১৩. তেৰিজ্জসুত্তং
৫১৮. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা কোসলেসু চারিকং চরমানো মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি যেন মনসাকটং নাম কোসলানং ব্রাহ্মণগামো তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা মনসাকটে ৰিহরতি উত্তরেন মনসাকটস্স অচিরৰতিযা নদিযা তীরে অম্বৰনে। ৫১৯. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা ব্রাহ্মণমহাসালা মনসাকটে পটিৰসন্তি, সেয্যথিদং – চঙ্কী ব্রাহ্মণো তারুক্খো ব্রাহ্মণো পোক্খরসাতি ব্রাহ্মণো জাণুসোণি ব্রাহ্মণো তোদেয্যো ব্রাহ্মণো অঞ্ঞে চ অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা ব্রাহ্মণমহাসালা। ৫২০. অথ খো ৰাসেট্ঠভারদ্ৰাজানং মাণৰানং জঙ্ঘৰিহারং অনুচঙ্কমন্তানং অনুৰিচরন্তানং মগ্গামগ্গে কথা উদপাদি। অথ খো ৰাসেট্ঠো মাণৰো এৰমাহ – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন পোক্খরসাতিনা’’তি। ভারদ্ৰাজোপি মাণৰো এৰমাহ – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন তারুক্খেনা’’তি। নেৰ খো অসক্খি ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভারদ্ৰাজং মাণৰং সঞ্ঞাপেতুং, ন পন অসক্খি ভারদ্ৰাজো মাণৰোপি ৰাসেট্ঠং মাণৰং সঞ্ঞাপেতুং। ৫২১. অথ খো ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভারদ্ৰাজং মাণৰং আমন্তেসি – ‘‘অযং খো, ভারদ্ৰাজ, সমণো গোতমো সক্যপুত্তো সক্যকুলা পব্বজিতো মনসাকটে ৰিহরতি উত্তরেন মনসাকটস্স অচিরৰতিযা নদিযা তীরে অম্বৰনে। তং খো পন ভৰন্তং গোতমং এৰং কল্যাণো কিত্তিসদ্দো অব্ভুগ্গতো – ‘‘ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো সুগতো লোকৰিদূ অনুত্তরো পুরিসদম্মসারথি সত্থা দেৰমনুস্সানং বুদ্ধো ভগৰা’’তি । আযাম, ভো ভারদ্ৰাজ, যেন সমণো গোতমো তেনুপসঙ্কমিস্সাম; উপসঙ্কমিত্ৰা এতমত্থং সমণং গোতমং পুচ্ছিস্সাম। যথা নো সমণো গোতমো ব্যাকরিস্সতি, তথা নং ধারেস্সামা’’তি। ‘‘এৰং, ভো’’তি খো ভারদ্ৰাজো মাণৰো ৰাসেট্ঠস্স মাণৰস্স পচ্চস্সোসি। মগ্গামগ্গকথা ৫২২. অথ খো ৰাসেট্ঠভারদ্ৰাজা মাণৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতা সদ্ধিং সম্মোদিংসু। সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। একমন্তং নিসিন্নো খো ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইধ, ভো গোতম, অম্হাকং জঙ্ঘৰিহারং অনুচঙ্কমন্তানং অনুৰিচরন্তানং মগ্গামগ্গে কথা উদপাদি। অহং এৰং ৰদামি – ‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন পোক্খরসাতিনা’তি। ভারদ্ৰাজো মাণৰো এৰমাহ – ‘অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন তারুক্খেনা’তি। এত্থ, ভো গোতম, অত্থেৰ ৰিগ্গহো, অত্থি ৰিৰাদো, অত্থি নানাৰাদো’’তি। ৫২৩. ‘‘ইতি কির , ৰাসেট্ঠ, ত্ৰং এৰং ৰদেসি – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন পোক্খরসাতিনা’’তি। ভারদ্ৰাজো মাণৰো এৰমাহ – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায, য্ৰাযং অক্খাতো ব্রাহ্মণেন তারুক্খেনা’’তি। অথ কিস্মিং পন ৰো, ৰাসেট্ঠ, ৰিগ্গহো, কিস্মিং ৰিৰাদো, কিস্মিং নানাৰাদো’’তি? ৫২৪. ‘‘মগ্গামগ্গে, ভো গোতম। কিঞ্চাপি, ভো গোতম, ব্রাহ্মণা নানামগ্গে পঞ্ঞপেন্তি, অদ্ধরিযা ব্রাহ্মণা তিত্তিরিযা ব্রাহ্মণা ছন্দোকা ব্রাহ্মণা বৰ্হারিজ্ঝা ব্রাহ্মণা, অথ খো সব্বানি তানি নিয্যানিকা নিয্যন্তি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতায। ‘‘সেয্যথাপি , ভো গোতম, গামস্স ৰা নিগমস্স ৰা অৰিদূরে বহূনি চেপি নানামগ্গানি ভৰন্তি, অথ খো সব্বানি তানি গামসমোসরণানি ভৰন্তি; এৰমেৰ খো, ভো গোতম, কিঞ্চাপি ব্রাহ্মণা নানামগ্গে পঞ্ঞপেন্তি, অদ্ধরিযা ব্রাহ্মণা তিত্তিরিযা ব্রাহ্মণা ছন্দোকা ব্রাহ্মণা বৰ্হারিজ্ঝা ব্রাহ্মণা, অথ খো সব্বানি তানি নিয্যানিকা