৮. চীৰরক্খন্ধকো
২০২. জীৰকৰত্থু ৩২৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন ৰেসালী ইদ্ধা চেৰ হোতি ফিতা [ফীতা (বহূসু)] চ বহুজনা চ আকিণ্ণমনুস্সা চ সুভিক্খা চ; সত্ত চ পাসাদসহস্সানি সত্ত চ পাসাদসতানি সত্ত চ পাসাদা; সত্ত চ কূটাগারসহস্সানি সত্ত চ কূটাগারসতানি সত্ত চ কূটাগারানি; সত্ত চ আরামসহস্সানি সত্ত চ আরামসতানি সত্ত চ আরামা; সত্ত চ পোক্খরণীসহস্সানি সত্ত চ পোক্খরণীসতানি সত্ত চ পোক্খরণিযো; অম্বপালী চ গণিকা অভিরূপা হোতি দস্সনীযা পাসাদিকা পরমায ৰণ্ণপোক্খরতায সমন্নাগতা, পদক্খিণা [পদক্খা (স্যা॰)] নচ্চে চ গীতে চ ৰাদিতে চ, অভিসটা অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সানং পঞ্ঞাসায চ রত্তিং গচ্ছতি; তায চ ৰেসালী ভিয্যোসোমত্তায উপসোভতি। অথ খো রাজগহকো নেগমো ৰেসালিং অগমাসি কেনচিদেৰ করণীযেন। অদ্দসা খো রাজগহকো নেগমো ৰেসালিং ইদ্ধঞ্চেৰ ফিতঞ্চ বহুজনঞ্চ আকিণ্ণমনুস্সঞ্চ সুভিক্খঞ্চ; সত্ত চ পাসাদসহস্সানি সত্ত চ পাসাদসতানি সত্ত চ পাসাদে; সত্ত চ কূটাগারসহস্সানি সত্ত চ কূটাগারসতানি সত্ত চ কূটাগারানি; সত্ত চ আরামসহস্সানি সত্ত চ আরামসতানি সত্ত চ আরামে; সত্ত চ পোক্খরণীসহস্সানি সত্ত চ পোক্খরণীসতানি সত্ত চ পোক্খরণিযো ; অম্বপালিঞ্চ গণিকং অভিরূপং দস্সনীযং পাসাদিকং পরমায ৰণ্ণপোক্খরতায সমন্নাগতং, পদক্খিণং [পদক্খং (স্যা॰)] নচ্চে চ গীতে চ ৰাদিতে চ, অভিসটং অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সানং পঞ্ঞাসায চ রত্তিং গচ্ছন্তিং, তায চ ৰেসালিং ভিয্যোসোমত্তায উপসোভন্তিং। ৩২৭. অথ খো রাজগহকো নেগমো ৰেসালিযং তং করণীযং তীরেত্ৰা পুনদেৰ রাজগহং পচ্চাগঞ্ছি। যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘ৰেসালী, দেৰ, ইদ্ধা চেৰ ফিতা চ বহুজনা চ আকিণ্ণমনুস্সা চ সুভিক্খা চ; সত্ত চ পাসাদসহস্সানি…পে॰… তায চ ৰেসালী ভিয্যোসোমত্তায উপসোভতি। সাধু, দেৰ, মযম্পি গণিকং ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি [ৰুট্ঠাপেয্যাম (ক॰)]। ‘‘তেন হি, ভণে, তাদিসিং কুমারিং জানাথ যং তুম্হে গণিকং ৰুট্ঠাপেয্যাথা’’তি। তেন খো পন সমযেন রাজগহে সালৰতী নাম কুমারী অভিরূপা হোতি দস্সনীযা পাসাদিকা পরমায ৰণ্ণপোক্খরতায সমন্নাগতা। অথ খো রাজগহকো নেগমো সালৰতিং কুমারিং গণিকং ৰুট্ঠাপেসি। অথ খো সালৰতী গণিকা নচিরস্সেৰ পদক্খিণা অহোসি নচ্চে চ গীতে চ ৰাদিতে চ, অভিসটা অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সানং পটিসতেন চ রত্তিং গচ্ছতি। অথ খো সালৰতী গণিকা নচিরস্সেৰ গব্ভিনী অহোসি। অথ খো সালৰতিযা গণিকায এতদহোসি – ‘‘ইত্থী খো গব্ভিনী পুরিসানং অমনাপা। সচে মং কোচি জানিস্সতি সালৰতী গণিকা গব্ভিনীতি, সব্বো মে সক্কারো ভঞ্জিস্সতি [ পরিহাযিস্সতি (সী॰ স্যা॰)]। যংনূনাহং গিলানং পটিৰেদেয্য’’ন্তি। অথ খো সালৰতী গণিকা দোৰারিকং আণাপেসি – ‘‘মা, ভণে দোৰারিক, কোচি পুরিসো পাৰিসি। যো চ মং পুচ্ছতি, ‘গিলানা’তি পটিৰেদেহী’’তি। ‘‘এৰং, অয্যে’’তি খো সো দোৰারিকো সালৰতিযা গণিকায পচ্চস্সোসি। অথ খো সালৰতী গণিকা তস্স গব্ভস্স পরিপাকমন্ৰায পুত্তং ৰিজাযি। অথ খো সালৰতী গণিকা দাসিং আণাপেসি – ‘‘হন্দ, জে, ইমং দারকং কত্তরসুপ্পে পক্খিপিত্ৰা নীহরিত্ৰা সঙ্কারকূটে ছড্ডেহী’’তি। ‘‘এৰং, অয্যে’’তি খো সা দাসী সালৰতিযা গণিকায পটিস্সুত্ৰা তং দারকং কত্তরসুপ্পে পক্খিপিত্ৰা নীহরিত্ৰা সঙ্কারকূটে ছড্ডেসি। ৩২৮. তেন খো পন সমযেন অভযো নাম রাজকুমারো কালস্সেৰ রাজুপট্ঠানং গচ্ছন্তো অদ্দস তং দারকং কাকেহি সম্পরিকিণ্ণং , দিস্ৰান মনুস্সে পুচ্ছি – ‘‘কিং এতং, ভণে, কাকেহি সম্পরিকিণ্ণ’’ন্তি? ‘‘দারকো, দেৰা’’তি। ‘‘জীৰতি, ভণে’’তি? ‘‘জীৰতি, দেৰা’’তি। ‘‘তেন হি, ভণে, তং দারকং অম্হাকং অন্তেপুরং নেত্ৰা ধাতীনং দেথ পোসেতু’’ন্তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো তে মনুস্সা অভযস্স রাজকুমারস্স পটিস্সুত্ৰা তং দারকং অভযস্স রাজকুমারস্স অন্তেপুরং নেত্ৰা ধাতীনং অদংসু – ‘‘পোসেথা’’তি। তস্স জীৰতীতি ‘জীৰকো’তি নামং অকংসু। কুমারেন পোসাপিতোতি ‘কোমারভচ্চো’তি নামং অকংসু। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো নচিরস্সেৰ ৰিঞ্ঞুতং পাপুণি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন অভযো রাজকুমারো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অভযং রাজকুমারং এতদৰোচ – ‘‘কা মে, দেৰ, মাতা, কো পিতা’’তি? ‘‘অহম্পি খো তে, ভণে জীৰক, মাতরং ন জানামি; অপি চাহং তে পিতা; মযাসি [মযাপি (ক॰)] পোসাপিতো’’তি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ইমানি খো রাজকুলানি ন সুকরানি অসিপ্পেন উপজীৰিতুং। যংনূনাহং সিপ্পং সিক্খেয্য’’ন্তি। ৩২৯. তেন খো পন সমযেন তক্কসিলাযং [তক্কসীলাযং (ক॰)] দিসাপামোক্খো ৰেজ্জো পটিৰসতি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো অভযং রাজকুমারং অনাপুচ্ছা যেন তক্কসিলা তেন পক্কামি। অনুপুব্বেন যেন তক্কসিলা, যেন ৰেজ্জো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ৰেজ্জং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, আচরিয, সিপ্পং সিক্খিতু’’ন্তি। ‘‘তেন হি, ভণে জীৰক, সিক্খস্সূ’’তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো বহুঞ্চ গণ্হাতি লহুঞ্চ গণ্হাতি সুট্ঠু চ উপধারেতি, গহিতঞ্চস্স ন সম্মুস্সতি [ন পমুস্সতি (সী॰ স্যা॰)]। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স সত্তন্নং ৰস্সানং অচ্চযেন এতদহোসি – ‘‘অহং, খো বহুঞ্চ গণ্হামি লহুঞ্চ গণ্হামি সুট্ঠু চ উপধারেমি, গহিতঞ্চ মে ন সম্মুস্সতি, সত্ত চ মে ৰস্সানি অধীযন্তস্স, নযিমস্স সিপ্পস্স অন্তো পঞ্ঞাযতি। কদা ইমস্স সিপ্পস্স অন্তো পঞ্ঞাযিস্সতী’’তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন সো ৰেজ্জো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তং ৰেজ্জং এতদৰোচ – ‘‘অহং খো, আচরিয, বহুঞ্চ গণ্হামি লহুঞ্চ গণ্হামি সুট্ঠু চ উপধারেমি, গহিতঞ্চ মে ন সম্মুস্সতি, সত্ত চ মে ৰস্সানি অধীযন্তস্স, নযিমস্স সিপ্পস্স অন্তো পঞ্ঞাযতি। কদা ইমস্স সিপ্পস্স অন্তো পঞ্ঞাযিস্সতী’’তি? ‘‘তেন হি, ভণে জীৰক, খণিত্তিং আদায তক্কসিলায সমন্তা যোজনং আহিণ্ডিত্ৰা যং কিঞ্চি অভেসজ্জং পস্সেয্যাসি তং আহরা’’তি। ‘‘এৰং, আচরিযা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো তস্স ৰেজ্জস্স পটিস্সুত্ৰা খণিত্তিং আদায তক্কসিলায সমন্তা যোজনং আহিণ্ডন্তো ন কিঞ্চি অভেসজ্জং অদ্দস। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন সো ৰেজ্জো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তং ৰেজ্জং এতদৰোচ – ‘‘আহিণ্ডন্তোম্হি, আচরিয, তক্কসিলায সমন্তা যোজনং, ন কিঞ্চি [আহিণ্টন্তো ন কিঞ্চি (ক॰)] অভেসজ্জং অদ্দস’’ন্তি। ‘‘সুসিক্খিতোসি , ভণে জীৰক। অলং তে এত্তকং জীৰিকাযা’’তি জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স পরিত্তং পাথেয্যং পাদাসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তং পরিত্তং পাথেয্যং আদায যেন রাজগহং তেন পক্কামি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স তং পরিত্তং পাথেয্যং অন্তরামগ্গে সাকেতে পরিক্খযং অগমাসি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ইমে খো মগ্গা কন্তারা অপ্পোদকা অপ্পভক্খা, ন সুকরা অপাথেয্যেন গন্তুং। যংনূনাহং পাথেয্যং পরিযেসেয্য’’ন্তি। জীৰকৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৩. সেট্ঠিভরিযাৰত্থু ৩৩০. তেন খো পন সমযেন সাকেতে সেট্ঠিভরিযায সত্তৰস্সিকো সীসাবাধো হোতি। বহূ মহন্তা মহন্তা দিসাপামোক্খা ৰেজ্জা আগন্ত্ৰা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। বহুং হিরঞ্ঞং আদায অগমংসু। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো সাকেতং পৰিসিত্ৰা মনুস্সে পুচ্ছি – ‘‘কো, ভণে, গিলানো, কং তিকিচ্ছামী’’তি? ‘‘এতিস্সা, আচরিয, সেট্ঠিভরিযায সত্তৰস্সিকো সীসাবাধো; গচ্ছ, আচরিয, সেট্ঠিভরিযং তিকিচ্ছাহী’’তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন সেট্ঠিস্স গহপতিস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা দোৰারিকং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে দোৰারিক, সেট্ঠিভরিযায পাৰদ – ‘ৰেজ্জো, অয্যে, আগতো, সো তং দট্ঠুকামো’’’তি। ‘‘এৰং, আচরিযা’’তি খো সো দোৰারিকো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স পটিস্সুত্ৰা যেন সেট্ঠিভরিযা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা সেট্ঠিভরিযং এতদৰোচ – ‘‘ৰেজ্জো , অয্যে, আগতো; সো তং দট্ঠুকামো’’তি। ‘‘কীদিসো, ভণে দোৰারিক, ৰেজ্জো’’তি? ‘‘দহরকো, অয্যে’’তি। ‘‘অলং, ভণে দোৰারিক, কিং মে দহরকো ৰেজ্জো করিস্সতি? বহূ মহন্তা মহন্তা দিসাপামোক্খা ৰেজ্জা আগন্ত্ৰা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। বহুং হিরঞ্ঞং আদায অগমংসূ’’তি। অথ খো সো দোৰারিকো যেন জীৰকো কোমারভচ্চো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘সেট্ঠিভরিযা, আচরিয, এৰমাহ – ‘অলং, ভণে দোৰারিক, কিং মে দহরকো ৰেজ্জো করিস্সতি? বহূ মহন্তা মহন্তা দিসাপামোক্খা ৰেজ্জা আগন্ত্ৰা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। বহুং হিরঞ্ঞং আদায অগমংসূ’’’তি। ‘‘গচ্ছ, ভণে দোৰারিক, সেট্ঠিভরিযায পাৰদ – ‘ৰেজ্জো, অয্যে, এৰমাহ – মা কির, অয্যে, পুরে কিঞ্চি অদাসি। যদা অরোগা অহোসি তদা যং ইচ্ছেয্যাসি তং দজ্জেয্যাসী’’’তি। ‘‘এৰং, আচরিযা’’তি খো সো দোৰারিকো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স পটিস্সুত্ৰা যেন সেট্ঠিভরিযা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা সেট্ঠিভরিযং এতদৰোচ – ‘‘ৰেজ্জো, অয্যে, এৰমাহ – ‘মা কির, অয্যে, পুরে কিঞ্চি অদাসি। যদা অরোগা অহোসি তদা যং ইচ্ছেয্যাসি তং দজ্জেয্যাসী’’’তি। ‘‘তেন হি, ভণে দোৰারিক, ৰেজ্জো আগচ্ছতূ’’তি। ‘‘এৰং, অয্যে’’তি খো সো দোৰারিকো সেট্ঠিভরিযায পটিস্সুত্ৰা যেন জীৰকো কোমারভচ্চো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘সেট্ঠিভরিযা তং, আচরিয, পক্কোসতী’’তি । অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন সেট্ঠিভরিযা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা সেট্ঠিভরিযায ৰিকারং সল্লক্খেত্ৰা সেট্ঠিভরিযং এতদৰোচ – ‘‘পসতেন, অয্যে, সপ্পিনা অত্থো’’তি । অথ খো সেট্ঠিভরিযা জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স পসতং সপ্পিং দাপেসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তং পসতং সপ্পিং নানাভেসজ্জেহি নিপ্পচিত্ৰা সেট্ঠিভরিযং মঞ্চকে উত্তানং নিপাতেত্ৰা [নিপজ্জাপেত্ৰা (সী॰ স্যা॰)] নত্থুতো অদাসি। অথ খো তং সপ্পিং নত্থুতো দিন্নং মুখতো উগ্গঞ্ছি। অথ খো সেট্ঠিভরিযা পটিগ্গহে নিট্ঠুভিত্ৰা দাসিং আণাপেসি – ‘‘হন্দ, জে, ইমং সপ্পিং পিচুনা গণ্হাহী’’তি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘অচ্ছরিযং [অচ্ছরিযং ৰত ভো (স্যা॰)] যাৰ লূখাযং ঘরণী, যত্র হি নাম ইমং ছড্ডনীযধম্মং সপ্পিং পিচুনা গাহাপেস্সতি। বহুকানি চ মে মহগ্ঘানি [মহগ্ঘানি মহগ্ঘানি (সী॰ স্যা॰)] ভেসজ্জানি উপগতানি। কিম্পি মাযং কিঞ্চি [কঞ্চি (স্যা॰)] দেয্যধম্মং দস্সতী’’তি। অথ খো সেট্ঠিভরিযা জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স ৰিকারং সল্লক্খেত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আচরিয, ৰিমনোসী’’তি? ইধ মে এতদহোসি – ‘‘অচ্ছরিযং যাৰ লূখাযং ধরণী, যত্র হি নাম ইমং ছড্ডনীযধম্মং সপ্পিং পিচুনা গাহাপেস্সতি। বহুকানি চ মে মহগ্ঘানি সজ্জানি উপগতানি। কিম্পি মাযং কিঞ্চি দেয্যধম্মং দস্সতী’’তি। ‘‘মযং খো, আচরিয, আগারিকা নাম উপজানামেতস্স সংযমস্স। ৰরমেতং সপ্পি দাসানং ৰা কম্মকরানং ৰা পাদব্ভঞ্জনং ৰা পদীপকরণে ৰা আসিত্তং। মা খো ত্ৰং, আচরিয, ৰিমনো অহোসি। ন তে দেয্যধম্মো হাযিস্সতী’’তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো সেট্ঠিভরিযায সত্তৰস্সিকং সীসাবাধং একেনেৰ নত্থুকম্মেন অপকড্ঢি। অথ খো সেট্ঠিভরিযা অরোগা সমানা জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স চত্তারি সহস্সানি পাদাসি। পুত্তো – মাতা মে অরোগা ঠিতাতি চত্তারি সহস্সানি পাদাসি। সুণিসা – সস্সু মে অরোগা ঠিতাতি চত্তারি সহস্সানি পাদাসি। সেট্ঠি গহপতি – ভরিযা মে অরোগা ঠিতাতি চত্তারি সহস্সানি পাদাসি দাসঞ্চ দাসিঞ্চ অস্সরথঞ্চ। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তানি সোল়সসহস্সানি আদায দাসঞ্চ দাসিঞ্চ অস্সরথঞ্চ যেন রাজগহং তেন পক্কামি। অনুপুব্বেন যেন রাজগহং যেন অভযো রাজকুমারো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা অভযং রাজকুমারং এতদৰোচ – ‘‘ইদং মে, দেৰ, পঠমকম্মং সোল়সসহস্সানি দাসো চ দাসী চ অস্সরথো চ। পটিগ্গণ্হাতু মে দেৰো পোসাৰনিক’’ন্তি। ‘‘অলং, ভণে জীৰক; তুয্হমেৰ হোতু। অম্হাকঞ্ঞেৰ অন্তেপুরে নিৰেসনং মাপেহী’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো অভযস্স রাজকুমারস্স পটিস্সুত্ৰা অভযস্স রাজকুমারস্স অন্তেপুরে নিৰেসনং মাপেসি। সেট্ঠিভরিযাৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৪. বিম্বিসাররাজৰত্থু ৩৩১. তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স ভগন্দলাবাধো হোতি। সাটকা লোহিতেন মক্খিযন্তি। দেৰিযো দিস্ৰা উপ্পণ্ডেন্তি – ‘‘উতুনী দানি দেৰো, পুপ্ফং দেৰস্স উপ্পন্নং, ন চিরং [নচিরস্সেৰ (স্যা॰)] দেৰো ৰিজাযিস্সতী’’তি। তেন রাজা মঙ্কু হোতি । অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো অভযং রাজকুমারং এতদৰোচ – ‘‘ময্হং খো, ভণে অভয, তাদিসো আবাধো, সাটকা লোহিতেন মক্খিযন্তি, দেৰিযো মং দিস্ৰা উপ্পণ্ডেন্তি – ‘উতুনী দানি দেৰো, পুপ্ফং দেৰস্স উপ্পন্নং, ন চিরং দেৰো ৰিজাযিস্সতী’তি। ইঙ্ঘ, ভণে অভয, তাদিসং ৰেজ্জং জানাহি যো মং তিকিচ্ছেয্যা’’তি। ‘‘অযং, দেৰ, অম্হাকং জীৰকো ৰেজ্জো তরুণো ভদ্রকো। সো দেৰং তিকিচ্ছিস্সতী’’তি। ‘‘তেন হি, ভণে অভয, জীৰকং ৰেজ্জং আণাপেহি; সো মং তিকিচ্ছিস্সতী’’তি। অথ খো অভযো রাজকুমারো জীৰকং কোমারভচ্চং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে জীৰক, রাজানং তিকিচ্ছাহী’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো অভযস্স রাজকুমারস্স পটিস্সুত্ৰা নখেন ভেসজ্জং আদায যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘আবাধং তে, দেৰ, পস্সামা’’তি [পস্সামীতি (স্যা॰)]। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স ভগন্দলাবাধং একেনেৰ আলেপেন অপকড্ঢি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো অরোগো সমানো পঞ্চ ইত্থিসতানি সব্বালঙ্কারং ভূসাপেত্ৰা ওমুঞ্চাপেত্ৰা পুঞ্জং কারাপেত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘এতং, ভণে জীৰক, পঞ্চন্নং ইত্থিসতানং সব্বালঙ্কারং তুয্হং হোতূ’’তি। ‘‘অলং, দেৰ, অধিকারং মে দেৰো সরতূ’’তি। ‘‘তেন হি, ভণে জীৰক, মং উপট্ঠহ, ইত্থাগারঞ্চ, বুদ্ধপ্পমুখঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘ’’ন্তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পচ্চস্সোসি। বিম্বিসাররাজৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৫. রাজগহসেট্ঠিৰত্থু ৩৩২. তেন খো পন সমযেন রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স সত্তৰস্সিকো সীসাবাধো হোতি। বহূ মহন্তা মহন্তা দিসাপামোক্খা ৰেজ্জা আগন্ত্ৰা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। বহুং হিরঞ্ঞং আদায অগমংসু। অপি চ, ৰেজ্জেহি পচ্চক্খাতো হোতি। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – ‘‘পঞ্চমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতী’’তি। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – ‘‘সত্তমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতী’’তি। অথ খো রাজগহকস্স নেগমস্স এতদহোসি – ‘‘অযং খো সেট্ঠি গহপতি বহূপকারো রঞ্ঞো চেৰ নেগমস্স চ। অপি চ, ৰেজ্জেহি পচ্চক্খাতো। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – ‘পঞ্চমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতী’তি। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – ‘সত্তমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতী’তি। অযঞ্চ রঞ্ঞো জীৰকো ৰেজ্জো তরুণো ভদ্রকো। যংনূন মযং রাজানং জীৰকং ৰেজ্জং যাচেয্যাম সেট্ঠিং গহপতিং তিকিচ্ছিতু’’ন্তি। অথ খো রাজগহকো নেগমো যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘অযং, দেৰ, সেট্ঠি গহপতি বহূপকারো দেৰস্স চেৰ নেগমস্স চ; অপি চ, ৰেজ্জেহি পচ্চক্খাতো। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – পঞ্চমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতীতি। একচ্চে ৰেজ্জা এৰমাহংসু – সত্তমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতীতি। সাধু দেৰো জীৰকং ৰেজ্জং আণাপেতু সেট্ঠিং গহপতিং তিকিচ্ছিতু’’ন্তি । অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো জীৰকং কোমারভচ্চং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে জীৰক, সেট্ঠিং গহপতিং তিকিচ্ছাহী’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পটিস্সুত্ৰা যেন সেট্ঠি গহপতি তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা সেট্ঠিস্স গহপতিস্স ৰিকারং সল্লক্খেত্ৰা সেট্ঠিং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘সচে ত্ৰং, গহপতি, অরোগো ভৰেয্যাসি [সচাহং তং গহপতি অরোগাপেয্যং (সী॰), সচাহং তং গহপতি অরোগং করেয্যং (স্যা॰)] কিং মে অস্স দেয্যধম্মো’’তি? ‘‘সব্বং সাপতেয্যঞ্চ তে, আচরিয, হোতু, অহঞ্চ তে দাসো’’তি। ‘‘সক্খিস্সসি পন ত্ৰং, গহপতি, একেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সক্কোমহং, আচরিয, একেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘সক্খিস্সসি পন ত্ৰং, গহপতি, দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সক্কোমহং, আচরিয, দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি । ‘‘সক্খিস্সসি পন ত্ৰং, গহপতি, উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সক্কোমহং, আচরিয, উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো সেট্ঠিং গহপতিং মঞ্চকে নিপাতেত্ৰা [নিপজ্জাপেত্ৰা (সী॰ স্যা॰)] মঞ্চকে [মঞ্চকেন (সী॰)] সম্বন্ধিত্ৰা সীসচ্ছৰিং উপ্পাটেত্ৰা [ফালেত্ৰা (সী॰)] সিব্বিনিং ৰিনামেত্ৰা দ্ৰে পাণকে নীহরিত্ৰা মহাজনস্স দস্সেসি – ‘‘পস্সথয্যে [পস্সেস্যাথ (সী॰), পস্সথ (স্যা॰), পস্সথয্যো (ক॰)], ইমে দ্ৰে পাণকে, একং খুদ্দকং একং মহল্লকং। যে তে আচরিযা এৰমাহংসু – পঞ্চমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতীতি – তেহাযং মহল্লকো পাণকো দিট্ঠো। পঞ্চমং দিৰসং সেট্ঠিস্স গহপতিস্স মত্থলুঙ্গং পরিযাদিযিস্সতি। মত্থলুঙ্গস্স পরিযাদানা সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতি। সুদিট্ঠো তেহি আচরিযেহি। যে তে আচরিযা এৰমাহংসু – সত্তমং দিৰসং সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতীতি – তেহাযং খুদ্দকো পাণকো দিট্ঠো। সত্তমং দিৰসং সেট্ঠিস্স গহপতিস্স মত্থলুঙ্গং পরিযাদিযিস্সতি। মত্থলুঙ্গস্স পরিযাদানা সেট্ঠি গহপতি কালং করিস্সতি। সুদিট্ঠো তেহি আচরিযেহী’’তি। সিব্বিনিং সম্পটিপাটেত্ৰা সীসচ্ছৰিং সিব্বিত্ৰা আলেপং অদাসি। অথ খো সেট্ঠি গহপতি সত্তাহস্স অচ্চযেন জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘নাহং, আচরিয, সক্কোমি একেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘ননু মে ত্ৰং, গহপতি, পটিস্সুণি – সক্কোমহং, আচরিয, একেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সচ্চাহং, আচরিয, পটিস্সুণিং, অপাহং মরিস্সামি, নাহং সক্কোমি একেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘তেন হি ত্ৰং, গহপতি, দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জাহী’’তি। অথ খো সেট্ঠি গহপতি সত্তাহস্স অচ্চযেন জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘নাহং, আচরিয, সক্কোমি দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘ননু মে ত্ৰং, গহপতি, পটিস্সুণি – সক্কোমহং, আচরিয, দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সচ্চাহং, আচরিয, পটিস্সুণিং, অপাহং মরিস্সামি, নাহং, আচরিয, সক্কোমি দুতিযেন পস্সেন সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘তেন হি ত্ৰং, গহপতি, উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জাহী’’তি। অথ খো সেট্ঠি গহপতি সত্তাহস্স অচ্চযেন জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘নাহং, আচরিয, সক্কোমি উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘ননু মে ত্ৰং, গহপতি, পটিস্সুণি – সক্কোমহং, আচরিয, উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি? ‘‘সচ্চাহং, আচরিয, পটিস্সুণিং, অপাহং মরিস্সামি, নাহং সক্কোমি উত্তানো সত্তমাসে নিপজ্জিতু’’ন্তি। ‘‘অহং চে তং, গহপতি, ন ৰদেয্যং, এত্তকম্পি ত্ৰং ন নিপজ্জেয্যাসি, অপি চ পটিকচ্চেৰ মযা ঞাতো – তীহি সত্তাহেহি সেট্ঠি গহপতি অরোগো ভৰিস্সতীতি। উট্ঠেহি , গহপতি, অরোগোসি। জানাসি কিং মে দেয্যধম্মো’’তি? ‘‘সব্বং সাপতেয্যঞ্চ তে, আচরিয, হোতু, অহঞ্চ তে দাসো’’তি। ‘‘অলং, গহপতি, মা মে ত্ৰং সব্বং সাপতেয্যং অদাসি, মা চ মে দাসো। রঞ্ঞো সতসহস্সং দেহি, ময্হং সতসহস্স’’ন্তি। অথ খো সেট্ঠি গহপতি অরোগো সমানো রঞ্ঞো সতসহস্সং অদাসি, জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স সতসহস্সং। রাজগহসেট্ঠিৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৬. সেট্ঠিপুত্তৰত্থু ৩৩৩. তেন খো পন সমযেন বারাণসেয্যকস্স সেট্ঠিপুত্তস্স মোক্খচিকায কীল়ন্তস্স অন্তগণ্ঠাবাধো হোতি, যেন যাগুপি পীতা ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, উচ্চারোপি পস্সাৰোপি ন পগুণো। সো তেন কিসো হোতি লূখো দুব্বণ্ণো উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতো ধমনিসন্থতগত্তো। অথ খো বারাণসেয্যকস্স সেট্ঠিস্স এতদহোসি – ‘‘ময্হং খো পুত্তস্স তাদিসো আবাধো, যেন যাগুপি পীতা ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, উচ্চারোপি পস্সাৰোপি ন পগুণো। সো তেন কিসো লূখো দুব্বণ্ণো উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতো ধমনিসন্থতগত্তো। যংনূনাহং রাজগহং গন্ত্ৰা রাজানং জীৰকং ৰেজ্জং যাচেয্যং পুত্তং মে তিকিচ্ছিতু’’ন্তি। অথ খো বারাণসেয্যকো সেট্ঠি রাজগহং গন্ত্ৰা যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘ময্হং খো, দেৰ, পুত্তস্স তাদিসো আবাধো, যেন যাগুপি পীতা ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, উচ্চারোপি পস্সাৰোপি ন পগুণো। সো তেন কিসো লূখো দুব্বণ্ণো উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতো ধমনিসন্থতগত্তো। সাধু দেৰো জীৰকং ৰেজ্জং আণাপেতু পুত্তং মে তিকিচ্ছিতু’’ন্তি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো জীৰকং কোমারভচ্চং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে জীৰক, বারাণসিং গন্ত্ৰা বারাণসেয্যকং সেট্ঠিপুত্তং তিকিচ্ছাহী’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পটিস্সুত্ৰা বারাণসিং গন্ত্ৰা যেন বারাণসেয্যকো সেট্ঠিপুত্তো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা বারাণসেয্যকস্স সেট্ঠিপুত্তস্স ৰিকারং সল্লক্খেত্ৰা জনং উস্সারেত্ৰা তিরোকরণিযং পরিক্খিপিত্ৰা থম্ভে উব্বন্ধিত্ৰা [উপনিবন্ধিত্ৰা (সী॰ স্যা॰)] ভরিযং পুরতো ঠপেত্ৰা উদরচ্ছৰিং উপ্পাটেত্ৰা অন্তগণ্ঠিং নীহরিত্ৰা ভরিযায দস্সেসি – ‘‘পস্স তে সামিকস্স আবাধং, ইমিনা যাগুপি পীতা ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং ন সম্মা পরিণামং গচ্ছতি, উচ্চারোপি পস্সাৰোপি ন পগুণো; ইমিনাযং কিসো লূখো দুব্বণ্ণো উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতো ধমনিসন্থতগত্তো’’তি। অন্তগণ্ঠিং ৰিনিৰেঠেত্ৰা অন্তানি পটিপৰেসেত্ৰা উদরচ্ছৰিং সিব্বিত্ৰা আলেপং অদাসি। অথ খো বারাণসেয্যকো সেট্ঠিপুত্তো নচিরস্সেৰ অরোগো অহোসি। অথ খো বারাণসেয্যকো সেট্ঠি ‘পুত্তো মে অরোগো ঠিতো’তি [অরোগাপিতোতি (সী॰)] জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স সোল়সসহস্সানি পাদাসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তানি সোল়সসহস্সানি আদায পুনদেৰ রাজগহং পচ্চাগঞ্ছি । সেট্ঠিপুত্তৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৭. পজ্জোতরাজৰত্থু ৩৩৪. তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো [উজ্জেনিযং রঞ্ঞো (স্যা॰)] পজ্জোতস্স পণ্ডুরোগাবাধো হোতি। বহূ মহন্তা মহন্তা দিসাপামোক্খা ৰেজ্জা আগন্ত্ৰা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। বহুং হিরঞ্ঞং আদায অগমংসু। অথ খো রাজা পজ্জোতো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘ময্হং খো তাদিসো আবাধো, সাধু দেৰো জীৰকং ৰেজ্জং আণাপেতু, সো মং তিকিচ্ছিস্সতী’’তি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো জীৰকং কোমারভচ্চং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে জীৰক; উজ্জেনিং গন্ত্ৰা রাজানং পজ্জোতং তিকিচ্ছাহী’’তি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পটিস্সুত্ৰা উজ্জেনিং গন্ত্ৰা যেন রাজা পজ্জোতো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা রঞ্ঞো পজ্জোতস্স ৰিকারং সল্লক্খেত্ৰা রাজানং পজ্জোতং এতদৰোচ – ‘‘সপ্পিং দেহি [ইদং পদদ্ৰযং সী॰ স্যা॰ পোত্থকেসু নত্থি], সপ্পিং দেৰ, নিপ্পচিস্সামি। তং দেৰো পিৰিস্সতী’’তি। ‘‘অলং, ভণে জীৰক, যং তে সক্কা ৰিনা সপ্পিনা অরোগং কাতুং তং করোহি। জেগুচ্ছং মে সপ্পি, পটিকূল’’ন্তি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ইমস্স খো রঞ্ঞো তাদিসো আবাধো , ন সক্কা ৰিনা সপ্পিনা অরোগং কাতুং। যংনূনাহং সপ্পিং নিপ্পচেয্যংকসাৰৰণ্ণং কসাৰগন্ধং কসাৰরস’’ন্তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো নানাভেসজ্জেহি সপ্পিং নিপ্পচি কসাৰৰণ্ণং কসাৰগন্ধং কসাৰরসং। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ইমস্স খো রঞ্ঞো সপ্পি পীতং পরিণামেন্তং উদ্দেকং দস্সতি। চণ্ডোযং রাজা ঘাতাপেয্যাপি মং। যংনূনাহং পটিকচ্চেৰ আপুচ্ছেয্য’’ন্তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন রাজা পজ্জোতো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা রাজানং পজ্জোতং এতদৰোচ – ‘‘মযং খো, দেৰ, ৰেজ্জা নাম তাদিসেন মুহুত্তেন মূলানি উদ্ধরাম ভেসজ্জানি সংহরাম। সাধু দেৰো ৰাহনাগারেসু চ দ্ৰারেসু চ আণাপেতু – যেন ৰাহনেন জীৰকো ইচ্ছতি তেন ৰাহনেন গচ্ছতু, যেন দ্ৰারেন ইচ্ছতি তেন দ্ৰারেন গচ্ছতু, যং কালং ইচ্ছতি তং কালং গচ্ছতু, যং কালং ইচ্ছতি তং কালং পৰিসতূ’’তি। অথ খো রাজা পজ্জোতো ৰাহনাগারেসু চ দ্ৰারেসু চ আণাপেসি – ‘‘যেন ৰাহনেন জীৰকো ইচ্ছতি তেন ৰাহনেন গচ্ছতু, যেন দ্ৰারেন ইচ্ছতি তেন দ্ৰারেন গচ্ছতু, যং কালং ইচ্ছতি তং কালং গচ্ছতু, যং কালং ইচ্ছতি তং কালং পৰিসতূ’’তি। তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো পজ্জোতস্স ভদ্দৰতিকা নাম হত্থিনিকা পঞ্ঞাসযোজনিকা হোতি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো রঞ্ঞো পজ্জোতস্স সপ্পিং [তং সপ্পিং (স্যা॰)] উপনামেসি – ‘‘কসাৰং দেৰো পিৰতূ’’তি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো রাজানং পজ্জোতং সপ্পিং পাযেত্ৰা হত্থিসালং গন্ত্ৰা ভদ্দৰতিকায হত্থিনিকায নগরম্হা নিপ্পতি । অথ খো রঞ্ঞো পজ্জোতস্স তং সপ্পি পীতং পরিণামেন্তং উদ্দেকং অদাসি। অথ খো রাজা পজ্জোতো মনুস্সে এতদৰোচ – ‘‘দুট্ঠেন, ভণে, জীৰকেন সপ্পিং পাযিতোম্হি। তেন হি, ভণে, জীৰকং ৰেজ্জং ৰিচিনথা’’তি। ‘‘ভদ্দৰতিকায, দেৰ, হত্থিনিকায নগরম্হা নিপ্পতিতো’’তি। তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো পজ্জোতস্স কাকো নাম দাসো সট্ঠিযোজনিকো হোতি, অমনুস্সেন পটিচ্চ জাতো। অথ খো রাজা পজ্জোতো কাকং দাসং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে কাক, জীৰকং ৰেজ্জং নিৰত্তেহি – রাজা তং, আচরিয, নিৰত্তাপেতীতি। এতে খো, ভণে কাক, ৰেজ্জা নাম বহুমাযা। মা চস্স কিঞ্চি পটিগ্গহেসী’’তি। অথ খো কাকো দাসো জীৰকং কোমারভচ্চং অন্তরামগ্গে কোসম্বিযং সম্ভাৰেসি পাতরাসং করোন্তং। অথ খো কাকো দাসো জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘রাজা তং, আচরিয, নিৰত্তাপেতী’’তি। ‘‘আগমেহি, ভণে কাক, যাৰ ভুঞ্জাম [ভুঞ্জামি (সী॰ স্যা॰)]। হন্দ, ভণে কাক, ভুঞ্জস্সূ’’তি। ‘‘অলং, আচরিয, রঞ্ঞাম্হি আণত্তো – এতে খো, ভণে কাক, ৰেজ্জা নাম বহুমাযা, মা চস্স কিঞ্চি পটিগ্গহেসী’’তি। তেন খো পন সমযেন জীৰকো কোমারভচ্চো নখেন ভেসজ্জং ওলুম্পেত্ৰা আমলকঞ্চ খাদতি পানীযঞ্চ পিৰতি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো কাকং দাসং এতদৰোচ – ‘‘হন্দ, ভণে কাক, আমলকঞ্চ খাদ পানীযঞ্চ পিৰস্সূ’’তি। অথ খো কাকো দাসো – অযং খো ৰেজ্জো আমলকঞ্চ খাদতি পানীযঞ্চ পিৰতি, ন অরহতি কিঞ্চি পাপকং হোতুন্তি – উপড্ঢামলকঞ্চ খাদি পানীযঞ্চ অপাযি। তস্স তং উপড্ঢামলকং খাদিতং তত্থেৰ নিচ্ছারেসি। অথ খো কাকো দাসো জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘অত্থি মে, আচরিয, জীৰিত’’ন্তি? ‘‘মা, ভণে কাক, ভাযি, ত্ৰং চেৰ অরোগো ভৰিস্সসি রাজা চ। চণ্ডো সো রাজা ঘাতাপেয্যাপি মং, তেনাহং ন নিৰত্তামী’’তি ভদ্দৰতিকং হত্থিনিকং কাকস্স নিয্যাদেত্ৰা যেন রাজগহং তেন পক্কামি। অনুপুব্বেন যেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘সুট্ঠু, ভণে জীৰক, অকাসি যম্পি ন নিৰত্তো, চণ্ডো সো রাজা ঘাতাপেয্যাপি ত’’ন্তি। অথ খো রাজা পজ্জোতো অরোগো সমানো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘আগচ্ছতু জীৰকো, ৰরং দস্সামী’’তি। ‘‘অলং, অয্যো [দেৰ (স্যা॰)], অধিকারং মে দেৰো সরতূ’’তি। পজ্জোতরাজৰত্থু নিট্ঠিতং। ২০৮. সিৰেয্যকদুস্সযুগকথা ৩৩৫. তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো পজ্জোতস্স সিৰেয্যকং দুস্সযুগং উপ্পন্নং হোতি – বহূনং [বহুন্নং (সী॰ স্যা॰)] দুস্সানং বহূনং দুস্সযুগানং বহূনং দুস্সযুগসতানং বহূনং দুস্সযুগসহস্সানং বহূনং দুস্সযুগসতসহস্সানং অগ্গঞ্চ সেট্ঠঞ্চ মোক্খঞ্চ উত্তমঞ্চ পৰরঞ্চ। অথ খো রাজা পজ্জোতো তং সিৰেয্যকং দুস্সযুগং জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স পাহেসি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ইদং খো মে সিৰেয্যকং দুস্সযুগং রঞ্ঞা পজ্জোতেন পহিতং – বহূনং দুস্সানং বহূনং দুস্সযুগানং বহূনং দুস্সযুগসতানং বহূনং দুস্সযুগসহস্সানং বহূনং দুস্সযুগসতসহস্সানং অগ্গঞ্চ সেট্ঠঞ্চ মোক্খঞ্চ উত্তমঞ্চ পৰরঞ্চ। নযিদং অঞ্ঞো কোচি পচ্চারহতি অঞ্ঞত্র তেন ভগৰতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন, রঞ্ঞা ৰা মাগধেন সেনিযেন বিম্বিসারেনা’’তি। সিৰেয্যকদুস্সযুগকথা নিট্ঠিতা। ২০৯. সমত্তিংসৰিরেচনকথা ৩৩৬. তেন খো পন সমযেন ভগৰতো কাযো দোসাভিসন্নো হোতি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘দোসাভিসন্নো খো, আনন্দ, তথাগতস্স কাযো। ইচ্ছতি তথাগতো ৰিরেচনং পাতু’’ন্তি। অথ খো আযস্মা আনন্দো যেন জীৰকো কোমারভচ্চো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘দোসাভিসন্নো খো, আৰুসো জীৰক, তথাগতস্স কাযো। ইচ্ছতি তথাগতো ৰিরেচনং পাতু’’ন্তি। ‘‘তেন হি, ভন্তে আনন্দ, ভগৰতো কাযং কতিপাহং সিনেহেথা’’তি। অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো কাযং কতিপাহং সিনেহেত্ৰা যেন জীৰকো কোমারভচ্চো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা জীৰকং কোমারভচ্চং এতদৰোচ – ‘‘সিনিদ্ধো খো, আৰুসো জীৰক, তথাগতস্স কাযো। যস্স দানি কালং মঞ্ঞসী’’তি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স এতদহোসি – ‘‘ন খো মেতং পতিরূপং যোহং ভগৰতো ওল়ারিকং ৰিরেচনং দদেয্য’’ন্তি। তীণি উপ্পলহত্থানি নানাভেসজ্জেহি পরিভাৰেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা একং উপ্পলহত্থং ভগৰতো উপনামেসি – ‘‘ইমং, ভন্তে, ভগৰা পঠমং উপ্পলহত্থং উপসিঙ্ঘতু। ইদং ভগৰন্তং দসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতী’’তি। দুতিযং উপ্পলহত্থং ভগৰতো উপনামেসি – ‘‘ইমং, ভন্তে, ভগৰা দুতিযং উপ্পলহত্থং উপসিঙ্ঘতু। ইদং ভগৰন্তং দসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতী’’তি। ততিযং উপ্পলহত্থং ভগৰতো উপনামেসি – ‘‘ইমং, ভন্তে , ভগৰা ততিযং উপ্পলহত্থং উপসিঙ্ঘতু। ইদং ভগৰন্তং দসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতী’’তি । এৰং ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং ভৰিস্সতীতি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং দত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স বহি দ্ৰারকোট্ঠকা নিক্খন্তস্স এতদহোসি – ‘‘মযা খো ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং দিন্নং। দোসাভিসন্নো তথাগতস্স কাযো । ন ভগৰন্তং সমত্তিংসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতি, একূনত্তিংসক্খত্তুং ভগৰন্তং ৰিরেচেস্সতি। অপি চ, ভগৰা ৰিরিত্তো নহাযিস্সতি। নহাতং ভগৰন্তং সকিং ৰিরেচেস্সতি। এৰং ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং ভৰিস্সতী’’তি। অথ খো ভগৰা জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স চেতসা চেতোপরিৰিতক্কমঞ্ঞায আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘ইধানন্দ, জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স