৭. মহাসমযসুত্তং
৩৩১. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং মহাৰনে মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সব্বেহেৰ অরহন্তেহি; দসহি চ লোকধাতূহি দেৰতা যেভুয্যেন সন্নিপতিতা হোন্তি ভগৰন্তং দস্সনায ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। অথ খো চতুন্নং সুদ্ধাৰাসকাযিকানং দেৰতানং [দেৰানং (সী॰ স্যা॰ পী॰)] এতদহোসি – ‘‘অযং খো ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং মহাৰনে মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সব্বেহেৰ অরহন্তেহি; দসহি চ লোকধাতূহি দেৰতা যেভুয্যেন সন্নিপতিতা হোন্তি ভগৰন্তং দস্সনায ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। যংনূন মযম্পি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমেয্যাম; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতো সন্তিকে পচ্চেকং গাথং [পচ্চেকগাথং (সী॰ স্যা॰ পী॰), পচ্চেকগাথা (ক॰ সী॰)] ভাসেয্যামা’’তি। ৩৩২. অথ খো তা দেৰতা সেয্যথাপি নাম বলৰা পুরিসো সমিঞ্জিতং ৰা বাহং পসারেয্য পসারিতং ৰা বাহং সমিঞ্জেয্য , এৰমেৰ সুদ্ধাৰাসেসু দেৰেসু অন্তরহিতা ভগৰতো পুরতো পাতুরহেসুং। অথ খো তা দেৰতা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসু। একমন্তং ঠিতা খো একা দেৰতা ভগৰতো সন্তিকে ইমং গাথং অভাসি – ‘‘মহাসমযো পৰনস্মিং, দেৰকাযা সমাগতা। আগতম্হ ইমং ধম্মসমযং, দক্খিতাযে অপরাজিতসঙ্ঘ’’ন্তি॥ অথ খো অপরা দেৰতা ভগৰতো সন্তিকে ইমং গাথং অভাসি – ‘‘তত্র ভিক্খৰো সমাদহংসু, চিত্তমত্তনো উজুকং অকংসু [উজুকমকংসু (সী॰ স্যা॰ পী॰)]। সারথীৰ নেত্তানি গহেত্ৰা, ইন্দ্রিযানি রক্খন্তি পণ্ডিতা’’তি॥ অথ খো অপরা দেৰতা ভগৰতো সন্তিকে ইমং গাথং অভাসি – ‘‘ছেত্ৰা খীলং ছেত্ৰা পলিঘং, ইন্দখীলং ঊহচ্চ [উহচ্চ (ক॰)] মনেজা। তে চরন্তি সুদ্ধা ৰিমলা, চক্খুমতা সুদন্তা সুসুনাগা’’তি॥ অথ খো অপরা দেৰতা ভগৰতো সন্তিকে ইমং গাথং অভাসি – ‘‘যেকেচি বুদ্ধং সরণং গতাসে, ন তে গমিস্সন্তি অপাযভূমিং। পহায মানুসং দেহং, দেৰকাযং পরিপূরেস্সন্তী’’তি॥ দেৰতাসন্নিপাতা ৩৩৩. অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘যেভুয্যেন, ভিক্খৰে, দসসু লোকধাতূসু দেৰতা সন্নিপতিতা হোন্তি [( ) সী॰ ইপোত্থকেসু নত্থি], তথাগতং দস্সনায ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। যেপি তে, ভিক্খৰে, অহেসুং অতীতমদ্ধানং অরহন্তো সম্মাসম্বুদ্ধা, তেসম্পি ভগৰন্তানং এতংপরমাযেৰ [এতপরমাযেৰ (সী॰ স্যা॰ পী॰)] দেৰতা সন্নিপতিতা অহেসুং সেয্যথাপি ময্হং এতরহি। যেপি তে, ভিক্খৰে, ভৰিস্সন্তি অনাগতমদ্ধানং অরহন্তো সম্মাসম্বুদ্ধা, তেসম্পি ভগৰন্তানং এতংপরমাযেৰ দেৰতা সন্নিপতিতা ভৰিস্সন্তি সেয্যথাপি ময্হং এতরহি। আচিক্খিস্সামি, ভিক্খৰে, দেৰকাযানং নামানি; কিত্তযিস্সামি, ভিক্খৰে, দেৰকাযানং নামানি; দেসেস্সামি, ভিক্খৰে, দেৰকাযানং নামানি। তং সুণাথ, সাধুকং মনসিকরোথ, ভাসিস্সামী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং। ৩৩৪. ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘সিলোকমনুকস্সামি, যত্থ ভুম্মা তদস্সিতা। যে সিতা গিরিগব্ভরং, পহিতত্তা সমাহিতা॥ ‘‘পুথূসীহাৰ সল্লীনা, লোমহংসাভিসম্ভুনো। ওদাতমনসা সুদ্ধা, ৰিপ্পসন্নমনাৰিলা’’ [ৰিপ্পসন্নামনাৰিলা (পী॰ ক॰)]॥ ভিয্যো পঞ্চসতে ঞত্ৰা, ৰনে কাপিলৰত্থৰে। ততো আমন্তযী সত্থা, সাৰকে সাসনে রতে॥ ‘‘দেৰকাযা অভিক্কন্তা, তে ৰিজানাথ ভিক্খৰো’’। তে চ আতপ্পমকরুং, সুত্ৰা বুদ্ধস্স সাসনং॥ তেসং পাতুরহু ঞাণং, অমনুস্সানদস্সনং। অপ্পেকে সতমদ্দক্খুং, সহস্সং অথ সত্তরিং॥ সতং একে সহস্সানং, অমনুস্সানমদ্দসুং। অপ্পেকেনন্তমদ্দক্খুং , দিসা সব্বা ফুটা অহুং॥ তঞ্চ সব্বং অভিঞ্ঞায, ৰৰত্থিত্ৰান [ৰৰক্খিত্ৰান (সী॰ স্যা॰ পী॰), অৰেক্খিত্ৰান (টীকা)] চক্খুমা। ততো আমন্তযী সত্থা, সাৰকে সাসনে রতে॥ ‘‘দেৰকাযা অভিক্কন্তা, তে ৰিজানাথ ভিক্খৰো। যে ৰোহং কিত্তযিস্সামি, গিরাহি অনুপুব্বসো॥ ৩৩৫.‘‘সত্তসহস্সা তে যক্খা, ভুম্মা কাপিলৰত্থৰা। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘ছসহস্সা হেমৰতা, যক্খা নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতীমন্তো [জুতীমন্তো (সী॰ পী॰)], ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘সাতাগিরা তিসহস্সা, যক্খা নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘ইচ্চেতে সোল়সসহস্সা, যক্খা নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘ৰেস্সামিত্তা পঞ্চসতা, যক্খা নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘কুম্ভীরো রাজগহিকো, ৰেপুল্লস্স নিৰেসনং। ভিয্যো নং সতসহস্সং, যক্খানং পযিরুপাসতি। কুম্ভীরো রাজগহিকো, সোপাগা সমিতিং ৰনং॥ ৩৩৬.‘‘পুরিমঞ্চ দিসং রাজা, ধতরট্ঠো পসাসতি। গন্ধব্বানং অধিপতি, মহারাজা যসস্সিসো॥ ‘‘পুত্তাপি তস্স বহৰো, ইন্দনামা মহব্বলা। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘দক্খিণঞ্চ দিসং রাজা, ৰিরূল়্হো তং পসাসতি [তপ্পসাসতি (স্যা॰)]। কুম্ভণ্ডানং অধিপতি, মহারাজা যসস্সিসো॥ ‘‘পুত্তাপি তস্স বহৰো, ইন্দনামা মহব্বলা। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘পচ্ছিমঞ্চ দিসং রাজা, ৰিরূপক্খো পসাসতি। নাগানঞ্চ অধিপতি, মহারাজা যসস্সিসো॥ ‘‘পুত্তাপি তস্স বহৰো, ইন্দনামা মহব্বলা। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘উত্তরঞ্চ দিসং রাজা, কুৰেরো তং পসাসতি। যক্খানঞ্চ অধিপতি, মহারাজা যসস্সিসো॥ ‘‘পুত্তাপি তস্স বহৰো, ইন্দনামা মহব্বলা। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘পুরিমং দিসং ধতরট্ঠো, দক্খিণেন ৰিরূল়্হকো। পচ্ছিমেন ৰিরূপক্খো, কুৰেরো উত্তরং দিসং॥ ‘‘চত্তারো তে মহারাজা, সমন্তা চতুরো দিসা। দদ্দল্লমানা [দদ্দল়্হমানা (ক॰)] অট্ঠংসু, ৰনে কাপিলৰত্থৰে॥ ৩৩৭.‘‘তেসং মাযাৰিনো দাসা, আগুং [আগূ (স্যা॰), আগু (সী॰ পী॰) এৰমুপরিপি] ৰঞ্চনিকা সঠা। মাযা কুটেণ্ডু ৰিটেণ্ডু [ৰেটেণ্ডু (সী॰ স্যা॰ পী॰)], ৰিটুচ্চ [ৰিটূ চ (স্যা॰)] ৰিটুটো সহ॥ ‘‘চন্দনো কামসেট্ঠো চ, কিন্নিঘণ্ডু [কিন্নুঘণ্ডু (সী॰ স্যা॰ পী॰)] নিঘণ্ডু চ। পনাদো ওপমঞ্ঞো চ, দেৰসূতো চ মাতলি॥ ‘‘চিত্তসেনো চ গন্ধব্বো, নল়োরাজা জনেসভো [জনোসভো (স্যা॰)]। আগা পঞ্চসিখো চেৰ, তিম্বরূ সূরিযৰচ্চসা [সুরিযৰচ্চসা (সী॰ পী॰)]॥ ‘‘এতে চঞ্ঞে চ রাজানো, গন্ধব্বা সহ রাজুভি। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ৩৩৮.‘‘অথাগুং নাগসা নাগা, ৰেসালা সহতচ্ছকা। কম্বলস্সতরা আগুং, পাযাগা সহ ঞাতিভি॥ ‘‘যামুনা ধতরট্ঠা চ, আগূ নাগা যসস্সিনো। এরাৰণো মহানাগো, সোপাগা সমিতিং ৰনং॥ ‘‘যে নাগরাজে সহসা হরন্তি, দিব্বা দিজা পক্খি ৰিসুদ্ধচক্খূ। ৰেহাযসা [ৰেহাসযা (সী॰ পী॰)] তে ৰনমজ্ঝপত্তা, চিত্রা সুপণ্ণা ইতি তেস নামং॥ ‘‘অভযং তদা নাগরাজানমাসি, সুপণ্ণতো খেমমকাসি বুদ্ধো। সণ্হাহি ৰাচাহি উপৰ্হযন্তা, নাগা সুপণ্ণা সরণমকংসু বুদ্ধং॥ ৩৩৯.‘‘জিতা ৰজিরহত্থেন, সমুদ্দং অসুরাসিতা। ভাতরো ৰাসৰস্সেতে, ইদ্ধিমন্তো যসস্সিনো॥ ‘‘কালকঞ্চা মহাভিস্মা [কালকঞ্জা মহাভিংসা (সী॰ পী॰)], অসুরা দানৰেঘসা। ৰেপচিত্তি সুচিত্তি চ, পহারাদো নমুচী সহ॥ ‘‘সতঞ্চ বলিপুত্তানং, সব্বে ৰেরোচনামকা। সন্নয্হিত্ৰা বলিসেনং [বলীসেনং (স্যা॰)], রাহুভদ্দমুপাগমুং। সমযোদানি ভদ্দন্তে, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ৩৪০.‘‘আপো চ দেৰা পথৰী, তেজো ৰাযো তদাগমুং। ৰরুণা ৰারণা [ৰারুণা (স্যা॰)] দেৰা, সোমো চ যসসা সহ॥ ‘‘মেত্তা করুণা কাযিকা, আগুং দেৰা যসস্সিনো। দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো॥ ‘‘ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘ৰেণ্ডুদেৰা সহলি চ [ৰেণ্হূচ দেৰা সহলীচ (সী॰ পী॰)], অসমা চ দুৰে যমা। চন্দস্সূপনিসা দেৰা, চন্দমাগুং পুরক্খত্ৰা॥ ‘‘সূরিযস্সূপনিসা [সুরিযস্সূপনিসা (সী॰ স্যা॰ পী॰)] দেৰা, সূরিযমাগুং পুরক্খত্ৰা। নক্খত্তানি পুরক্খত্ৰা, আগুং মন্দৰলাহকা॥ ‘‘ৰসূনং ৰাসৰো সেট্ঠো, সক্কোপাগা পুরিন্দদো। দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো॥ ‘‘ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘অথাগুং সহভূ দেৰা, জলমগ্গিসিখারিৰ। অরিট্ঠকা চ রোজা চ, উমাপুপ্ফনিভাসিনো॥ ‘‘ৰরুণা সহধম্মা চ, অচ্চুতা চ অনেজকা। সূলেয্যরুচিরা আগুং, আগুং ৰাসৰনেসিনো। দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো॥ ‘‘ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘সমানা মহাসমনা, মানুসা মানুসুত্তমা। খিড্ডাপদোসিকা আগুং, আগুং মনোপদোসিকা॥ ‘‘অথাগুং হরযো দেৰা, যে চ লোহিতৰাসিনো। পারগা মহাপারগা, আগুং দেৰা যসস্সিনো। দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো॥ ‘‘ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘সুক্কা করম্ভা [করুম্হা (সী॰ স্যা॰ পী॰)] অরুণা, আগুং ৰেঘনসা সহ। ওদাতগয্হা পামোক্খা, আগুং দেৰা ৰিচক্খণা॥ ‘‘সদামত্তা হারগজা, মিস্সকা চ যসস্সিনো। থনযং আগ পজ্জুন্নো, যো দিসা অভিৰস্সতি॥ ‘‘দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘খেমিযা তুসিতা যামা, কট্ঠকা চ যসস্সিনো। লম্বীতকা লামসেট্ঠা, জোতিনামা চ আসৰা। নিম্মানরতিনো আগুং, অথাগুং পরনিম্মিতা॥ ‘‘দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো। ইদ্ধিমন্তো জুতিমন্তো, ৰণ্ণৰন্তো যসস্সিনো। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং॥ ‘‘সট্ঠেতে দেৰনিকাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনো। নামন্ৰযেন আগচ্ছুং [আগঞ্ছুং (সী॰ স্যা॰ পী॰)], যে চঞ্ঞে সদিসা সহ॥ ‘‘‘পৰুট্ঠজাতিমখিলং [পৰুত্থজাতিং অখিলং (সী॰ পী॰)], ওঘতিণ্ণমনাসৰং। দক্খেমোঘতরং নাগং, চন্দংৰ অসিতাতিগং’॥ ৩৪১.‘‘সুব্রহ্মা পরমত্তো চ [পরমত্থো চ (ক॰)], পুত্তা ইদ্ধিমতো সহ। সনঙ্কুমারো তিস্সো চ, সোপাগ সমিতিং ৰনং॥ ‘‘সহস্সং ব্রহ্মলোকানং, মহাব্রহ্মাভিতিট্ঠতি। উপপন্নো জুতিমন্তো, ভিস্মাকাযো যসস্সিসো॥ ‘‘দসেত্থ ইস্সরা আগুং, পচ্চেকৰসৰত্তিনো। তেসঞ্চ মজ্ঝতো আগ, হারিতো পরিৰারিতো॥ ৩৪২.‘‘তে চ সব্বে অভিক্কন্তে, সইন্দে [সিন্দে (স্যা॰)] দেৰে সব্রহ্মকে। মারসেনা অভিক্কামি, পস্স কণ্হস্স মন্দিযং॥ ‘‘‘এথ গণ্হথ বন্ধথ, রাগেন বদ্ধমত্থু ৰো। সমন্তা পরিৰারেথ, মা ৰো মুঞ্চিত্থ কোচি নং’॥ ‘‘ইতি তত্থ মহাসেনো, কণ্হো সেনং অপেসযি। পাণিনা তলমাহচ্চ, সরং কত্ৰান ভেরৰং॥ ‘‘যথা পাৰুস্সকো মেঘো, থনযন্তো সৰিজ্জুকো। + তদা সো পচ্চুদাৰত্তি, সঙ্কুদ্ধো অসযংৰসে [অসযংৰসী (সী॰ পী॰)]॥ ৩৪৩. তঞ্চ সব্বং অভিঞ্ঞায, ৰৰত্থিত্ৰান চক্খুমা। ততো আমন্তযী সত্থা, সাৰকে সাসনে রতে॥ ‘‘মারসেনা অভিক্কন্তা, তে ৰিজানাথ ভিক্খৰো। তে চ আতপ্পমকরুং, সুত্ৰা বুদ্ধস্স সাসনং। ৰীতরাগেহি পক্কামুং, নেসং লোমাপি ইঞ্জযুং॥ ‘‘‘সব্বে ৰিজিতসঙ্গামা, ভযাতীতা যসস্সিনো। মোদন্তি সহ ভূতেহি, সাৰকা তে জনেসুতা’’তি॥ মহাসমযসুত্তং নিট্ঠিতং সত্তমং। |