অগিলানো নাম যস্স ৰিনা অগ্গিনা ফাসু হোতি।
গিলানো নাম যস্স ৰিনা অগ্গিনা ন ফাসু হোতি। ৰিসিব্বনাপেক্খোতি তপ্পিতুকামো। জোতি নাম অগ্গি ৰুচ্চতি। সমাদহেয্যাতি সযং সমাদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সমাদহাপেয্যাতি অঞ্ঞং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সকিং আণত্তো বহুকম্পি সমাদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র তথা রূপপ্পচ্চযাতি ঠপেত্ৰা তথারূপপ্পচ্চযং। ৩৫৫. অগিলানো অগিলানসঞ্ঞী ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহতি ৰা সমাদহাপেতি ৰা, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো ৰেমতিকো ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহতি ৰা সমাদহাপেতি ৰা, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগিলানো গিলানসঞ্ঞী ৰিসিব্বনাপেক্খো জোতিং সমাদহতি ৰা সমাদহাপেতি ৰা, অঞ্ঞত্র তথারূপপ্পচ্চযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পটিলাতং উক্খিপতি, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো অগিলানসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। গিলানো গিলানসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৫৬. অনাপত্তি গিলানস্স, অঞ্ঞেন কতং ৰিসিব্বেতি, ৰীতচ্চিতঙ্গারং ৰিসিব্বেতি, পদীপে জোতিকে জন্তাঘরে তথারূপপ্পচ্চযা, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। জোতিকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. নহানসিক্খাপদং ৩৫৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ তপোদে নহাযন্তি। তেন খো পন সমযেন [অথ খো (সী॰ স্যা॰)] রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো ‘‘সীসং নহাযিস্সামী’’তি তপোদং গন্ত্ৰা – ‘‘যাৰায্যা নহাযন্তী’’তি একমন্তং পটিমানেসি। ভিক্খূ যাৰ সমন্ধকারা নহাযিংসু। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো ৰিকালে সীসং নহাযিত্ৰা, নগরদ্ৰারে থকিতে বহিনগরে ৰসিত্ৰা, কালস্সেৰ অসম্ভিন্নেন ৰিলেপনেন যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কিস্স ত্ৰং, মহারাজ, কালস্সেৰ আগতো অসম্ভিন্নেন ৰিলেপনেনা’’তি? অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতো সমাদপিতো সমুত্তেজিতো সম্পহংসিতো উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ রাজানম্পি পস্সিত্ৰা ন মত্তং জানিত্ৰা নহাযন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা রাজানম্পি পস্সিত্ৰা ন মত্তং জানিত্ৰা নহাযিস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৫৮. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ উণ্হসমযে পরিল়াহসমযে কুক্কুচ্চাযন্তা ন নহাযন্তি, সেদগতেন গত্তেন সযন্তি। চীৰরম্পি সেনাসনম্পি দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, উণ্হসমযে পরিল়াহসমযে ওরেনদ্ধমাসং নহাযিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানন্তি [গিম্হানং (ইতিপি)] ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো পরিল়াহসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৫৯. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ গিলানা হোন্তি। গিলানপুচ্ছকা ভিক্খূ গিলানে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘কচ্চাৰুসো, খমনীযং, কচ্চি যাপনীয’’ন্তি? ‘‘পুব্বে মযং, আৰুসো, ওরেনদ্ধমাসং নহাযাম, তেন নো ফাসু হোতি; ইদানি পন ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্ত’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তা ন নহাযাম, তেন নো ন ফাসু হোতী’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানেন ভিক্খুনা ওরেনদ্ধমাসং নহাযিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানন্তি [গিম্হানং (ইতিপি)] ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো, পরিল়াহসমযো, গিলানসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৬০. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নৰকম্মং কত্ৰা কুক্কুচ্চাযন্তা ন নহাযন্তি। তে সেদগতেন গত্তেন সযন্তি। চীৰরম্পি সেনাসনম্পি দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, কম্মসমযে ওরেনদ্ধমাসং নহাযিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানন্তি ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো, পরিল়াহসমযো, গিলানসমযো, কম্মসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৬১. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অদ্ধানং গন্ত্ৰা কুক্কুচ্চাযন্তা ন নহাযন্তি। তে সেদগতেন গত্তেন সযন্তি। চীৰরম্পি সেনাসনম্পি দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, অদ্ধানগমনসমযে ওরেনদ্ধমাসং নহাযিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানন্তি ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো, পরিল়াহসমযো, গিলানসমযো, কম্মসমযো, অদ্ধানগমনসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৩৬২. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে চীৰরকম্মং করোন্তা সরজেন ৰাতেন ওকিণ্ণা হোন্তি। দেৰো চ থোকং থোকং ফুসাযতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন নহাযন্তি, কিলিন্নেন গত্তেন সযন্তি। চীৰরম্পি সেনাসনম্পি দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰাতৰুট্ঠিসমযে ওরেনদ্ধমাসং নহাযিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৬৩. ‘‘যো পন ভিক্খু ওরেনদ্ধমাসং নহাযেয্য, অঞ্ঞত্র সমযা, পাচিত্তিযং। তত্থাযং সমযো। দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানন্তি ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো, পরিল়াহসমযো, গিলানসমযো, কম্মসমযো, অদ্ধানগমনসমযো, ৰাতৰুট্ঠিসমযো – অযং তত্থ সমযো’’তি। ৩৬৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ওরেনদ্ধমাসন্তি ঊনকদ্ধমাসং। নহাযেয্যাতি চুণ্ণেন ৰা মত্তিকায ৰা নহাযতি, পযোগে পযোগে দুক্কটং। নহানপরিযোসানে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র সমযাতি ঠপেত্ৰা সমযং। উণ্হসমযো নাম দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হানং। পরিল়াহসমযো নাম ৰস্সানস্স পঠমো মাসো ‘‘ইচ্চেতে অড্ঢতেয্যমাসা উণ্হসমযো পরিল়াহসমযো’’তি নহাযিতব্বং। গিলানসমযো নাম যস্স ৰিনা নহানেন ন ফাসু হোতি। গিলানসমযোতি নহাযিতব্বং। কম্মসমযো নাম অন্তমসো পরিৰেণম্পি সম্মট্ঠং হোতি। ‘‘কম্মসমযো’’তি নহাযিতব্বং। অদ্ধানগমনসমযো নাম ‘‘অদ্ধযোজনং গচ্ছিস্সামী’’তি নহাযিতব্বং, গচ্ছন্তেন নহাযিতব্বং, গতেন নহাযিতব্বং। ৰাতৰুট্ঠিসমযো নাম ভিক্খূ সরজেন ৰাতেন ওকিণ্ণা হোন্তি, দ্ৰে ৰা তীণি ৰা উদকফুসিতানি কাযে পতিতানি হোন্তি। ‘‘ৰাতৰুট্ঠিসমযো’’তি নহাযিতব্বং। ৩৬৫. ঊনকদ্ধমাসে ঊনকসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, নহাযতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনকদ্ধমাসে ৰেমতিকো, অঞ্ঞত্র সমযা, নহাযতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনকদ্ধমাসে অতিরেকসঞ্ঞী, অঞ্ঞত্র সমযা, নহাযতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ধমাসে ঊনকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অতিরেকদ্ধমাসে ৰেমতিকো , আপত্তি দুক্কটস্স। অতিরেকদ্ধমাসে অতিরেকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৬৬. অনাপত্তি সমযে, অদ্ধমাসং নহাযতি, অতিরেকদ্ধমাসং নহাযতি, পারং গচ্ছন্তো নহাযতি, সব্বপচ্চন্তিমেসু জনপদেসু, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। নহানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. দুব্বণ্ণকরণসিক্খাপদং ৩৬৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ চ পরিব্বাজকা চ সাকেতা সাৰত্থিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। অন্তরামগ্গে চোরা নিক্খমিত্ৰা তে অচ্ছিন্দিংসু। সাৰত্থিযা রাজভটা নিক্খমিত্ৰা তে চোরে সভণ্ডে গহেত্ৰা ভিক্খূনং সন্তিকে দূতং পাহেসুং – ‘‘আগচ্ছন্তু, ভদন্তা, সকং সকং চীৰরং সঞ্জানিত্ৰা গণ্হন্তূ’’তি। ভিক্খূ ন সঞ্জানন্তি। তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা অত্তনো অত্তনো চীৰরং ন সঞ্জানিস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূনং তদনুচ্ছৰিকং তদনুলোমিকং ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামি দস অত্থৰসে পটিচ্চ – সঙ্ঘসুট্ঠুতায, সঙ্ঘফাসুতায…পে॰… সদ্ধম্মট্ঠিতিযা, ৰিনযানুগ্গহায। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৬৮. ‘‘নৰং পন ভিক্খুনা চীৰরলাভেন তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং অঞ্ঞতরং দুব্বণ্ণকরণং আদাতব্বং – নীলং ৰা কদ্দমং ৰা কাল়সামং ৰা। অনাদা চে ভিক্খু তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং অঞ্ঞতরং দুব্বণ্ণকরণং নৰং চীৰরং পরিভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৬৯. নৰং নাম অকতকপ্পং ৰুচ্চতি। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং। তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং অঞ্ঞতরং দুব্বণ্ণকরণং আদাতব্বন্তি অন্তমসো কুসগ্গেনপি আদাতব্বং। নীলং নাম দ্ৰে নীলানি – কংসনীলং, পলাসনীলং। কদ্দমো নাম ওদকো ৰুচ্চতি। কাল়সামং নাম যংকিঞ্চি কাল়সামকং [কাল়কং (সী॰ স্যা॰)]। অনাদা চে ভিক্খু তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং অঞ্ঞতরং দুব্বণ্ণকরণন্তি অন্তমসো কুসগ্গেনপি অনাদিযিত্ৰা তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং অঞ্ঞতরং দুব্বণ্ণকরণং নৰং চীৰরং পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৭০. অনাদিন্নে অনাদিন্নসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনাদিন্নে ৰেমতিকো পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনাদিন্নে আদিন্নসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আদিন্নে অনাদিন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। আদিন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। আদিন্নে আদিন্নসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৭১. অনাপত্তিআদিযিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, কপ্পো নট্ঠো হোতি, কপ্পকতোকাসো জিণ্ণো হোতি, কপ্পকতেন অকপ্পকতং সংসিব্বিতং হোতি, অগ্গল়ে অনুৰাতে পরিভণ্ডে, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুব্বণ্ণকরণসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. ৰিকপ্পনসিক্খাপদং ৩৭২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভাতুনো সদ্ধিৰিহারিকস্স ভিক্খুনো সামং চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং [অপচ্চুদ্ধারকং (সী॰ স্যা॰)] পরিভুঞ্জতি। অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি – ‘‘অযং, আৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ময্হং চীৰরং সামং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং পরিভুঞ্জতী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভিক্খুস্স সামং চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং পরিভুঞ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, ভিক্খুস্স সামং চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং পরিভুঞ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খুস্স সামং চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং পরিভুঞ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৭৩. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স ৰা ভিক্খুনিযা ৰা সিক্খমানায ৰা সামণেরস্স ৰা সামণেরিযা ৰা সামং চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা অপ্পচ্চুদ্ধারণং [অপচ্চুদ্ধারকং (সী॰ স্যা॰)] পরিভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৭৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। সিক্খমানা নাম দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু সিক্খিতসিক্খা। সামণেরো নাম দসসিক্খাপদিকো। সামণেরী নাম দসসিক্খাপদিকা। সামন্তি সযং ৰিকপ্পেত্ৰা। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং। ৰিকপ্পনা নাম দ্ৰে ৰিকপ্পনা – সম্মুখাৰিকপ্পনা চ পরম্মুখাৰিকপ্পনা চ। সম্মুখাৰিকপ্পনা নাম ‘‘ইমং চীৰরং তুয্হং ৰিকপ্পেমি ইত্থন্নামস্স ৰা’’তি। পরম্মুখাৰিকপ্পনা নাম ‘‘ইমং চীৰরং ৰিকপ্পনত্থায তুয্হং দম্মী’’তি। তেন ৰত্তব্বো – ‘‘কো তে মিত্তো ৰা সন্দিট্ঠো ৰা’’তি? ‘‘ইত্থন্নামো চ ইত্থন্নামো চা’’তি। তেন ৰত্তব্বো – ‘‘অহং তেসং দম্মি, তেসং সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি। অপ্পচ্চুদ্ধারণং নাম তস্স ৰা অদিন্নং, তস্স ৰা অৰিস্সসন্তো পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৭৫. অপ্পচ্চুদ্ধারণে অপ্পচ্চুদ্ধারণসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পচ্চুদ্ধারণে ৰেমতিকো পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পচ্চুদ্ধারণে অপ্পচ্চুদ্ধারণসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধিট্ঠেতি ৰা ৰিস্সজ্জেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। পচ্চুদ্ধারণে অপ্পচ্চুদ্ধারণসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স । পচ্চুদ্ধারণে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পচ্চুদ্ধারণে পচ্চুদ্ধারণসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৭৬. অনাপত্তি সো ৰা দেতি, তস্স ৰা ৰিস্সসন্তো পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰিকপ্পনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. চীৰরঅপনিধানসিক্খাপদং ৩৭৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ অসন্নিহিতপরিক্খারা হোন্তি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং পত্তম্পি চীৰরম্পি অপনিধেন্তি। সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘দেথাৰুসো, অম্হাকং পত্তম্পি চীৰরম্পী’’তি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ হসন্তি, তে রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অম্হাকং পত্তম্পি চীৰরম্পি অপনিধেন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং পত্তম্পি চীৰরম্পি অপনিধেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং পত্তম্পি চীৰরম্পি অপনিধেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খূনং পত্তম্পি চীৰরম্পি অপনিধেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৭৮. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স পত্তং ৰা চীৰরং ৰা নিসীদনং ৰা সূচিঘরং ৰা কাযবন্ধনং ৰা অপনিধেয্য ৰা অপনিধাপেয্য ৰা, অন্তমসো হসাপেক্খোপি, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৭৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। পত্তো নাম দ্ৰে পত্তা – অযোপত্তো, মত্তিকাপত্তো। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং, ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং। নিসীদনং নাম সদসং ৰুচ্চতি। সূচিঘরং নাম সসূচিকং ৰা অসূচিকং ৰা। কাযবন্ধনং নাম দ্ৰে কাযবন্ধনানি – পট্টিকা, সূকরন্তকং। অপনিধেয্য ৰাতি সযং অপনিধেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপনিধাপেয্য ৰাতি অঞ্ঞং আণাপেসি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপনিধাপেয্য ৰা তি অয্যং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সকিং আণত্তো বহুকম্পি অপনিধেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অন্তমসো হসাপেক্খোপীতি কীল়াধিপ্পাযো। ৩৮০. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী পত্তং ৰা চীৰরং ৰা নিসীদনং ৰা সূচিঘরং ৰা কাযবন্ধনং ৰা অপনিধেতি ৰা অপনিধাপেতি ৰা, অন্তমসো হসাপেক্খোপি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো…পে॰… উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী পত্তং ৰা চীৰরং ৰা নিসীদনং ৰা সূচিঘরং ৰা কাযবন্ধনং ৰা অপনিধেতি ৰা অপনিধাপেতি ৰা, অন্তমসো হসাপেক্খোপি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞং পরিক্খারং অপনিধেতি ৰা অপনিধাপেতি ৰা, অন্তমসো হসাপেক্খোপি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নস্স পত্তং ৰা চীৰরং ৰা অঞ্ঞং ৰা পরিক্খারং অপনিধেতি ৰা অপনিধাপেতি ৰা, অন্তমসো হসাপেক্খোপি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স । অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৮১. অনাপত্তি নহসাধিপ্পাযো, দুন্নিক্খিত্তং পটিসামেতি, ‘‘ধম্মিং কথং কত্ৰা দস্সামী’’তি পটিসামেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। চীৰরঅপনিধানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। সুরাপানৰগ্গো ছট্ঠো। তস্সুদ্দানং – সুরা অঙ্গুলি হাসো চ [তোযঞ্চ (ইতিপি)], অনাদরিযঞ্চ ভিংসনং। জোতিনহানদুব্বণ্ণং, সামং অপনিধেন চাতি॥ ৭. সপ্পাণকৰগ্গো ১. সঞ্চিচ্চসিক্খাপদং ৩৮২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উদাযী ইস্সাসো হোতি, কাকা চস্স অমনাপা হোন্তি। সো কাকে ৰিজ্ঝিত্ৰা ৰিজ্ঝিত্ৰা সীসং ছিন্দিত্ৰা সূলে পটিপাটিযা ঠপেসি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কেনিমে, আৰুসো, কাকা জীৰিতা ৰোরোপিতা’’তি? ‘‘মযা, আৰুসো। অমনাপা মে কাকা’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উদাযী সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতা ৰোরোপেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, উদাযি, সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতা ৰোরোপেসীতি? ‘‘সচ্চং , ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতা ৰোরোপেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৮৩. ‘‘যো পন ভিক্খু সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতা ৰোরোপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৮৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঞ্চিচ্চাতি জানন্তো সঞ্জানন্তো চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো। পাণো নাম তিরচ্ছানগতপাণো ৰুচ্চতি। জীৰিতা ৰোরোপেয্যাতি জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দতি উপরোধেতি সন্ততিং ৰিকোপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৮৫. পাণে পাণসঞ্ঞী জীৰিতা ৰোরোপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পাণে ৰেমতিকো জীৰিতা ৰোরোপেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। পাণে অপ্পাণসঞ্ঞী জীৰিতা ৰোরোপেতি, অনাপত্তি। অপ্পাণে পাণসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণে ৰেমিতকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণে অপ্পাণসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৮৬. অনাপত্তি অসঞ্চিচ্চ, অস্সতিযা, অজানন্তস্স, নমরণাধিপ্পাযস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সঞ্চিচ্চসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. সপ্পাণকসিক্খাপদং ৩৮৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জিস্সথ! নেতং , মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৮৮. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৮৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি। ‘‘সপ্পাণক’’ন্তি জানন্তো, ‘‘পরিভোগেন মরিস্সন্তী’’তি জানন্তো পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৯০. সপ্পাণকে সপ্পাণকসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সপ্পাণকে ৰেমতিকো পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স । সপ্পাণকে অপ্পাণকসঞ্ঞী পরিভুঞ্জতি, অনাপত্তি। অপ্পাণকে সপ্পাণকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণকে অপ্পাণকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৯১. অনাপত্তি ‘‘সপ্পাণক’’ন্তি অজানন্তো, ‘‘অপ্পাণক’’ন্তি জানন্তো, ‘‘পরিভোগেন ন মরিস্সন্তী’’তি জানন্তো পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সপ্পাণকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. উক্কোটনসিক্খাপদং ৩৯২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং যথাধম্মং নিহতাধিকরণং পুনকম্মায উক্কোটেন্তি – ‘‘অকতং কম্মং দুক্কটং কম্মং পুন কাতব্বং কম্মং অনিহতং দুন্নিহতং পুন নিহনিতব্ব’’ন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং যথাধম্মং নিহতাধিকরণং পুনকম্মায উক্কোটেস্সন্তী’’তি …পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং যথাধম্মং নিহতাধিকরণং পুনকম্মায উক্কোটেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং যথাধম্মং নিহতাধিকরণং পুনকম্মায উক্কোটেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৯৩. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং যথাধম্মং নিহতাধিকরণং পুনকম্মায উক্কোটেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৯৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। যথাধম্মং নাম ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন কতং, এতং যথাধম্মং নাম। অধিকরণং নাম চত্তারি অধিকরণানি – ৰিৰাদাধিকরণং, অনুৰাদাধিকরণং, আপত্তাধিকরণং, কিচ্চাধিকরণং। পুনকম্মায উক্কোটেয্যাতি ‘‘অকতং কম্মং দুক্কটং কম্মং পুনকাতব্বং কম্মং অনিহতং দুন্নিহতং পুন নিহনিতব্বং’’তি উক্কোটেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৩৯৫. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী উক্কোটেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো উক্কোটেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী উক্কোটেতি, অনাপত্তি। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৩৯৬. অনাপত্তি ‘‘অধম্মেন ৰা ৰগ্গেন ৰা ন কম্মারহস্স ৰা কম্মং কত’’ন্তি জানন্তো উক্কোটেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উক্কোটনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. দুট্ঠুল্লসিক্খাপদং ৩৯৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা ভাতুনো সদ্ধিৰিহারিকস্স ভিক্খুনো আরোচেসি – ‘‘অহং, আৰুসো, সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপন্নো। মা কস্সচি আরোচেহী’’তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সঙ্ঘং তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং যাচি। তস্স সঙ্ঘো তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং অদাসি। সো পরিৰসন্তো তং ভিক্খুং পস্সিত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘অহং, আৰুসো, সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সঙ্ঘং তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং যাচিং, তস্স মে সঙ্ঘো তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং অদাসি, সোহং পরিৰসামি, ৰেদিযামহং [ৰেদযামহং (স্যা॰)], আৰুসো, ৰেদিযতী’’তি মং আযস্মা ধারেতূ’’তি। ‘‘কিং নু খো, আৰুসো, যো অঞ্ঞোপি ইমং আপত্তিং আপজ্জতি সোপি এৰং করোতী’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। ‘‘অযং, আৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা [আপজ্জি (?)] সো মে আরোচেতি মা কস্সচি আরোচেহী’’তি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, আৰুসো, পটিচ্ছাদেসী’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু ভিক্খুস্স জানং দুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, ভিক্খুস্স জানং দুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেসীতি। ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খুস্স জানং দুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৯৮. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স জানং দুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৯৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি চত্তারি চ পারাজিকানি তেরস চ সঙ্ঘাদিসেসা। পটিচ্ছাদেয্যাতি ‘‘ইমং জানিত্ৰা চোদেস্সন্তি, সারেস্সন্তি খুংসেস্সন্তি, ৰম্ভেস্সন্তি, মঙ্কুং করিস্সন্তি নারোচেস্সামী’’তি ধুরং নিক্খিত্তমত্তে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪০০. দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা দুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী পটিচ্ছাদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা ৰেমতিকো পটিচ্ছাদেতি , আপত্তি দুক্কটস্স। দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা অদুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী পটিচ্ছাদেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং ৰা অদুট্ঠুল্লং ৰা অজ্ঝাচারং পটিচ্ছাদেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা দুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা অদুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪০১. অনাপত্তি – ‘‘সঙ্ঘস্স ভণ্ডনং ৰা কলহো ৰা ৰিগ্গহো ৰা ৰিৰাদো ৰা ভৰিস্সতী’’তি নারোচেতি, ‘‘সঙ্ঘভেদো ৰা সঙ্ঘরাজি ৰা ভৰিস্সতী’’তি নারোচেতি, ‘‘অযং কক্খল়ো ফরুসো জীৰিতন্তরাযং ৰা ব্রহ্মচরিযন্তরাযং ৰা করিস্সতী’’তি নারোচেতি, অঞ্ঞে পতিরূপে ভিক্খূ অপস্সন্তো নারোচেতি, নছাদেতুকামো নারোচেতি, ‘‘পঞ্ঞাযিস্সতি সকেন কম্মেনা’’তি নারোচেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুট্ঠুল্লসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. ঊনৰীসতিৰস্সসিক্খাপদং ৪০২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। [ইদং ৰত্থু মহাৰ॰ ৯৯] তেন খো পন সমযেন রাজগহে সত্তরসৰগ্গিযা দারকা সহাযকা হোন্তি। উপালিদারকো তেসং পামোক্খো হোতি। অথ খো উপালিস্স মাতাপিতূনং এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো উপাযেন উপালি অম্হাকং অচ্চযেন সুখঞ্চ জীৰেয্য ন চ কিলমেয্যা’’তি? অথ খো উপালিস্স মাতাপিতূনং এতদহোসি – ‘‘সচে খো উপালি লেখং সিক্খেয্য, এৰং খো উপালি অম্হাকং অচ্চযেন সুখঞ্চ জীৰেয্য, ন চ কিলমেয্যা’’তি। অথ খো উপালিস্স মাতাপিতূনং এতদহোসি – ‘‘সচে খো উপালি লেখং সিক্খিস্সতি, অঙ্গুলিযো দুক্খা ভৰিস্সন্তি। সচে খো উপালি গণনং সিক্খেয্য, এৰং খো উপালি অম্হাকং অচ্চযেন সুখঞ্চ জীৰেয্য ন চ কিলমেয্যা’’তি। অথ খো উপালিস্স মাতাপিতূনং এতদহোসি – ‘‘সচে খো উপালি গণনং সিক্খিস্সতি, উরস্স দুক্খো ভৰিস্সতি। সচে খো উপালি রূপং সিক্খেয্য, এৰং খো উপালি অম্হাকং অচ্চযেন সুখঞ্চ জীৰেয্য ন চ কিলমেয্যা’’তি। অথ খো উপালিস্স মাতাপিতূনং এতদহোসি – ‘‘সচে খো উপালি রূপং সিক্খিস্সতি, অক্খীনি দুক্খা ভৰিস্সন্তি। ইমে খো সমণা সক্যপুত্তিযা সুখসীলা সুখসমাচারা সুভোজনানি ভুঞ্জিত্ৰা নিৰাতেসু সযনেসু সযন্তি। সচে খো উপালি সমণেসু সক্যপুত্তিযেসু পব্বজেয্য, এৰং খো উপালি অম্হাকং অচ্চযেন সুখঞ্চ জীৰেয্য, ন চ কিলমেয্যা’’তি। অস্সোসি খো উপালিদারকো মাতাপিতূনং ইমং কথাসল্লাপং। অথ খো উপালিদারকো যেন তে দারকা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তে দারকে এতদৰোচ – ‘‘এথ মযং, অয্যা, সমণেসু সক্যপুত্তিযেসু পব্বজিস্সামা’’তি। ‘‘সচে খো ত্ৰং, অয্য, পব্বজিস্সসি, এৰং মযম্পি পব্বজিস্সামা’’তি। অথ খো তে দারকা একমেকস্স মাতাপিতরো উপসঙ্কমিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘অনুজানাথ মং অগারস্মা অনগারিযং পব্বজ্জাযা’’তি। অথ খো তেসং দারকানং মাতাপিতরো – ‘‘সব্বেপিমে দারকা সমানচ্ছন্দা কল্যাণাধিপ্পাযা’’তি অনুজানিংসু। তে ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা পব্বজ্জং যাচিংসু। তে ভিক্খূ পব্বাজেসুং উপসম্পাদেসুং। তে রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায রোদন্তি – ‘‘যাগুং দেথ , ভত্তং দেথ, খাদনীযং দেথা’’তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘আগমেথ, আৰুসো, যাৰ রত্তি ৰিভাযতি। সচে যাগু ভৰিস্সতি, পিৰিস্সথ। সচে ভত্তং ভৰিস্সতি, ভুঞ্জিস্সথ। সচে খাদনীযং ভৰিস্সতি, খাদিস্সথ। নো চে ভৰিস্সতি যাগু ৰা ভত্তং ৰা খাদনীযং ৰা, পিণ্ডায চরিত্ৰা ভুঞ্জিস্সথা’’তি। এৰম্পি খো তে ভিক্খূ ভিক্খূহি ৰুচ্চমানা রোদন্তিযেৰ – ‘‘যাগুং দেথ, ভত্তং দেথ, খাদনীযং দেথা’’তি। সেনাসনং ঊহদন্তিপি উম্মিহন্তিপি। অস্সোসি খো ভগৰা রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায দারকসদ্দং। সুত্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কিং নু খো সো, আনন্দ, দারকসদ্দো’’তি? অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ জানং ঊনৰীসতিৰস্সং পুগ্গলং উপসম্পাদেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা জানং ঊনৰীসতিৰস্সং পুগ্গলং উপসম্পাদেস্সন্তি! ঊনকৰীসতিৰস্সো, ভিক্খৰে, পুগ্গলো অক্খমো হোতি সীতস্স উণ্হস্স জিঘচ্ছায পিপাসায ডংসমকসৰাতাতপসরীসপসম্ফস্সানং দুরুত্তানং দুরাগতানং ৰচনপথানং উপ্পন্নানং সারীরিকানং ৰেদনানং দুক্খানং তিব্বানং খরানং কটুকানং অসাতানং অমনাপানং পাণহরানং অনধিৰাসকজাতিকো হোতি। ৰীসতিৰস্সোৰ খো, ভিক্খৰে, পুগ্গলো খমো হোতি সীতস্স উণ্হস্স…পে॰… পাণহরানং অধিৰাসকজাতিকো হোতি। নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪০৩. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং ঊনৰীসতিৰস্সং পুগ্গলং উপসম্পাদেয্য, সো চ পুগ্গলো অনুপসম্পন্নো , তে চ ভিক্খূ গারয্হা, ইদং তস্মিং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪০৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। ঊনৰীসতিৰস্সো নাম অপ্পত্তৰীসতিৰস্সো। ‘‘উপসম্পাদেস্সামী’’তি গণং ৰা আচরিযং ৰা পত্তং ৰা চীৰরং ৰা পরিযেসতি, সীমং ৰা সম্মন্নতি [সম্মনতি (ক॰)], আপত্তি দুক্কটস্স। ঞত্তিযা দুক্কটং। দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি দুক্কটা। কম্মৰাচাপরিযোসানে উপজ্ঝাযস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। গণস্স চ আচরিযস্স চ আপত্তি দুক্কটস্স। ৪০৫. ঊনৰীসতিৰস্সে ঊনৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী উপসম্পাদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনৰীসতিৰস্সে ৰেমতিকো উপসম্পাদেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনৰীসতিৰস্সে পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী উপসম্পাদেতি, অনাপত্তি। পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সে ঊনৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সে পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪০৬. অনাপত্তি ঊনৰীসতিৰস্সং পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী উপসম্পাদেতি, পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সং পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী উপসম্পাদেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ঊনৰীসতিৰস্সসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. থেয্যসত্থসিক্খাপদং ৪০৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো সত্থো রাজগহা পটিযালোকং গন্তুকামো হোতি। অঞ্ঞতরো ভিক্খু তে মনুস্সে এতদৰোচ – ‘‘অহম্পাযস্মন্তেহি সদ্ধিং গমিস্সামী’’তি। ‘‘মযং খো, ভন্তে, সুঙ্কং পরিহরিস্সামা’’তি। ‘‘পজানাথাৰুসো’’তি। অস্সোসুং খো কম্মিযা [কম্মিকা (সী॰ স্যা॰)] – ‘‘সত্থো কির সুঙ্কং পরিহরিস্সতী’’তি। তে মগ্গে পরিযুট্ঠিংসু। অথ খো তে কম্মিকা তং সত্থং গহেত্ৰা অচ্ছিন্দিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘কিস্স ত্ৰং, ভন্তে, জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং গচ্ছসী’’তি? পলিবুন্ধেত্ৰা মুঞ্চিংসু। অথ খো সো ভিক্খু সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪০৮. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য, অন্তমসো গামন্তরম্পি, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪০৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। থেয্যসত্থো নাম চোরা কতকম্মা ৰা হোন্তি অকতকম্মা ৰা, রাজানং ৰা থেয্যং গচ্ছন্তি সুঙ্কং ৰা পরিহরন্তি। সদ্ধিন্তি একতো। সংৰিধাযাতি – ‘‘গচ্ছামাৰুসো, গচ্ছাম ভন্তে; গচ্ছাম ভন্তে, গচ্ছামাৰুসো, অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা গচ্ছামা’’তি সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অন্তমসো গামন্তরম্পীতি কুক্কুটসম্পাতে গামে গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগামকে অরঞ্ঞে অদ্ধযোজনে অদ্ধযোজনে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪১০. থেয্যসত্থে থেয্যসত্থসঞ্ঞী সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। থেয্যসত্থে ৰেমতিকো সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি দুক্কটস্স। থেয্যসত্থে অথেয্যসত্থসঞ্ঞী সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, অনাপত্তি। ভিক্খু সংৰিদহতি, মনুস্সা ন সংৰিদহন্তি, আপত্তি দুক্কটস্স। অথেয্যসত্থে থেয্যসত্থসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অথেয্যসত্থে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অথেয্যসত্থে অথেয্যসত্থসঞ্ঞী অনাপত্তি। ৪১১. অনাপত্তি অসংৰিদহিত্ৰা গচ্ছতি, মনুস্সা সংৰিদহন্তি ভিক্খু ন সংৰিদহতি, ৰিসঙ্কেতেন গচ্ছতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। থেয্যসত্থসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. সংৰিধানসিক্খাপদং ৪১২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু কোসলেসু জনপদে সাৰত্থিং গচ্ছন্তো অঞ্ঞতরেন গামদ্ৰারেন অতিক্কমতি। অঞ্ঞতরা ইত্থী সামিকেন সহ ভণ্ডিত্ৰা গামতো নিক্খমিত্ৰা তং ভিক্খুং পস্সিত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘কহং, ভন্তে, অয্যো গমিস্সতী’’তি? ‘‘সাৰত্থিং খো অহং, ভগিনি, গমিস্সামী’’তি। ‘‘অহং অয্যেন সদ্ধিং গমিস্সামী’’তি। ‘‘এয্যাসি, ভগিনী’’তি। অথ খো তস্সা ইত্থিযা সামিকো গামতো নিক্খমিত্ৰা মনুস্সে পুচ্ছি – ‘‘অপায্যো [অপয্যা (সী॰ স্যা॰)] এৰরূপিং ইত্থিং পস্সেয্যাথা’’তি? ‘‘এসায্যো, পব্বজিতেন সহ গচ্ছতী’’তি। অথ খো সো পুরিসো অনুবন্ধিত্ৰা তং ভিক্খুং গহেত্ৰা আকোটেত্ৰা মুঞ্চি। অথ খো সো ভিক্খু অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে পধূপেন্তো নিসীদি। অথ খো সা ইত্থী তং পুরিসং এতদৰোচ – ‘‘নায্যো সো ভিক্খু মং নিপ্পাতেসি; অপিচ, অহমেৰ তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং গচ্ছামি; অকারকো সো ভিক্খু; গচ্ছ, নং খমাপেহী’’তি। অথ খো সো পুরিসো তং ভিক্খুং খমাপেসি। অথ খো সো ভিক্খু সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মাতুগামেনসদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং, উদ্দিসেয্যাথ – ৪১৩. ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য, অন্তমসো গামন্তরম্পি, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪১৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী ন পেতী ন তিরচ্ছানগতা ৰিঞ্ঞূ পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতুং। সদ্ধিন্তি একতো। সংৰিধাযাতি – ‘‘গচ্ছাম ভগিনি, গচ্ছামায্য, গচ্ছামায্য, গচ্ছাম ভগিনি, অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা গচ্ছামা’’তি সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অন্তমসো গামন্তরম্পীতি কুক্কুটসম্পাতে গামে গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অগামকে অরঞ্ঞে অদ্ধযোজনে অদ্ধযোজনে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪১৫. মাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে ৰেমতিকো সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু সংৰিদহতি মাতুগামো ন সংৰিদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যক্খিযা ৰা পেতিযা পণ্ডকেন ৰা তিরচ্ছানগতমনুস্সৰিগ্গহিত্থিযা ৰা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জতি, অন্তমসো গামন্তরম্পি, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪১৬. অনাপত্তি অসংৰিদহিত্ৰা গচ্ছতি, মাতুগামো সংৰিদহতি ভিক্খু ন সংৰিদহতি, ৰিসঙ্কেতেন গচ্ছতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সংৰিধানসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. অরিট্ঠসিক্খাপদং ৪১৭. [ইদং ৰত্থু চূল়ৰ॰ ৬৫; ম॰ নি॰ ১.২৩৪] তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অরিট্ঠস্স নাম ভিক্খুনো গদ্ধবাধিপুব্বস্স [গন্ধবাধিপুব্বস্স (স্যা॰ ক॰)]এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি। অস্সোসুং খো সম্বহুলা ভিক্খূ – ‘‘অরিট্ঠস্স কির নাম ভিক্খুনো গদ্ধবাধিপুব্বস্স এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ যেন অরিট্ঠো ভিক্খু গদ্ধবাধিপুব্বো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা অরিট্ঠং ভিক্খুং গদ্ধবাধিপুব্বং এতদৰোচুং – ‘‘সচ্চং কির তে, আৰুসো অরিট্ঠ, এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি? ‘‘এৰংব্যাখো অহং, আৰুসো, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। ‘‘মা, আৰুসো অরিট্ঠ, এৰং অৰচ। মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি। ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং [অব্ভাচিক্খনং (ইতিপি)]। ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য । অনেকপরিযাযেনাৰুসো অরিট্ঠ, অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযায। অপ্পস্সাদা কামা ৰুত্তা ভগৰতা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। অট্ঠিকঙ্কলূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। মংসপেসূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা…পে॰… তিণুক্কূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… অঙ্গারকাসূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… সুপিনকূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… যাচিতকূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… রুক্খফলূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… অসিসূনূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… সত্তিসূলূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা… সপ্পসিরূপমা কামা ৰুত্তা ভগৰতা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো’’তি। এৰম্পি খো অরিট্ঠো ভিক্খু গদ্ধবাধিপুব্বো তেহি ভিক্খূহি ৰুচ্চমানো তথেৰ তং পাপকং দিট্ঠিগতং থামসা পরামাসা অভিনিৰিস্স ৰোহরতি – ‘‘এৰংব্যাখো অহং, আৰুসো, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। যতো চ খো তে ভিক্খূ নাসক্খিংসু অরিট্ঠং ভিক্খুং গদ্ধবাধিপুব্বং এতস্মা পাপকা দিট্ঠিগতা ৰিৰেচেতুং, অথ খো তে ভিক্খূ যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা অরিট্ঠং ভিক্খুং গদ্ধবাধিপুব্বং পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির তে, অরিট্ঠ, এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি ? ‘‘এৰংব্যাখো অহং, ভন্তে, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। কস্স নু খো নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মযা এৰং ধম্মং দেসিতং আজানাসি? ননু মযা, মোঘপুরিস, অনেকপরিযাযেন অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযায। অপ্পস্সাদা কামা ৰুত্তা মযা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। অট্ঠিকঙ্কলূপমা কামা ৰুত্তা মযা…পে॰… মংসপেসূপমা কামা ৰুত্তা মযা… তিণুক্কূপমা কামা ৰুত্তা মযা… অঙ্গারকাসূপমা কামা ৰুত্তা মযা… সুপিনকূপমা কামা ৰুত্তা মযা… যাচিতকূপমা কামা ৰুত্তা মযা… রুক্খফলূপমা কামা ৰুত্তা মযা… অসিসূনূপমা কামা ৰুত্তা মযা… সত্তিসূলূপমা কামা ৰুত্তা মযা… সপ্পসিরূপমা কামা ৰুত্তা মযা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। অথ চ পন ত্ৰং, মোঘপুরিস, অত্তনা দুগ্গহিতেন অম্হে চেৰ অব্ভাচিক্খসি, অত্তানঞ্চ খণসি, বহুঞ্চ অপুঞ্ঞং পসৰসি। তঞ্হি তে, মোঘপুরিস, ভৰিস্সতি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খায। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰…। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪১৮. ‘‘যো পন ভিক্খু এৰং ৰদেয্য – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’তি সো ভিক্খু ভিক্খূহি এৰমস্স ৰচনীযো – ‘মাযস্মা এৰং অৰচ, মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি, ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং, ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য, অনেকপরিযাযেনাৰুসো, অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা, অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযাযা’তি। এৰঞ্চ [এৰঞ্চ পন (ক॰)] সো ভিক্খু ভিক্খূহি ৰুচ্চমানো তথেৰ পগ্গণ্হেয্য, সো ভিক্খু ভিক্খূহি যাৰততিযং সমনুভাসিতব্বো তস্স পটিনিস্সগ্গায। যাৰততিযঞ্চে সমনুভাসিযমানো তং পটিনিস্সজ্জেয্য, ইচ্চেতং কুসলং, নো চে পটিনিস্সজ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪১৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। এৰং ৰদেয্যাতি – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি। সো ভিক্খূতি যো সো এৰংৰাদী ভিক্খু। ভিক্খূহীতি অঞ্ঞেহি ভিক্খূহি। যে পস্সন্তি যে সুণন্তি তেহি ৰত্তব্বো – ‘‘মাযস্মা এৰং অৰচ, মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি, ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং, ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য, অনেকপরিযাযেনাৰুসো অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযাযা’’তি। দুতিযম্পি ৰত্তব্বো। ততিযম্পি ৰত্তব্বো। সচে পটিনিস্সজ্জতি , ইচ্চেতং কুসলং; নো চে পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। সুত্ৰা ন ৰদন্তি, আপত্তি দুক্কটস্স। সো ভিক্খুসঙ্ঘমজ্ঝম্পি আকড্ঢিত্ৰা ৰত্তব্বো – ‘‘মাযস্মা এৰং অৰচ, মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি, ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং, ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য, অনেকপরিযাযেনাৰুসো অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযাযা’’তি। দুতিযম্পি ৰত্তব্বো। ততিযম্পি ৰত্তব্বো। সচে পটিনিস্সজ্জতি, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। সো ভিক্খু সমনুভাসিতব্বো। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সমনুভাসিতব্বো। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ৪২০. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’তি। সো তং দিট্ঠিং ন পটিনিস্সজ্জতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সমনুভাসেয্য – তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’তি। সো তং দিট্ঠিং ন পটিনিস্সজ্জতি। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সমনুভাসতি তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো সমনুভাসনা, তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘দুতিযম্পি এতমত্থং ৰদামি…পে॰… ততিযম্পি এতমত্থং ৰদামি – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’তি । সো তং দিট্ঠিং ন পটিনিস্সজ্জতি। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সমনুভাসতি তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো সমনুভাসনা, তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সমনুভট্ঠো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু, তস্সা দিট্ঠিযা পটিনিস্সগ্গায। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। ঞত্তিযা দুক্কটং। দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি দুক্কটা। কম্মৰাচাপরিযোসানে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪২১. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪২২. অনাপত্তি অসমনুভাসন্তস্স, পটিনিস্সজ্জন্তস্স, উম্মত্তকস্সাতি। অরিট্ঠসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. উক্খিত্তসম্ভোগসিক্খাপদং ৪২৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং তথাৰাদিনা অরিট্ঠেন ভিক্খুনা [ভিক্খুনা গদ্ধবাধিপুব্বেন (?)] অকটানুধম্মেন তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং সম্ভুঞ্জন্তিপি সংৰসন্তিপি সহাপি সেয্যং কপ্পেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং তথাৰাদিনা অরিট্ঠেন ভিক্খুনা [ভিক্খুনা গদ্ধবাধিপুব্বেন (?)] অকটানুধম্মেন তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং সম্ভুঞ্জিস্সন্তিপি সংৰসিস্সন্তিপি সহাপি সেয্যং কপ্পেস্সন্তীতি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং তথাৰাদিনা অরিট্ঠেন ভিক্খুনা [ভিক্খুনা গদ্ধবাধিপুব্বেন (?)]অকটানুধম্মেন তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং সম্ভুঞ্জথাপি সংৰসথাপি সহাপি সেয্যং কপ্পেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং তথাৰাদিনা অরিট্ঠেন ভিক্খুনা[ভিক্খুনা গদ্ধবাধিপুব্বনে (?)] অকটানুধম্মেন তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং সম্ভুঞ্জিস্সথাপি সংৰসিস্সথাপি সহাপি সেয্যং কপ্পেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪২৪. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং তথাৰাদিনা ভিক্খুনা অকটানুধম্মেন তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং সম্ভুঞ্জেয্য ৰা সংৰসেয্য ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪২৫. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। তথাৰাদিনাতি – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি এৰং ৰাদিনা। অকটানুধম্মো নাম উক্খিত্তো অনোসারিতো। তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিন্তি এতং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সট্ঠেন সদ্ধিং। সম্ভুঞ্জেয্য ৰাতি সম্ভোগো নাম দ্ৰে সম্ভোগা – আমিসসম্ভোগো চ ধম্মসম্ভোগো চ। আমিসসম্ভোগো নাম আমিসং দেতি ৰা পটিগ্গণ্হাতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মসম্ভোগো নাম উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, পদেন উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, পদে পদে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অক্খরায উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, অক্খরক্খরায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সংৰসেয্য ৰাতি উক্খিত্তকেন সদ্ধিং উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা সঙ্ঘকম্মং ৰা করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সহ ৰা সেয্যং কপ্পেয্যাতি একচ্ছন্নে উক্খিত্তকে নিপন্নে ভিক্খু নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিপন্নে উক্খিত্তকো নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উট্ঠহিত্ৰা পুনপ্পুনং নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪২৬. উক্খিত্তকে উক্খিত্তকসঞ্ঞী সম্ভুঞ্জতি ৰা সংৰসতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উক্খিত্তকে ৰেমতিকো সম্ভুঞ্জতি ৰা সংৰসতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। উক্খিত্তকে অনুক্খিত্তকসঞ্ঞী সম্ভুঞ্জতি ৰা সংৰসতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, অনাপত্তি । অনুক্খিত্তকে উক্খিত্তকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুক্খিত্তকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুক্খিত্তকে অনুক্খিত্তকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪২৭. অনাপত্তি অনুক্খিত্তোতি জানাতি, উক্খিত্তো ওসারিতোতি জানাতি, উক্খিত্তো তং দিট্ঠিং পটিনিস্সট্ঠোতি জানাতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উক্খিত্তসম্ভোগসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. কণ্টকসিক্খাপদং ৪২৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন কণ্টকস্স [কণ্ডকস্স (স্যা॰ ক॰)] নাম সমণুদ্দেসস্স এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি। অস্সোসুং খো সম্বহুলা ভিক্খূ কণ্টকস্স নাম কির সমণুদ্দেসস্স এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ যেন কণ্টকো সমণুদ্দেসো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা কণ্টকং সমণুদ্দেসং এতদৰোচুং – ‘‘সচ্চং কির তে, আৰুসো কণ্টক, এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যে’মে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি? ‘‘এৰংব্যাখো অহং, ভন্তে, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। মা , আৰুসো কণ্টক, এৰং অৰচ। মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি। ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং। ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য। অনেকপরিযাযেন, আৰুসো কণ্টক, অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযায। অপ্পস্সাদা কামা ৰুত্তা ভগৰতা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো…পে॰… এৰম্পি খো কণ্টকো সমণুদ্দেসো তেহি ভিক্খূহি ৰুচ্চমানো তথেৰ তং পাপকং দিট্ঠিগতং থামসা পরামাসা অভিনিৰিস্স ৰোহরতি – ‘‘এৰংব্যাখো অহং, ভন্তে, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। যতো চ খো তে ভিক্খূ নাসক্খিংসু কণ্টকং সমণুদ্দেসং এতস্মা পাপকা দিট্ঠিগতা ৰিৰেচেতুং, অথ খো তে ভিক্খূ যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা কণ্টকং সমণুদ্দেসং পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির তে, কণ্টক, এৰরূপং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি? ‘‘এৰংব্যাখো অহং, ভন্তে, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি – ‘যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’’তি। ‘‘কস্স নু খো নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মযা এৰং ধম্মং দেসিতং আজানাসি? ননু মযা, মোঘপুরিস, অনেকপরিযাযেন অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা, অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযায? অপ্পস্সাদা কামা ৰুত্তা মযা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। অট্ঠিকঙ্কলূপমা কামা ৰুত্তা মযা…পে॰… সপ্পসিরূপমা কামা ৰুত্তা মযা বহুদুক্খা বহুপাযাসা, আদীনৰো এত্থ ভিয্যো। অথ চ পন ত্ৰং, মোঘপুরিস, অত্তনা দুগ্গহিতেন অম্হে চেৰ অব্ভাচিক্খসি অত্তানঞ্চ খণসি বহুঞ্চ অপুঞ্ঞং পসৰসি। তঞ্হি তে, মোঘপুরিস, ভৰিস্সতি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খায। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… পসন্নানঞ্চ একচ্চানং অঞ্ঞথত্তাযা’’তি। ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘো কণ্টকং সমণুদ্দেসং নাসেতু। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, নাসেতব্বো – অজ্জতগ্গে তে, আৰুসো কণ্টক, ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো। যম্পি চঞ্ঞে সমণুদ্দেসা লভন্তি ভিক্খূহি সদ্ধিং দিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং সাপি তে নত্থি। চর পিরে ৰিনস্সা’’তি। অথ খো সঙ্ঘো কণ্টকং সমণুদ্দেসং নাসেসি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং তথানাসিতং কণ্টকং সমণুদ্দেসং উপলাপেন্তিপি উপট্ঠাপেন্তিপি সম্ভুঞ্জন্তিপি সহাপি সেয্যং কপ্পেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং তথানাসিতং কণ্টকং সমণুদ্দেসং উপলাপেস্সন্তিপি উপট্ঠাপেস্সন্তিপি সম্ভুঞ্জিস্সন্তিপি সহাপি সেয্যং কপ্পেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং তথানাসিতং কণ্টকং সমণুদ্দেসং উপলাপেথাপি উপট্ঠাপেথাপি সম্ভুঞ্জথাপি সহাপি সেয্যং কপ্পেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং তথানাসিতং কণ্টকং সমণুদ্দেসং উপলাপেস্সথাপি উপট্ঠাপেস্সথাপি সম্ভুঞ্জিস্সথাপি সহাপি সেয্যং কপ্পেস্সথ ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪২৯. ‘‘সমণুদ্দেসোপি চে এৰং ৰদেয্য – ‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’তি, সো সমণুদ্দেসো ভিক্খূহি এৰমস্স ৰচনীযো – ‘মাৰুসো সমণুদ্দেস, এৰং অৰচ, মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি, ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং, ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য। অনেকপরিযাযেনাৰুসো সমণুদ্দেস, অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযাযা’তি। এৰঞ্চ[এৰঞ্চ পন (ক॰)] সো সমণুদ্দেসো ভিক্খূহি ৰুচ্চমানো তথেৰ পগ্গণ্হেয্য, সো সমণুদ্দেসো ভিক্খূহি এৰমস্স ৰচনীযো – ‘অজ্জতগ্গে তে, আৰুসো সমণুদ্দেস, ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো। যম্পি চঞ্ঞে সমণুদ্দেসা লভন্তি ভিক্খূহি সদ্ধিং দিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং সাপি তে নত্থি। চর পিরে ৰিনস্সা’তি। যো পন ভিক্খু জানং তথানাসিতং সমণুদ্দেসং উপলাপেয্য ৰা উপট্ঠাপেয্য ৰা সম্ভুঞ্জেয্য ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৩০. সমণুদ্দেসো নাম সামণেরো ৰুচ্চতি। এৰং ৰদেয্যাতি – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামি, যথা যেমে অন্তরাযিকা ধম্মা ৰুত্তা ভগৰতা, তে পটিসেৰতো নালং অন্তরাযাযা’’তি। সো সমণুদ্দেসোতি যো সো এৰংৰাদী সমণুদ্দেসো। ভিক্খূহীতি অঞ্ঞেহি ভিক্খূহি, যে পস্সন্তি যে সুণন্তি তেহি ৰত্তব্বো – ‘‘মা, আৰুসো সমণুদ্দেস, এৰং অৰচ। মা ভগৰন্তং অব্ভাচিক্খি। ন হি সাধু ভগৰতো অব্ভক্খানং। ন হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য। অনেকপরিযাযেনাৰুসো সমণুদ্দেস, অন্তরাযিকা ধম্মা অন্তরাযিকা ৰুত্তা ভগৰতা। অলঞ্চ পন তে পটিসেৰতো অন্তরাযাযা’’তি। দুতিযম্পি ৰত্তব্বো… ততিযম্পি ৰত্তব্বো…পে॰… সচে পটিনিস্সজ্জতি ইচ্চেতং কুসলং, নো চে পটিনিস্সজ্জতি সো সমণুদ্দেসো ভিক্খূহি এৰমস্স ৰচনীযো – ‘‘অজ্জতগ্গে তে, আৰুসো সমণুদ্দেস, ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো। যম্পি চঞ্ঞে সমণুদ্দেসা লভন্তি ভিক্খূহি সদ্ধিং দিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং সাপি তে নত্থি। চর পিরে ৰিনস্সা’’তি। যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। তথানাসিতন্তি এৰং নাসিতং। সমণুদ্দেসো নাম সামণেরো ৰুচ্চতি। উপলাপেয্য ৰাতি তস্স পত্তং ৰা চীৰরং ৰা উদ্দেসং ৰা পরিপুচ্ছং ৰা দস্সামীতি উপলাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপট্ঠাপেয্য ৰাতি তস্স চুণ্ণং ৰা মত্তিকং ৰা দন্তকট্ঠং ৰা মুখোদকং ৰা সাদিযতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সম্ভুঞ্জেয্য ৰাতি সম্ভোগো নাম দ্ৰে সম্ভোগা – আমিসসম্ভোগো চ ধম্মসম্ভোগো চ। আমিসসম্ভোগো নাম আমিসং দেতি ৰা পটিগ্গণ্হাতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মসম্ভোগো নাম উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, পদেন উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, পদে পদে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অক্খরায উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা, অক্খরক্খরায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সহ ৰা সেয্যং কপ্পেয্যাতি একচ্ছন্নে নাসিতকে সমণুদ্দেসে নিপন্নে ভিক্খু নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিপন্নে নাসিতকো সমণুদ্দেসো নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উট্ঠহিত্ৰা পুনপ্পুনং নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৩১. নাসিতকে নাসিতকসঞ্ঞী উপলাপেতি ৰা উপট্ঠাপেতি ৰা সম্ভুঞ্জতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নাসিতকে ৰেমতিকো উপলাপেতি ৰা উপট্ঠাপেতি ৰা সম্ভুঞ্জতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। নাসিতকে অনাসিতকসঞ্ঞী উপলাপেতি ৰা উপট্ঠাপেতি ৰা সম্ভুঞ্জতি ৰা সহ ৰা সেয্যং কপ্পেতি, অনাপত্তি। অনাসিতকে নাসিতকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনাসিতকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনাসিতকে অনাসিতকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৩২. অনাপত্তি অনাসিতকোতি জানাতি, তং দিট্ঠিং পটিনিস্সট্ঠোতি জানাতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। কণ্টকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। সপ্পাণকৰগ্গো সত্তমো। তস্সুদ্দানং – সঞ্চিচ্চৰধসপ্পাণং, উক্কোটং দুট্ঠুল্লছাদনং। ঊনৰীসতি সত্থঞ্চ, সংৰিধানং অরিট্ঠকং। উক্খিত্তং কণ্টকঞ্চেৰ, দস সিক্খাপদা ইমেতি॥ ৮. সহধম্মিকৰগ্গো ১. সহধম্মিকসিক্খাপদং ৪৩৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা কোসম্বিযং ৰিহরতি ঘোসিতারামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা ছন্নো অনাচারং আচরতি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘মাৰুসো ছন্ন, এৰরূপং অকাসি। নেতং কপ্পতী’’তি। সো এৰং ৰদেতি – ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা ছন্নো ভিক্খূহি সহধম্মিকং ৰুচ্চমানো এৰং ৰক্খতি – ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ছন্ন, ভিক্খূহি সহধম্মিকং ৰুচ্চমানো এৰং ৰদেসি – ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, ভিক্খূহি সহধম্মিকং ৰুচ্চমানো এৰং ৰক্খসি – ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’’তি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৩৪. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খূহি সহধম্মিকং ৰুচ্চমানো এৰং ৰদেয্য – ‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’তি, পাচিত্তিযং। সিক্খমানেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা অঞ্ঞাতব্বং পরিপুচ্ছিতব্বং পরিপঞ্হিতব্বং। অযং তত্থ সামীচী’’তি। ৪৩৫. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খূহীতি অঞ্ঞেহি ভিক্খূহি। সহধম্মিকং নাম যং ভগৰতা পঞ্ঞত্তং সিক্খাপদং এতং সহধম্মিকং নাম। তেন ৰুচ্চমানো এৰং ৰদেতি [ৰদেয্য (ক॰)] – ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পরিপুচ্ছামী’’তি [ইমানি পদানি স্যা॰ পোত্থকে ন দিস্সন্তি]। পণ্ডিতং ব্যত্তং [ইমানি পদানি স্যা॰ পোত্থকে ন দিস্সন্তি] মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং পরিপুচ্ছামীতি ভণতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৩৬. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী এৰং ৰদেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো – ‘‘ইদং ন সল্লেখায ন ধুতত্থায ন পাসাদিকতায ন অপচযায ন ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততী’’তি এৰং ৰদেতি, ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পণ্ডিতং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং পরিপুচ্ছামী’’তি ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰা অপঞ্ঞত্তেন ৰা ৰুচ্চমানো – ‘‘ইদং ন সল্লেখায ন ধুতত্থায ন পাসাদিকতায ন অপচযায ন ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততী’’তি এৰং ৰদেতি, ‘‘ন তাৰাহং, আৰুসো, এতস্মিং সিক্খাপদে সিক্খিস্সামি যাৰ ন অঞ্ঞং ভিক্খুং ব্যত্তং ৰিনযধরং পণ্ডিতং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং পরিপুচ্ছামী’’তি ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। সিক্খমানেনাতি সিক্খিতুকামেন। অঞ্ঞাতব্বন্তি জানিতব্বং। পরিপুচ্ছিতব্বন্তি ‘‘ইদং, ভন্তে, কথং; ইমস্স ৰা ক্ৰত্থো’’তি? পরিপঞ্হিতব্বন্তি চিন্তেতব্বং তুলযিতব্বং। অযং তত্থ সামীচীতি অযং তত্থ অনুধম্মতা। ৪৩৭. অনাপত্তি ‘‘জানিস্সামি সিক্খিস্সামী’’তি ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সহধম্মিকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. ৰিলেখনসিক্খাপদং ৪৩৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। [ইদং ৰত্থু চূল়ৰ॰ ৩২০] তেন খো পন সমযেন ভগৰা ভিক্খূনং অনেকপরিযাযেন ৰিনযকথং কথেতি, ৰিনযস্স ৰণ্ণং ভাসতি, ৰিনযপরিযত্তিযাৰণ্ণং ভাসতি, আদিস্স আদিস্স আযস্মতো উপালিস্স ৰণ্ণং ভাসতি। ভিক্খূনং এতদহোসি [ভিক্খূ ভগৰা (স্যা॰ ক॰)] – ‘‘ভগৰা খো অনেকপরিযাযেন ৰিনযকথং কথেতি, ৰিনযস্স ৰণ্ণং ভাসতি, ৰিনযপরিযত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতি, আদিস্স আদিস্স আযস্মতো উপালিস্স ৰণ্ণং ভাসতি। হন্দ মযং, আৰুসো, আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণামা’’তি, তে চ বহূ ভিক্খূ থেরা চ নৰা চ মজ্ঝিমা চ আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণন্তি। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘এতরহি খো, আৰুসো, বহূ ভিক্খূ থেরা চ নৰা চ মজ্ঝিমা চ আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণন্তি। সচে ইমে ৰিনযে পকতঞ্ঞুনো ভৰিস্সন্তি অম্হে যেনিচ্ছকং যদিচ্ছকং যাৰদিচ্ছকং আকড্ঢিস্সন্তি পরিকড্ঢিস্সন্তি। হন্দ মযং, আৰুসো, ৰিনযং ৰিৰণ্ণেমা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদন্তি – ‘‘কিং পনিমেহি খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহি উদ্দিট্ঠেহি, যাৰদেৰ কুক্কুচ্চায ৰিহেসায ৰিলেখায সংৰত্তন্তী’’তি! যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰিনযং ৰিৰণ্ণেস্সন্তীতি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ৰিনযং ৰিৰণ্ণেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ৰিনযং ৰিৰণ্ণেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৩৯. ‘‘যো পন ভিক্খু পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদেয্য – ‘কিং পনিমেহি খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহি উদ্দিট্ঠেহি, যাৰদেৰ কুক্কুচ্চায ৰিহেসায ৰিলেখায সংৰত্তন্তী’তি, সিক্খাপদৰিৰণ্ণকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৪০. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানেতি উদ্দিসন্তে ৰা উদ্দিসাপেন্তে ৰা সজ্ঝাযং ৰা করোন্তে। এৰং ৰদেয্যাতি – ‘‘কিং পনিমেহি খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহি উদ্দিট্ঠেহি, যাৰদেৰ কুক্কুচ্চায ৰিহেসায ৰিলেখায সংৰত্তন্তীতি। ‘‘যে ইমং পরিযাপুণন্তি তেসং কুক্কুচ্চং হোতি, ৰিহেসা হোতি, ৰিলেখা হোতি, যে ইমং ন পরিযাপুণন্তি তেসং কুক্কুচ্চং ন হোতি ৰিহেসা ন হোতি ৰিলেখা ন হোতি। অনুদ্দিট্ঠং ইদং ৰরং, অনুগ্গহিতং ইদং ৰরং, অপরিযাপুটং ইদং ৰরং, অধারিতং ইদং ৰরং, ৰিনযো ৰা অন্তরধাযতু, ইমে ৰা ভিক্খূ অপকতঞ্ঞুনো হোন্তূ’’তি উপসম্পন্নস্স ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৪১. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স । উপসম্পন্নে ৰেমতিকো ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞং ধম্মং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নস্স ৰিনযং ৰা অঞ্ঞং ৰা ধম্মং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৪২. অনাপত্তি ন ৰিৰণ্ণেতুকামো, ‘‘ইঙ্ঘ ত্ৰং সুত্তন্তে ৰা গাথাযো ৰা অভিধম্মং ৰা পরিযাপুণস্সু, পচ্ছা ৰিনযং পরিযাপুণিস্সসী’’তি ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰিলেখনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. মোহনসিক্খাপদং ৪৪৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অনাচারং আচরিত্ৰা ‘‘অঞ্ঞাণকেন আপন্নাতি জানন্তূ’’তি পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদন্তি – ‘‘ইদানেৰ খো মযং জানাম, অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰক্খন্তি – ইদানেৰ খো মযং জানাম , অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদেথ – ‘‘ইদানেৰ খো মযং জানাম, অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰক্খথ – ‘‘ইদানেৰ খো মযং জানাম, অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’’তি! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৪৪. ‘‘যো পন ভিক্খু অন্ৰদ্ধমাসং পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদেয্য – ‘ইদানেৰ খো অহং জানামি, অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’তি। তঞ্চে ভিক্খুং অঞ্ঞে ভিক্খূ জানেয্যুং নিসিন্নপুব্বং ইমিনা ভিক্খুনা দ্ৰত্তিক্খত্তুং পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে, কো পন ৰাদো ভিয্যো [ভিয্যোতি (স্যা॰)], ন চ তস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞাণকেন মুত্তি অত্থি, যঞ্চ তত্থ আপত্তিং আপন্নো তঞ্চ যথাধম্মো কারেতব্বো, উত্তরি চস্স মোহো আরোপেতব্বো – ‘তস্স তে, আৰুসো, অলাভা, তস্স তে দুল্লদ্ধং, যং ত্ৰং পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে ন সাধুকং অট্ঠিং কত্ৰা [অট্ঠিকত্ৰা (স্যা॰ ক॰)] মনসি করোসী’তি। ইদং তস্মিং মোহনকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৪৫. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অন্ৰদ্ধমাসন্তি অনুপোসথিকং। পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানেতি উদ্দিসন্তে। এৰং ৰদেয্যাতি অনাচারং আচরিত্ৰা – ‘‘অঞ্ঞাণকেন আপন্নোতি জানন্তূ’’তি পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদেতি – ‘‘ইদানেৰ খো অহং জানামি, অযম্পি কির ধম্মো সুত্তাগতো সুত্তপরিযাপন্নো অন্ৰদ্ধমাসং উদ্দেসং আগচ্ছতী’’তি, আপত্তি দুক্কটস্স। তঞ্চে মোহেতুকামং ভিক্খুং অঞ্ঞে ভিক্খূ জানেয্যুং নিসিন্নপুব্বং ইমিনা ভিক্খুনা দ্ৰত্তিক্খত্তুং পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে, কো পন ৰাদো ভিয্যো, ন চ তস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞাণকেন মুত্তি অত্থি, যঞ্চ তত্থ আপত্তিং আপন্নো, তঞ্চ যথাধম্মো কারেতব্বো, উত্তরি চস্স মোহো আরোপেতব্বো। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, আরোপেতব্বো। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ৪৪৬. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে ন সাধুকং অট্ঠিং কত্ৰা মনসি করোতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো মোহং আরোপেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে ন সাধুকং অট্ঠিং কত্ৰা মনসি করোতি। সঙ্ঘো ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো মোহং আরোপেতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো মোহস্স আরোপনা, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘আরোপিতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো মোহো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। অনারোপিতে মোহে মোহেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। আরোপিতে মোহে মোহেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৪৭. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী মোহেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো , আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৪৮. অনাপত্তি ন ৰিত্থারেন সুতং হোতি, ঊনকদ্ৰত্তিক্খত্তুং ৰিত্থারেন সুতং হোতি, ন মোহেতুকামস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। মোহনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. পহারসিক্খাপদং ৪৪৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং পহারং দেন্তি। তে রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা অম্হাকং পহারং দেন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূনং পহারং দস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূনং পহারং দেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূনং পহারং দস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৫০. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স কুপিতো অনত্তমনো পহারং দদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৫১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। কুপিতো অনত্তমনোতি অনভিরদ্ধো আহতচিত্তো খিলজাতো। পহারং দদেয্যাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা অন্তমসো উপ্পলপত্তেনপি পহারং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৫২. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো পহারং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো কুপিতো অনত্তমনো পহারং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো পহারং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নস্স কুপিতো অনত্তমনো পহারং দেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো , আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৫৩. অনাপত্তি কেনচি ৰিহেঠীযমানো মোক্খাধিপ্পাযো পহারং দেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পহারসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. তলসত্তিকসিক্খাপদং ৪৫৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং তলসত্তিকং উগ্গিরন্তি। তে পহারসমুচ্চিতা রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা অম্হাকং তলসত্তিকং উগ্গিরন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং তলসত্তিকং উগ্গিরিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, কুপিতা অনত্তমনা সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং তলসত্তিকং উগ্গিরথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, কুপিতা অনত্তমনা সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং তলসত্তিকং উগ্গিরিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৫৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স কুপিতো অনত্তমনো তলসত্তিকং উগ্গিরেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৫৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। কুপিতো অনত্তমনোতি অনভিরদ্ধো আহতচিত্তো খিলজাতো। তলসত্তিকং উগ্গিরেয্যাতি কাযং ৰা কাযপটিবদ্ধং ৰা অন্তমসো উপ্পলপত্তম্পি উচ্চারেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৫৭. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো তলসত্তিকং উগ্গিরতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো কুপিতো অনত্তমনো তলসত্তিকং উগ্গিরতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো তলসত্তিকং উগ্গিরতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নস্স কুপিতো অনত্তমনো তলসত্তিকং উগ্গিরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৫৮. অনাপত্তি কেনচি ৰিহেঠীযমানো মোক্খাধিপ্পাযো তলসত্তিকং উগ্গিরতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। তলসত্তিকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. অমূলকসিক্খাপদং ৪৫৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুং অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুং অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুং অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেথাতি ? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুং অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৬০. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৬১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুন্তি অঞ্ঞং ভিক্খুং। অমূলকং নাম অদিট্ঠং অস্সুতং অপরিসঙ্কিতং। সঙ্ঘাদিসেসেনাতি তেরসন্নং অঞ্ঞতরেন। অনুদ্ধংসেয্যাতি চোদেতি ৰা চোদাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৬২. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেতি , আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আচারৰিপত্তিযা ৰা দিট্ঠিৰিপত্তিযা ৰা অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নং অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৬৩. অনাপত্তি তথাসঞ্ঞী চোদেতি, ৰা চোদাপেতি ৰা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অমূলকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. সঞ্চিচ্চসিক্খাপদং ৪৬৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযানং ভিক্খূনং সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহন্তি – ‘‘ভগৰতা, আৰুসো, সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং – ‘ন ঊনৰীসতিৰস্সো পুগ্গলো উপসম্পাদেতব্বো’তি। তুম্হে চ ঊনৰীসতিৰস্সা উপসম্পন্না। কচ্চি নো তুম্হে অনুপসম্পন্না’’তি? তে রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে , আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অম্হাকং সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহন্তী’’তি । যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খূনং সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৬৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহেয্য [উপ্পাদেয্য (ইতিপি)] – ‘ইতিস্স মুহুত্তম্পি অফাসু ভৰিস্সতী’তি এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৬৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। সঞ্চিচ্চাতি জানন্তো সঞ্জানন্তো চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো। কুক্কুচ্চং উপদহেয্যাতি ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সো মঞ্ঞে ত্ৰং উপসম্পন্নো, ৰিকালে মঞ্ঞে তযা ভুত্তং, মজ্জং মঞ্ঞে তযা পীতং, মাতুগামেন সদ্ধিং রহো মঞ্ঞে তযা নিসিন্ন’’ন্তি কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা, অনঞ্ঞন্তি ন অঞ্ঞো কোচি পচ্চযো হোতি কুক্কুচ্চং উপদহিতুং। ৪৬৭. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নস্স সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৬৮. অনাপত্তি ন কুক্কুচ্চং উপদহিতুকামো ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সো মঞ্ঞে ত্ৰং উপসম্পন্নো, ৰিকালে মঞ্ঞে তযা ভুত্তং, মজ্জং মঞ্ঞে তযা পীতং, মাতুগামেন সদ্ধিং রহো মঞ্ঞে তযা নিসিন্নং, ইঙ্ঘ জানাহি, মা তে পচ্ছা কুক্কুচ্চং অহোসী’’তি ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সঞ্চিচ্চসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. উপস্সুতিসিক্খাপদং ৪৬৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পেসলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডন্তি। পেসলা ভিক্খূ এৰং ৰদন্তি – ‘‘অলজ্জিনো ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ। ন সক্কা ইমেহি সহ ভণ্ডিতু’’ন্তি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ এৰং ৰদন্তি – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, অম্হে অলজ্জিৰাদেন পাপেথা’’তি? ‘‘কহং পন তুম্হে, আৰুসো, অস্সুত্থা’’তি? ‘‘মযং আযস্মন্তানং উপস্সুতিং [উপস্সুতি (?)]তিট্ঠম্হা’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং উপস্সুতিং [উপস্সুতি (?)] তিট্ঠিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং উপস্সুতিং [উপস্সুতি (?)] তিট্ঠথাতি? ‘‘সচ্চ, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানংকলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং উপস্সুতিং [উপস্সুতি (?)] তিট্ঠিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৭০. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং উপস্সুতিং তিট্ঠেয্য – ‘যং ইমে ভণিস্সন্তি তং সোস্সামী’তি এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৭১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খূনন্তি অঞ্ঞেসং ভিক্খূনং। ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানন্তি অধিকরণজাতানং। উপস্সুতিং তিট্ঠেয্যাতি ‘‘ইমেসং সুত্ৰা চোদেস্সামি সারেস্সামি পটিচোদেস্সামি পটিসারেস্সামি মঙ্কূ করিস্সামী’’তি গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো সুণাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পচ্ছতো গচ্ছন্তো তুরিতো গচ্ছতি সোস্সামীতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো সুণাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পুরতো গচ্ছন্তো ওহিয্যতি সোস্সামীতি, আপত্তি দুক্কটস্স। যত্থ ঠিতো সুণাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খুস্স ঠিতোকাসং ৰা নিসিন্নোকাসং ৰা নিপন্নোকাসং ৰা আগন্ত্ৰা মন্তেন্তং উক্কাসিতব্বং , ৰিজানাপেতব্বং, নো চে উক্কাসেয্য ৰা ৰিজানাপেয্য ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞন্তি ন অঞ্ঞো কোচি পচ্চযো হোতি উপস্সুতিং তিট্ঠিতুং। ৪৭২. উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী উপস্সুতিং তিট্ঠতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো উপস্সুতিং তিট্ঠতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী উপস্সুতিং তিট্ঠতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নস্স উপস্সুতিং তিট্ঠতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৭৩. অনাপত্তি – ‘‘ইমেসং সুত্ৰা ওরমিস্সামি ৰিরমিস্সামি ৰূপসমিস্সামি [ৰূপসমেস্সামি (সী॰)] অত্তানং পরিমোচেস্সামী’’তি গচ্ছতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উপস্সুতিসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. কম্মপটিবাহনসিক্খাপদং ৪৭৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অনাচারং আচরিত্ৰা একমেকস্স কম্মে কযিরমানে পটিক্কোসন্তি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘো সন্নিপতিতো হোতি কেনচিদেৰ করণীযেন। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ চীৰরকম্মং করোন্তা একস্স ছন্দং অদংসু। অথ খো সঙ্ঘো – ‘‘অযং, আৰুসো, ছব্বগ্গিযো ভিক্খু এককো আগতো, হন্দস্স মযং কম্মং করোমা’’তি তস্স কম্মং অকাসি। অথ খো সো ভিক্খু যেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘কিং, আৰুসো, সঙ্ঘো অকাসী’’তি? ‘‘সঙ্ঘো মে, আৰুসো, কম্মং অকাসী’’তি। ‘‘ন মযং, আৰুসো, এতদত্থায ছন্দং অদম্হা – ‘‘তুয্হং কম্মং করিস্সতী’’তি। সচে চ মযং জানেয্যাম ‘‘তুয্হং কম্মং করিস্সতী’’তি, ন মযং ছন্দং দদেয্যামা’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ধম্মিকানং কম্মানং ছন্দং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং [খিয্যধম্মং (ইতিপি)] আপজ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ধম্মিকানং কম্মানং ছন্দং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং [খিয্যধম্মং (ইতিপি)] আপজ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ধম্মিকানং কম্মানং ছন্দং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং [খিয্যধম্মং (ইতিপি)] আপজ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৭৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ধম্মিকানং কম্মানং ছন্দং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৭৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ধম্মিকং নাম কম্মং অপলোকনকম্মং ঞত্তিকম্মং ঞত্তিদুতিযকম্মং ঞত্তিচতুত্থকম্মং ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন কতং, এতং ধম্মিকং নাম কম্মং। ছন্দং দত্ৰা খিয্যতি আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৭৭. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ছন্দং দত্ৰা খিয্যতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ছন্দং দত্ৰা খিয্যতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ছন্দং দত্ৰা খিয্যতি, অনাপত্তি। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৭৮. অনাপত্তি – ‘‘অধম্মেন ৰা ৰগ্গেন ৰা ন কম্মারহস্স ৰা কম্মং কত’’ন্তি জানন্তো খিয্যতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। কম্মপটিবাহনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. ছন্দংঅদত্ৰাগমনসিক্খাপদং ৪৭৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘো সন্নিপতিতো হোতি কেনচিদেৰ করণীযেন। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ চীৰরকম্মং করোন্তা একস্স ছন্দং অদংসু। অথ খো সঙ্ঘো ‘‘যস্সত্থায সন্নিপতিতো তং কম্মং করিস্সামী’’তি ঞত্তিং ঠপেসি। অথ খো সো ভিক্খু – ‘‘এৰমেৰিমে একমেকস্স কম্মং করোন্তি, কস্স তুম্হে কম্মং করিস্সথা’’তি ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু সঙ্ঘে ৰিনিচ্ছযকথায ৰত্তমানায ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, সঙ্ঘে ৰিনিচ্ছযকথায ৰত্তমানায ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সঙ্ঘে ৰিনিচ্ছযকথায ৰত্তমানায ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমিস্সসি ! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৮০. ‘‘যো পন ভিক্খু সঙ্ঘে ৰিনিচ্ছযকথায ৰত্তমানায ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৮১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঙ্ঘে ৰিনিচ্ছযকথা নাম ৰত্থু ৰা আরোচিতং হোতি অৰিনিচ্ছিতং, ঞত্তি ৰা ঠপিতা হোতি, কম্মৰাচা ৰা ৰিপ্পকতা হোতি। ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমেয্যাতি – ‘‘কথং ইদং কম্মং কুপ্পং অস্স ৰগ্গং অস্স ন করেয্যা’’তি গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স। পরিসায হত্থপাসং ৰিজহন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। ৰিজহিতে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৮২. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ছন্দং অদত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কমতি, অনাপত্তি। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৮৩. অনাপত্তি – ‘‘সঙ্ঘস্স ভণ্ডনং ৰা কলহো ৰা ৰিগ্গহো ৰা ৰিৰাদো ৰা ভৰিস্সতী’’তি গচ্ছতি, ‘‘সঙ্ঘভেদো ৰা সঙ্ঘরাজি ৰা ভৰিস্সতী’’তি গচ্ছতি, ‘‘অধম্মেন ৰা ৰগ্গেন ৰা ন কম্মারহস্স ৰা কম্মং করিস্সতী’’তি গচ্ছতি, গিলানো গচ্ছতি, গিলানস্স করণীযেন গচ্ছতি, উচ্চারেন ৰা পস্সাৰেন ৰা পীল়িতো গচ্ছতি, ‘‘ন কম্মং কোপেতুকামো পুন পচ্চাগমিস্সামী’’তি গচ্ছতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ছন্দং অদত্ৰা গমনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। ১১. দুব্বলসিক্খাপদং ৪৮৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা দব্বো মল্লপুত্তো সঙ্ঘস্স সেনাসনঞ্চ পঞ্ঞপেতি ভত্তানি চ উদ্দিসতি। সো চাযস্মা দুব্বলচীৰরো হোতি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স একং চীৰরং উপ্পন্নং হোতি। অথ খো সঙ্ঘো তং চীৰরং আযস্মতো দব্বস্স মল্লপুত্তস্স অদাসি । ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘যথাসন্থুতং ভিক্খূ সঙ্ঘিকং লাভং পরিণামেন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সমগ্গেন সঙ্ঘেন চীৰরং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জিস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, সমগ্গেন সঙ্ঘেন চীৰরং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, সমগ্গেন সঙ্ঘেন চীৰরং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং, ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৮৫. ‘‘যো পন ভিক্খু সমগ্গেন সঙ্ঘেন চীৰরং দত্ৰা পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জেয্য ‘যথাসন্থুতং ভিক্খূ সঙ্ঘিকং লাভং পরিণামেন্তী’তি, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৮৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সমগ্গো নাম সঙ্ঘো সমানসংৰাসকো সমানসীমাযং ঠিতো। চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং। দত্ৰাতি সযং দত্ৰা। যথাসন্থুতং নাম যথামিত্ততা যথাসন্দিট্ঠতা যথাসম্ভত্ততা যথাসমানুপজ্ঝাযকতা যথাসমানাচরিযকতা। সঙ্ঘিকং নাম সঙ্ঘস্স দিন্নং হোতি পরিচ্চত্তং। লাভো নাম চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারা, অন্তমসো চুণ্ণপিণ্ডোপি, দন্তকট্ঠম্পি, দসিকসুত্তম্পি। পচ্ছা খীযনধম্মং আপজ্জেয্যাতি উপসম্পন্নস্স সঙ্ঘেন সম্মতস্স সেনাসনপঞ্ঞাপকস্স ৰা ভত্তুদ্দেসকস্স ৰা যাগুভাজকস্স ৰা ফলভাজকস্স ৰা খজ্জভাজকস্স ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকস্স ৰা চীৰরং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৮৭. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী চীৰরং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো চীৰরং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী চীৰরং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞং পরিক্খারং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নস্স সঙ্ঘেন অসম্মতস্স সেনাসনপঞ্ঞাপকস্স ৰা ভত্তুদ্দেসকস্স ৰা যাগুভাজকস্স ৰা ফলভাজকস্স ৰা খজ্জভাজকস্স ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকস্স ৰা চীৰরং ৰা অঞ্ঞং ৰা পরিক্খারং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নস্স সঙ্ঘেন সম্মতস্স ৰা অসম্মতস্স ৰা সেনাসনপঞ্ঞাপকস্স ৰা ভত্তুদ্দেসকস্স ৰা যাগুভাজকস্স ৰা ফলভাজকস্স ৰা খজ্জভাজকস্স ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকস্স ৰা চীৰরং ৰা অঞ্ঞং ৰা পরিক্খারং দিন্নে খিয্যতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৮৮. অনাপত্তি – পকতিযা ছন্দা দোসা মোহা ভযা করোন্তং ‘‘ক্ৰত্থো তস্স দিন্নেন লদ্ধাপি ৰিনিপাতেস্সতি ন সম্মা উপনেস্সতী’’তি খিয্যতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুব্বলসিক্খাপদং নিট্ঠিতং একাদসমং। ১২. পরিণামনসিক্খাপদং ৪৮৯. [ইদং ৰত্থু পারা॰ ৬৫৭] তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযং অঞ্ঞতরস্স পূগস্স সঙ্ঘস্স সচীৰরভত্তং পটিযত্তং হোতি – ‘‘ভোজেত্ৰা চীৰরেন অচ্ছাদেস্সামা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ যেন সো পূগো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা তং পূগং এতদৰোচুং – ‘‘দেথাৰুসো, ইমানি চীৰরানি ইমেসং ভিক্খূন’’ন্তি। ‘‘ন মযং, ভন্তে, দস্সাম। অম্হাকং সঙ্ঘস্স অনুৰস্সং সচীৰরভিক্খা পঞ্ঞত্তা’’তি। ‘‘বহূ, আৰুসো, সঙ্ঘস্স দাযকা, বহূ সঙ্ঘস্স ভত্তা [ভদ্দা (ক॰)]। ইমে তুম্হে নিস্সায তুম্হে সম্পস্সন্তা ইধ ৰিহরন্তি। তুম্হে চে ইমেসং ন দস্সথ, অথ কো চরহি ইমেসং দস্সতি? দেথাৰুসো, ইমানি চীৰরানি ইমেসং ভিক্খূন’’ন্তি। অথ খো সো পূগো ছব্বগ্গিযেহি ভিক্খূহি নিপ্পীল়িযমানো যথাপটিযত্তং চীৰরং ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং দত্ৰা সঙ্ঘং ভত্তেন পরিৰিসি। যে তে ভিক্খূ জানন্তি সঙ্ঘস্স সচীৰরভত্তং পটিযত্তং ‘‘ন চ জানন্তি ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং দিন্ন’’ন্তি তে এৰমাহংসু – ‘‘ওণোজেথাৰুসো, সঙ্ঘস্স চীৰর’’ন্তি। ‘‘নত্থি, ভন্তে। যথাপটিযত্তং চীৰরং অয্যা ছব্বগ্গিযা অয্যানং ছব্বগ্গিযানং পরিণামেসু’’ন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৯০. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৯১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি, সো ৰা আরোচেতি। সঙ্ঘিকং নাম সঙ্ঘস্স দিন্নং হোতি পরিচ্চত্তং। লাভো নাম চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারা, অন্তমসো চুণ্ণপিণ্ডোপি, দন্তকট্ঠম্পি, দসিকসুত্তম্পি। পরিণতং নাম ‘‘দস্সাম করিস্সামা’’তি ৰাচা ভিন্না হোতি, তং পুগ্গলস্স পরিণামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৯২. পরিণতে পরিণতসঞ্ঞী পুগ্গলস্স পরিণামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরিণতে ৰেমতিকো পুগ্গলস্স পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। পরিণতে অপরিণতসঞ্ঞী পুগ্গলস্স পরিণামেতি, অনাপত্তি। সঙ্ঘস্স পরিণতং অঞ্ঞসঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। চেতিযস্স পরিণতং অঞ্ঞচেতিযস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা পুগ্গলস্স ৰা পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলস্স পরিণতং অঞ্ঞপুগ্গলস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স । অপরিণতে পরিণতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপরিণতে ৰেমতিকো , আপত্তি দুক্কটস্স। অপরিণতে অপরিণতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৯৩. অনাপত্তি – ‘‘কত্থ দেমা’’তি পুচ্ছীযমানো – ‘‘যত্থ তুম্হাকং দেয্যধম্মো পরিভোগং ৰা লভেয্য পটিসঙ্খারং ৰা লভেয্য চিরট্ঠিতিকো ৰা অস্স যত্থ ৰা পন তুম্হাকং চিত্তং পসীদতি তত্থ দেথা’’তি ভণতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পরিণামনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দ্ৰাদসমং। সহধম্মিকৰগ্গো অট্ঠমো। তস্সুদ্দানং – সহধম্ম-ৰিৰণ্ণঞ্চ, মোহাপনং পহারকং। তলসত্তি অমূলঞ্চ, সঞ্চিচ্চ চ উপস্সুতি। পটিবাহনছন্দঞ্চ, দব্বঞ্চ পরিণামনন্তি॥ ৯. রতনৰগ্গো ১. অন্তেপুরসিক্খাপদং ৪৯৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন রাজা পসেনদি কোসলো উয্যানপালং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে, উয্যানং সোধেহি। উয্যানং গমিস্সামা’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো সো উয্যানপালো রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স পটিস্সুত্ৰা উয্যানং সোধেন্তো অদ্দস ভগৰন্তং অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে নিসিন্নং। দিস্ৰান যেন রাজা পসেনদি কোসলো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং পসেনদিং কোসলং এতদৰোচ – ‘‘সুদ্ধং, দেৰ, উয্যানং। অপিচ, ভগৰা তত্থ নিসিন্নো’’তি। ‘‘হোতু, ভণে! মযং ভগৰন্তং পযিরুপাসিস্সামা’’তি। অথ খো রাজা পসেনদি কোসলো উয্যানং গন্ত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো উপাসকো ভগৰন্তং পযিরুপাসন্তো নিসিন্নো হোতি। অদ্দসা খো রাজা পসেনদি কোসলো তং উপাসকং ভগৰন্তং পযিরুপাসন্তং নিসিন্নং। দিস্ৰান ভীতো অট্ঠাসি। অথ খো রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স এতদহোসি – ‘‘নারহতাযং পুরিসো পাপো হোতুং , যথা ভগৰন্তং পযিরুপাসতী’’তি। যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। অথ খো সো উপাসকো ভগৰতো গারৰেন রাজানং পসেনদিং কোসলং নেৰ অভিৰাদেসি ন পচ্চুট্ঠাসি। অথ খো রাজা পসেনদি কোসলো অনত্তমনো অহোসি – ‘‘কথঞ্হি নামাযং পুরিসো মযি আগতে নেৰ অভিৰাদেস্সতি ন পচ্চুট্ঠেস্সতী’’তি! অথ খো ভগৰা রাজানং পসেনদিং কোসলং অনত্তমনং ৰিদিত্ৰা রাজানং পসেনদিং কোসলং এতদৰোচ – ‘‘এসো খো, মহারাজ, উপাসকো বহুস্সুতো আগতাগমো কামেসু ৰীতরাগো’’তি। অথ খো রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স এতদহোসি – ‘‘নারহতাযং উপাসকো ওরকো হোতুং, ভগৰাপি ইমস্স ৰণ্ণং ভাসতী’’তি। তং উপাসকং এতদৰোচ – ‘‘ৰদেয্যাসি, উপাসক, যেন অত্থো’’তি। ‘‘সুট্ঠু, দেৰা’’তি। অথ খো ভগৰা রাজানং পসেনদিং কোসলং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো রাজা পসেনদি কোসলো ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতো সমাদপিতো সমুত্তেজিতো সম্পহংসিতো উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। ৪৯৫. তেন খো পন সমযেন রাজা পসেনদি কোসলো উপরিপাসাদৰরগতো হোতি। অদ্দসা খো রাজা পসেনদি কোসলো তং উপাসকং রথিকায [রথিযায (ইতিপি)] ছত্তপাণিং গচ্ছন্তং। দিস্ৰান পক্কোসাপেত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘ত্ৰং কির, উপাসক, বহুস্সুতো আগতাগমো। সাধু, উপাসক, অম্হাকং ইত্থাগারং ধম্মং ৰাচেহী’’তি। ‘‘যমহং [যম্পাহং (সী॰)], দেৰ, জানামি অয্যানং ৰাহসা, অয্যাৰ দেৰস্স ইত্থাগারং ধম্মং ৰাচেস্সন্তী’’তি। অথ খো রাজা পসেনদি কোসলো – ‘‘সচ্চং খো উপাসকো আহা’’তি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো রাজা পসেনদি কোসলো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সাধু, ভন্তে, ভগৰা একং ভিক্খুং আণাপেতু যো অম্হাকং ইত্থাগারং ধম্মং ৰাচেস্সতী’’তি। অথ খো ভগৰা রাজানং পসেনদিং কোসলং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি…পে॰… পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘তেনহানন্দ, রঞ্ঞো ইত্থাগারং ধম্মং ৰাচেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো পটিস্সুত্ৰা কালেন কালং পৰিসিত্ৰা রঞ্ঞো ইত্থাগারং ধম্মং ৰাচেতি। অথ খো আযস্মা আনন্দো পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি। ৪৯৬. তেন খো পন সমযেন রাজা পসেনদি কোসলো মল্লিকায দেৰিযা সদ্ধিং সযনগতো হোতি। অদ্দসা খো মল্লিকা দেৰী আযস্মন্তং আনন্দং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান সহসা ৰুট্ঠাসি; পীতকমট্ঠং দুস্সং পভস্সিত্থ। অথ খো আযস্মা আনন্দো ততোৰ পটিনিৰত্তিত্ৰা আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা আনন্দো পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিতো রঞ্ঞো অন্তেপুরং পৰিসিস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, আনন্দ, পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিতো রঞ্ঞো অন্তেপুরং পৰিসসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, আনন্দ, পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিতো রঞ্ঞো অন্তেপুরং পৰিসিস্সসি! নেতং, আনন্দ, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৪৯৭. [অ॰ নি॰ ১০.