পাটিপদিকং, পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। গণভোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. পরম্পরভোজনসিক্খাপদং ২২১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন ৰেসালিযং পণীতানং ভত্তানং ভত্তপটিপাটি অধিট্ঠিতা হোতি। অথ খো অঞ্ঞতরস্স দলিদ্দস্স কম্মকারস্স [কম্মকরস্স (সী॰)]এতদহোসি – ‘‘ন খো ইদং ওরকং ভৰিস্সতি যথযিমে মনুস্সা সক্কচ্চং ভত্তং করোন্তি; যংনূনাহম্পি ভত্তং করেয্য’’ন্তি। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো যেন কিরপতিকো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং কিরপতিকং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, অয্যপুত্ত, বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স ভত্তং কাতুং। দেহি মে ৰেতন’’ন্তি। সোপি খো কিরপতিকো সদ্ধো হোতি পসন্নো। অথ খো সো কিরপতিকো তস্স দলিদ্দস্স কম্মকারস্স অব্ভাতিরেকং [অতিরেকং (স্যা॰)] ৰেতনং অদাসি। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো সো দলিদ্দো কম্মকারো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। ‘‘মহা খো, আৰুসো, ভিক্খুসঙ্ঘো। জানাহী’’তি। ‘‘হোতু [হোতু মে (ক॰)] ভন্তে, মহা ভিক্খুসঙ্ঘো। বহূ মে বদরা পটিযত্তা বদরমিস্সেন পেয্যা পরিপূরিস্সন্তী’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ – ‘‘দলিদ্দেন কির কম্মকারেন স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো, বদরমিস্সেন পেয্যা পরিপূরিস্সন্তী’’তি। তে কালস্সেৰ পিণ্ডায চরিত্ৰা ভুঞ্জিংসু। অস্সোসুং খো মনুস্সা – ‘‘দলিদ্দেন কির কম্মকারেন বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো’’তি। তে দলিদ্দস্স কম্মকারস্স পহূতং খাদনীযং ভোজনীযং অভিহরিংসু। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন তস্স দলিদ্দস্স কম্মকারস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো ভত্তগ্গে ভিক্খূ পরিৰিসতি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘থোকং, আৰুসো, দেহি। থোকং, আৰুসো, দেহী’’তি। ‘‘মা খো তুম্হে, ভন্তে, ‘অযং দলিদ্দো কম্মকারো’তি থোকং থোকং পটিগ্গণ্হিত্থ। পহূতং মে খাদনীযং ভোজনীযং পটিযত্তং। পটিগ্গণ্হথ, ভন্তে, যাৰদত্থ’’ন্তি। ‘‘ন খো মযং, আৰুসো, এতংকারণা থোকং থোকং পটিগ্গণ্হাম। অপিচ, মযং কালস্সেৰ পিণ্ডায চরিত্ৰা ভুঞ্জিম্হা; তেন মযং থোকং থোকং পটিগ্গণ্হামা’’তি। অথ খো সো দলিদ্দো কম্মকারো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা মযা নিমন্তিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তি! ন চাহং পটিবলো যাৰদত্থং দাতু’’ন্তি? অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স দলিদ্দস্স কম্মকারস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ অঞ্ঞত্র নিমন্তিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ অঞ্ঞত্র নিমন্তিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জন্তীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা অঞ্ঞত্র নিমন্তিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘পরম্পরভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২২২. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু গিলানো হোতি। অঞ্ঞতরো ভিক্খু পিণ্ডপাতং আদায যেন সো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘ভুঞ্জাহি, আৰুসো’’তি। ‘‘অলং, আৰুসো, অত্থি মে ভত্তপচ্চাসা’’তি। তস্স ভিক্খুনো পিণ্ডপাতো উস্সূরে [উস্সূরেন (ক॰)] আহরীযিত্থ। সো ভিক্খু ন চিত্তরূপং ভুঞ্জি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা পরম্পরভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন , ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘পরম্পরভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২২৩. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা চীৰরদানসমযে সচীৰরভত্তং পটিযাদেত্ৰা [পটিযাদাপেত্ৰা (ইতিপি)] ভিক্খূ নিমন্তেন্তি – ‘‘ভোজেত্ৰা চীৰরেন অচ্ছাদেস্সামা’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা পরম্পরভোজন’’ন্তি। চীৰরং পরিত্তং উপ্পজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরদানসমযে পরম্পরভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘পরম্পরভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২২৪. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা চীৰরকারকে ভিক্খূ ভত্তেন নিমন্তেন্তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি – ‘‘পটিক্খিত্তং ভগৰতা পরম্পরভোজন’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরকারসমযে পরম্পরভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২২৫. ‘‘পরম্পরভোজনে, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। গিলানসমযো, চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২২৬. অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায আযস্মতা আনন্দেন পচ্ছাসমণেন যেন অঞ্ঞতরং কুলং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। অথ খো তে মনুস্সা ভগৰতো চ আযস্মতো চ আনন্দস্স ভোজনং অদংসু। আযস্মা আনন্দো কুক্কুচ্চাযন্তো ন পটিগ্গণ্হাতি। ‘‘গণ্হাহি [পতিগণ্হাহি (সী॰)], আনন্দা’’তি। ‘‘অলং, ভগৰা , অত্থি মে ভত্তপচ্চাসা’’তি। ‘‘তেনহানন্দ, ৰিকপ্পেত্ৰা গণ্হাহী’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিকপ্পেত্ৰা [ভত্তপচ্চাসং ৰিকপ্পেত্ৰা (স্যা॰)] পরম্পরভোজনং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ৰিকপ্পেতব্বং – ‘ময্হং ভত্তপচ্চাসং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’’তি। ২২৭. পরম্পরভোজনং নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরেন ভোজনেন নিমন্তিতো, তং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং ভুঞ্জতি, এতং পরম্পরভোজনং নাম। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। গিলানসমযো নাম ন সক্কোতি একাসনে নিসিন্নো যাৰদত্থং ভুঞ্জিতুং। ‘‘গিলানসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। চীৰরদানসমযো নাম অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চ মাসা। ‘‘চীৰরদানসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। চীৰরকারসমযো নাম চীৰরে কযিরমানে। ‘‘চীৰরকারসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং। ‘‘অঞ্ঞত্র সমযা ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২২৮. পরম্পরভোজনে পরম্পরভোজনসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরম্পরভোজনে ৰেমতিকো, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরম্পরভোজনে নপরম্পরভোজনসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নপরম্পরভোজনে পরম্পরভোজনসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। নপরম্পরভোজনে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। নপরম্পরভোজনে নপরম্পরভোজনসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২২৯. অনাপত্তি সমযে, ৰিকপ্পেত্ৰা ভুঞ্জতি, দ্ৰে তযো নিমন্তনে একতো ভুঞ্জতি, নিমন্তনপটিপাটিযা ভুঞ্জতি, সকলেন গামেন নিমন্তিতো তস্মিং গামে যত্থ কত্থচি ভুঞ্জতি , সকলেন পূগেন নিমন্তিতো তস্মিং পূগে যত্থ কত্থচি ভুঞ্জতি, নিমন্তিযমানো ভিক্খং গহেস্সামীতি ভণতি, নিচ্চভত্তে, সলাকভত্তে, পক্খিকে, উপোসথিকে, পাটিপদিকে, পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পরম্পরভোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. কাণমাতুসিক্খাপদং ২৩০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন কাণমাতা উপাসিকা সদ্ধা হোতি পসন্না। কাণা গামকে অঞ্ঞতরস্স পুরিসস্স দিন্না হোতি। অথ খো কাণা মাতুঘরং অগমাসি কেনচিদেৰ করণীযেন। অথ খো কাণায সামিকো কাণায সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘আগচ্ছতু কাণা, ইচ্ছামি কাণায আগত’’ন্তি। অথ খো কাণমাতা উপাসিকা ‘‘কিস্মিং ৰিয রিত্তহত্থং গন্তু’’ন্তি পূৰং [পূপং (ণ্ৰাদিমোগ্গল্লানে)]পচি। পক্কে পূৰে অঞ্ঞতরো পিণ্ডচারিকো ভিক্খু কাণমাতায উপাসিকায নিৰেসনং পাৰিসি। অথ খো কাণমাতা উপাসিকা তস্স ভিক্খুনো পূৰং দাপেসি। সো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। সোপি নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। যথাপটিযত্তং পূৰং পরিক্খযং অগমাসি। দুতিযম্পি খো কাণায সামিকো কাণায সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘আগচ্ছতু কাণা, ইচ্ছামি কাণায আগত’’ন্তি। দুতিযম্পি খো কাণমাতা উপাসিকা ‘‘কিস্মিং ৰিয রিত্তহত্তং গন্তু’’ন্তি পূৰং পচি। পক্কে পূৰে অঞ্ঞতরো পিণ্ডচারিকো ভিক্খু কাণমাতায উপাসিকায নিৰেসনং পাৰিসি। অথ খো কাণমাতা উপাসিকা তস্স ভিক্খুনো পূৰং দাপেসি। সো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। সোপি নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। যথাপটিযত্তং পূৰং পরিক্খযং অগমাসি। ততিযম্পি খো কাণায সামিকো কাণায সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘আগচ্ছতু কাণা, ইচ্ছামি কাণায আগতং। সচে কাণা নাগচ্ছিস্সতি, অহং অঞ্ঞং পজাপতিং আনেস্সামী’’তি। ততিযম্পি খো কাণমাতা উপাসিকা কিস্মিং ৰিয রিত্তহত্থং গন্তুন্তি পূৰং পচি। পক্কে পূৰে অঞ্ঞতরো পিণ্ডচারিকো ভিক্খু কাণমাতায উপাসিকায নিৰেসনং পাৰিসি। অথ খো কাণমাতা উপাসিকা তস্স ভিক্খুনো পূৰং দাপেসি। সো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। সোপি নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি পূৰং দাপেসি। যথাপটিযত্তং পূৰং পরিক্খযং অগমাসি। অথ খো কাণায সামিকো অঞ্ঞং পজাপতিং আনেসি। অস্সোসি খো কাণা – ‘‘তেন কির পুরিসেন অঞ্ঞা পজাপতি আনীতা’’তি। সা রোদন্তী অট্ঠাসি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন কাণমাতায উপাসিকায নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। অথ খো কাণমাতা উপাসিকা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো কাণমাতরং উপাসিকং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কিস্সাযং কাণা রোদতী’’তি? অথ খো কাণমাতা উপাসিকা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা কাণমাতরং উপাসিকং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। ২৩১. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো সত্থো রাজগহা পটিযালোকং গন্তুকামো হোতি। অঞ্ঞতরো পিণ্ডচারিকো ভিক্খু তং সত্থং পিণ্ডায পাৰিসি। অঞ্ঞতরো উপাসকো তস্স ভিক্খুনো সত্তুং দাপেসি। সো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি সত্তুং দাপেসি। সো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞস্স আচিক্খি। তস্সপি সত্তুং দাপেসি। যথাপটিযত্তং পাথেয্যং পরিক্খযং অগমাসি । অথ খো সো উপাসকো তে মনুস্সে এতদৰোচ – ‘‘অজ্জণ্হো, অয্যা, আগমেথ, যথাপটিযত্তং পাথেয্যং অয্যানং দিন্নং। পাথেয্যং পটিযাদেস্সামী’’তি। ‘‘নায্যো [নায্য (স্যা॰)] সক্কা আগমেতুং, পযাতো সত্থো’’তি অগমংসু। অথ খো তস্স উপাসকস্স পাথেয্যং পটিযাদেত্ৰা পচ্ছা গচ্ছন্তস্স চোরা অচ্ছিন্দিংসু। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা ন মত্তং জানিত্ৰা পটিগ্গহেস্সন্তি! অযং ইমেসং দত্ৰা পচ্ছা গচ্ছন্তো চোরেহি অচ্ছিন্নো’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামি দস অত্থৰসে পটিচ্চ – সঙ্ঘসুট্ঠুতায, সঙ্ঘফাসুতায…পে॰… ৰিনযানুগ্গহায। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৩২. ‘‘ভিক্খুং পনেৰ কুলং উপগতং পূৰেহি ৰা মন্থেহি ৰা অভিহট্ঠুং পৰারেয্য, আকঙ্খমানেন ভিক্খুনা দ্ৰত্তিপত্তপূরা পটিগ্গহেতব্বা ততো চে উত্তরি পটিগ্গণ্হেয্য পাচিত্তিযং। দ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গহেত্ৰা ততো নীহরিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰিভজিতব্বং। অযং তত্থ সামীচী’’তি। ২৩৩. ভিক্খুং পনেৰ কুলং উপগতন্তি কুলং নাম চত্তারি কুলানি – খত্তিযকুলং, ব্রাহ্মণকুলং, ৰেস্সকুলং, সুদ্দকুলং। উপগতন্তি তত্থ গতং। পূৰং নাম যংকিঞ্চি পহেণকত্থায পটিযত্তং। মন্থং নাম যংকিঞ্চি পাথেয্যত্থায পটিযত্তং। অভিহট্ঠুং পৰারেয্যাতি যাৰতকং ইচ্ছসি তাৰতকং গণ্হাহীতি। আকঙ্খমানেনাতি ইচ্ছমানেন। দ্ৰত্তিপত্তপূরা পটিগ্গহেতব্বাতি দ্ৰেতযো পত্তপূরা পটিগ্গহেতব্বা। ততো চে উত্তরি পটিগণ্হেয্যাতি ততুত্তরি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গহেত্ৰা ততো নিক্খমন্তেন ভিক্খুং পস্সিত্ৰা আচিক্খিতব্বং – ‘‘অমুত্র মযা দ্ৰত্তিপত্তপূরা পটিগ্গহিতা, মা খো তত্থ পটিগ্গণ্হী’’তি। সচে পস্সিত্ৰা ন আচিক্খতি, আপত্তি দুক্কটস্স। সচে আচিক্খিতে পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ততো নীহরিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰিভজিতব্বন্তি পটিক্কমনং নীহরিত্ৰা সংৰিভজিতব্বং। অযং তত্থ সামীচীতি অযং তত্থ অনুধম্মতা। ২৩৪. অতিরেকদ্ৰত্তিপত্তপূরে অতিরেকসঞ্ঞী পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ৰত্তিপত্তপূরে ৰেমতিকো পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ৰত্তিপত্তপূরে ঊনকসঞ্ঞী পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপত্তপূরে অতিরেকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপত্তপূরে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপত্তপূরে ঊনকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৩৫. অনাপত্তি দ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গণ্হাতি, ঊনকদ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গণ্হাতি, ন পহেণকত্থায ন পাথেয্যত্থায পটিযত্তং দেন্তি, পহেণকত্থায ৰা পাথেয্যত্থায ৰা পটিযত্তসেসকং দেন্তি, গমনে পটিপ্পস্সদ্ধে দেন্তি, ঞাতকানং পৰারিতানং, অঞ্ঞস্সত্থায, অত্তনো ধনেন, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। কাণমাতুসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. পঠমপৰারণাসিক্খাপদং ২৩৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ব্রাহ্মণো ভিক্খূ নিমন্তেত্ৰা ভোজেসি। ভিক্খূ ভুত্তাৰী পৰারিতা ঞাতিকুলানি গন্ত্ৰা একচ্চে ভুঞ্জিংসু একচ্চে পিণ্ডপাতং আদায অগমংসু। অথ খো সো ব্রাহ্মণো পটিৰিস্সকে [পটিৰিসকে (যোজনা)] এতদৰোচ – ‘‘ভিক্খূ মযা অয্যা সন্তপ্পিতা। এথ, তুম্হেপি সন্তপ্পেস্সামী’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘কিং ত্ৰং, অয্যো [অয্য (স্যা॰)], অম্হে সন্তপ্পেস্সসি? যেপি তযা নিমন্তিতা তেপি অম্হাকং ঘরানি আগন্ত্ৰা একচ্চে ভুঞ্জিংসু একচ্চে পিণ্ডপাতং আদায অগমংসূ’’তি! অথ খো সো ব্রাহ্মণো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা অম্হাকং ঘরে ভুঞ্জিত্ৰা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তি! ন চাহং পটিবলো যাৰদত্থং দাতু’’ন্তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স ব্রাহ্মণস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ ভুত্তাৰী পৰারিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ ভুত্তাৰী পৰারিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জন্তীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা ভুত্তাৰী পৰারিতা অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিস্সন্তি ! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ভুত্তাৰী পৰারিতো খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদেয্য ৰা ভুঞ্জেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৩৭. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ গিলানানং ভিক্খূনং পণীতে পিণ্ডপাতে নীহরন্তি। গিলানা ন চিত্তরূপং ভুঞ্জন্তি। তানি ভিক্খূ ছট্টেন্তি। অস্সোসি খো ভগৰা উচ্চাসদ্দং মহাসদ্দং কাকোরৰসদ্দং। সুত্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কিং নু খো সো, আনন্দ, উচ্চাসদ্দো মহাসদ্দো কাকোরৰসদ্দো’’তি? অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘ভুঞ্জেয্যুং পনানন্দ, ভিক্খূ গিলানাতিরিত্ত’’ন্তি। ‘‘ন ভুঞ্জেয্যুং, ভগৰা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে, গিলানস্স চ অগিলানস্স চ অতিরিত্তং ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, অতিরিত্তং কাতব্বং – ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৩৮. ‘‘যো পন ভিক্খু ভুত্তাৰী পৰারিতো অনতিরিত্তং খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদেয্য ৰা ভুঞ্জেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৩৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভুত্তাৰী নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং অন্তমসো কুসগ্গেনপি ভুত্তং হোতি। পৰারিতো নাম অসনং পঞ্ঞাযতি, ভোজনং পঞ্ঞাযতি, হত্থপাসে ঠিতো অভিহরতি, পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতি। অনতিরিত্তং নাম অকপ্পিযকতং হোতি, অপ্পটিগ্গহিতকতং হোতি, অনুচ্চারিতকতং হোতি , অহত্থপাসে কতং হোতি, অভুত্তাৰিনা কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা ৰুট্ঠিতেন কতং হোতি, ‘‘অলমেতং সব্বন্তি অৰুত্তং হোতি, ন গিলানাতিরিত্তং হোতি’’ – এতং অনতিরিত্তং নাম। অতিরিত্তং নাম কপ্পিযকতং হোতি, পটিগ্গহিতকতং হোতি, উচ্চারিতকতং হোতি, হত্থপাসে কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা অৰুট্ঠিতেন কতং হোতি, ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি ৰুত্তং হোতি, গিলানাতিরিত্তং হোতি – এতং অতিরিত্তং নাম। খাদনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নাম। ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং। ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৪০. অনতিরিত্তে অনতিরিত্তসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনতিরিত্তে ৰেমতিকো খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনতিরিত্তে অতিরিত্তসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থায পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স। অতিরিত্তে অনতিরিত্তসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিরিত্তে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিরিত্তে অতিরিত্তসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৪১. অনাপত্তি অতিরিত্তং কারাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, ‘‘অতিরিত্তং কারাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, অঞ্ঞস্সত্থায হরন্তো গচ্ছতি, গিলানস্স সেসকং ভুঞ্জতি, যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পঠমপৰারণাসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. দুতিযপৰারণাসিক্খাপদং ২৪২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন দ্ৰে ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে সাৰত্থিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। একো ভিক্খু অনাচারং আচরতি। দুতিযো ভিক্খু তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘মাৰুসো, এৰরূপমকাসি, নেতং কপ্পতী’’তি। সো তস্মিং উপনন্ধি। অথ খো তে ভিক্খূ সাৰত্থিং অগমংসু। তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযং অঞ্ঞতরস্স পূগস্স সঙ্ঘভত্তং হোতি। দুতিযো ভিক্খু ভুত্তাৰী পৰারিতো হোতি। উপনদ্ধো [উপনন্ধো (ক॰)] ভিক্খু ঞাতিকুলং গন্ত্ৰা পিণ্ডপাতং আদায যেন সো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘ভুঞ্জাহি, আৰুসো’’তি। ‘‘অলং, আৰুসো, পরিপুণ্ণোম্হী’’তি। ‘‘সুন্দরো, আৰুসো, পিণ্ডপাতো, ভুঞ্জাহী’’তি। অথ খো সো ভিক্খু তেন ভিক্খুনা নিপ্পীল়িযমানো তং পিণ্ডপাতং ভুঞ্জি। উপনদ্ধো ভিক্খু তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘ত্ৰম্পি [ত্ৰং হি (স্যা॰)] নাম, আৰুসো, মং ৰত্তব্বং মঞ্ঞসি যং ত্ৰং ভুত্তাৰী পৰারিতো অনতিরিত্তং ভোজনং ভুঞ্জসী’’তি। ‘‘ননু, আৰুসো, আচিক্খিতব্ব’’ন্তি। ‘‘ননু, আৰুসো, পুচ্ছিতব্ব’’ন্তি। অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু ভিক্খুং ভুত্তাৰিং পৰারিতং অনতিরিত্তেন ভোজনেন অভিহট্ঠুং পৰারেস্সতী’’ তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, ভিক্খুং ভুত্তাৰিং পৰারিতং অনতিরিত্তেন ভোজনেন অভিহট্ঠুং পৰারেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খুং ভুত্তাৰিং পৰারিতং অনতিরিত্তেন ভোজনেন অভিহট্ঠুং পৰারেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৪৩. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং ভুত্তাৰিং পৰারিতং অনতিরিত্তেন খাদনীযেন ৰা ভোজনীযেন ৰা অভিহট্ঠুং পৰারেয্য – ‘হন্দ, ভিক্খু, খাদ ৰা ভুঞ্জ ৰা’তি, জানং আসাদনাপেক্খো, ভুত্তস্মিং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৪৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুন্তি অঞ্ঞং ভিক্খুং। ভুত্তাৰী নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং, অন্তমসো কুসগ্গেনপি ভুত্তং হোতি। পৰারিতো নাম অসনং পঞ্ঞাযতি, ভোজনং পঞ্ঞাযতি, হত্থপাসে ঠিতো অভিহরতি, পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতি। অনতিরিত্তং নাম অকপ্পিযকতং হোতি, অপ্পটিগ্গহিতকতং হোতি, অনুচ্চারিতকতং হোতি, অহত্থপাসে কতং হোতি, অভুত্তাৰিনা কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা ৰুট্ঠিতেন কতং হোতি, ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি অৰুত্তং হোতি, ন গিলানাতিরিত্তং হোতি – এতং অনতিরিত্তং নাম। খাদনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নাম। ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং। অভিহট্ঠুং পৰারেয্যাতি যাৰতকং ইচ্ছসি তাৰতকং গণ্হাহীতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। আসাদনাপেক্খোতি ‘‘ইমিনা ইমং চোদেস্সামি সারেস্সামি পটিচোদেস্সামি পটিসারেস্সামি মঙ্কু করিস্সামী’’তি অভিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। তস্স ৰচনেন ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স। ভোজনপরিযোসানে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৪৫. পৰারিতে পৰারিতসঞ্ঞী অনতিরিত্তেন খাদনীযেন ৰা ভোজনীযেন ৰা অভিহট্ঠুং পৰারেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পৰারিতে ৰেমতিকো অনতিরিত্তেন খাদনীযেন ৰা ভোজনীযেন ৰা অভিহট্ঠুং পৰারেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। পৰারিতে অপ্পৰারিতসঞ্ঞী অনতিরিত্তেন খাদনীযেন ৰা ভোজনীযেন ৰা অভিহট্ঠুং পৰারেতি, অনাপত্তি। যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থায অভিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। তস্স ৰচনেন ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পৰারিতে পৰারিতসঞ্ঞী , আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পৰারিতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পৰারিতে অপ্পৰারিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৪৬. অনাপত্তি অতিরিত্তং কারাপেত্ৰা দেতি, ‘‘অতিরিত্তং কারাপেত্ৰা ভুঞ্জাহী’’তি দেতি, অঞ্ঞস্সত্থায হরন্তো গচ্ছাহীতি দেতি, গিলানস্স সেসকং দেতি, ‘‘যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জা’’তি দেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুতিযপৰারণাসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. ৰিকালভোজনসিক্খাপদং ২৪৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন রাজগহে গিরগ্গসমজ্জো হোতি। সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ গিরগ্গসমজ্জং দস্সনায অগমংসু। মনুস্সা সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ পস্সিত্ৰা নহাপেত্ৰা ৰিলিম্পেত্ৰা ভোজেত্ৰা খাদনীযং অদংসু। সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ খাদনীযং আদায আরামং গন্ত্ৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘গণ্হাথাৰুসো, খাদনীযং খাদথা’’তি। ‘‘কুতো তুম্হেহি, আৰুসো, খাদনীযং লদ্ধ’’ন্তি? সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘কিং পন তুম্হে, আৰুসো, ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জথা’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি! অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৪৮. যো পন ভিক্খু ৰিকালে খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদেয্য ৰা ভুঞ্জেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৪৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ৰিকালো নাম মজ্ঝন্হিকে ৰীতিৰত্তে যাৰ অরুণুগ্গমনা। খাদনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নাম। ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং। ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৫০. ৰিকালে ৰিকালসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৰিকালে ৰেমতিকো খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৰিকালে কালসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থায পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স। কালে ৰিকালসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। কালে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। কালে কালসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৫১. অনাপত্তি যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰিকালভোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. সন্নিধিকারকসিক্খাপদং ২৫২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো আনন্দস্স উপজ্ঝাযো আযস্মা বেলট্ঠসীসো [বেলট্ঠিসীসো (সী॰) ৰেল়ট্ঠসীসো (স্যা॰)] অরঞ্ঞে ৰিহরতি। সো পিণ্ডায চরিত্ৰা সুক্খকুরং আরামং হরিত্ৰা সুক্খাপেত্ৰা নিক্খিপতি। যদা আহারেন অত্থো হোতি, তদা উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা ভুঞ্জতি, চিরেন গামং পিণ্ডায পৰিসতি। ভিক্খূ আযস্মন্তং বেলট্ঠসীসং এতদৰোচুং – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আৰুসো, চিরেন গামং পিণ্ডায পৰিসসী’’তি? অথ খো আযস্মা বেলট্ঠসীসো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, আৰুসো, সন্নিধিকারকং ভোজনং ভুঞ্জসী’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা বেলট্ঠসীসো সন্নিধিকারকং ভোজনং ভুঞ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, বেলট্ঠসীস, সন্নিধিকারকং ভোজনং ভুঞ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, বেলট্ঠসীস, সন্নিধিকারকং ভোজনং ভুঞ্জিস্সসি! নেতং, বেলট্ঠসীস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৫৩. ‘‘যো পন ভিক্খু সন্নিধিকারকং খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদেয্য ৰা ভুঞ্জেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৫৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সন্নিধিকারকং নাম অজ্জ পটিগ্গহিতং অপরজ্জু খাদিতং হোতি। খাদনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নাম। ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং। ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৫৫. সন্নিধিকারকে সন্নিধিকারকসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সন্নিধিকারকে ৰেমতিকো খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সন্নিধিকারকে অসন্নিধিকারকসঞ্ঞী খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদতি ৰা ভুঞ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থায পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স। অসন্নিধিকারকে সন্নিধিকারকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অসন্নিধিকারকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অসন্নিধিকারকে অসন্নিধিকারকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৫৬. অনাপত্তি যাৰকালিকং যাৰকালে নিদহিত্ৰা ভুঞ্জতি, যামকালিকং যামে নিদহিত্ৰা ভুঞ্জতি, সত্তাহকালিকং সত্তাহং নিদহিত্ৰা ভুঞ্জতি, যাৰজীৰিকং সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সন্নিধিকারকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. পণীতভোজনসিক্খাপদং ২৫৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সন্তি! কস্স সম্পন্নং ন মনাপং, কস্স সাদুং ন রুচ্চতী’’তি!! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি …পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা …পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যানি খো পন তানি পণীতভোজনানি, সেয্যথিদং – সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিতং মচ্ছো মংসং খীরং দধি। যো পন ভিক্খু এৰরূপানি পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৫৮. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ গিলানা হোন্তি। গিলানপুচ্ছকা ভিক্খূ গিলানে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘কচ্চাৰুসো খমনীযং, কচ্চি যাপনীয’’ন্তি? ‘‘পুব্বে মযং, আৰুসো, পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জাম, তেন নো ফাসু হোতি; ইদানি পন ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্ত’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তা ন ৰিঞ্ঞাপেম, তেন নো ন ফাসু হোতী’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৫৯. ‘‘যানি খো পন তানি পণীতভোজনানি, সেয্যথিদং – সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিতং মচ্ছো মংসং খীরং দধি। যো পন ভিক্খু এৰরূপানি পণীতভোজনানি অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৬০. যানি খো পন তানি পণীতভোজনানীতি সপ্পি নাম গোসপ্পি ৰা অজিকাসপ্পি ৰা মহিংসসপ্পি ৰা, যেসং মংসং কপ্পতি তেসং সপ্পি। নৰনীতং নাম তেসঞ্ঞেৰ নৰনীতং। তেলং নাম তিলতেলং সাসপতেলং মধুকতেলং এরণ্ডতেলং ৰসাতেলং। মধু নাম মক্খিকামধু । ফাণিতং নাম উচ্ছুম্হা নিব্বত্তং। মচ্ছো নাম উদকো [উদকচরো (স্যা॰ ক॰)] ৰুচ্চতি। মংসং নাম যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং মংসং। খীরং নাম গোখীরং ৰা অজিকাখীরং ৰা মহিংসখীরং ৰা, যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং খীরং। দধি নাম তেসঞ্ঞেৰ দধি। যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। এৰরূপানি পণীতভোজনানীতি তথারূপানি পণীতভোজনানি। অগিলানো নাম যস্স ৰিনা পণীতভোজনানি ফাসু হোতি। গিলানো নাম যস্স ৰিনা পণীতভোজনানি ন ফাসু হোতি। অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেতি, পযোগে [পযোগে পযোগে (ক॰)] দুক্কটং। পটিলাভেন ‘‘ভুঞ্জিস্সামী’’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৬১. অগিলানো অগিলানসঞ্ঞী পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো ৰেমতিকো পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো গিলানসঞ্ঞী পণীতভোজনানি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। গিলানো অগিলানসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো গিলানসঞ্ঞী অনাপত্তি। ২৬২. অনাপত্তি গিলানস্স, গিলানো হুত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা অগিলানো ভুঞ্জতি, গিলানস্স সেসকং ভুঞ্জতি, ঞাতকানং পৰারিতানং অঞ্ঞস্সত্থায অত্তনো ধনেন, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পণীতভোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. দন্তপোনসিক্খাপদং ২৬৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু সব্বপংসুকূলিকো সুসানে ৰিহরতি। সো মনুস্সেহি দিয্যমানং ন ইচ্ছতি পটিগ্গহেতুং, সুসানেপি রুক্খমূলেপি উম্মারেপি অয্যৰোসাটিতকানি সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জতি [ভুঞ্জতি (স্যা॰)]। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অযং ভিক্খু অম্হাকং অয্যৰোসাটিতকানি সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিস্সতি! থেরোযং ভিক্খু ৰঠরো মনুস্সমংসং মঞ্ঞে খাদতী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৬৪. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ উদকদন্তপোনে [উদকদন্তপোণে (স্যা॰ ক॰)] কুক্কুচ্চাযন্তি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদকদন্তপোনং সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৬৫. ‘‘যো পন ভিক্খু অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরেয্য, অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৬৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অদিন্নং নাম অপ্পটিগ্গহিতকং ৰুচ্চতি। দিন্নং নাম কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দেন্তে হত্থপাসে ঠিতো কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গণ্হাতি, এতং দিন্নং নাম। আহারো নাম উদকদন্তপোনং ঠপেত্ৰা যংকিঞ্চি অজ্ঝোহরণীযং, এসো আহারো নাম। অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনাতি ঠপেত্ৰা উদকদন্তপোনং। ‘‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’’তি গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৬৭. অপ্পটিগ্গহিতকে অপ্পটিগ্গহিতকসঞ্ঞী অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহারেতি, অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পটিগ্গহিতকে ৰেমতিকো অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহারেতি, অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পটিগ্গহিতকে পটিগ্গহিতকসঞ্ঞী অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহারেতি, অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পটিগ্গহিতকে অপ্পটিগ্গহিতকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পটিগ্গহিতকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পটিগ্গহিতকে পটিগ্গহিতকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৬৮. অনাপত্তি উদকদন্তপোনে, চত্তারি মহাৰিকতানি সতি পচ্চযে অসতি কপ্পিযকারকে সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দন্তপোনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। ভোজনৰগ্গো চতুত্থো। তস্সুদ্দানং – পিণ্ডো গণং পরং পূৰং, দ্ৰে চ ৰুত্তা পৰারণা। ৰিকালে সন্নিধী খীরং, দন্তপোনেন তে দসাতি॥ ৫. অচেলকৰগ্গো ১. অচেলকসিক্খাপদং ২৬৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স খাদনীযং উস্সন্নং হোতি। অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘তেনহানন্দ, ৰিঘাসাদানং পূৰং দেহী’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ৰিঘাসাদে পটিপাটিযা নিসীদাপেত্ৰা একেকং পূৰং দেন্তো অঞ্ঞতরিস্সা পরিব্বাজিকায একং মঞ্ঞমানো দ্ৰে পূৰে অদাসি। সামন্তা পরিব্বাজিকাযো তং পরিব্বাজিকং এতদৰোচুং – ‘‘জারো তে এসো সমণো’’তি। ‘‘ন মে সো সমণো জারো, একং মঞ্ঞমানো দ্ৰে পূৰে অদাসী’’তি। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো আযস্মা আনন্দো একেকং পূৰং দেন্তো তস্সাযেৰ পরিব্বাজিকায একং মঞ্ঞমানো দ্ৰে পূৰে অদাসি। সামন্তা পরিব্বাজিকাযো তং পরিব্বাজিকং এতদৰোচুং – ‘‘জারো তে এসো সমণো’’তি। ‘‘ন মে সো সমণো জারো, একং মঞ্ঞমানো দ্ৰে পূৰে অদাসী’’তি। ‘‘জারো ন জারো’’তি ভণ্ডিংসু। অঞ্ঞতরোপি আজীৰকো পরিৰেসনং অগমাসি। অঞ্ঞতরো ভিক্খু পহূতেন সপ্পিনা ওদনং মদ্দিত্ৰা তস্স আজীৰকস্স মহন্তং পিণ্ডং অদাসি। অথ খো সো আজীৰকো তং পিণ্ডং আদায অগমাসি। অঞ্ঞতরো আজীৰকো তং আজীৰকং এতদৰোচ – ‘‘কুতো তযা, আৰুসো, পিণ্ডো লদ্ধো’’তি? ‘‘তস্সাৰুসো, সমণস্স গোতমস্স মুণ্ডগহপতিকস্স পরিৰেসনায লদ্ধো’’তি। অস্সোসুং খো উপাসকা তেসং আজীৰকানং ইমং কথাসল্লাপং। অথ খো তে উপাসকা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। একমন্তং নিসিন্না খো তে উপাসকা ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘ইমে, ভন্তে, তিত্থিযা অৰণ্ণকামা বুদ্ধস্স অৰণ্ণকামা ধম্মস্স অৰণ্ণকামা সঙ্ঘস্স। সাধু, ভন্তে, অয্যা তিত্থিযানং সহত্থা ন দদেয্যু’’ন্তি। অথ খো ভগৰা তে উপাসকে ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো তে উপাসকা ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কমিংসু। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামি দস অত্থৰসে পটিচ্চ – সঙ্ঘসুট্ঠুতায, সঙ্ঘফাসুতায …পে॰… সদ্ধম্মট্ঠিতিযা, ৰিনযানুগ্গহায। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৭০. ‘‘যো পন ভিক্খু অচেলকস্স ৰা পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা সহত্থা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৭১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অচেলকো নাম যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নো নগ্গো। পরিব্বাজকো নাম ভিক্খুঞ্চ সামণেরঞ্চ ঠপেত্ৰা যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নো। পরিব্বাজিকা নাম ভিক্খুনিঞ্চ সিক্খমানঞ্চ সামণেরিঞ্চ ঠপেত্ৰা যা কাচি পরিব্বাজিকসমাপন্না। খাদনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – উদকদন্তপোনং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নাম। ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি – ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং। দদেয্যাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৭২. তিত্থিযে তিত্থিযসঞ্ঞী সহত্থা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। তিত্থিযে ৰেমতিকো সহত্থা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। তিত্থিযে অতিত্থিযসঞ্ঞী সহত্থা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উদকদন্তপোনং দেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিত্থিযে তিত্থিযসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিত্থিযে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিত্থিযে অতিত্থিযসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৭৩. অনাপত্তি দাপেতি ন দেতি, উপনিক্খিপিত্ৰা দেতি, বাহিরালেপং দেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অচেলকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. উয্যোজনসিক্খাপদং ২৭৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভাতুনো সদ্ধিৰিহারিকং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘এহাৰুসো, গামং পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’’তি। তস্স অদাপেত্ৰা উয্যোজেসি – ‘‘গচ্ছাৰুসো, ন মে তযা সদ্ধিং কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতি, এককস্স মে কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতী’’তি। অথ খো সো ভিক্খু উপকট্ঠে কালে নাসক্খি পিণ্ডায চরিতুং, পটিক্কমনেপি ভত্তৰিস্সগ্গং ন সম্ভাৰেসি, ছিন্নভত্তো অহোসি। অথ খো সো ভিক্খু আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভিক্খুং – ‘এহাৰুসো, গামং পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’তি তস্স অদাপেত্ৰা উয্যোজেস্সতী’’তি …পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, ভিক্খুং – ‘‘এহাৰুসো, গামং পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’’তি তস্স অদাপেত্ৰা উয্যোজেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খুং – ‘‘এহাৰুসো, গামং পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’’তি তস্স অদাপেত্ৰা উয্যোজেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে , ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৭৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং – ‘‘এহাৰুসো, গামং ৰা নিগমং ৰা পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’তি তস্স দাপেত্ৰা ৰা অদাপেত্ৰা ৰা উয্যোজেয্য – ‘গচ্ছাৰুসো, ন মে তযা সদ্ধিং কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতি, এককস্স মে কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতী’তি, এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৭৬. যো পনাতি যো, যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুন্তি অঞ্ঞং ভিক্খুং। এহাৰুসো, গামং ৰা নিগমং ৰাতি গামোপি নিগমোপি নগরম্পি, গামো চেৰ নিগমো চ। তস্স দাপেত্ৰাতি যাগুং ৰা ভত্তং ৰা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দাপেত্ৰা। অদাপেত্ৰাতি ন কিঞ্চি দাপেত্ৰা। উয্যোজেয্যাতি মাতুগামেন সদ্ধিং হসিতুকামো কীল়িতুকামো রহো নিসীদিতুকামো অনাচারং আচরিতুকামো এৰং ৰদেতি – ‘‘গচ্ছাৰুসো, ন মে তযা সদ্ধিং কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতি, এককস্স মে কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতী’’তি উয্যোজেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। দস্সনূপচারং ৰা সৰনূপচারং ৰা ৰিজহন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। ৰিজহিতে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞন্তি ন অঞ্ঞো কোচি পচ্চযো হোতি উয্যোজেতুং। ২৭৭. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী উয্যোজেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স । উপসম্পন্নে ৰেমতিকো উয্যোজেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী উয্যোজেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। কলিসাসনং আরোপেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নং উয্যোজেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কলিসাসনং আরোপেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ২৭৮. অনাপত্তি ‘‘উভো একতো ন যাপেস্সামা’’তি উয্যোজেতি, ‘‘মহগ্ঘং ভণ্ডং পস্সিত্ৰা লোভধম্মং উপ্পাদেস্সতী’’তি উয্যোজেতি, ‘‘মাতুগামং পস্সিত্ৰা অনভিরতিং উপ্পাদেস্সতী’’তি উয্যোজেতি, ‘‘গিলানস্স ৰা ওহিয্যকস্স ৰা ৰিহারপালস্স ৰা যাগুং ৰা ভত্তং ৰা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা নীহরা’’তি উয্যোজেতি, ন অনাচারং আচরিতুকামো, সতি করণীযে উয্যোজেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উয্যোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. সভোজনসিক্খাপদং ২৭৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সহাযকস্স ঘরং গন্ত্ৰা তস্স পজাপতিযা সদ্ধিং সযনিঘরে [সযনীঘরে (স্যা॰)] নিসজ্জং কপ্পেসি। অথ খো সো পুরিসো যেনাযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো সো পুরিসো পজাপতিং এতদৰোচ – ‘‘দদেহায্যস্স ভিক্খ’’ন্তি। অথ খো সা ইত্থী আযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স ভিক্খং অদাসি। অথ খো সো পুরিসো আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘গচ্ছথ, ভন্তে, যতো অয্যস্স ভিক্খা দিন্না’’তি। অথ খো সা ইত্থী সল্লক্খেত্ৰা – ‘‘পরিযুট্ঠিতো অযং পুরিসো’’তি, আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘নিসীদথ, ভন্তে, মা অগমিত্থা’’তি। দুতিযম্পি খো সো পুরিসো…পে॰… ততিযম্পি খো সো পুরিসো আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘গচ্ছথ, ভন্তে, যতো অয্যস্স ভিক্খা দিন্না’’তি। ততিযম্পি খো সা ইত্থী আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘নিসীদথ, ভন্তে, মা অগমিত্থা’’তি। অথ খো সো পুরিসো নিক্খমিত্ৰা ভিক্খূ উজ্ঝাপেসি – ‘‘অযং, ভন্তে, অয্যো উপনন্দো ময্হং পজাপতিযা সদ্ধিং সযনিঘরে নিসিন্নো। সো মযা উয্যোজীযমানো ন ইচ্ছতি গন্তুং। বহুকিচ্চা মযং বহুকরণীযা’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৮০. ‘‘যো পন ভিক্খু সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৮১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সভোজনং নাম কুলং ইত্থী চেৰ হোতি পুরিসো চ, ইত্থী চ পুরিসো চ উভো অনিক্খন্তা হোন্তি, উভো অৰীতরাগা। অনুপখজ্জাতি অনুপৰিসিত্ৰা। নিসজ্জং কপ্পেয্যাতি মহল্লকে ঘরে পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স [পিট্ঠিসঙ্ঘাটস্স (স্যা॰)] হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা নিসীদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। খুদ্দকে ঘরে পিট্ঠিৰংসং অতিক্কমিত্ৰা নিসীদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৮২. সযনিঘরে সযনিঘরসঞ্ঞী সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সযনিঘরে ৰেমতিকো সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সযনিঘরে নসযনিঘরসঞ্ঞী সভোজনে কুলে অনুপখজ্জ নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নসযনিঘরে সযনিঘরসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। নসযনিঘরে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। নসযনিঘরে নসযনিঘরসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৮৩. অনাপত্তি মহল্লকে ঘরে পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স হত্থপাসং অৰিজহিত্ৰা নিসীদতি, খুদ্দকে ঘরে পিট্ঠিৰংসং অনতিক্কমিত্ৰা নিসীদতি, ভিক্খু দুতিযো হোতি, উভো নিক্খন্তা হোন্তি, উভো ৰীতরাগা, নসযনিঘরে, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সভোজনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. রহোপটিচ্ছন্নসিক্খাপদং ২৮৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সহাযকস্স ঘরং গন্ত্ৰা তস্স পজাপতিযা সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেসি। অথ খো সো পুরিসো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম অয্যো উপনন্দো ময্হং পজাপতিযা সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেস্সতী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স পুরিসস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো মাতুগামেন সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেস্সতীতি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, মাতুগামেন সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মাতুগামেন সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৮৫. ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৮৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী ন পেতী ন তিরচ্ছানগতা, অন্তমসো তদহুজাতাপি দারিকা, পগেৰ মহত্তরী। সদ্ধিন্তি একতো। [পাচি॰ ২০০,২৯১; পারা॰ ৪৪৫,৪৫৪] রহো নাম চক্খুস্স রহো সোতস্স রহো। চক্খুস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি অক্খিং ৰা নিখণীযমানে ভমুকং ৰা উক্খিপীযমানে সীসং ৰা উক্খিপীযমানে পস্সিতুং। সোতস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি পকতিকথা সোতুং। [পারা॰ ৪৪৫] পটিচ্ছন্নং নাম আসনং কুট্টেন [কুড্ডেন (সী॰ স্যা॰)] ৰা কৰাটেন ৰা কিলঞ্জেন ৰা সাণিপাকারেন ৰা রুক্খেন ৰা থম্ভেন ৰা কোত্থল়িযা [কোট্ঠল়িযা (সী॰ স্যা॰) কোত্থল়িকায (ক॰)] ৰা, যেন কেনচি পটিচ্ছন্নং হোতি। নিসজ্জং কপ্পেয্যাতি মাতুগামে নিসিন্নে ভিক্খু উপনিসিন্নো ৰা হোতি উপনিপন্নো ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিসিন্নে মাতুগামো উপনিসিন্নো ৰা হোতি উপনিপন্নো ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিসিন্না হোন্তি উভো ৰা নিপন্না, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৮৭. মাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে ৰেমতিকো রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যক্খিযা ৰা পেতিযা ৰা পণ্ডকেন ৰা তিরচ্ছানগতায ৰা মনুস্সৰিগ্গহিত্থিযা ৰা সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৮৮. অনাপত্তি যো কোচি ৰিঞ্ঞূ পুরিসো দুতিযো হোতি, তিট্ঠতি ন নিসীদতি, অরহোপেক্খো, অঞ্ঞৰিহিতো নিসীদতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। রহোপটিচ্ছন্নসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. রহোনিসজ্জসিক্খাপদং ২৮৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সহাযকস্স ঘরং গন্ত্ৰা তস্স পজাপতিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেসি। অথ খো সো পুরিসো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম অয্যো উপনন্দো ময্হং পজাপতিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেস্সতী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স পুরিসস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো মাতুগামেন সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, মাতুগামেন সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মাতুগামেন সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পাসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৯০. ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ২৯১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী ন পেতী ন তিরচ্ছানগতা, ৰিঞ্ঞূ পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতুং। সদ্ধিন্তি একতো। একো একাযাতি ভিক্খু চেৰ হোতি মাতুগামো চ। [পাচি॰ ২০০,২৮৬; পারা॰ ৪৪৫,৪৫৪] রহো নাম চক্খুস্স রহো, সোতস্স রহো। চক্খুস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি অক্খিং ৰা নিখণীযমানে ভমুকং ৰা উক্খিপীযমানে সীসং ৰা উক্খিপীযমানে পস্সিতুং। সোতস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি পকতিকথা সোতুং। নিসজ্জং কপ্পেয্যাতি মাতুগামে নিসিন্নে ভিক্খু উপনিসিন্নো ৰা হোতি উপনিপন্নো ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিসিন্নে মাতুগামো উপনিসিন্নো ৰা হোতি উপনিপন্নো ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিসিন্না হোন্তি উভো ৰা নিপন্না, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ২৯২. মাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে ৰেমতিকো একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যক্খিযা ৰা পেতিযা ৰা পণ্ডকেন ৰা তিরচ্ছানগতমনুস্সৰিগ্গহিত্থিযা ৰা [তিরচ্ছানগতায ৰা মনুস্সৰিগ্গহিত্থিযা ৰা (ক॰)] সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ২৯৩. অনাপত্তি যো কোচি ৰিঞ্ঞূ পুরিসো দুতিযো হোতি, তিট্ঠতি ন নিসীদতি, অরহোপেক্খো অঞ্ঞৰিহিতো নিসীদতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। রহোনিসজ্জসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. চারিত্তসিক্খাপদং ২৯৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স উপট্ঠাককুলং আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং ভত্তেন নিমন্তেসি। অঞ্ঞেপি ভিক্খূ ভত্তেন নিমন্তেসি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পুরেভত্তং, কুলানি পযিরুপাসতি। অথ খো তে ভিক্খূ তে মনুস্সে এতদৰোচুং – ‘‘দেথাৰুসো ভত্ত’’ন্তি। ‘‘আগমেথ, ভন্তে, যাৰায্যো উপনন্দো আগচ্ছতী’’তি। দুতিযম্পি খো তে ভিক্খূ…পে॰… ততিযম্পি খো তে ভিক্খূ তে মনুস্সে এতদৰোচুং – ‘‘দেথাৰুসো, ভত্তং; পুরে কালো অতিক্কমতী’’তি। ‘‘যম্পি মযং, ভন্তে, ভত্তং করিম্হা অয্যস্স উপনন্দস্স কারণা। আগমেথ, ভন্তে, যাৰায্যো উপনন্দো আগচ্ছতী’’তি। অথ খো আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পুরেভত্তং কুলানি পযিরুপাসিত্ৰা দিৰা আগচ্ছতি। ভিক্খূ ন চিত্তরূপং ভুঞ্জিংসু। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৯৫. [মহাৰ॰ ২৭৭] তেন খো পন সমযেন আযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স উপট্ঠাককুলং সঙ্ঘস্সত্থায খাদনীযং পাহেসি – ‘‘অয্যস্স উপনন্দস্স দস্সেত্ৰা সঙ্ঘস্স দাতব্ব’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠো হোতি। অথ খো তে মনুস্সা আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূ পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং, ভন্তে, অয্যো উপনন্দো’’তি ? ‘‘এসাৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠো’’তি। ‘‘ইদং, ভন্তে, খাদনীযং অয্যস্স উপনন্দস্স দস্সেত্ৰা সঙ্ঘস্স দাতব্ব’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, পটিগ্গহেত্ৰা নিক্খিপথ যাৰ উপনন্দো আগচ্ছতী’’তি। অথ খো আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং পুরেভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জিতু’’ন্তি পচ্ছাভত্তং কুলানি পযিরুপাসিত্ৰা দিৰা পটিক্কমি, খাদনীযং উস্সারিযিত্থ। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পচ্ছাভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, পচ্ছাভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, পচ্ছাভত্তং কুলেসু চারিত্তং আপজ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৯৬. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ চীৰরদানসমযে কুক্কুচ্চাযন্তা কুলানি ন পযিরুপাসন্তি। চীৰরং পরিত্তং উপ্পজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরদানসমযে কুলানি পযিরুপাসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। চীৰরদানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৯৭. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ চীৰরকম্মং করোন্তি, অত্থো চ হোতি সূচিযাপি সুত্তেনপি সত্থকেনপি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা কুলানি ন পযিরুপাসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরকারসমযে কুলানি পযিরুপাসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো সভত্তো সমানো পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্য , অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং । তত্থাযং সমযো। চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ২৯৮. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ গিলানা হোন্তি, অত্থো চ হোতি ভেসজ্জেহি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা কুলানি ন পযিরুপাসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, সন্তং ভিক্খুং আপুচ্ছা কুলানি পযিরুপাসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২৯৯. ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো সভত্তো সমানো সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। চীৰরদানসমযো, চীৰরকারসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। ৩০০. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। নিমন্তিতো নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরেন ভোজনেন নিমন্তিতো। সভত্তো নাম যেন নিমন্তিতো তেন সভত্তো। সন্তং নাম ভিক্খুং সক্কা হোতি আপুচ্ছা পৰিসিতুং। অসন্তং নাম ভিক্খুং ন সক্কা হোতি আপুচ্ছা পৰিসিতুং। পুরেভত্তং নাম যেন নিমন্তিতো তং অভুত্তাৰী। পচ্ছাভত্তং নাম যেন নিমন্তিতো তং অন্তমসো কুসগ্গেনপি [অরুণুগ্গমনেপি (সী॰)] ভুত্তং হোতি। কুলং নাম চত্তারি কুলানি – খত্তিযকুলং, ব্রাহ্মণকুলং, ৰেস্সকুলং, সুদ্দকুলং। কুলেসু চারিত্তং আপজ্জেয্যাতি অঞ্ঞস্স ঘরূপচারং ওক্কমন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। পঠমং পাদং উম্মারং অতিক্কামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। দুতিযং পাদং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। চীৰরদানসমযো নাম অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চ মাসা। চীৰরকারসমযো নাম চীৰরে কযিরমানে। ৩০১. নিমন্তিতে নিমন্তিতসঞ্ঞী সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জতি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নিমন্তিতে ৰেমতিকো সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জতি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নিমন্তিতে অনিমন্তিতসঞ্ঞী সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা কুলেসু চারিত্তং আপজ্জতি, অঞ্ঞত্র সমযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনিমন্তিতে নিমন্তিতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনিমন্তিতে ৰেমতিকো , আপত্তি দুক্কটস্স। অনিমন্তিতে অনিমন্তিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩০২. অনাপত্তি সমযে, সন্তং ভিক্খুং আপুচ্ছা পৰিসতি, অসন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পৰিসতি, অঞ্ঞস্স ঘরেন মগ্গো হোতি, ঘরূপচারেন মগ্গো হোতি, অন্তরারামং গচ্ছতি, ভিক্খুনুপস্সযং গচ্ছতি, তিত্থিযসেয্যং গচ্ছতি, পটিক্কমনং গচ্ছতি, ভত্তিযঘরং গচ্ছতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। চারিত্তসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. মহানামসিক্খাপদং ৩০৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে। তেন খো পন সমযেন মহানামস্স সক্কস্স ভেসজ্জং উস্সন্নং হোতি। অথ খো মহানামো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো মহানামো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, সঙ্ঘং চতুমাসং [চতুম্মাসং (সী॰) চাতুমাসং (স্যা॰)] ভেসজ্জেন পৰারেতু’’ন্তি। ‘‘সাধু সাধু , মহানাম! তেন হি ত্ৰং, মহানাম, সঙ্ঘং চতুমাসং ভেসজ্জেন পৰারেহী’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, চতুমাসং ভেসজ্জপ্পচ্চযপৰারণং সাদিতুন্তি। ৩০৪. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মহানামং সক্কং পরিত্তং ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেন্তি। তথেৰ মহানামস্স সক্কস্স ভেসজ্জং উস্সন্নং হোতি। দুতিযম্পি খো মহানামো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো মহানামো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, সঙ্ঘং অপরম্পি চতুমাসং ভেসজ্জেন পৰারেতু’’ন্তি। ‘‘সাধু সাধু, মহানাম! তেন হি ত্ৰং, মহানাম, সঙ্ঘং অপরম্পি চতুমাসং ভেসজ্জেন পৰারেহী’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, পুন পৰারণম্পি সাদিতুন্তি। ৩০৫. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মহানামং সক্কং পরিত্তংযেৰ ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেন্তি। তথেৰ মহানামস্স সক্কস্স ভেসজ্জং উস্সন্নং হোতি। ততিযম্পি খো মহানামো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো মহানামো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, সঙ্ঘং যাৰজীৰং ভেসজ্জেন পৰারেতু’’ন্তি। ‘‘সাধু সাধু, মহানাম! তেন হি ত্ৰং, মহানাম, সঙ্ঘং যাৰজীৰং ভেসজ্জেন পৰারেহী’’তি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাধিৰাসেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, নিচ্চপৰারণম্পি সাদিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা হোন্তি দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না। মহানামো সক্কো ৰত্তা হোতি – ‘‘কিস্স তুম্হে, ভন্তে, দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না? ননু নাম পব্বজিতেন সুনিৰত্থেন ভৰিতব্বং সুপারুতেন আকপ্পসম্পন্নেনা’’তি? ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মহানামে সক্কে উপনন্ধিংসু। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো মযং উপাযেন মহানামং সক্কং মঙ্কু করেয্যামা’’তি? অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘মহানামেন খো, আৰুসো, সক্কেন সঙ্ঘো ভেসজ্জেন পৰারিতো। হন্দ মযং, আৰুসো, মহানামং সক্কং সপ্পিং ৰিঞ্ঞাপেমা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ যেন মহানামো সক্কো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা মহানামং সক্কং এতদৰোচুং – ‘‘দোণেন, আৰুসো, সপ্পিনা অত্থো’’তি। ‘‘অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেথ। মনুস্সা ৰজং গতা সপ্পিং আহরিতুং। কালং আহরিস্সথা’’তি [কালে হরিস্সথাতি (স্যা॰)]। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মহানামং সক্কং এতদৰোচুং – ‘‘দোণেন, আৰুসো, সপ্পিনা অত্থো’’তি। ‘‘অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেথ। মনুস্সা ৰজং গতা সপ্পিং আহরিতুং। কালং আহরিস্সথা’’তি। ‘‘কিং পন তযা, আৰুসো, অদাতুকামেন পৰারিতেন, যং ত্ৰং পৰারেত্ৰা ন দেসী’’তি! অথ খো মহানামো সক্কো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা – ‘অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেথা’তি ৰুচ্চমানা নাগমেস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ মহানামস্স সক্কস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মহানামেন সক্কেন – ‘অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেথা’তি ৰুচ্চমানা নাগমেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, মহানামেন সক্কেন – ‘‘অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেথা’’তি ৰুচ্চমানা নাগমেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, মহানামেন সক্কেন – ‘‘অজ্জণ্হো, ভন্তে আগমেথা’’তি ৰুচ্চমানা নাগমেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩০৬. ‘‘অগিলানেন ভিক্খুনা চতুমাসপ্পচ্চযপৰারণা সাদিতব্বা , অঞ্ঞত্র পুনপৰারণায, অঞ্ঞত্র নিচ্চপৰারণায; ততো চে উত্তরি সাদিযেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩০৭. অগিলানেন ভিক্খুনা চতুমাসপ্পচ্চযপৰারণা সাদিতব্বাতি গিলানপ্পচ্চযপৰারণা সাদিতব্বা। পুনপৰারণাপি সাদিতব্বাতি যদা গিলানো ভৰিস্সামি তদা ৰিঞ্ঞাপেস্সামীতি। নিচ্চপৰারণাপি সাদিতব্বাতি যদা গিলানো ভৰিস্সামি তদা ৰিঞ্ঞাপেস্সামীতি। ততো চে উত্তরি সাদিযেয্যাতি অত্থি পৰারণা ভেসজ্জপরিযন্তা ন রত্তিপরিযন্তা, অত্থি পৰারণা রত্তিপরিযন্তা ন ভেসজ্জপরিযন্তা, অত্থি পৰারণা ভেসজ্জপরিযন্তা চ রত্তিপরিযন্তা চ, অত্থি পৰারণা নেৰ ভেসজ্জপরিযন্তা ন রত্তিপরিযন্তা। ভেসজ্জপরিযন্তা নাম ভেসজ্জানি পরিগ্গহিতানি হোন্তি – ‘‘এত্তকেহি ভেসজ্জেহি পৰারেমী’’তি। রত্তিপরিযন্তা নাম রত্তিযো পরিগ্গহিতাযো হোন্তি – ‘‘এত্তকাসু রত্তীসু পৰারেমী’’তি। ভেসজ্জপরিযন্তা চ রত্তিপরিযন্তা চ নাম ভেসজ্জানি চ পরিগ্গহিতানি হোন্তি রত্তিযো চ পরিগ্গহিতাযো হোন্তি – ‘‘এত্তকেহি ভেসজ্জেহি এত্তকাসু রত্তীসু পৰারেমী’’তি। নেৰ ভেসজ্জপরিযন্তা ন রত্তিপরিযন্তা নাম ভেসজ্জানি চ অপরিগ্গহিতানি হোন্তি রত্তিযো চ অপরিগ্গহিতাযো হোন্তি। ৩০৮. ভেসজ্জপরিযন্তে – যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো হোতি তানি ভেসজ্জানি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞানি ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। রত্তিপরিযন্তে – যাসু রত্তীসু পৰারিতো হোতি, তা রত্তিযো ঠপেত্ৰা অঞ্ঞাসু রত্তীসু ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভেসজ্জপরিযন্তে চ রত্তিপরিযন্তে চ – যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো হোতি, তানি ভেসজ্জানি ঠপেত্ৰা যাসু রত্তীসু পৰারিতো হোতি, তা রত্তিযো ঠপেত্ৰা অঞ্ঞানি ভেসজ্জানি অঞ্ঞাসু রত্তীসু ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নেৰ ভেসজ্জপরিযন্তে ন রত্তিপরিযন্তে, অনাপত্তি। ৩০৯. ন ভেসজ্জেন করণীযেন [করণীযে (সী॰ স্যা॰)] ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞেন ভেসজ্জেন করণীযেন অঞ্ঞং ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ততুত্তরি ততুত্তরিসঞ্ঞী ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ততুত্তরি ৰেমতিকো ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ততুত্তরি নততুত্তরিসঞ্ঞী ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নততুত্তরি ততুত্তরিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। নততুত্তরি ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। নততুত্তরি নততুত্তরিসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩১০. অনাপত্তি যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো হোতি তানি ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতি, যাসু রত্তীসু পৰারিতো হোতি তাসু রত্তীসু ৰিঞ্ঞাপেতি , ‘‘ইমেহি তযা ভেসজ্জেহি পৰারিতাম্হ , অম্হাকঞ্চ ইমিনা চ ইমিনা চ ভেসজ্জেন অত্থো’’তি আচিক্খিত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতি, ‘‘যাসু তযা রত্তীসু পৰারিতাম্হ তাযো চ রত্তিযো ৰীতিৰত্তা অম্হাকঞ্চ ভেসজ্জেন অত্থো’’তি আচিক্খিত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতি, ঞাতকানং পৰারিতানং, অঞ্ঞস্সত্থায, অত্তনো ধনেন, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। মহানামসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. উয্যুত্তসেনাসিক্খাপদং ৩১১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন রাজা পসেনদি কোসলো সেনায অব্ভুয্যাতো হোতি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উয্যুত্তং সেনং দস্সনায অগমংসু। অদ্দসা খো রাজা পসেনদি কোসলো ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ দূরতোৰ আগচ্ছন্তে। দিস্ৰান পক্কোসাপেত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘কিস্স তুম্হে, ভন্তে, আগতত্থা’’তি? ‘‘মহারাজানং মযং দট্ঠুকামা’’ [মহারাজ মহারাজানং মযং দট্ঠুকামা (ক॰)] তি। ‘‘কিং, ভন্তে, মং দিট্ঠেন যুদ্ধাভিনন্দিনং [যুদ্ধাভিনন্দিনা (ক॰)]; ননু ভগৰা পস্সিতব্বো’’তি? মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা উয্যুত্তং সেনং দস্সনায আগচ্ছিস্সন্তি! অম্হাকম্পি অলাভা, অম্হাকম্পি দুল্লদ্ধং, যে মযং আজীৰস্স হেতু পুত্তদারস্স কারণা সেনায আগচ্ছামা’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩১২. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো মাতুলো সেনায গিলানো হোতি । সো তস্স ভিক্খুনো সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘অহঞ্হি সেনায গিলানো। আগচ্ছতু ভদন্তো। ইচ্ছামি ভদন্তস্স আগত’’ন্তি। অথ খো তস্স ভিক্খুনো এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং – ‘ন উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গন্তব্ব’ন্তি। অযঞ্চ মে মাতুলো সেনায গিলানো। কথং নু খো মযা পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তথারূপপ্পচ্চযা সেনায গন্তুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩১৩. ‘‘যো পন ভিক্খু উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছেয্য, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩১৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। উয্যুত্তা নাম সেনা গামতো নিক্খমিত্ৰা নিৰিট্ঠা ৰা হোতি পযাতা ৰা। সেনা নাম হত্থী অস্সা রথা পত্তী। দ্ৰাদসপুরিসো হত্থী, তিপুরিসো অস্সো, চতুপুরিসো রথো, চত্তারো পুরিসা সরহত্থা পত্তি। দস্সনায গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো পস্সতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দস্সনূপচারং ৰিজহিত্ৰা পুনপ্পুনং পস্সতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযাতি ঠপেত্ৰা তথারূপপ্পচ্চযং। ৩১৫. উয্যুত্তে উয্যুত্তসঞ্ঞী দস্সনায গচ্ছতি, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উয্যুত্তে ৰেমতিকো দস্সনায গচ্ছতি, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উয্যুত্তে অনুয্যুত্তসঞ্ঞী দস্সনায গচ্ছতি, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একমেকং দস্সনায গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো পস্সতি, আপত্তি দুক্কটস্স। দস্সনূপচারং ৰিজহিত্ৰা পুনপ্পুনং পস্সতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুয্যুত্তে উয্যুত্তসঞ্ঞী , আপত্তি দুক্কটস্স। অনুয্যুত্তে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুয্যুত্তে অনুয্যুত্তসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩১৬. অনাপত্তি আরামে ঠিতো পস্সতি, ভিক্খুস্স ঠিতোকাসং ৰা নিসিন্নোকাসং ৰা নিপন্নোকাসং ৰা আগচ্ছতি, পটিপথং গচ্ছন্তো পস্সতি, তথারূপপ্পচ্চযা, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উয্যুত্তসেনাসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. সেনাৰাসসিক্খাপদং ৩১৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সতি