২. সীহনাদৰগ্গো
১. চূল়সীহনাদসুত্তং ১৩৯. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তত্র খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ভিক্খৰো’’তি। ‘‘ভদন্তে’’তি তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং। ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘ইধেৰ, ভিক্খৰে, সমণো, ইধ দুতিযো সমণো, ইধ ততিযো সমণো, ইধ চতুত্থো সমণো; সুঞ্ঞা পরপ্পৰাদা সমণেভি অঞ্ঞেহীতি [সমণেহি অঞ্ঞেতি (সী॰ পী॰ ক॰) এত্থ অঞ্ঞেহীতি সকায পটিঞ্ঞায সচ্চাভিঞ্ঞেহীতি অত্থো ৰেদিতব্বো]। এৰমেতং [এৰমেৰ (স্যা॰ ক॰)], ভিক্খৰে, সম্মা সীহনাদং নদথ। ১৪০. ‘‘ঠানং খো পনেতং, ভিক্খৰে, ৰিজ্জতি যং অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ৰদেয্যুং – ‘কো পনাযস্মন্তানং অস্সাসো, কিং বলং, যেন তুম্হে আযস্মন্তো এৰং ৰদেথ – ইধেৰ সমণো, ইধ দুতিযো সমণো, ইধ ততিযো সমণো, ইধ চতুত্থো সমণো; সুঞ্ঞা পরপ্পৰাদা সমণেভি অঞ্ঞেহী’তি? এৰংৰাদিনো, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰমস্সু ৰচনীযা – ‘অত্থি খো নো, আৰুসো, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন চত্তারো ধম্মা অক্খাতা যে মযং অত্তনি সম্পস্সমানা এৰং ৰদেম – ইধেৰ সমণো, ইধ দুতিযো সমণো, ইধ ততিযো সমণো, ইধ চতুত্থো সমণো; সুঞ্ঞা পরপ্পৰাদা সমণেভি অঞ্ঞেহীতি। কতমে চত্তারো? অত্থি খো নো, আৰুসো, সত্থরি পসাদো, অত্থি ধম্মে পসাদো, অত্থি সীলেসু পরিপূরকারিতা; সহধম্মিকা খো পন পিযা মনাপা – গহট্ঠা চেৰ পব্বজিতা চ। ইমে খো নো, আৰুসো, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন চত্তারো ধম্মা অক্খাতা যে মযং অত্তনি সম্পস্সমানা এৰং ৰদেম – ইধেৰ সমণো, ইধ দুতিযো সমণো, ইধ ততিযো সমণো, ইধ চতুত্থো সমণো; সুঞ্ঞা পরপ্পৰাদা সমণেভি অঞ্ঞেহী’তি। ১৪১. ‘‘ঠানং খো পনেতং, ভিক্খৰে, ৰিজ্জতি যং অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ৰদেয্যুং – ‘অম্হাকম্পি খো, আৰুসো, অত্থি সত্থরি পসাদো যো অম্হাকং সত্থা, অম্হাকম্পি অত্থি ধম্মে পসাদো যো অম্হাকং ধম্মো, মযম্পি সীলেসু পরিপূরকারিনো যানি অম্হাকং সীলানি, অম্হাকম্পি সহধম্মিকা পিযা মনাপা – গহট্ঠা চেৰ পব্বজিতা চ। ইধ নো, আৰুসো, কো ৰিসেসো কো অধিপ্পযাসো [অধিপ্পাযো (ক॰ সী॰ স্যা॰ পী॰), অধিপ্পযোগো (ক॰)] কিং নানাকরণং যদিদং তুম্হাকঞ্চেৰ অম্হাকঞ্চা’তি? ‘‘এৰংৰাদিনো, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰমস্সু ৰচনীযা – ‘কিং পনাৰুসো, একা নিট্ঠা, উদাহু পুথু নিট্ঠা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘একাৰুসো, নিট্ঠা, ন পুথু নিট্ঠা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা সরাগস্স উদাহু ৰীতরাগস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘ৰীতরাগস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা সরাগস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা সদোসস্স উদাহু ৰীতদোসস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘ৰীতদোসস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা সদোসস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা সমোহস্স উদাহু ৰীতমোহস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘ৰীতমোহস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা সমোহস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা সতণ্হস্স উদাহু ৰীততণ্হস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘ৰীততণ্হস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা সতণ্হস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা সউপাদানস্স উদাহু অনুপাদানস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে , অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘অনুপাদানস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা সউপাদানস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা ৰিদ্দসুনো উদাহু অৰিদ্দসুনো’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘ৰিদ্দসুনো, আৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা অৰিদ্দসুনো’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা অনুরুদ্ধপ্পটিৰিরুদ্ধস্স উদাহু অননুরুদ্ধঅপ্পটিৰিরুদ্ধস্সা’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘অননুরুদ্ধঅপ্পটিৰিরুদ্ধস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা, ন সা নিট্ঠা অনুরুদ্ধপ্পটিৰিরুদ্ধস্সা’তি। ‘‘‘সা পনাৰুসো, নিট্ঠা পপঞ্চারামস্স পপঞ্চরতিনো উদাহু নিপ্পপঞ্চারামস্স নিপ্পপঞ্চরতিনো’তি? সম্মা ব্যাকরমানা, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতিত্থিযা পরিব্বাজকা এৰং ব্যাকরেয্যুং – ‘নিপ্পপঞ্চারামস্সাৰুসো, সা নিট্ঠা নিপ্পপঞ্চরতিনো, ন সা নিট্ঠা পপঞ্চারামস্স পপঞ্চরতিনো’তি। ১৪২. ‘‘দ্ৰেমা, ভিক্খৰে, দিট্ঠিযো – ভৰদিট্ঠি চ ৰিভৰদিট্ঠি চ। যে হি কেচি, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা ভৰদিট্ঠিং অল্লীনা ভৰদিট্ঠিং উপগতা ভৰদিট্ঠিং অজ্ঝোসিতা, ৰিভৰদিট্ঠিযা তে পটিৰিরুদ্ধা। যে হি কেচি, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা ৰিভৰদিট্ঠিং অল্লীনা ৰিভৰদিট্ঠিং উপগতা ৰিভৰদিট্ঠিং অজ্ঝোসিতা, ভৰদিট্ঠিযা তে পটিৰিরুদ্ধা। যে হি কেচি, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা ইমাসং দ্ৰিন্নং দিট্ঠীনং সমুদযঞ্চ অত্থঙ্গমঞ্চ অস্সাদঞ্চ আদীনৰঞ্চ নিস্সরণঞ্চ যথাভূতং নপ্পজানন্তি, ‘তে সরাগা তে সদোসা তে সমোহা তে সতণ্হা তে সউপাদানা তে অৰিদ্দসুনো তে অনুরুদ্ধপ্পটিৰিরুদ্ধা তে পপঞ্চারামা পপঞ্চরতিনো; তে ন পরিমুচ্চন্তি জাতিযা জরায মরণেন সোকেহি পরিদেৰেহি দুক্খেহি দোমনস্সেহি উপাযাসেহি; ন পরিমুচ্চন্তি দুক্খস্মা’তি ৰদামি। যে চ খো কেচি, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা ইমাসং দ্ৰিন্নং দিট্ঠীনং সমুদযঞ্চ অত্থঙ্গমঞ্চ অস্সাদঞ্চ আদীনৰঞ্চ নিস্সরণঞ্চ যথাভূতং পজানন্তি, ‘তে ৰীতরাগা তে ৰীতদোসা তে ৰীতমোহা তে ৰীততণ্হা তে অনুপাদানা তে ৰিদ্দসুনো