৪৫] ‘‘দসযিমে, ভিক্খৰে, আদীনৰা রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। কতমে দস? ইধ, ভিক্খৰে, রাজা মহেসিযা সদ্ধিং নিসিন্নো হোতি, তত্থ ভিক্খু পৰিসতি। মহেসী ৰা ভিক্খুং দিস্ৰা সিতং পাতুকরোতি। ভিক্খু ৰা মহেসিং দিস্ৰা সিতং পাতুকরোতি। তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি – ‘‘অদ্ধা ইমেসং কতং ৰা করিস্সন্তি ৰা’’তি। অযং, ভিক্খৰে, পঠমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা বহুকিচ্চো বহুকরণীযো। অঞ্ঞতরং ইত্থিং গন্ত্ৰা নস্সরতি। সা তেন গব্ভং গণ্হি। তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি – ‘‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, দুতিযো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে অঞ্ঞতরং রতনং নস্সতি। তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি – ‘‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, ততিযো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে অব্ভন্তরা গুয্হমন্তা বহিদ্ধা সম্ভেদং গচ্ছন্তি। তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি – ‘‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, চতুত্থো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে পুত্তো ৰা পিতরং পত্থেতি পিতা ৰা পুত্তং পত্থেতি। তেসং এৰং হোতি – ‘‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, পঞ্চমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা নীচট্ঠানিযং উচ্চে ঠানে ঠপেতি। যেসং তং অমনাপং তেসং এৰং হোতি – ‘‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, ছট্ঠো আদীনৰো, রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা উচ্চট্ঠানিযং নীচে ঠানে ঠপেতি। যেসং তং অমনাপং তেসং এৰং হোতি – ‘‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং , ভিক্খৰে, সত্তমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা অকালে সেনং উয্যোজেতি। যেসং তং অমনাপং তেসং এৰং হোতি – ‘‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, অট্ঠমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা কালে সেনং উয্যোজেত্ৰা অন্তরামগ্গতো নিৰত্তাপেতি। যেসং তং অমনাপং তেসং এৰং হোতি – ‘‘‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো। সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি। অযং, ভিক্খৰে, নৰমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো রাজন্তেপুরং হত্থিসম্মদ্দং অস্সসম্মদ্দং রথসম্মদ্দং রজ্জনীযানি [রজ্জনীযানি (ক॰)] রূপসদ্দগন্ধরসফোট্ঠব্বানি, যানি ন পব্বজিতস্স সারুপ্পানি। অযং, ভিক্খৰে, দসমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে। ইমে খো, ভিক্খৰে, দস আদীনৰা রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে’’তি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং আনন্দং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৯৮. ‘‘যো পন ভিক্খু রঞ্ঞো খত্তিযস্স মুদ্ধাৰসিত্তস্স [মুদ্ধাভিসিত্তস্স (স্যা॰)] অনিক্খন্তরাজকে অনিগ্গতরতনকে পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিতো ইন্দখীলং অতিক্কামেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৯৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। খত্তিযো নাম উভতো সুজাতো হোতি, মাতিতো চ পিতিতো চ সংসুদ্ধগহণিকো, যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা অক্খিত্তো অনুপকুট্ঠো জাতিৰাদেন। মুদ্ধাৰসিত্তো নাম খত্তিযাভিসেকেন অভিসিত্তো হোতি। অনিক্খন্তরাজকেতি রাজা সযনিঘরা অনিক্খন্তো হোতি। অনিগ্গতরতনকেতি মহেসী সযনিঘরা অনিক্খন্তা হোতি, উভো ৰা অনিক্খন্তা হোন্তি। পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিতোতি পুব্বে অনামন্তেত্ৰা। ইন্দখীলো নাম সযনিঘরস্স উম্মারো ৰুচ্চতি। সযনিঘরং নাম যত্থ কত্থচি রঞ্ঞো সযনং পঞ্ঞত্তং হোতি, অন্তমসো সাণিপাকারপরিক্খিত্তম্পি। ইন্দখীলং অতিক্কামেয্যাতি পঠমং পাদং উম্মারং অতিক্কামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। দুতিযং পাদং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৫০০. অপ্পটিসংৰিদিতে অপ্পটিসংৰিদিতসঞ্ঞী ইন্দখীলং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পটিসংৰিদিতে ৰেমতিকো ইন্দখীলং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপ্পটিসংৰিদিতে পটিসংৰিদিতসঞ্ঞী ইন্দখীলং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পটিসংৰিদিতে অপ্পটিসংৰিদিতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পটিসংৰিদিতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পটিসংৰিদিতে পটিসংৰিদিতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৫০১. অনাপত্তি পটিসংৰিদিতে, ন খত্তিযো হোতি, ন খত্তিযাভিসেকেন অভিসিত্তো হোতি, রাজা সযনিঘরা নিক্খন্তো হোতি, মহেসী সযনিঘরা নিক্খন্তা হোতি, উভো ৰা নিক্খন্তা হোন্তি, ন সযনিঘরে, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অন্তেপুরসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. রতনসিক্খাপদং ৫০২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অচিরৰতিযা নদিযা নহাযতি। অঞ্ঞতরোপি ব্রাহ্মণো পঞ্চসতানং থৰিকং থলে নিক্খিপিত্ৰা অচিরৰতিযা নদিযা নহাযন্তো ৰিস্সরিত্ৰা অগমাসি। অথ খো সো ভিক্খু – ‘‘তস্সাযং ব্রাহ্মণস্স থৰিকা, মা ইধ নস্সী’’তি অগ্গহেসি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো সরিত্ৰা তুরিতো আধাৰিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘অপি মে, ভো, থৰিকং পস্সেয্যাসী’’তি? ‘‘হন্দ, ব্রাহ্মণা’’তি অদাসি। অথ খো তস্স ব্রাহ্মণস্স এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো অহং উপাযেন ইমস্স ভিক্খুনো পুণ্ণপত্তং ন দদেয্য’’ন্তি! ‘‘ন মে, ভো, পঞ্চসতানি, সহস্সং মে’’তি পলিবুন্ধেত্ৰা মুঞ্চি। অথ খো সো ভিক্খু আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু রতনং উগ্গহেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, রতনং উগ্গহেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, রতনং উগ্গহেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা উগ্গণ্হেয্য ৰা উগ্গণ্হাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫০৩. তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযা উস্সৰো হোতি। মনুস্সা অলঙ্কতপ্পটিযত্তা উয্যানং গচ্ছন্তি। ৰিসাখাপি মিগারমাতা অলঙ্কতপ্পটিযত্তা ‘‘উয্যানং গমিস্সামী’’তি গামতো নিক্খমিত্ৰা – ‘‘ক্যাহং করিস্সামি উয্যানং গন্ত্ৰা, যংনূনাহং ভগৰন্তং পযিরুপাসেয্য’’ন্তি আভরণং ওমুঞ্চিত্ৰা উত্তরাসঙ্গেন ভণ্ডিকং বন্ধিত্ৰা দাসিযা অদাসি – ‘‘হন্দ, জে, ইমং ভণ্ডিকং গণ্হাহী’’তি। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো ৰিসাখং মিগারমাতরং ভগৰা ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো সা দাসী তং ভণ্ডিকং ৰিস্সরিত্ৰা অগমাসি। ভিক্খূ পস্সিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, উগ্গহেত্ৰা নিক্খিপথা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপিতুং – ‘‘যস্স ভৰিস্সতি সো হরিস্সতী’’তি। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা, অঞ্ঞত্র অজ্ঝারামা, উগ্গণ্হেয্য ৰা উগ্গণ্হাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫০৪. তেন খো পন সমযেন কাসীসু জনপদে অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স কম্মন্তগামো হোতি। তেন চ গহপতিনা অন্তেৰাসী আণত্তো হোতি – ‘‘সচে ভদন্তা আগচ্ছন্তি ভত্তং করেয্যাসী’’তি। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কাসীসু জনপদে চারিকং চরমানা যেন অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স কম্মন্তগামো তেনুপসঙ্কমিংসু। অদ্দসা খো সো পুরিসো তে ভিক্খূ দূরতোৰ আগচ্ছন্তে। দিস্ৰান যেন তে ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তে ভিক্খূ অভিৰাদেত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেন্তু, ভন্তে, অয্যা স্ৰাতনায গহপতিনো ভত্ত’’ন্তি। অধিৰাসেসুং খো তে ভিক্খূ তুণ্হীভাৰেন। অথ খো সো পুরিসো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা কালং আরোচাপেত্ৰা অঙ্গুলিমুদ্দিকং ওমুঞ্চিত্ৰা তে ভিক্খূ ভত্তেন পরিৰিসিত্ৰা – ‘‘অয্যা ভুঞ্জিত্ৰা গচ্ছন্তু, অহম্পি কম্মন্তং গমিস্সামী’’তি অঙ্গুলিমুদ্দিকং ৰিস্সরিত্ৰা অগমাসি। ভিক্খূ পস্সিত্ৰা – ‘‘সচে মযং গমিস্সাম নস্সিস্সতাযং অঙ্গুলিমুদ্দিকা’’তি তত্থেৰ অচ্ছিংসু। অথ খো সো পুরিসো কম্মন্তা আগচ্ছন্তো তে ভিক্খূ পস্সিত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘কিস্স, ভন্তে, অয্যা ইধেৰ অচ্ছন্তী’’তি? অথ খো তে ভিক্খূ তস্স পুরিসস্স এতমত্থং আরোচেত্ৰা সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰা উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপিতুং – যস্স ভৰিস্সতি সো হরিস্সতী’’তি। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫০৫. ‘‘যো পন ভিক্খু রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা, অঞ্ঞত্র অজ্ঝারামা ৰা অজ্ঝাৰসথা ৰা, উগ্গণ্হেয্য ৰা উগ্গণ্হাপেয্য ৰা, পাচিত্তিযং। রতনং ৰা পন ভিক্খুনা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰা উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপিতব্বং – ‘যস্স ভৰিস্সতি সো হরিস্সতী’তি। অযং তত্থ সামীচী’’তি। ৫০৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। রতনং নাম মুত্তা মণি ৰেল়ুরিযো সঙ্খো সিলা পৰালং রজতং জাতরূপং লোহিতঙ্কো [লোহিতকো (?)] মসারগল্লং। রতনসম্মতং নাম যং মনুস্সানং উপভোগপরিভোগং, এতং রতনসম্মতং নাম। অঞ্ঞত্র অজ্ঝারামা ৰা অজ্ঝাৰসথা ৰাতি ঠপেত্ৰা অজ্ঝারামং অজ্ঝাৰসথং। অজ্ঝারামো নাম পরিক্খিত্তস্স আরামস্স অন্তো আরামো, অপরিক্খিত্তস্স উপচারো। অজ্ঝাৰসথো নাম পরিক্খিত্তস্স আৰসথস্স অন্তো আৰসথো, অপরিক্খিত্তস্স উপচারো। উগ্গণ্হেয্যাতি সযং গণ্হাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উগ্গণ্হাপেয্যাতি অঞ্ঞং গাহাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। রতনং ৰা পন ভিক্খুনা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰা উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপিতব্বন্তি রূপেন ৰা নিমিত্তেন ৰা সঞ্ঞাণং কত্ৰা নিক্খিপিত্ৰা আচিক্খিতব্বং – ‘‘যস্স ভণ্ডং নট্ঠং সো আগচ্ছতূ’’তি। সচে তত্থ আগচ্ছতি সো ৰত্তব্বো – ‘‘আৰুসো, কীদিসং তে ভণ্ড’’ন্তি? সচে রূপেন ৰা নিমিত্তেন ৰা সম্পাদেতি দাতব্বং, নো চে সম্পাদেতি ‘‘ৰিচিনাহি আৰুসো’’তি ৰত্তব্বো। তম্হা আৰাসা পক্কমন্তেন যে তত্থ হোন্তি ভিক্খূ পতিরূপা, তেসং হত্থে নিক্খিপিত্ৰা পক্কমিতব্বং। নো চে হোন্তি ভিক্খূ পতিরূপা, যে তত্থ হোন্তি গহপতিকা পতিরূপা, তেসং হত্থে নিক্খিপিত্ৰা পক্কমিতব্বং। অযং তত্থ সামীচীতি অযং তত্থ অনুধম্মতা। ৫০৭. অনাপত্তি রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰা উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপতি – ‘‘যস্স ভৰিস্সতি সো হরিস্সতী’’তি, রতনসম্মতং ৰিস্সাসং গণ্হাতি, তাৰকালিকং গণ্হাতি, পংসুকূলসঞ্ঞিস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। রতনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. ৰিকালগামপ্পৰিসনসিক্খাপদং ৫০৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰিকালে গামং পৰিসিত্ৰা সভাযং নিসীদিত্ৰা অনেকৰিহিতং তিরচ্ছানকথং কথেন্তি, সেয্যথিদং – [ইমা তিরচ্ছানকথাযো দী॰ ১.১৭; ম॰ নি॰ ২.২২৩; সং॰ নি॰ ; অ॰ নি॰ ১০.৬৯] রাজকথং চোরকথং মহামত্তকথং সেনাকথং ভযকথং যুদ্ধকথং অন্নকথং পানকথং ৰত্থকথং সযনকথং মালাকথং গন্ধকথং ঞাতিকথং যানকথং গামকথং নিগমকথং নগরকথং জনপদকথং ইত্থিকথং [ইত্থিকথং পুরিসকথং (ক॰) মজ্ঝিমপণ্ণাসট্ঠকথা ১৫৬ পিট্ঠে ওলোকেতব্বা] সূরকথং ৰিসিখাকথং কুম্ভট্ঠানকথং পুব্বপেতকথং নানত্তকথং লোকক্খাযিকং সমুদ্দক্খাযিকং ইতিভৰাভৰকথং ইতি ৰা। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা ৰিকালে গামং পৰিসিত্ৰা সভাযং নিসীদিত্ৰা অনেকৰিহিতং তিরচ্ছানকথং কথেস্সন্তি, সেয্যথিদং – রাজকথং চোরকথং…পে॰… ইতিভৰাভৰকথং ইতি ৰা, সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰিকালে গামং পৰিসিত্ৰা সভাযং নিসীদিত্ৰা অনেকৰিহিতং তিরচ্ছানকথং কথেস্সন্তি, সেয্যথিদং – রাজকথং চোরকথং…পে॰… ইতিভৰাভৰকথং ইতি ৰা’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ৰিকালে গামং পৰিসিত্ৰা সভাযং নিসীদিত্ৰা অনেকৰিহিতং তিরচ্ছানকথং কথেথ, সেয্যথিদং – রাজকথং চোরকথং…পে॰… ইতিভৰাভৰকথং ইতি ৰাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ৰিকালে গামং পৰিসিত্ৰা সভাযং নিসীদিত্ৰা অনেকৰিহিতং তিরচ্ছানকথং কথেস্সথ, সেয্যথিদং – রাজকথং চোরকথং…পে॰… ইতিভৰাভৰকথং ইতি ৰা! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ৰিকালে গামং পৰিসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫০৯. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে সাৰত্থিং গচ্ছন্তা সাযং অঞ্ঞতরং গামং উপগচ্ছিংসু। মনুস্সা তে ভিক্খূ পস্সিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘পৰিসথ, ভন্তে’’তি । অথ খো তে ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং ৰিকালে গামং পৰিসিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তা ন পৰিসিংসু। চোরা তে ভিক্খূ অচ্ছিন্দিংসু। অথ খো তে ভিক্খূ সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫১০. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু কোসলেসু জনপদে সাৰত্থিং গচ্ছন্তো সাযং অঞ্ঞতরং গামং উপগচ্ছি। মনুস্সা তং ভিক্খুং পস্সিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘পৰিসথ, ভন্তে’’তি। অথ খো সো ভিক্খু – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তো ন পাৰিসি। চোরা তং ভিক্খুং অচ্ছিন্দিংসু। অথ খো সো ভিক্খু সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সন্তং ভিক্খুং আপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫১১. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অহিনা দট্ঠো হোতি। অঞ্ঞতরো ভিক্খু ‘‘অগ্গিং আহরিস্সামী’’তি গামং গচ্ছতি। অথ খো সো ভিক্খু – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্তং সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তো ন পাৰিসি…পে॰… ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তথারূপে অচ্চাযিকে করণীযে সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫১২. ‘‘যো পন ভিক্খু সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামং পৰিসেয্য, অঞ্ঞত্র তথারূপা অচ্চাযিকা করণীযা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫১৩. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সন্তো নাম ভিক্খু সক্কা হোতি আপুচ্ছা পৰিসিতুং। অসন্তো নাম ভিক্খু ন সক্কা হোতি আপুচ্ছা পৰিসিতুং। ৰিকালো নাম মজ্ঝন্হিকে ৰীতিৰত্তে যাৰ অরুণুগ্গমনা। গামং পৰিসেয্যাতি পরিক্খিত্তস্স গামস্স পরিক্খেপং অতিক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপরিক্খিত্তস্স গামস্স উপচারং ওক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র তথারূপা অচ্চাযিকা করণীযাতি ঠপেত্ৰা তথারূপং অচ্চাযিকং করণীযং। ৫১৪. ৰিকালে ৰিকালসঞ্ঞী সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা গামং পৰিসতি, অঞ্ঞত্র তথারূপা অচ্চাযিকা করণীযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৰিকালে ৰেমতিকো সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা গামং পৰিসতি, অঞ্ঞত্র তথারূপা অচ্চাযিকা করণীযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৰিকালে কালসঞ্ঞী সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা গামং পৰিসতি, অঞ্ঞত্র তথারূপা অচ্চাযিকা করণীযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। কালে ৰিকালসঞ্ঞী , আপত্তি দুক্কটস্স। কালে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। কালে কালসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৫১৫. অনাপত্তি তথারূপে অচ্চাযিকে করণীযে, সন্তং ভিক্খুং আপুচ্ছা পৰিসতি, অসন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পৰিসতি, অন্তরারামং গচ্ছতি, ভিক্খুনুপস্সযং গচ্ছতি, তিত্থিযসেয্যং গচ্ছতি, পটিক্কমনং গচ্ছতি, গামেন মগ্গো হোতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰিকালগামপ্পৰিসনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. সূচিঘরসিক্খাপদং ৫১৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরেন দন্তকারেন ভিক্খূ পৰারিতা হোন্তি – ‘‘যেসং অয্যানং সূচিঘরেন অত্থো অহং সূচিঘরেনা’’তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ বহূ সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেন্তি। যেসং খুদ্দকা সূচিঘরা তে মহন্তে সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেন্তি। যেসং মহন্তা সূচিঘরা তে খুদ্দকে সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেন্তি। অথ খো সো দন্তকারো ভিক্খূনং বহূ সূচিঘরে করোন্তো ন সক্কোতি অঞ্ঞং ৰিক্কাযিকং ভণ্ডং কাতুং, অত্তনাপি ন যাপেতি, পুত্তদারোপিস্স কিলমতি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা ন মত্তং জানিত্ৰা বহূ সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেস্সন্তি! অযং ইমেসং বহূ সূচিঘরে করোন্তো ন সক্কোতি অঞ্ঞং ৰিক্কাযিকং ভণ্ডং কাতুং, অত্তনাপি ন যাপেতি, পুত্তদারোপিস্স কিলমতী’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ ন মত্তং জানিত্ৰা বহূ সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ ন মত্তং জানিত্ৰা বহূ সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেন্তীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা ন মত্তং জানিত্ৰা বহূ সূচিঘরে ৰিঞ্ঞাপেস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫১৭. ‘‘যো পন ভিক্খু অট্ঠিমযং ৰা দন্তমযং ৰা ৰিসাণমযং ৰা সূচিঘরং কারাপেয্য ভেদনকং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫১৮. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অট্ঠি নাম যং কিঞ্চি অট্ঠি। দন্তো নাম হত্থিদন্তো ৰুচ্চতি। ৰিসাণং নাম যং কিঞ্চি ৰিসাণং। কারাপেয্যাতি করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন ভিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫১৯. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি [পরিযোসাৰাপেতি (ক॰)], আপত্তি পাচিত্তিযস্স । পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহিৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি [পরিযোসাৰাপেতি (ক॰)], আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫২০. অনাপত্তি গণ্ঠিকায [গণ্ডিকায (স্যা॰)], অরণিকে, ৰিধে [ৰীঠে (সী॰), ৰীথে (স্যা॰)], অঞ্জনিযা, অঞ্জনিসলাকায, ৰাসিজটে, উদকপুঞ্ছনিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সূচিঘরসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. মঞ্চপীঠসিক্খাপদং ৫২১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো উচ্চে মঞ্চে সযতি। অথ খো ভগৰা সম্বহুলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো যেনাযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স ৰিহারো তেনুপসঙ্কমি। অদ্দসা খো আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভগৰন্তং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘আগচ্ছতু মে, ভন্তে, ভগৰা সযনং পস্সতূ’’তি। অথ খো ভগৰা ততোৰ পটিনিৰত্তিত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘আসযতো, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসো ৰেদিতব্বো’’তি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫২২. ‘‘নৰং পন ভিক্খুনা মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা কারযমানেন অট্ঠঙ্গুলপাদকং কারেতব্বং সুগতঙ্গুলেন, অঞ্ঞত্র হেট্ঠিমায অটনিযা; তং অতিক্কামযতো ছেদনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫২৩. নৰং নাম করণং উপাদায ৰুচ্চতি। মঞ্চো নাম চত্তারো মঞ্চা – মসারকো, বুন্দিকাবদ্ধো, কুল়ীরপাদকো, আহচ্চপাদকো। পীঠং নাম চত্তারি পীঠানি – মসারকং, বুন্দিকাবদ্ধং, কুল়ীরপাদকং, আহচ্চপাদকং। কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা। অট্ঠঙ্গুলপাদকং কারেতব্বং সুগতঙ্গুলেন, অঞ্ঞত্র হেট্ঠিমায অটনিযাতি ঠপেত্ৰা হেট্ঠিমং অটনিং; তং অতিক্কামেত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন ছিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫২৪. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫২৫. অনাপত্তি পমাণিকং করোতি, ঊনকং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পমাণাতিক্কন্তং পটিলভিত্ৰা ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। মঞ্চপীঠসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. তূলোনদ্ধসিক্খাপদং ৫২৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মঞ্চম্পি পীঠম্পি তূলোনদ্ধং কারাপেন্তি। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা মঞ্চম্পি পীঠম্পি তূলোনদ্ধং কারাপেস্সন্তি, সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি ! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মঞ্চম্পি পীঠম্পি তূলোনদ্ধং কারাপেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, মঞ্চম্পি পীঠম্পি তূলোনদ্ধং কারাপেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, মঞ্চম্পি পীঠম্পি তূলোনদ্ধং কারাপেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫২৭. ‘‘যো পন ভিক্খু মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা তূলোনদ্ধং কারাপেয্য, উদ্দালনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫২৮. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মঞ্চো নাম চত্তারো মঞ্চা – মসারকো, বুন্দিকাবদ্ধো, কুল়ীরপাদকো, আহচ্চপাদকো। পীঠং নাম চত্তারি পীঠানি – মসারকং, বুন্দিকাবদ্ধং, কুল়ীরপাদকং, আহচ্চপাদকং। তূলং নাম তীণি তূলানি – রুক্খতূলং, লতাতূলং, পোটকিতূলং। কারাপেয্যাতি করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন উদ্দালেত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫২৯. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫৩০. অনাপত্তি আযোগে, কাযবন্ধনে, অংসবদ্ধকে, পত্তথৰিকায, পরিস্সাৰনে, বিব্বোহনং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা উদ্দালেত্ৰা পরিভুঞ্জতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। তূলোনদ্ধসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. নিসীদনসিক্খাপদং ৫৩১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ভগৰতা ভিক্খূনং নিসীদনং অনুঞ্ঞাতং হোতি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা নিসীদনং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি অপ্পমাণিকানি নিসীদনানি ধারেন্তি। মঞ্চস্সপি পীঠস্সপি পুরতোপি পচ্ছতোপি ওলম্বেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অপ্পমাণিকানি নিসীদনানি ধারেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অপ্পমাণিকানি নিসীদনানি ধারেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অপ্পমাণিকানি নিসীদনানি ধারেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘নিসীদনং পন ভিক্খুনা কারযমানেন পমাণিকং কারেতব্বং। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো দ্ৰে ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং দিযড্ঢং। তং অতিক্কামযতো ছেদনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫৩২. তেন খো পন সমযেন আযস্মা উদাযী মহাকাযো হোতি। সো ভগৰতো পুরতো নিসীদনং পঞ্ঞপেত্ৰা সমন্ততো সমঞ্ছমানো নিসীদতি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং উদাযিং এতদৰোচ – ‘‘কিস্স ত্ৰং, উদাযি, নিসীদনং সমন্ততো সমঞ্ছসি; সেয্যথাপি পুরাণাসিকোট্ঠো’’তি? ‘‘তথা হি পন, ভন্তে, ভগৰতা ভিক্খূনং অতিখুদ্দকং নিসীদনং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, নিসীদনস্স দসং ৰিদত্থিং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫৩৩. ‘‘নিসীদনং পন ভিক্খুনা কারযমানেন পমাণিকং কারেতব্বং। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো দ্ৰে ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং দিযড্ঢং। দসা ৰিদত্থি। তং অতিক্কামযতো ছেদনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫৩৪. নিসীদনং নাম সদসং ৰুচ্চতি। কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা পমাণিকং কারেতব্বং। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো দ্ৰে ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং দিযড্ঢং। দসা ৰিদত্থি। তং অতিক্কামেত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন ছিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫৩৫. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫৩৬. অনাপত্তি পমাণিকং করোতি, ঊনকং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পমাণাতিক্কন্তং পটিলভিত্ৰা ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, ৰিতানং ৰা ভূমত্থরণং ৰা সাণিপাকারং ৰা ভিসিং ৰা বিব্বোহনং ৰা করোতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। নিসীদনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিসিক্খাপদং ৫৩৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ভগৰতা ভিক্খূনং কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি অনুঞ্ঞাতা হোতি । ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি অনুঞ্ঞাতা’’তি অপ্পমাণিকাযো কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিযো ধারেন্তি; পুরতোপি পচ্ছতোপি আকড্ঢন্তা আহিণ্ডন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অপ্পমাণিকাযো কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিযো ধারেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অপ্পমাণিকাযো কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিযো ধারেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অপ্পমাণিকাযো কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিযো ধারেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫৩৮. ‘‘কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিং পন ভিক্খুনা কারযমানেন পমাণিকা কারেতব্বা। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো চতস্সো ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং দ্ৰে ৰিদত্থিযো। তং অতিক্কামযতো ছেদনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫৩৯. কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি নাম যস্স অধোনাভি উব্ভজাণুমণ্ডলং কণ্ডু ৰা পীল়কা ৰা অস্সাৰো ৰা থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধো, তস্স পটিচ্ছাদনত্থায। কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা । পমাণিকা কারেতব্বা। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো চতস্সো ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং দ্ৰে ৰিদত্থিযো। তং অতিক্কামেত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন ছিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫৪০. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫৪১. অনাপত্তি পমাণিকং করোতি, ঊনকং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পমাণাতিক্কন্তং পটিলভিত্ৰা ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, ৰিতানং ৰা ভূমত্থরণং ৰা সাণিপাকারং ৰা ভিসিং ৰা বিব্বোহনং ৰা করোতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. ৰস্সিকসাটিকাসিক্খাপদং ৫৪২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ভগৰতা ভিক্খূনং ৰস্সিকসাটিকা অনুঞ্ঞাতা হোতি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা ৰস্সিকসাটিকা অনুঞ্ঞাতা’’তি অপ্পমাণিকাযো ৰস্সিকসাটিকাযো ধারেন্তি। পুরতোপি পচ্ছতোপি আকড্ঢন্তা আহিণ্ডন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অপ্পমাণিকাযো ৰস্সিকসাটিকাযো ধারেস্সন্তী’’তি…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অপ্পমাণিকাযো ৰস্সিকসাটিকাযো ধারেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অপ্পমাণিকাযো ৰস্সিকসাটিকাযো ধারেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫৪৩. ‘‘ৰস্সিকসাটিকং পন ভিক্খুনা কারযমানেন পমাণিকা কারেতব্বা। তত্রিদং পমাণং – দীঘসো ছ ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং অড্ঢতেয্যা। তং অতিক্কামযতো ছেদনকং পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫৪৪. ৰস্সিকসাটিকা নাম ৰস্সানস্স চতুমাসত্থায। কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা। পমাণিকা কারেতব্বা । তত্রিদং পমাণং – দীঘসো ছ ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং অড্ঢতেয্যা। তং অতিক্কামেত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন ছিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫৪৫. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫৪৬. অনাপত্তি পমাণিকং করোতি, ঊনকং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পমাণাতিক্কন্তং পটিলভিত্ৰা ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, ৰিতানং ৰা ভূমত্থরণং ৰা সাণিপাকারং ৰা ভিসিং ৰা বিব্বোহনং ৰা করোতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰস্সিকসাটিকাসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. নন্দসিক্খাপদং ৫৪৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা নন্দো ভগৰতো মাতুচ্ছাপুত্তো অভিরূপো হোতি দস্সনীযো পাসাদিকো চতুরঙ্গুলোমকো ভগৰতা [ভগৰতো (ক॰)]। সো সুগতচীৰরপ্পমাণং চীৰরং ধারেতি। অদ্দসংসু খো থেরা ভিক্খূ আযস্মন্তং নন্দং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান – ‘‘ভগৰা আগচ্ছতী’’তি আসনা ৰুট্ঠহন্তি। তে উপগতে জানিত্ৰা [উপগতং সঞ্জানিত্ৰা (স্যা॰), উপগতে সঞ্জানিত্ৰা (সী॰)]উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা নন্দো সুগতচীৰরপ্পমাণং চীৰরং ধারেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, নন্দ, সুগতচীৰরপ্পমাণং চীৰরং ধারেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, নন্দ, সুগতচীৰরপ্পমাণং চীৰরং ধারেস্সসি! নেতং, নন্দ, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫৪৮. ‘‘যো পন ভিক্খু সুগতচীৰরপ্পমাণং চীৰরং কারাপেয্য অতিরেকং ৰা, ছেদনকং পাচিত্তিযং । তত্রিদং সুগতস্স সুগতচীৰরপ্পমাণং – দীঘসো নৰ ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং ছ ৰিদত্থিযো। ইদং সুগতস্স সুগতচীৰরপ্পমাণ’’ন্তি। ৫৪৯. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সুগতচীৰরপ্পমাণং [সুগতচীৰরং (ক॰)] নাম দীঘসো নৰ ৰিদত্থিযো, সুগতৰিদত্থিযা; তিরিযং ছ ৰিদত্থিযো। কারাপেয্যাতি করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, পযোগে দুক্কটং। পটিলাভেন ছিন্দিত্ৰা পাচিত্তিযং দেসেতব্বং। ৫৫০. অত্তনা ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্তনা ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং অত্তনা পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পরেহি ৰিপ্পকতং পরেহি পরিযোসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৫৫১. অনাপত্তি ঊনকং করোতি, অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, ৰিতানং ৰা ভূমত্থরণং ৰা সাণিপাকারং ৰা ভিসিং ৰা বিব্বোহনং ৰা করোতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। নন্দসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। রতনৰগ্গো [রাজৰগ্গো (সী॰)] নৰমো। তস্সুদ্দানং – রঞ্ঞো চ রতনং সন্তং, সূচি মঞ্চঞ্চ তূলিকং। নিসীদনঞ্চ কণ্ডুঞ্চ, ৰস্সিকা সুগতেন চাতি॥ উদ্দিট্ঠা খো, আযস্মন্তো, দ্ৰেনৰুতি পাচিত্তিযা ধম্মা। তত্থাযস্মন্তে পুচ্ছামি – ‘‘কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা’’? দুতিযম্পি পুচ্ছামি – ‘‘কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা’’? ততিযম্পি পুচ্ছামি – ‘‘কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা’’? পরিসুদ্ধেত্থাযস্মন্তো, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামীতি। খুদ্দকং সমত্তং। পাচিত্তিযকণ্ডং নিট্ঠিতং। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved. |