করণীযে সেনং গন্ত্ৰা অতিরেকতিরত্তং সেনায ৰসন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা সেনায ৰসিস্সন্তি! অম্হাকম্পি অলাভা, অম্হাকম্পি দুল্লদ্ধং, যে মযং আজীৰস্স হেতু পুত্তদারস্স কারণা সেনায পটিৰসামা’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অতিরেকতিরত্তং সেনায ৰসিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অতিরেকতিরত্তং সেনায ৰসথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অতিরেকতিরত্তং সেনায ৰসিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩১৮. ‘‘সিযা চ তস্স ভিক্খুনো কোচিদেৰ পচ্চযো সেনং গমনায, দিরত্ততিরত্তং তেন ভিক্খুনা সেনায ৰসিতব্বং। ততো চে উত্তরিং ৰসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩১৯. সিযা চ তস্স ভিক্খুনো কোচিদেৰ পচ্চযো সেনং গমনাযাতি সিযা পচ্চযো সিযা করণীযং। দিরত্ততিরত্তং তেন ভিক্খুনা সেনায ৰসিতব্বন্তি দ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসিতব্বং। ততো চে উত্তরি ৰসেয্যাতি চতুত্থে দিৰসে অত্থঙ্গতে সূরিযে সেনায ৰসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩২০. অতিরেকতিরত্তে অতিরেকসঞ্ঞী সেনায ৰসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকতিরত্তে ৰেমতিকো সেনায ৰসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকতিরত্তে ঊনকসঞ্ঞী সেনায ৰসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনকতিরত্তে অতিরেকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকতিরত্তে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকতিরত্তে ঊনকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩২১. অনাপত্তি দ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসতি, ঊনকদ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসতি, দ্ৰে রত্তিযো ৰসিত্ৰা ততিযায রত্তিযা পুরারুণা নিক্খমিত্ৰা পুন ৰসতি, গিলানো ৰসতি, গিলানস্স করণীযেন ৰসতি, সেনা ৰা পটিসেনায রুদ্ধা হোতি, কেনচি পলিবুদ্ধো হোতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সেনাৰাসসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. উয্যোধিকসিক্খাপদং ৩২২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দিরত্ততিরত্তং সেনায ৰসমানা উয্যোধিকম্পি বলগ্গম্পি সেনাব্যূহম্পি অনীকদস্সনম্পি গচ্ছন্তি। অঞ্ঞতরোপি ছব্বগ্গিযো ভিক্খু উয্যোধিকং গন্ত্ৰা কণ্ডেন পটিৰিদ্ধো হোতি। মনুস্সা তং ভিক্খুং উপ্পণ্ডেসুং – ‘‘কচ্চি, ভন্তে, সুযুদ্ধং অহোসি, কতি তে লক্খানি লদ্ধানী’’তি? সো ভিক্খু তেহি মনুস্সেহি উপ্পণ্ডীযমানো মঙ্কু অহোসি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা উয্যোধিকং দস্সনায আগচ্ছিস্সন্তি! অম্হাকম্পি অলাভা, অম্হাকম্পি দুল্লদ্ধং, যে মযং আজীৰস্স হেতু পুত্তদারস্স কারণা উয্যোধিকং আগচ্ছামা’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং । যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উয্যোধিকং দস্সনায গচ্ছিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, উয্যোধিকং দস্সনায গচ্ছথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, উয্যোধিকং দস্সনায গচ্ছিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে , ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩২৩. ‘‘দিরত্ততিরত্তং চে ভিক্খু সেনায ৰসমানো উয্যোধিকং ৰা বলগ্গং ৰা সেনাব্যূহং ৰা অনীকদস্সনং ৰা গচ্ছেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩২৪. দিরত্ততিরত্তং চে ভিক্খু সেনায ৰসমানোতি দ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসমানো। উয্যোধিকং নাম যত্থ সম্পহারো দিস্সতি। বলগ্গং নাম এত্তকা হত্থী, এত্তকা অস্সা, এত্তকা রথা, এত্তকা পত্তী। সেনাব্যূহং নাম ইতো হত্থী হোন্তু, ইতো অস্সা হোন্তু, ইতো রথা হোন্তু, ইতো পত্তিকা হোন্তু। অনীকং নাম হত্থানীকং, অস্সানীকং , রথানীকং, পত্তানীকং। তযো হত্থী পচ্ছিমং হত্থানীকং, তযো অস্সা পচ্ছিমং অস্সানীকং, তযো রথা পচ্ছিমং রথানীকং, চত্তারো পুরিসা সরহত্থা পত্তী পচ্ছিমং পত্তানীকং। দস্সনায গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো পস্সতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দস্সনূপচারং ৰিজহিত্ৰা পুনপ্পুনং পস্সতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একমেকং দস্সনায গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো পস্সতি, আপত্তি দুক্কটস্স। দস্সনূপচারং ৰিজহিত্ৰা পুনপ্পুনং পস্সতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩২৫. অনাপত্তি আরামে ঠিতো পস্সতি, ভিক্খুস্স ঠিতোকাসং ৰা নিসিন্নোকাসং ৰা নিপন্নোকাসং ৰা আগন্ত্ৰা সম্পহারো দিস্সতি, পটিপথং গচ্ছন্তো পস্সতি, সতি করণীযে গন্ত্ৰা পস্সতি , আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উয্যোধিকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। অচেলকৰগ্গো পঞ্চমো। তস্সুদ্দানং – পূৰং কথোপনন্দস্স, তযংপট্ঠাকমেৰ চ। মহানামো পসেনদি, সেনাৰিদ্ধো ইমে দসাতি [অচেলকং উয্যোজঞ্চ, সভোজনং দুৰে রহো। সভত্তকঞ্চ ভেসজ্জং, উয্যুত্তং সেনুয্যোধিকং]॥ ৬. সুরাপানৰগ্গো ১. সুরাপানসিক্খাপদং ৩২৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা চেতিযেসু চারিকং চরমানো যেন ভদ্দৰতিকা তেন পাযাসি। অদ্দসংসু খো গোপালকা পসুপালকা কস্সকা পথাৰিনো ভগৰন্তং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘মা খো, ভন্তে, ভগৰা অম্বতিত্থং অগমাসি। অম্বতিত্থে, ভন্তে, জটিলস্স অস্সমে নাগো পটিৰসতি ইদ্ধিমা আসিৰিসো [আসীৰিসো (সী॰ স্যা॰)] ঘোরৰিসো। সো ভগৰন্তং মা ৰিহেঠেসী’’তি। এৰং ৰুত্তে ভগৰা তুণ্হী অহোসি। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো গোপালকা পসুপালকা কস্সকা পথাৰিনো ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘মা খো, ভন্তে, ভগৰা অম্বতিত্থং অগমাসি। অম্বতিত্থে, ভন্তে, জটিলস্স অস্সমে নাগো পটিৰসতি ইদ্ধিমা আসিৰিসো ঘোরৰিসো। সো ভগৰন্তং মা ৰিহেঠেসী’’তি। ততিযম্পি খো ভগৰা তুণ্হী অহোসি। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন ভদ্দৰতিকা তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা ভদ্দৰতিকাযং ৰিহরতি । অথ খো আযস্মা সাগতো যেন অম্বতিত্থস্স [অম্বতিত্থকস্স (সী॰), অম্বতিত্থং (স্যা॰)] জটিলস্স অস্সমো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অগ্যাগারং পৰিসিত্ৰা তিণসন্থারকং পঞ্ঞপেত্ৰা নিসীদি পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা উজুং কাযং পণিধায পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰা। অদ্দসা খো সো নাগো আযস্মন্তং সাগতং পৰিট্ঠং । দিস্ৰান দুম্মনো [দুক্খী দুম্মনো (সী॰ স্যা॰)]পধূপাযি [পধূপাসি (স্যা॰ ক॰)]। আযস্মাপি সাগতো পধূপাযি [পধূপাসি (স্যা॰ ক॰)]। অথ খো সো নাগো মক্খং অসহমানো পজ্জলি। আযস্মাপি সাগতো তেজোধাতুং সমাপজ্জিত্ৰা পজ্জলি। অথ খো আযস্মা সাগতো তস্স নাগস্স তেজসা তেজং পরিযাদিযিত্ৰা যেন ভদ্দৰতিকা তেনুপসঙ্কমি। অথ খো ভগৰা ভদ্দৰতিকাযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন কোসম্বী তেন চারিকং পক্কামি। অস্সোসুং খো কোসম্বিকা উপাসকা – ‘‘অয্যো কির সাগতো অম্বতিত্থিকেন নাগেন সদ্ধিং সঙ্গামেসী’’তি। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন কোসম্বী তদৰসরি। অথ খো কোসম্বিকা উপাসকা ভগৰতো পচ্চুগ্গমনং করিত্ৰা যেনাযস্মা সাগতো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং সাগতং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসু। একমন্তং ঠিতা খো কোসম্বিকা উপাসকা আযস্মন্তং সাগতং এতদৰোচুং – ‘‘কিং, ভন্তে, অয্যানং দুল্লভঞ্চ মনাপঞ্চ, কিং পটিযাদেমা’’তি? এৰং ৰুত্তে ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কোসম্বিকে উপাসকে এতদৰোচুং – ‘‘অত্থাৰুসো, কাপোতিকা নাম পসন্না ভিক্খূনং দুল্লভা চ মনাপা চ, তং পটিযাদেথা’’তি। অথ খো কোসম্বিকা উপাসকা ঘরে ঘরে কাপোতিকং পসন্নং পটিযাদেত্ৰা আযস্মন্তং সাগতং পিণ্ডায পৰিট্ঠং দিস্ৰান আযস্মন্তং সাগতং এতদৰোচুং – ‘‘পিৰতু, ভন্তে, অয্যো সাগতো কাপোতিকং পসন্নং, পিৰতু , ভন্তে, অয্যো সাগতো কাপোতিকং পসন্ন’’ন্তি। অথ খো আযস্মা সাগতো ঘরে ঘরে কাপোতিকং পসন্নং পিৰিত্ৰা নগরম্হা নিক্খমন্তো নগরদ্ৰারে পরিপতি। অথ খো ভগৰা সম্বহুলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং নগরম্হা নিক্খমন্তো অদ্দস আযস্মন্তং সাগতং নগরদ্ৰারে পরিপতন্তং। দিস্ৰান ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘গণ্হথ, ভিক্খৰে, সাগত’’ন্তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা আযস্মন্তং সাগতং আরামং নেত্ৰা যেন ভগৰা তেন সীসং কত্ৰা নিপাতেসুং। অথ খো আযস্মা সাগতো পরিৰত্তিত্ৰা যেন ভগৰা তেন পাদে করিত্ৰা সেয্যং কপ্পেসি । অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ননু, ভিক্খৰে, পুব্বে সাগতো তথাগতে সগারৰো অহোসি সপ্পতিস্সো’’তি ? ‘‘এৰং, ভন্তে’’। ‘‘অপি নু খো, ভিক্খৰে, সাগতো এতরহি তথাগতে সগারৰো সপ্পতিস্সো’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘ননু, ভিক্খৰে, সাগতো অম্বতিত্থিকেন নাগেন [ডেড্ডুভেনাপি (সী॰ স্যা॰)] সদ্ধিং সঙ্গামেসী’’তি? ‘‘এৰং, ভন্তে’’। ‘‘অপি নু খো, ভিক্খৰে, সাগতো এতরহি পহোতি নাগেন সদ্ধিং সঙ্গামেতু’’ন্তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘অপি নু খো, ভিক্খৰে, তং পাতব্বং যং পিৰিত্ৰা ৰিসঞ্ঞী অস্সা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘অননুচ্ছৰিকং, ভিক্খৰে, সাগতস্স অননুলোমিকং অপ্পতিরূপং অস্সামণকং অকপ্পিযং অকরণীযং। কথঞ্হি নাম, ভিক্খৰে, সাগতো মজ্জং পিৰিস্সতি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩২৭. ‘‘সুরামেরযপানে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩২৮. সুরা নাম পিট্ঠসুরা পূৰসুরা ওদনসুরা কিণ্ণপক্খিত্তা সম্ভারসংযুত্তা। মেরযো নাম পুপ্ফাসৰো ফলাসৰো মধ্ৰাসৰো গুল়াসৰো সম্ভারসংযুত্তো। পিৰেয্যাতি অন্তমসো কুসগ্গেনপি পিৰতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মজ্জে মজ্জসঞ্ঞী পিৰতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মজ্জে ৰেমতিকো পিৰতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মজ্জে অমজ্জসঞ্ঞী পিৰতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অমজ্জে মজ্জসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমজ্জে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমজ্জে অমজ্জসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩২৯. অনাপত্তি অমজ্জঞ্চ হোতি মজ্জৰণ্ণং মজ্জগন্ধং মজ্জরসং তং পিৰতি, সূপসম্পাকে, মংসসম্পাকে, তেলসম্পাকে, আমলকফাণিতে, অমজ্জং অরিট্ঠং পিৰতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সুরাপানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. অঙ্গুলিপতোদকসিক্খাপদং ৩৩০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযং ভিক্খুং অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেসুং। সো ভিক্খু উত্তন্তো অনস্সাসকো কালমকাসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুং অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুং অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুং অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৩১. ‘‘অঙ্গুলিপতোদকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৩২. অঙ্গুলিপতোদকো নাম [অঙ্গুলিপতোদকো নাম অঙ্গুলিযাপি তুদন্তি (স্যা॰)] উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং হসাধিপ্পাযো [হস্সাধিপ্পাযো (সী॰ স্যা॰)] কাযেন কাযং আমসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স । উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী অঙ্গুলিপতোদকেন হাসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। কাযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কাযপটিবদ্ধেন কাযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কাযপটিবদ্ধেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নিস্সগ্গিযেন কাযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নিস্সগ্গিযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৩৩. অনুপসম্পন্নং কাযেন কাযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কাযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কাযপটিবদ্ধেন কাযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। কাযপটিবদ্ধেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নিস্সগ্গিযেন কাযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স । নিস্সগ্গিযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৩৪. অনাপত্তি ন হসাধিপ্পাযো, সতি করণীযে আমসতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অঙ্গুলিপতোদকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. হসধম্মসিক্খাপদং ৩৩৫. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ অচিরৰতিযা নদিযা উদকে কীল়ন্তি। তেন খো পন সমযেন রাজা পসেনদি কোসলো মল্লিকায দেৰিযা সদ্ধিং উপরিপাসাদৰরগতো হোতি। অদ্দসা খো রাজা পসেনদি কোসলো সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ অচিরৰতিযা নদিযা উদকে কীল়ন্তে। দিস্ৰান মল্লিকং দেৰিং এতদৰোচ – ‘‘এতে তে, মল্লিকে, অরহন্তো উদকে কীল়ন্তী’’তি। ‘‘নিস্সংসযং খো, মহারাজ, ভগৰতা সিক্খাপদং অপঞ্ঞত্তং। তে ৰা ভিক্খূ অপ্পকতঞ্ঞুনো’’তি। অথ খো রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো অহং উপাযেন ভগৰতো চ ন আরোচেয্যং, ভগৰা চ জানেয্য ইমে ভিক্খূ উদকে কীল়িতা’’তি? অথ খো রাজা পসেনদি কোসলো সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ পক্কোসাপেত্ৰা মহন্তং গুল়পিণ্ডং অদাসি – ‘‘ইমং, ভন্তে, গুল়পিণ্ডং ভগৰতো দেথা’’তি। সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ তং গুল়পিণ্ডং আদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘ইমং, ভন্তে, গুল়পিণ্ডং রাজা পসেনদি কোসলো ভগৰতো দেতী’’তি। ‘‘কহং পন তুম্হে, ভিক্খৰে, রাজা অদ্দসা’’তি। ‘‘অচিরৰতিযা নদিযা, ভগৰা, উদকে কীল়ন্তে’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, উদকে কীল়িস্সথ! নেতং , মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৩৬. ‘‘উদকে হসধম্মে [হস্সধম্মে (সী॰ স্যা॰)] পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৩৭. উদকে হসধম্মো নাম উপরিগোপ্ফকে উদকে হসাধিপ্পাযো নিমুজ্জতি ৰা উম্মুজ্জতি ৰা পলৰতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৩৮. উদকে হসধম্মে হসধম্মসঞ্ঞী, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উদকে হসধম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উদকে হসধম্মে অহসধম্মসঞ্ঞী, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। হেট্ঠাগোপ্ফকে উদকে কীল়তি, আপত্তি দুক্কটস্স। উদকে নাৰায কীল়তি, আপত্তি দুক্কটস্স। হত্থেন ৰা পাদেন ৰা কট্ঠেন ৰা কঠলায ৰা উদকং পহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ভাজনগতং উদকং ৰা কঞ্জিকং ৰা খীরং ৰা তক্কং ৰা রজনং ৰা পস্সাৰং ৰা চিক্খল্লং ৰা কীল়তি, আপত্তি দুক্কটস্স। উদকে অহসধম্মে হসধম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। উদকে অহসধম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। উদকে অহসধম্মে অহসধম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৩৯. অনাপত্তি ন হসাধিপ্পাযো, সতি করণীযে উদকং ওতরিত্ৰা নিমুজ্জতি ৰা উম্মুজ্জতি ৰা পলৰতি ৰা, পারং গচ্ছন্তো নিমুজ্জতি ৰা উম্মুজ্জতি ৰা পলৰতি ৰা, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। হসধম্মসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. অনাদরিযসিক্খাপদং ৩৪০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা কোসম্বিযং ৰিহরতি ঘোসিতারামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা ছন্নো অনাচারং আচরতি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘মাৰুসো ছন্ন, এৰরূপং অকাসি। নেতং কপ্পতী’’তি। সো অনাদরিযং পটিচ্চ করোতিযেৰ। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা ছন্নো অনাদরিযং করিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ছন্ন, অনাদরিযং করোসীতি ? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অনাদরিযং করিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৪১. ‘‘অনাদরিযে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৪২. অনাদরিযং নাম দ্ৰে অনাদরিযানি – পুগ্গলানাদরিযঞ্চ ধম্মানাদরিযঞ্চ। পুগ্গলানাদরিযং নাম উপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো – ‘‘অযং উক্খিত্তকো ৰা ৰম্ভিতো ৰা গরহিতো ৰা, ইমস্স ৰচনং অকতং ভৰিস্সতী’’তি অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মানাদরিযং নাম উপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো ‘‘কথাযং নস্সেয্য ৰা ৰিনস্সেয্য ৰা অন্তরধাযেয্য ৰা’’, তং ৰা ন সিক্খিতুকামো অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৪৩. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো – ‘‘ইদং ন সল্লেখায ন ধুতত্থায ন পাসাদিকতায ন অপচযায ন ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততী’’তি অনাদরিযং করোতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰা অপঞ্ঞত্তেন ৰা ৰুচ্চমানো – ‘‘ইদং ন সল্লেখায ন ধুতত্থায ন পাসাদিকতায ন অপচযায ন ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততী’’তি অনাদরিযং করোতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৪৪. অনাপত্তি – ‘‘এৰং অম্হাকং আচরিযানং উগ্গহো পরিপুচ্ছা’’তি ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অনাদরিযসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. ভিংসাপনসিক্খাপদং ৩৪৫. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ ভিংসাপেন্তি। তে ভিংসাপীযমানা রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অম্হে ভিংসাপেন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুং ভিংসাপেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুং ভিংসাপেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুং ভিংসাপেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৪৬. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং ভিংসাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৪৭. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুন্তি অঞ্ঞং ভিক্খুং। ভিংসাপেয্যাতি উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ভিংসাপেতুকামো রূপং ৰা সদ্দং ৰা গন্ধং ৰা রসং ৰা ফোট্ঠব্বং ৰা উপসংহরতি। ভাযেয্য ৰা সো ন ৰা ভাযেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। চোরকন্তারং ৰা ৰাল়কন্তারং ৰা পিসাচকন্তারং ৰা আচিক্খতি। ভাযেয্য ৰা সো ন ৰা ভাযেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৪৮. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিংসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো ভিংসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ‘উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিংসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নং ভিংসাপেতুকামো রূপং ৰা সদ্দং ৰা গন্ধং ৰা রসং ৰা ফোট্ঠব্বং ৰা উপসংহরতি। ভাযেয্য ৰা সো ন ৰা ভাযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। চোরকন্তারং ৰা ৰাল়কন্তারং ৰা পিসাচকন্তারং ৰা আচিক্খতি। ভাযেয্য ৰা সো ন ৰা ভাযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স । অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৪৯. অনাপত্তি ন ভিংসাপেতুকামো রূপং ৰা সদ্দং ৰা গন্ধং ৰা রসং ৰা ফোট্ঠব্বং ৰা উপসংহরতি, চোরকন্তারং ৰা ৰাল়কন্তারং ৰা পিসাচকন্তারং ৰা আচিক্খতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ভিংসাপনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. জোতিকসিক্খাপদং ৩৫০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ভগ্গেসু ৰিহরতি সুংসুমারগিরে [সুংসুমারগিরে (সী॰ স্যা॰) সংসুমারগিরে (ক॰)] ভেসকল়াৰনে মিগদাযে। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ হেমন্তিকে কালে অঞ্ঞতরং মহন্তং সুসিরকট্ঠং জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰিসিব্বেসুং। তস্মিঞ্চ সুসিরে কণ্হসপ্পো অগ্গিনা সন্তত্তো নিক্খমিত্ৰা ভিক্খূ পরিপাতেসি। ভিক্খূ তহং তহং উপধাৰিংসু। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰিসিব্বেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰিসিব্বেন্তীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে , মোঘপুরিসা জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰিসিব্বেস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহেয্য ৰা সমাদহাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৫১. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ গিলানা হোন্তি। গিলানপুচ্ছকা ভিক্খূ গিলানে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘কচ্চাৰুসো, খমনীযং, কচ্চি যাপনীয’’ন্তি? ‘‘পুব্বে মযং, আৰুসো, জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰিসিব্বেম; তেন নো ফাসু হোতি। ইদানি পন ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্ত’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তা ন ৰিসিব্বেম, তেন নো ন ফাসু হোতী’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা জোতিং সমাদহিত্ৰা ৰা সমাদহাপেত্ৰা ৰা ৰিসিব্বেতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু অগিলানো ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহেয্য ৰা সমাদহাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৫২. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পদীপেপি জোতিকেপি জন্তাঘরেপি কুক্কুচ্চাযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, তথারূপপ্পচ্চযা জোতিং সমাদহিতুং সমাদহাপেতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৫৩. ‘‘যো পন ভিক্খু অগিলানো ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহেয্য ৰা সমাদহাপেয্য ৰা, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৫৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved. |