তে অননুরুদ্ধঅপ্পটিৰিরুদ্ধা তে নিপ্পপঞ্চারামা নিপ্পপঞ্চরতিনো; তে পরিমুচ্চন্তি জাতিযা জরায মরণেন সোকেহি পরিদেৰেহি দুক্খেহি দোমনস্সেহি উপাযাসেহি; পরিমুচ্চন্তি দুক্খস্মা’তি ৰদামি। ১৪৩. ‘‘চত্তারিমানি , ভিক্খৰে, উপাদানানি। কতমানি চত্তারি? কামুপাদানং, দিট্ঠুপাদানং, সীলব্বতুপাদানং, অত্তৰাদুপাদানং। সন্তি, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা। তে ন সম্মা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। তং কিস্স হেতু? ইমানি হি তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা তীণি ঠানানি যথাভূতং নপ্পজানন্তি। তস্মা তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা; তে ন সম্মা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ‘‘সন্তি, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা। তে ন সম্মা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। তং কিস্স হেতু? ইমানি হি তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা দ্ৰে ঠানানি যথাভূতং নপ্পজানন্তি। তস্মা তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা; তে ন সম্মা [পটিজানমানা ন সম্মা (?)]সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ‘‘সন্তি, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা। তে ন সম্মা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। তং কিস্স হেতু? ইমঞ্হি তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা একং ঠানং যথাভূতং নপ্পজানন্তি। তস্মা তে ভোন্তো সমণব্রাহ্মণা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদা পটিজানমানা; তে ন সম্মা [পটিজানমানা ন সম্মা (?)]সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি, ন অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ‘‘এৰরূপে খো, ভিক্খৰে, ধম্মৰিনযে যো সত্থরি পসাদো সো ন সম্মগ্গতো অক্খাযতি; যো ধম্মে পসাদো সো ন সম্মগ্গতো অক্খাযতি; যা সীলেসু পরিপূরকারিতা সা ন সম্মগ্গতা অক্খাযতি; যা সহধম্মিকেসু পিযমনাপতা সা ন সম্মগ্গতা অক্খাযতি। তং কিস্স হেতু? এৰঞ্হেতং, ভিক্খৰে, হোতি যথা তং দুরক্খাতে ধম্মৰিনযে দুপ্পৰেদিতে অনিয্যানিকে অনুপসমসংৰত্তনিকে অসম্মাসম্বুদ্ধপ্পৰেদিতে। ১৪৪. ‘‘তথাগতো চ খো, ভিক্খৰে, অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো সব্বুপাদানপরিঞ্ঞাৰাদো পটিজানমানো সম্মা সব্বুপাদানপরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেতি – কামুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেতি, দিট্ঠুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেতি, সীলব্বতুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেতি, অত্তৰাদুপাদানস্স পরিঞ্ঞং পঞ্ঞপেতি। এৰরূপে খো, ভিক্খৰে, ধম্মৰিনযে যো সত্থরি পসাদো সো সম্মগ্গতো অক্খাযতি; যো ধম্মে পসাদো সো সম্মগ্গতো অক্খাযতি; যা সীলেসু পরিপূরকারিতা সা সম্মগ্গতা অক্খাযতি; যা সহধম্মিকেসু পিযমনাপতা সা সম্মগ্গতা