নিয্যন্তি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’তি। ৰাসেট্ঠমাণৰানুযোগো ৫২৫. ‘‘নিয্যন্তীতি ৰাসেট্ঠ ৰদেসি’’? ‘‘নিয্যন্তীতি, ভো গোতম, ৰদামি’’। ‘‘নিয্যন্তীতি, ৰাসেট্ঠ, ৰদেসি’’? ‘‘নিয্যন্তীতি, ভো গোতম, ৰদামি’’। ‘‘নিয্যন্তীতি, ৰাসেট্ঠ, ৰদেসি’’? ‘‘নিয্যন্তী’’তি, ভো গোতম, ৰদামি’’। ‘‘কিং পন, ৰাসেট্ঠ, অত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একব্রাহ্মণোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’ । ‘‘কিং পন, ৰাসেট্ঠ, অত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একাচরিযোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘কিং পন, ৰাসেট্ঠ, অত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একাচরিযপাচরিযোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘কিং পন, ৰাসেট্ঠ, অত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং যাৰ সত্তমা আচরিযামহযুগা [সত্তমাচরিযমহযুগা (স্যা॰)] যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ৫২৬. ‘‘কিং পন, ৰাসেট্ঠ, যেপি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং পুব্বকা ইসযো মন্তানং কত্তারো মন্তানং পৰত্তারো, যেসমিদং এতরহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা পোরাণং মন্তপদং গীতং পৰুত্তং সমিহিতং [সমীহিতং (স্যা॰)], তদনুগাযন্তি, তদনুভাসন্তি, ভাসিতমনুভাসন্তি, ৰাচিতমনুৰাচেন্তি, সেয্যথিদং – অট্ঠকো ৰামকো ৰামদেৰো ৰেস্সামিত্তো যমতগ্গি অঙ্গীরসো ভারদ্ৰাজো ৰাসেট্ঠো কস্সপো ভগু। তেপি এৰমাহংসু – ‘মযমেতং জানাম, মযমেতং পস্সাম, যত্থ ৰা ব্রহ্মা, যেন ৰা ব্রহ্মা, যহিং ৰা ব্রহ্মা’’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ৫২৭. ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, নত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একব্রাহ্মণোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একাচরিযোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো । নত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং একাচরিযপাচরিযোপি, যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নত্থি কোচি তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং যাৰ সত্তমা আচরিযামহযুগা যেন ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। যেপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং পুব্বকা ইসযো মন্তানং কত্তারো মন্তানং পৰত্তারো, যেসমিদং এতরহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা পোরাণং মন্তপদং গীতং পৰুত্তং সমিহিতং, তদনুগাযন্তি, তদনুভাসন্তি, ভাসিতমনুভাসন্তি, ৰাচিতমনুৰাচেন্তি, সেয্যথিদং – অট্ঠকো ৰামকো ৰামদেৰো ৰেস্সামিত্তো যমতগ্গি অঙ্গীরসো ভারদ্ৰাজো ৰাসেট্ঠো কস্সপো ভগু, তেপি ন এৰমাহংসু – ‘মযমেতং জানাম, মযমেতং পস্সাম, যত্থ ৰা ব্রহ্মা, যেন ৰা ব্রহ্মা, যহিং ৰা ব্রহ্মা’তি। তেৰ তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা এৰমাহংসু – ‘যং ন জানাম, যং ন পস্সাম, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেম। অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’’তি। ৫২৮. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম, এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, তে ৰত [তেৰ (ক॰)], ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যং ন জানন্তি, যং ন পস্সন্তি, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেস্সন্তি। ‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। ৫২৯. ‘‘সেয্যথাপি, ৰাসেট্ঠ, অন্ধৰেণি পরম্পরসংসত্তা পুরিমোপি ন পস্সতি, মজ্ঝিমোপি ন পস্সতি, পচ্ছিমোপি ন পস্সতি। এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, অন্ধৰেণূপমং মঞ্ঞে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং ভাসিতং, পুরিমোপি ন পস্সতি, মজ্ঝিমোপি ন পস্সতি, পচ্ছিমোপি ন পস্সতি। তেসমিদং তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং ভাসিতং হস্সকঞ্ঞেৰ সম্পজ্জতি, নামকঞ্ঞেৰ সম্পজ্জতি, রিত্তকঞ্ঞেৰ সম্পজ্জতি, তুচ্ছকঞ্ঞেৰ সম্পজ্জতি। ৫৩০. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, পস্সন্তি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা চন্দিমসূরিযে, অঞ্ঞে চাপি বহুজনা, যতো চ চন্দিমসূরিযা উগ্গচ্ছন্তি, যত্থ চ ওগচ্ছন্তি, আযাচন্তি থোমযন্তি পঞ্জলিকা নমস্সমানা অনুপরিৰত্তন্তী’’তি? ‘‘এৰং, ভো গোতম, পস্সন্তি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা চন্দিমসূরিযে, অঞ্ঞে চাপি বহুজনা, যতো চ চন্দিমসূরিযা উগ্গচ্ছন্তি, যত্থ চ ওগচ্ছন্তি, আযাচন্তি থোমযন্তি পঞ্জলিকা নমস্সমানা অনুপরিৰত্তন্তী’’তি। ৫৩১. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, যং পস্সন্তি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা চন্দিমসূরিযে, অঞ্ঞে চাপি বহুজনা, যতো চ চন্দিমসূরিযা উগ্গচ্ছন্তি, যত্থ চ ওগচ্ছন্তি, আযাচন্তি থোমযন্তি পঞ্জলিকা নমস্সমানা অনুপরিৰত্তন্তি, পহোন্তি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা চন্দিমসূরিযানং সহব্যতায মগ্গং দেসেতুং – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স চন্দিমসূরিযানং সহব্যতাযা’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, যং পস্সন্তি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা চন্দিমসূরিযে, অঞ্ঞে চাপি বহুজনা, যতো চ চন্দিমসূরিযা উগ্গচ্ছন্তি, যত্থ চ ওগচ্ছন্তি, আযাচন্তি থোমযন্তি পঞ্জলিকা নমস্সমানা অনুপরিৰত্তন্তি, তেসম্পি নপ্পহোন্তি চন্দিমসূরিযানং সহব্যতায মগ্গং দেসেতুং – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স চন্দিমসূরিযানং সহব্যতাযা’’তি। ৫৩২. ‘‘ইতি পন [কিং পন (সী॰ স্যা॰ পী॰)] ন কির তেৰিজ্জেহি ব্রাহ্মণেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযপাচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং যাৰ সত্তমা [সত্তমেহি (?)] আচরিযামহযুগেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। যেপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং পুব্বকা ইসযো মন্তানং কত্তারো মন্তানং পৰত্তারো, যেসমিদং এতরহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা পোরাণং মন্তপদং গীতং পৰুত্তং সমিহিতং, তদনুগাযন্তি, তদনুভাসন্তি, ভাসিতমনুভাসন্তি, ৰাচিতমনুৰাচেন্তি, সেয্যথিদং – অট্ঠকো ৰামকো ৰামদেৰো ৰেস্সামিত্তো যমতগ্গি অঙ্গীরসো ভারদ্ৰাজো ৰাসেট্ঠো কস্সপো ভগু, তেপি ন এৰমাহংসু – ‘‘মযমেতং জানাম, মযমেতং পস্সাম, যত্থ ৰা ব্রহ্মা, যেন ৰা ব্রহ্মা, যহিং ৰা ব্রহ্মা’’তি। তেৰ তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা এৰমাহংসু – ‘‘যং ন জানাম, যং ন পস্সাম, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেম – অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’তি। ৫৩৩. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম , এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যং ন জানন্তি, যং ন পস্সন্তি, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেস্সন্তি – ‘‘অযমেৰ উজুমগ্গো, অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো, নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। জনপদকল্যাণীউপমা ৫৩৪. ‘‘সেয্যথাপি, ৰাসেট্ঠ, পুরিসো এৰং ৰদেয্য – ‘‘অহং যা ইমস্মিং জনপদে জনপদকল্যাণী, তং ইচ্ছামি, তং কামেমী’’তি। তমেনং এৰং ৰদেয্যুং – ‘‘অম্ভো পুরিস, যং ত্ৰং জনপদকল্যাণিং ইচ্ছসি কামেসি, জানাসি তং জনপদকল্যাণিং – খত্তিযী ৰা ব্রাহ্মণী ৰা ৰেস্সী ৰা সুদ্দী ৰা’’তি? ইতি পুট্ঠো ‘‘নো’’তি ৰদেয্য। ‘‘তমেনং এৰং ৰদেয্যুং – ‘‘অম্ভো পুরিস, যং ত্ৰং জনপদকল্যাণিং ইচ্ছসি কামেসি, জানাসি তং জনপদকল্যাণিং – এৰংনামা এৰংগোত্তাতি ৰা, দীঘা ৰা রস্সা ৰা মজ্ঝিমা ৰা কাল়ী ৰা সামা ৰা মঙ্গুরচ্ছৰী ৰাতি, অমুকস্মিং গামে ৰা নিগমে ৰা নগরে ৰা’’তি? ইতি পুট্ঠো ‘নো’তি ৰদেয্য। তমেনং এৰং ৰদেয্যুং – ‘‘অম্ভো পুরিস, যং ত্ৰং ন জানাসি ন পস্সসি, তং ত্ৰং ইচ্ছসি কামেসী’’তি? ইতি পুট্ঠো ‘‘আমা’’তি ৰদেয্য। ৫৩৫. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তস্স পুরিসস্স অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম, এৰং সন্তে তস্স পুরিসস্স অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ৫৩৬. ‘‘এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, ন কির তেৰিজ্জেহি ব্রাহ্মণেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো, নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো, নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযপাচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং যাৰ সত্তমা আচরিযামহযুগেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। যেপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং পুব্বকা ইসযো মন্তানং কত্তারো মন্তানং পৰত্তারো, যেসমিদং এতরহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা পোরাণং মন্তপদং গীতং পৰুত্তং সমিহিতং, তদনুগাযন্তি, তদনুভাসন্তি, ভাসিতমনুভাসন্তি, ৰাচিতমনুৰাচেন্তি , সেয্যথিদং – অট্ঠকো ৰামকো ৰামদেৰো ৰেস্সামিত্তো যমতগ্গি অঙ্গীরসো ভারদ্ৰাজো ৰাসেট্ঠো কস্সপো ভগু, তেপি ন এৰমাহংসু – ‘‘মযমেতং জানাম, মযমেতং পস্সাম, যত্থ ৰা ব্রহ্মা, যেন ৰা ব্রহ্মা, যহিং ৰা ব্রহ্মা’’তি। তেৰ তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা এৰমাহংসু – ‘‘যং ন জানাম, যং ন পস্সাম, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেম – অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’তি। ৫৩৭. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম, এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যং ন জানন্তি, যং ন পস্সন্তি, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেস্সন্তি – অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযাতি নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। নিস্সেণীউপমা ৫৩৮. ‘‘সেয্যথাপি , ৰাসেট্ঠ, পুরিসো চাতুমহাপথে নিস্সেণিং করেয্য – পাসাদস্স আরোহণায। তমেনং এৰং ৰদেয্যুং – ‘‘অম্ভো পুরিস, যস্স ত্ৰং [যং ত্ৰং (স্যা॰)]পাসাদস্স আরোহণায নিস্সেণিং করোসি, জানাসি তং পাসাদং – পুরত্থিমায ৰা দিসায দক্খিণায ৰা দিসায পচ্ছিমায ৰা দিসায উত্তরায ৰা দিসায উচ্চো ৰা নীচো ৰা মজ্ঝিমো ৰা’’তি? ইতি পুট্ঠো ‘‘নো’’তি ৰদেয্য। ‘‘তমেনং এৰং ৰদেয্যুং – ‘‘অম্ভো পুরিস, যং ত্ৰং ন জানাসি, ন পস্সসি, তস্স ত্ৰং পাসাদস্স আরোহণায নিস্সেণিং করোসী’’তি? ইতি পুট্ঠো ‘‘আমা’’তি ৰদেয্য। ৫৩৯. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তস্স পুরিসস্স অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম, এৰং সন্তে তস্স পুরিসস্স অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ৫৪০. ‘‘এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, ন কির তেৰিজ্জেহি ব্রাহ্মণেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো, নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো, নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং আচরিযপাচরিযেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো, নপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং যাৰ সত্তমা আচরিযামহযুগেহি ব্রহ্মা সক্খিদিট্ঠো। যেপি কির তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং পুব্বকা ইসযো মন্তানং কত্তারো মন্তানং পৰত্তারো, যেসমিদং এতরহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা পোরাণং মন্তপদং গীতং পৰুত্তং সমিহিতং, তদনুগাযন্তি, তদনুভাসন্তি, ভাসিতমনুভাসন্তি, ৰাচিতমনুৰাচেন্তি, সেয্যথিদং – অট্ঠকো ৰামকো ৰামদেৰো ৰেস্সামিত্তো যমতগ্গি অঙ্গীরসো ভারদ্ৰাজো ৰাসেট্ঠো কস্সপো ভগু, তেপি ন এৰমাহংসু – মযমেতং জানাম , মযমেতং পস্সাম, যত্থ ৰা ব্রহ্মা, যেন ৰা ব্রহ্মা, যহিং ৰা ব্রহ্মাতি। তেৰ তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা এৰমাহংসু – ‘‘যং ন জানাম, যং ন পস্সাম, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেম, অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসহব্যতাযা’’তি। ৫৪১. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ননু এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি? ‘‘অদ্ধা খো, ভো গোতম, এৰং সন্তে তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপ্পাটিহীরকতং ভাসিতং সম্পজ্জতী’’তি। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ। তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যং ন জানন্তি, যং ন পস্সন্তি, তস্স সহব্যতায মগ্গং দেসেস্সন্তি। অযমেৰ উজুমগ্গো অযমঞ্জসাযনো নিয্যানিকো নিয্যাতি তক্করস্স ব্রহ্মসব্যতাযাতি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। অচিরৰতীনদীউপমা ৫৪২. ‘‘সেয্যথাপি, ৰাসেট্ঠ, অযং অচিরৰতী নদী পূরা উদকস্স সমতিত্তিকা কাকপেয্যা। অথ পুরিসো আগচ্ছেয্য পারত্থিকো পারগৰেসী পারগামী পারং তরিতুকামো। সো ওরিমে তীরে ঠিতো পারিমং তীরং অৰ্হেয্য – ‘‘এহি পারাপারং, এহি পারাপার’’ন্তি। ৫৪৩. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, অপি নু তস্স পুরিসস্স অৰ্হাযনহেতু ৰা আযাচনহেতু ৰা পত্থনহেতু ৰা অভিনন্দনহেতু ৰা অচিরৰতিযা নদিযা পারিমং তীরং ওরিমং তীরং আগচ্ছেয্যা’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ৫৪৪. ‘‘এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যে ধম্মা ব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে পহায ৰত্তমানা, যে ধম্মা অব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে সমাদায ৰত্তমানা এৰমাহংসু – ‘‘ইন্দমৰ্হযাম, সোমমৰ্হযাম, ৰরুণমৰ্হযাম, ঈসানমৰ্হযাম, পজাপতিমৰ্হযাম, ব্রহ্মমৰ্হযাম, মহিদ্ধিমৰ্হযাম, যমমৰ্হযামা’’তি। ‘‘তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যে ধম্মা ব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে পহায ৰত্তমানা, যে ধম্মা অব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে সমাদায ৰত্তমানা অৰ্হাযনহেতু ৰা আযাচনহেতু ৰা পত্থনহেতু ৰা অভিনন্দনহেতু ৰা কাযস্স ভেদা পরং মরণা ব্রহ্মানং সহব্যূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। ৫৪৫. ‘‘সেয্যথাপি, ৰাসেট্ঠ, অযং অচিরৰতী নদী পূরা উদকস্স সমতিত্তিকা কাকপেয্যা। অথ পুরিসো আগচ্ছেয্য পারত্থিকো পারগৰেসী পারগামী পারং তরিতুকামো। সো ওরিমে তীরে দল়্হায অন্দুযা পচ্ছাবাহং গাল়্হবন্ধনং বদ্ধো। ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, অপি নু সো পুরিসো অচিরৰতিযা নদিযা ওরিমা তীরা পারিমং তীরং গচ্ছেয্যা’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ৫৪৬. ‘‘এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, পঞ্চিমে কামগুণা অরিযস্স ৰিনযে অন্দূতিপি ৰুচ্চন্তি, বন্ধনন্তিপি ৰুচ্চন্তি। কতমে পঞ্চ? চক্খুৰিঞ্ঞেয্যা রূপা ইট্ঠা কন্তা মনাপা পিযরূপা কামূপসংহিতা রজনীযা। সোতৰিঞ্ঞেয্যা সদ্দা…পে॰… ঘানৰিঞ্ঞেয্যা গন্ধা… জিৰ্হাৰিঞ্ঞেয্যা রসা… কাযৰিঞ্ঞেয্যা ফোট্ঠব্বা ইট্ঠা কন্তা মনাপা পিযরূপা কামূপসংহিতা রজনীযা। ‘‘ইমে খো, ৰাসেট্ঠ, পঞ্চ কামগুণা অরিযস্স ৰিনযে অন্দূতিপি ৰুচ্চন্তি, বন্ধনন্তিপি ৰুচ্চন্তি । ইমে খো ৰাসেট্ঠ পঞ্চ কামগুণে তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা গধিতা মুচ্ছিতা অজ্ঝোপন্না অনাদীনৰদস্সাৰিনো অনিস্সরণপঞ্ঞা পরিভুঞ্জন্তি। তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যে ধম্মা ব্রাহ্মণকারকা, তে ধম্মে পহায ৰত্তমানা, যে ধম্মা অব্রাহ্মণকারকা, তে ধম্মে সমাদায ৰত্তমানা পঞ্চ কামগুণে গধিতা মুচ্ছিতা অজ্ঝোপন্না অনাদীনৰদস্সাৰিনো অনিস্সরণপঞ্ঞা পরিভুঞ্জন্তা কামন্দুবন্ধনবদ্ধা কাযস্স ভেদা পরং মরণা ব্রহ্মানং সহব্যূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। ৫৪৭. ‘‘সেয্যথাপি , ৰাসেট্ঠ, অযং অচিরৰতী নদী পূরা উদকস্স সমতিত্তিকা কাকপেয্যা। অথ পুরিসো আগচ্ছেয্য পারত্থিকো পারগৰেসী পারগামী পারং তরিতুকামো। সো ওরিমে তীরে সসীসং পারুপিত্ৰা নিপজ্জেয্য। ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, অপি নু সো পুরিসো অচিরৰতিযা নদিযা ওরিমা তীরা পারিমং তীরং গচ্ছেয্যা’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ৫৪৮. ‘‘এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, পঞ্চিমে নীৰরণা অরিযস্স ৰিনযে আৰরণাতিপি ৰুচ্চন্তি, নীৰরণাতিপি ৰুচ্চন্তি, ওনাহনাতিপি ৰুচ্চন্তি, পরিযোনাহনাতিপি ৰুচ্চন্তি। কতমে পঞ্চ? কামচ্ছন্দনীৰরণং, ব্যাপাদনীৰরণং, থিনমিদ্ধনীৰরণং, উদ্ধচ্চকুক্কুচ্চনীৰরণং, ৰিচিকিচ্ছানীৰরণং। ইমে খো, ৰাসেট্ঠ, পঞ্চ নীৰরণা অরিযস্স ৰিনযে আৰরণাতিপি ৰুচ্চন্তি, নীৰরণাতিপি ৰুচ্চন্তি, ওনাহনাতিপি ৰুচ্চন্তি, পরিযোনাহনাতিপি ৰুচ্চন্তি। ৫৪৯. ‘‘ইমেহি খো, ৰাসেট্ঠ, পঞ্চহি নীৰরণেহি তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা আৰুটা নিৰুটা ওনদ্ধা [ওফুটা (সী॰ ক॰), ওফুতা (স্যা॰)] পরিযোনদ্ধা। তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা যে ধম্মা ব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে পহায ৰত্তমানা, যে ধম্মা অব্রাহ্মণকারকা তে ধম্মে সমাদায ৰত্তমানা পঞ্চহি নীৰরণেহি আৰুটা নিৰুটা ওনদ্ধা পরিযোনদ্ধা [পরিযোনদ্ধা, তে (স্যা॰ ক॰)] কাযস্স ভেদা পরং মরণা ব্রহ্মানং সহব্যূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। সংসন্দনকথা ৫৫০. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, কিন্তি তে সুতং ব্রাহ্মণানং ৰুদ্ধানং মহল্লকানং আচরিযপাচরিযানং ভাসমানানং, সপরিগ্গহো ৰা ব্রহ্মা অপরিগ্গহো ৰা’’তি? ‘‘অপরিগ্গহো, ভো গোতম’’। ‘‘সৰেরচিত্তো ৰা অৰেরচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অৰেরচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘সব্যাপজ্জচিত্তো ৰা অব্যাপজ্জচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অব্যাপজ্জচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘সংকিলিট্ঠচিত্তো ৰা অসংকিলিট্ঠচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অসংকিলিট্ঠচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘ৰসৰত্তী ৰা অৰসৰত্তী ৰা’’তি? ‘‘ৰসৰত্তী, ভো গোতম’’। ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, সপরিগ্গহা ৰা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা অপরিগ্গহা ৰা’’তি? ‘‘সপরিগ্গহা, ভো গোতম’’। ‘‘সৰেরচিত্তা ৰা অৰেরচিত্তা ৰা’’তি? ‘‘সৰেরচিত্তা, ভো গোতম’’ । ‘‘সব্যাপজ্জচিত্তা ৰা অব্যাপজ্জচিত্তা ৰা’’তি? ‘‘সব্যাপজ্জচিত্তা, ভো গোতম’’। ‘‘সংকিলিট্ঠচিত্তা ৰা অসংকিলিট্ঠচিত্তা ৰা’’তি? ‘‘সংকিলিট্ঠচিত্তা, ভো গোতম’’। ‘‘ৰসৰত্তী ৰা অৰসৰত্তী ৰা’’তি? ‘‘অৰসৰত্তী, ভো গোতম’’। ৫৫১. ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, সপরিগ্গহা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা অপরিগ্গহো ব্রহ্মা। অপি নু খো সপরিগ্গহানং তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং অপরিগ্গহেন ব্রহ্মুনা সদ্ধিং সংসন্দতি সমেতী’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, সপরিগ্গহা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা কাযস্স ভেদা পরং মরণা অপরিগ্গহস্স ব্রহ্মুনো সহব্যূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, সৰেরচিত্তা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা, অৰেরচিত্তো ব্রহ্মা…পে॰… সব্যাপজ্জচিত্তা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা অব্যাপজ্জচিত্তো ব্রহ্মা… সংকিলিট্ঠচিত্তা তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা অসংকিলিট্ঠচিত্তো ব্রহ্মা… অৰসৰত্তী তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা ৰসৰত্তী ব্রহ্মা, অপি নু খো অৰসৰত্তীনং তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং ৰসৰত্তিনা ব্রহ্মুনা সদ্ধিং সংসন্দতি সমেতী’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, তে ৰত, ৰাসেট্ঠ, অৰসৰত্তী তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা কাযস্স ভেদা পরং মরণা ৰসৰত্তিস্স ব্রহ্মুনো সহব্যূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, নেতং ঠানং ৰিজ্জতি। ৫৫২. ‘‘ইধ খো পন তে, ৰাসেট্ঠ, তেৰিজ্জা ব্রাহ্মণা আসীদিত্ৰা [আদিসিত্ৰা (ক॰)] সংসীদন্তি, সংসীদিত্ৰা ৰিসারং [ৰিসাদং (সী॰ পী॰), ৰিসত্তং (স্যা॰)] পাপুণন্তি, সুক্খতরং[সুক্খতরণং (ক॰)] মঞ্ঞে তরন্তি। তস্মা ইদং তেৰিজ্জানং ব্রাহ্মণানং তেৰিজ্জাইরিণন্তিপি ৰুচ্চতি, তেৰিজ্জাৰিৰনন্তিপি ৰুচ্চতি, তেৰিজ্জাব্যসনন্তিপি ৰুচ্চতী’’তি। ৫৫৩. এৰং ৰুত্তে, ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুতং মেতং, ভো গোতম, সমণো গোতমো ব্রহ্মানং সহব্যতায মগ্গং জানাতী’’তি। ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ। আসন্নে ইতো মনসাকটং, ন ইতো দূরে মনসাকট’’ন্তি? ‘‘এৰং, ভো গোতম, আসন্নে ইতো মনসাকটং, ন ইতো দূরে মনসাকট’’ন্তি। ৫৫৪. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, ইধস্স পুরিসো মনসাকটে জাতসংৰদ্ধো। তমেনং মনসাকটতো তাৰদেৰ অৰসটং মনসাকটস্স মগ্গং পুচ্ছেয্যুং। সিযা নু খো, ৰাসেট্ঠ, তস্স পুরিসস্স মনসাকটে জাতসংৰদ্ধস্স মনসাকটস্স মগ্গং পুট্ঠস্স দন্ধাযিতত্তং ৰা ৰিত্থাযিতত্তং ৰা’’তি? ‘‘নো হিদং, ভো গোতম’’। ‘‘তং কিস্স হেতু’’? ‘‘অমু হি, ভো গোতম, পুরিসো মনসাকটে জাতসংৰদ্ধো, তস্স সব্বানেৰ মনসাকটস্স মগ্গানি সুৰিদিতানী’’তি। ‘‘সিযা খো, ৰাসেট্ঠ, তস্স পুরিসস্স মনসাকটে জাতসংৰদ্ধস্স মনসাকটস্স মগ্গং পুট্ঠস্স দন্ধাযিতত্তং ৰা ৰিত্থাযিতত্তং ৰা, ন ত্ৰেৰ তথাগতস্স ব্রহ্মলোকে ৰা ব্রহ্মলোকগামিনিযা ৰা পটিপদায পুট্ঠস্স দন্ধাযিতত্তং ৰা ৰিত্থাযিতত্তং ৰা। ব্রহ্মানং চাহং, ৰাসেট্ঠ, পজানামি ব্রহ্মলোকঞ্চ ব্রহ্মলোকগামিনিঞ্চ পটিপদং, যথা পটিপন্নো চ ব্রহ্মলোকং উপপন্নো, তঞ্চ পজানামী’’তি। ৫৫৫. এৰং ৰুত্তে, ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুতং মেতং, ভো গোতম, সমণো গোতমো ব্রহ্মানং সহব্যতায মগ্গং দেসেতী’’তি। ‘‘সাধু নো ভৰং গোতমো ব্রহ্মানং সহব্যতায মগ্গং দেসেতু উল্লুম্পতু ভৰং গোতমো ব্রাহ্মণিং পজ’’ন্তি। ‘‘তেন হি, ৰাসেট্ঠ, সুণাহি; সাধুকং মনসি করোহি; ভাসিস্সামী’’তি। ‘‘এৰং ভো’’তি খো ৰাসেট্ঠো মাণৰো ভগৰতো পচ্চস্সোসি। ব্রহ্মলোকমগ্গদেসনা ৫৫৬. ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘ইধ, ৰাসেট্ঠ, তথাগতো লোকে উপ্পজ্জতি অরহং, সম্মাসম্বুদ্ধো…পে॰… (যথা ১৯০-২১২ অনুচ্ছেদেসু এৰং ৰিত্থারেতব্বং)। এৰং খো, ৰাসেট্ঠ, ভিক্খু সীলসম্পন্নো হোতি…পে॰… তস্সিমে পঞ্চ নীৰরণে পহীনে অত্তনি সমনুপস্সতো পামোজ্জং জাযতি, পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদেতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি। ‘‘সো মেত্তাসহগতেন চেতসা একং দিসং ফরিত্ৰা ৰিহরতি । তথা দুতিযং। তথা ততিযং। তথা চতুত্থং। ইতি উদ্ধমধো তিরিযং সব্বধি সব্বত্ততায সব্বাৰন্তং লোকং মেত্তাসহগতেন চেতসা ৰিপুলেন মহগ্গতেন অপ্পমাণেন অৰেরেন অব্যাপজ্জেন ফরিত্ৰা ৰিহরতি। ‘‘সেয্যথাপি, ৰাসেট্ঠ, বলৰা সঙ্খধমো অপ্পকসিরেনেৰ চতুদ্দিসা ৰিঞ্ঞাপেয্য; এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, এৰং ভাৰিতায মেত্তায চেতোৰিমুত্তিযা যং পমাণকতং কম্মং ন তং তত্রাৰসিস্সতি, ন তং তত্রাৰতিট্ঠতি। অযম্পি খো, ৰাসেট্ঠ, ব্রহ্মানং সহব্যতায মগ্গো। ‘‘পুন চপরং, ৰাসেট্ঠ, ভিক্খু করুণাসহগতেন চেতসা…পে॰… মুদিতাসহগতেন চেতসা…পে॰… উপেক্খাসহগতেন চেতসা একং দিসং ফরিত্ৰা ৰিহরতি। তথা দুতিযং। তথা ততিযং। তথা চতুত্থং। ইতি উদ্ধমধো তিরিযং সব্বধি সব্বত্ততায সব্বাৰন্তং লোকং উপেক্খাসহগতেন চেতসা ৰিপুলেন মহগ্গতেন অপ্পমাণেন অৰেরেন অব্যাপজ্জেন ফরিত্ৰা ৰিহরতি। ‘‘সেয্যথাপি , ৰাসেট্ঠ, বলৰা সঙ্খধমো অপ্পকসিরেনেৰ চতুদ্দিসা ৰিঞ্ঞাপেয্য। এৰমেৰ খো, ৰাসেট্ঠ, এৰং ভাৰিতায উপেক্খায চেতোৰিমুত্তিযা যং পমাণকতং কম্মং ন তং তত্রাৰসিস্সতি, ন তং তত্রাৰতিট্ঠতি। অযং খো, ৰাসেট্ঠ, ব্রহ্মানং সহব্যতায মগ্গো। ৫৫৭. ‘‘তং কিং মঞ্ঞসি, ৰাসেট্ঠ, এৰংৰিহারী ভিক্খু সপরিগ্গহো ৰা অপরিগ্গহো ৰা’’তি? ‘‘অপরিগ্গহো, ভো গোতম’’। ‘‘সৰেরচিত্তো ৰা অৰেরচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অৰেরচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘সব্যাপজ্জচিত্তো ৰা অব্যাপজ্জচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অব্যাপজ্জচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘সংকিলিট্ঠচিত্তো ৰা অসংকিলিট্ঠচিত্তো ৰা’’তি? ‘‘অসংকিলিট্ঠচিত্তো, ভো গোতম’’। ‘‘ৰসৰত্তী ৰা অৰসৰত্তী ৰা’’তি? ‘‘ৰসৰত্তী, ভো গোতম’’। ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, অপরিগ্গহো ভিক্খু, অপরিগ্গহো ব্রহ্মা। অপি নু খো অপরিগ্গহস্স ভিক্খুনো অপরিগ্গহেন ব্রহ্মুনা সদ্ধিং সংসন্দতি সমেতী’’তি? ‘‘এৰং, ভো গোতম’’। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, সো ৰত ৰাসেট্ঠ অপরিগ্গহো ভিক্খু কাযস্স ভেদা পরং মরণা অপরিগ্গহস্স ব্রহ্মুনো সহব্যূপগো ভৰিস্সতী’’তি, ঠানমেতং ৰিজ্জতি। ৫৫৮. ‘‘ইতি কির, ৰাসেট্ঠ, অৰেরচিত্তো ভিক্খু, অৰেরচিত্তো ব্রহ্মা…পে॰… অব্যাপজ্জচিত্তো ভিক্খু, অব্যাপজ্জচিত্তো ব্রহ্মা… অসংকিলিট্ঠচিত্তো ভিক্খু, অসংকিলিট্ঠচিত্তো ব্রহ্মা… ৰসৰত্তী ভিক্খু, ৰসৰত্তী ব্রহ্মা, অপি নু খো ৰসৰত্তিস্স ভিক্খুনো ৰসৰত্তিনা ব্রহ্মুনা সদ্ধিং সংসন্দতি সমেতী’’তি ? ‘‘এৰং, ভো গোতম’’। ‘‘সাধু, ৰাসেট্ঠ, সো ৰত, ৰাসেট্ঠ, ৰসৰত্তী ভিক্খু কাযস্স ভেদা পরং মরণা ৰসৰত্তিস্স ব্রহ্মুনো সহব্যূপগো ভৰিস্সতীতি, ঠানমেতং ৰিজ্জতী’’তি। ৫৫৯. এৰং ৰুত্তে, ৰাসেট্ঠভারদ্ৰাজা মাণৰা ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘অভিক্কন্তং, ভো গোতম, অভিক্কন্তং, ভো গোতম! সেয্যথাপি, ভো গোতম, নিক্কুজ্জিতং ৰা উক্কুজ্জেয্য, পটিচ্ছন্নং ৰা ৰিৰরেয্য, মূল়্হস্স ৰা মগ্গং আচিক্খেয্য, অন্ধকারে ৰা তেলপজ্জোতং ধারেয্য ‘চক্খুমন্তো রূপানি দক্খন্তী’তি। এৰমেৰং ভোতা গোতমেন অনেকপরিযাযেন ধম্মো পকাসিতো । এতে মযং ভৰন্তং গোতমং সরণং গচ্ছাম, ধম্মঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। উপাসকে নো ভৰং গোতমো ধারেতু অজ্জতগ্গে পাণুপেতে সরণং গতে’’তি। তেৰিজ্জসুত্তং নিট্ঠিতং তেরসমং। সীলক্খন্ধৰগ্গো নিট্ঠিতো। তস্সুদ্দানং – ব্রহ্মাসামঞ্ঞঅম্বট্ঠ , সোণকূটমহালিজালিনী। সীহপোট্ঠপাদসুভো কেৰট্টো, লোহিচ্চতেৰিজ্জা তেরসাতি॥ সীলক্খন্ধৰগ্গপাল়ি নিট্ঠিতা। |