অক্খাযতি। তং কিস্স হেতু? এৰঞ্হেতং, ভিক্খৰে, হোতি যথা তং স্ৰাক্খাতে ধম্মৰিনযে সুপ্পৰেদিতে নিয্যানিকে উপসমসংৰত্তনিকে সম্মাসম্বুদ্ধপ্পৰেদিতে। ১৪৫. ‘‘ইমে চ, ভিক্খৰে, চত্তারো উপাদানা। কিংনিদানা কিংসমুদযা কিংজাতিকা কিংপভৰা? ইমে চত্তারো উপাদানা তণ্হানিদানা তণ্হাসমুদযা তণ্হাজাতিকা তণ্হাপভৰা। তণ্হা চাযং, ভিক্খৰে, কিংনিদানা কিংসমুদযা কিংজাতিকা কিংপভৰা? তণ্হা ৰেদনানিদানা ৰেদনাসমুদযা ৰেদনাজাতিকা ৰেদনাপভৰা। ৰেদনা চাযং, ভিক্খৰে, কিংনিদানা কিংসমুদযা কিংজাতিকা কিংপভৰা? ৰেদনা ফস্সনিদানা ফস্সসমুদযা ফস্সজাতিকা ফস্সপভৰা। ফস্সো চাযং, ভিক্খৰে, কিংনিদানো কিংসমুদযো কিংজাতিকো কিংপভৰো? ফস্সো সল়াযতননিদানো সল়াযতনসমুদযো সল়াযতনজাতিকো সল়াযতনপভৰো। সল়াযতনঞ্চিদং, ভিক্খৰে, কিংনিদানং কিংসমুদযং কিংজাতিকং কিংপভৰং? সল়াযতনং নামরূপনিদানং নামরূপসমুদযং নামরূপজাতিকং নামরূপপভৰং। নামরূপঞ্চিদং, ভিক্খৰে, কিংনিদানং কিংসমুদযং কিংজাতিকং কিংপভৰং? নামরূপং ৰিঞ্ঞাণনিদানং ৰিঞ্ঞাণসমুদযং ৰিঞ্ঞাণজাতিকং ৰিঞ্ঞাণপভৰং। ৰিঞ্ঞাণঞ্চিদং, ভিক্খৰে , কিংনিদানং কিংসমুদযং কিংজাতিকং কিংপভৰং? ৰিঞ্ঞাণং সঙ্খারনিদানং সঙ্খারসমুদযং সঙ্খারজাতিকং সঙ্খারপভৰং। সঙ্খারা চিমে, ভিক্খৰে, কিংনিদানা কিংসমুদযা কিংজাতিকা কিংপভৰা? সঙ্খারা অৰিজ্জানিদানা অৰিজ্জাসমুদযা অৰিজ্জাজাতিকা অৰিজ্জাপভৰা। ‘‘যতো চ খো, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো অৰিজ্জা পহীনা হোতি ৰিজ্জা উপ্পন্না, সো অৰিজ্জাৰিরাগা ৰিজ্জুপ্পাদা নেৰ কামুপাদানং উপাদিযতি, ন দিট্ঠুপাদানং উপাদিযতি, ন সীলব্বতুপাদানং উপাদিযতি, ন অত্তৰাদুপাদানং উপাদিযতি। অনুপাদিযং ন পরিতস্সতি, অপরিতস্সং পচ্চত্তঞ্ঞেৰ পরিনিব্বাযতি। ‘খীণা জাতি, ৰুসিতং ব্রহ্মচরিযং, কতং করণীযং, নাপরং ইত্থত্তাযা’তি পজানাতী’’তি। ইদমৰোচ ভগৰা। অত্তমনা তে ভিক্খূ ভগৰতো ভাসিতং অভিনন্দুন্তি। চূল়সীহনাদসুত্তং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. মহাসীহনাদসুত্তং ১৪৬. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি বহিনগরে অপরপুরে ৰনসণ্ডে। তেন খো পন সমযেন সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো অচিরপক্কন্তো হোতি ইমস্মা ধম্মৰিনযা। সো ৰেসালিযং পরিসতি [পরিসতিং (সী॰ পী॰)] এৰং [এতং (পী॰ ক॰)] ৰাচং ভাসতি – ‘‘নত্থি সমণস্স গোতমস্স উত্তরি [উত্তরিং (পী॰)] মনুস্সধম্মা অলমরিযঞাণদস্সনৰিসেসো। তক্কপরিযাহতং সমণো গোতমো ধম্মং দেসেতি ৰীমংসানুচরিতং সযংপটিভানং। যস্স চ খ্ৰাস্স অত্থায ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’’তি। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায ৰেসালিং পিণ্ডায পাৰিসি। অস্সোসি খো আযস্মা সারিপুত্তো সুনক্খত্তস্স লিচ্ছৰিপুত্তস্স ৰেসালিযং পরিসতি এৰং ৰাচং ভাসমানস্স – ‘‘নত্থি সমণস্স গোতমস্স উত্তরিমনুস্সধম্মা অলমরিযঞাণদস্সনৰিসেসো। তক্কপরিযাহতং সমণো গোতমো ধম্মং দেসেতিৰীমংসানুচরিতং সযংপটিভানং। যস্স চ খ্ৰাস্স অত্থায ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’’তি। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো ৰেসালিযং পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপটিক্কন্তো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা সারিপুত্তো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুনক্খত্তো, ভন্তে, লিচ্ছৰিপুত্তো অচিরপক্কন্তো ইমস্মা ধম্মৰিনযা। সো ৰেসালিযং পরিসতি এৰং ৰাচং ভাসতি – ‘নত্থি সমণস্স গোতমস্স উত্তরিমনুস্সধম্মা অলমরিযঞাণদস্সনৰিসেসো। তক্কপরিযাহতং সমণো গোতমো ধম্মং দেসেতি ৰীমংসানুচরিতং সযংপটিভানং। যস্স চ খ্ৰাস্স অত্থায ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’’’তি। ১৪৭. ‘‘কোধনো হেসো, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তো মোঘপুরিসো। কোধা চ পনস্স এসা ৰাচা ভাসিতা। ‘অৰণ্ণং ভাসিস্সামী’তি খো, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তো মোঘপুরিসো ৰণ্ণংযেৰ তথাগতস্স ভাসতি । ৰণ্ণো হেসো, সারিপুত্ত, তথাগতস্স যো এৰং ৰদেয্য – ‘যস্স চ খ্ৰাস্স অত্থায ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’তি। ‘‘অযম্পি হি নাম, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তস্স মোঘপুরিসস্স মযি ধম্মন্ৰযো ন ভৰিস্সতি – ‘ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো সুগতো লোকৰিদূ অনুত্তরো পুরিসদম্মসারথি, সত্থা দেৰমনুস্সানং, বুদ্ধো ভগৰা’তি। ‘‘অযম্পি হি নাম, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তস্স মোঘপুরিসস্স মযি ধম্মন্ৰযো ন ভৰিস্সতি – ‘ইতিপি সো ভগৰা অনেকৰিহিতং ইদ্ধিৰিধং পচ্চনুভোতি – একোপি হুত্ৰা বহুধা হোতি, বহুধাপি হুত্ৰা একো হোতি; আৰিভাৰং, তিরোভাৰং; তিরোকুট্টং তিরোপাকারং তিরোপব্বতং অসজ্জমানো গচ্ছতি, সেয্যথাপি আকাসে; পথৰিযাপি উম্মুজ্জনিমুজ্জং করোতি, সেয্যথাপি উদকে; উদকেপি অভিজ্জমানো গচ্ছতি, সেয্যথাপি পথৰিযং; আকাসেপি পল্লঙ্কেন কমতি, সেয্যথাপি পক্খী সকুণো; ইমেপি চন্দিমসূরিযে এৰংমহিদ্ধিকে এৰংমহানুভাৰে পাণিনা পরিমসতি পরিমজ্জতি; যাৰ ব্রহ্মলোকাপি কাযেন ৰসং ৰত্তেতী’তি। ‘‘অযম্পি হি নাম, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তস্স মোঘপুরিসস্স মযি ধম্মন্ৰযো ন ভৰিস্সতি – ‘ইতিপি সো ভগৰা দিব্বায সোতধাতুযা ৰিসুদ্ধায অতিক্কন্তমানুসিকায উভো সদ্দে সুণাতি – দিব্বে চ মানুসে চ, যে দূরে সন্তিকে চা’তি। ‘‘অযম্পি হি নাম, সারিপুত্ত, সুনক্খত্তস্স মোঘপুরিসস্স মযি ধম্মন্ৰযো ন ভৰিস্সতি – ‘ইতিপি সো ভগৰা পরসত্তানং পরপুগ্গলানং চেতসা চেতো পরিচ্চ পজানাতি – সরাগং ৰা চিত্তং সরাগং চিত্তন্তি পজানাতি, ৰীতরাগং ৰা চিত্তং ৰীতরাগং চিত্তন্তি পজানাতি; সদোসং ৰা চিত্তং সদোসং চিত্তন্তি পজানাতি, ৰীতদোসং ৰা চিত্তং ৰীতদোসং চিত্তন্তি পজানাতি; সমোহং ৰা চিত্তং সমোহং চিত্তন্তি পজানাতি, ৰীতমোহং ৰা চিত্তং ৰীতমোহং চিত্তন্তি পজানাতি; সংখিত্তং ৰা চিত্তং সংখিত্তং চিত্তন্তি পজানাতি , ৰিক্খিত্তং ৰা চিত্তং ৰিক্খিত্তং চিত্তন্তি পজানাতি; মহগ্গতং ৰা চিত্তং মহগ্গত% |