বহি দ্ৰারকোট্ঠকা নিক্খন্তস্স এতদহোসি – ‘মযা খো ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং দিন্নং। দোসাভিসন্নো তথাগতস্স কাযো। ন ভগৰন্তং সমতিংসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতি, একূনতিংসক্খত্তুং ভগৰন্তং ৰিরেচেস্সতি। অপি চ, ভগৰা ৰিরিত্তো নহাযিস্সতি। নহাতং ভগৰন্তং সকিং ৰিরেচেস্সতি। এৰং ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং ভৰিস্সতী’তি। তেন হানন্দ, উণ্হোদকং পটিযাদেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা উণ্হোদকং পটিযাদেসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ৰিরিত্তো, ভন্তে, ভগৰা’’তি? ‘‘ৰিরিত্তোম্হি, জীৰকা’’তি। ইধ ময্হং, ভন্তে, বহি দ্ৰারকোট্ঠকা নিক্খন্তস্স এতদহোসি – ‘‘মযা খো ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং দিন্নং। দোসাভিসন্নো তথাগতস্স কাযো। ন ভগৰন্তং সমত্তিংসক্খত্তুং ৰিরেচেস্সতি, একূনত্তিংসক্খত্তুং ভগৰন্তং ৰিরেচেস্সতি। অপি চ, ভগৰা ৰিরিত্তো নহাযিস্সতি। নহাতং ভগৰন্তং সকিং ৰিরেচেস্সতি। এৰং ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং ভৰিস্সতী’’তি। নহাযতু, ভন্তে, ভগৰা, নহাযতু সুগতোতি। অথ খো ভগৰা উণ্হোদকং নহাযি। নহাতং ভগৰন্তং সকিং ৰিরেচেসি। এৰং ভগৰতো সমত্তিংসায ৰিরেচনং অহোসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘যাৰ, ভন্তে, ভগৰতো কাযো পকতত্তো হোতি, অলং [অহং তাৰ যূসপিণ্টপাতেনাতি (সী॰), অলং যূসপিণ্টকেনাতি (স্যা॰)] যূসপিণ্ডপাতেনা’’তি। সমত্তিংসৰিরেচনকথা নিট্ঠিতা। ২১০. ৰরযাচনাকথা ৩৩৭. অথ খো ভগৰতো কাযো নচিরস্সেৰ পকতত্তো অহোসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তং সিৰেয্যকং দুস্সযুগং আদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি , উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘একাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং ৰরং যাচামী’’তি। ‘‘অতিক্কন্তৰরা খো, জীৰক, তথাগতা’’তি। ‘‘যঞ্চ, ভন্তে, কপ্পতি যঞ্চ অনৰজ্জ’’ন্তি। ‘‘ৰদেহি, জীৰকা’’তি। ‘‘ভগৰা, ভন্তে, পংসুকূলিকো, ভিক্খুসঙ্ঘো চ। ইদং মে, ভন্তে, সিৰেয্যকং দুস্সযুগং রঞ্ঞা পজ্জোতেন পহিতং – বহূনং দুস্সানং বহূনং দুস্সযুগানং বহূনং দুস্সযুগসতানং বহূনং দুস্সযুগসহস্সানং বহূনং দুস্সযুগসতসহস্সানং অগ্গঞ্চ সেট্ঠঞ্চ মোক্খঞ্চ উত্তমঞ্চ পৰরঞ্চ। পটিগ্গণ্হাতু মে, ভন্তে, ভগৰা সিৰেয্যকং দুস্সযুগং; ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ গহপতিচীৰরং অনুজানাতূ’’তি। পটিগ্গহেসি ভগৰা সিৰেয্যকং দুস্সযুগং। অথ খো ভগৰা জীৰকং কোমারভচ্চং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতো সমাদপিতো সমুত্তেজিতো সম্পহংসিতো উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গহপতিচীৰরং। যো ইচ্ছতি, পংসুকূলিকো হোতু। যো ইচ্ছতি, গহপতিচীৰরং সাদিযতু। ইতরীতরেনপাহং [পহং (সী॰), চাহং (স্যা॰)], ভিক্খৰে, সন্তুট্ঠিং ৰণ্ণেমী’’তি। অস্সোসুং খো রাজগহে মনুস্সা – ‘‘ভগৰতা কির ভিক্খূনং গহপতিচীৰরং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি। তে চ মনুস্সা হট্ঠা অহেসুং উদগ্গা ‘‘ইদানি খো মযং দানানি দস্সাম পুঞ্ঞানি করিস্সাম, যতো ভগৰতা ভিক্খূনং গহপতিচীৰরং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি। একাহেনেৰ রাজগহে বহূনি চীৰরসহস্সানি উপ্পজ্জিংসু। অস্সোসুং খো জানপদা মনুস্সা – ‘‘ভগৰতা কির ভিক্খূনং গহপতিচীৰরং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি। তে চ মনুস্সা হট্ঠা অহেসুং উদগ্গা – ‘‘ইদানি খো মযং দানানি দস্সাম পুঞ্ঞানি করিস্সাম, যতো ভগৰতা ভিক্খূনং গহপতিচীৰরং অনুঞ্ঞাত’’ন্তি। জনপদেপি একাহেনেৰ বহূনি চীৰরসহস্সানি উপ্পজ্জিংসু। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স পাৰারো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পাৰারন্তি। কোসেয্যপাৰারো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কোসেয্যপাৰারন্তি। কোজৰং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কোজৰন্তি। ৰরযাচনাকথা নিট্ঠিতা। পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো। ২১১. কম্বলানুজাননাদিকথা ৩৩৮. তেন খো পন সমযেন কাসিরাজা জীৰকস্স কোমারভচ্চস্স অড্ঢকাসিকং কম্বলং পাহেসি উপড্ঢকাসিনং খমমানং। অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তং অড্ঢকাসিকং কম্বলং আদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো জীৰকো কোমারভচ্চো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অযং মে, ভন্তে, অড্ঢকাসিকো কম্বলো কাসিরঞ্ঞা পহিতো উপড্ঢকাসিনং খমমানো। পটিগ্গণ্হাতু মে, ভন্তে, ভগৰা কম্বলং, যং মমস্স দীঘরত্তং হিতায সুখাযা’’তি। পটিগ্গহেসি ভগৰা কম্বলং। অথ খো ভগৰা জীৰকং কোমারভচ্চং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি…পে॰… পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কম্বল’’ন্তি। ৩৩৯. তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স উচ্চাৰচানি চীৰরানি উপ্পন্নানি হোন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিং নু খো ভগৰতা চীৰরং অনুঞ্ঞাতং , কিং অননুঞ্ঞাত’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ছ চীৰরানি – খোমং কপ্পাসিকং কোসেয্যং কম্বলং সাণং ভঙ্গন্তি। ৩৪০. তেন খো পন সমযেন যে তে ভিক্খূ গহপতিচীৰরং সাদিযন্তি তে কুক্কুচ্চাযন্তা পংসুকূলং ন সাদিযন্তি – একংযেৰ ভগৰতা চীৰরং অনুঞ্ঞাতং, ন দ্ৰেতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, গহপতিচীৰরং সাদিযন্তেন পংসুকূলম্পি সাদিযিতুং; তদুভযেনপাহং, ভিক্খৰে, সন্তুট্ঠিং ৰণ্ণেমীতি। কম্বলানুজাননাদিকথা নিট্ঠিতা। ২১২. পংসুকূলপরিযেসনকথা ৩৪১. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। একচ্চে ভিক্খূ সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায, একচ্চে ভিক্খূ নাগমেসুং। যে তে ভিক্খূ সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায তে পংসুকূলানি লভিংসু। যে তে ভিক্খূ নাগমেসুং তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকম্পি, আৰুসো, ভাগং দেথা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ন মযং, আৰুসো, তুম্হাকং ভাগং দস্সাম। কিস্স তুম্হে নাগমিত্থা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, নাগমেন্তানং নাকামা ভাগং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। একচ্চে ভিক্খূ সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায, একচ্চে ভিক্খূ আগমেসুং। যে তে ভিক্খূ সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায তে পংসুকূলানি লভিংসু। যে তে ভিক্খূ আগমেসুং তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকম্পি, আৰুসো, ভাগং দেথা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ন মযং, আৰুসো, তুম্হাকং ভাগং দস্সাম। কিস্স তুম্হে ন ওক্কমিত্থা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, আগমেন্তানং অকামা ভাগং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। একচ্চে ভিক্খূ পঠমং সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায, একচ্চে ভিক্খূ পচ্ছা ওক্কমিংসু। যে তে ভিক্খূ পঠমং সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায তে পংসুকূলানি লভিংসু। যে তে ভিক্খূ পচ্ছা ওক্কমিংসু তে ন লভিংসু। তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকম্পি, আৰুসো , ভাগং দেথা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ন মযং, আৰুসো, তুম্হাকং ভাগং দস্সাম। কিস্স তুম্হে পচ্ছা ওক্কমিত্থা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পচ্ছা ওক্কন্তানং নাকামা ভাগং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। তে সদিসা সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায। একচ্চে ভিক্খূ পংসুকূলানি লভিংসু, একচ্চে ভিক্খূ ন লভিংসু । যে তে ভিক্খূ ন লভিংসু, তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকম্পি, আৰুসো, ভাগং দেথা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ন মযং, আৰুসো, তুম্হাকং ভাগং দস্সাম। কিস্স তুম্হে ন লভিত্থা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সদিসানং ওক্কন্তানং অকামা ভাগং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। তে কতিকং কত্ৰা সুসানং ওক্কমিংসু পংসুকূলায। একচ্চে ভিক্খূ পংসুকূলানি লভিংসু, একচ্চে ভিক্খূ ন লভিংসু। যে তে ভিক্খূ ন লভিংসু তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকম্পি, আৰুসো, ভাগং দেথা’’তি। তে এৰমাহংসু – ‘‘ন মযং, আৰুসো, তুম্হাকং ভাগং দস্সাম। কিস্স তুম্হে ন লভিত্থা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কতিকং কত্ৰা ওক্কন্তানং অকামা ভাগং দাতুন্তি। পংসুকূলপরিযেসনকথা নিট্ঠিতা। ২১৩. চীৰরপটিগ্গাহকসম্মুতিকথা ৩৪২. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা চীৰরং আদায আরামং আগচ্ছন্তি। তে পটিগ্গাহকং অলভমানা পটিহরন্তি। চীৰরং পরিত্তং উপ্পজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং চীৰরপটিগ্গাহকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, গহিতাগহিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো; যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরপটিগ্গাহকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরপটিগ্গাহকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো চীৰরপটিগ্গাহকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু চীৰরপটিগ্গাহকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। তেন খো পন সমযেন চীৰরপটিগ্গাহকা ভিক্খূ চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা তত্থেৰ উজ্ঝিত্ৰা পক্কমন্তি। চীৰরং নস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে , পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং চীৰরনিদহকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, নিহিতানিহিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো; যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরনিদহকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরনিদহকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো চীৰরনিদহকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু চীৰরনিদহকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। চীৰরপটিগ্গাহকসম্মুতিকথা নিট্ঠিতা। ২১৪. ভণ্ডাগারসম্মুতিআদিকথা ৩৪৩. তেন খো পন সমযেন চীৰরনিদহকো ভিক্খু মণ্ডপেপি রুক্খমূলেপি নিব্বকোসেপি চীৰরং নিদহতি, উন্দূরেহিপি উপচিকাহিপি খজ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভণ্ডাগারং সম্মন্নিতুং, যং সঙ্ঘো আকঙ্খতি ৰিহারং ৰা অড্ঢযোগং ৰা পাসাদং ৰা হম্মিযং ৰা গুহং ৰা। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ৰিহারং ভণ্ডাগারং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ৰিহারং ভণ্ডাগারং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ৰিহারস্স ভণ্ডাগারস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ৰিহারো ভণ্ডাগারং। খমতি সঙ্ঘস্স , তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স ভণ্ডাগারে চীৰরং অগুত্তং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং ভণ্ডাগারিকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, গুত্তাগুত্তঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো; যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভণ্ডাগারিকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভণ্ডাগারিকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো ভণ্ডাগারিকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু ভণ্ডাগারিকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভণ্ডাগারিকং ৰুট্ঠাপেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, ভণ্ডাগারিকো ৰুট্ঠাপেতব্বো। যো ৰুট্ঠাপেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স ভণ্ডাগারে চীৰরং উস্সন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে , সম্মুখীভূতেন সঙ্ঘেন ভাজেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘো চীৰরং ভাজেন্তো কোলাহলং অকাসি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং চীৰরভাজকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, ভাজিতাভাজিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো; যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরভাজকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরভাজকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো চীৰরভাজকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু চীৰরভাজকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। অথ খো চীৰরভাজকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো চীৰরং ভাজেতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঠমং উচ্চিনিত্ৰা তুলযিত্ৰা ৰণ্ণাৰণ্ণং কত্ৰা ভিক্খূ গণেত্ৰা ৰগ্গং বন্ধিত্ৰা চীৰরপটিৰীসং ঠপেতুন্তি। অথ খো চীৰরভাজকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো সামণেরানং চীৰরপটিৰীসো দাতব্বো’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সামণেরানং উপড্ঢপটিৰীসং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু সকেন ভাগেন উত্তরিতুকামো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উত্তরন্তস্স সকং ভাগং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অতিরেকভাগেন উত্তরিতুকামো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অনুক্খেপে দিন্নে অতিরেকভাগং দাতুন্তি। অথ খো চীৰরভাজকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো চীৰরপটিৰীসো দাতব্বো, আগতপটিপাটিযা [আগতাগতপটিপাটিযা (ক॰)] নু খো উদাহু যথাৰুড্ঢ’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিকলকে তোসেত্ৰা কুসপাতং কাতুন্তি। ভণ্ডাগারসম্মুতিআদিকথা নিট্ঠিতা। ২১৫. চীৰররজনকথা ৩৪৪. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ছকণেনপি পণ্ডুমত্তিকাযপি চীৰরং রজন্তি। চীৰরং দুব্বণ্ণং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি , ভিক্খৰে, ছ রজনানি – মূলরজনং, খন্ধরজনং, তচরজনং, পত্তরজনং, পুপ্ফরজনং, ফলরজনন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ সীতুদকায [সীতুন্দিকায (সী॰), সীতূদকায (স্যা॰)] চীৰরং রজন্তি। চীৰরং দুগ্গন্ধং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, রজনং পচিতুং চুল্লং রজনকুম্ভিন্তি। রজনং উত্তরিযতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উত্তরাল়ুম্পং [উত্তরাল়ুপং (যোজনা), উত্তরাল়ুপং (স্যা॰)] বন্ধিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ন জানন্তি রজনং পক্কং ৰা অপক্কং ৰা। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদকে ৰা নখপিট্ঠিকায ৰা থেৰকং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ রজনং ওরোপেন্তা কুম্ভিং আৰিঞ্ছন্তি [আৰিঞ্জন্তি (সী॰), আৰট্টন্তি (স্যা॰)]। কুম্ভী ভিজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, রজনুল়ুঙ্কং [রজনাল়ুঙ্কং (যোজনা)] দণ্ডকথালকন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং রজনভাজনং ন সংৰিজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, রজনকোলম্বং রজনঘটন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পাতিযাপি পত্তেপি চীৰরং ওমদ্দন্তি। চীৰরং পরিভিজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, রজনদোণিকন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ছমায চীৰরং পত্থরন্তি। চীৰরং পংসুকিতং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিণসন্থারকন্তি। তিণসন্থারকো উপচিকাহি খজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, চীৰরৰংসং চীৰররজ্জুন্তি। মজ্ঝেন লগ্গেন্তি। রজনং উভতো গলতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কণ্ণে বন্ধিতুন্তি। কণ্ণো জীরতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কণ্ণসুত্তকন্তি। রজনং একতো গলতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজেতুং, ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন চীৰরং পত্থিন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদকে ওসারেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন চীৰরং ফরুসং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি , ভিক্খৰে, পাণিনা আকোটেতুন্তি । তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অচ্ছিন্নকানি চীৰরানি ধারেন্তি দন্তকাসাৰানি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি নাম [সেয্যথাপি (?)] গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, অচ্ছিন্নকানি চীৰরানি ধারেতব্বানি। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। চীৰররজনকথা নিট্ঠিতা। ২১৬. ছিন্নকচীৰরানুজাননা ৩৪৫. অথ খো ভগৰা রাজগহে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন দক্খিণাগিরি তেন চারিকং পক্কামি। অদ্দসা খো ভগৰা মগধখেত্তং অচ্ছিবদ্ধং [অচ্চিবদ্ধং (সী॰ স্যা॰), অচ্ছিবন্ধং (ক॰)] পাল়িবদ্ধং মরিযাদবদ্ধং সিঙ্ঘাটকবদ্ধং, দিস্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘পস্সসি নো ত্ৰং, আনন্দ, মগধখেত্তং অচ্ছিবদ্ধং পাল়িবদ্ধং মরিযাদবদ্ধং সিঙ্ঘাটকবদ্ধ’’ন্তি? ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি। ‘‘উস্সহসি ত্ৰং, আনন্দ, ভিক্খূনং এৰরূপানি চীৰরানি সংৰিদহিতু’’ন্তি? ‘‘উস্সহামি, ভগৰা’’তি। অথ খো ভগৰা দক্খিণাগিরিস্মিং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা পুনদেৰ রাজগহং পচ্চাগঞ্ছি। অথ খো আযস্মা আনন্দো সম্বহুলানং ভিক্খূনং চীৰরানি সংৰিদহিত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘পস্সতু মে [পস্সথ তুম্হে (ক॰)], ভন্তে, ভগৰা চীৰরানি সংৰিদহিতানী’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘পণ্ডিতো, ভিক্খৰে, আনন্দো; মহাপঞ্ঞো, ভিক্খৰে, আনন্দো; যত্র হি নাম মযা সংখিত্তেন ভাসিতস্স ৰিত্থারেন অত্থং আজানিস্সতি, কুসিম্পি নাম করিস্সতি, অড্ঢকুসিম্পি নাম করিস্সতি, মণ্ডলম্পি নাম করিস্সতি , অড্ঢমণ্ডলম্পি নাম করিস্সতি, ৰিৰট্টম্পি নাম করিস্সতি, অনুৰিৰট্টম্পি নাম করিস্সতি, গীৰেয্যকম্পি নাম করিস্সতি, জঙ্ঘেয্যকম্পি নাম করিস্সতি, বাহন্তম্পি নাম করিস্সতি, ছিন্নকং ভৰিস্সতি, সত্থলূখং সমণসারুপ্পং পচ্চত্থিকানঞ্চ অনভিচ্ছিতং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ছিন্নকং সঙ্ঘাটিং ছিন্নকং উত্তরাসঙ্গং ছিন্নকং অন্তরৰাসক’’ন্তি। ছিন্নকচীৰরানুজাননা নিট্ঠিতা। ২১৭. তিচীৰরানুজাননা ৩৪৬. অথ খো ভগৰা রাজগহে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন ৰেসালী তেন চারিকং পক্কামি। অদ্দস খো ভগৰা অন্তরা চ রাজগহং অন্তরা চ ৰেসালিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্নো সম্বহুলে ভিক্খূ চীৰরেহি উব্ভণ্ডিতে [উব্ভণ্ডীকতে (স্যা॰)] সীসেপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা খন্ধেপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা কটিযাপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা আগচ্ছন্তে, দিস্ৰান ভগৰতো এতদহোসি – ‘‘অতিলহুং খো ইমে মোঘপুরিসা চীৰরে বাহুল্লায আৰত্তা । যংনূনাহং ভিক্খূনং চীৰরে সীমং বন্ধেয্যং, মরিযাদং ঠপেয্য’’ন্তি। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন ৰেসালী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি গোতমকে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন ভগৰা সীতাসু হেমন্তিকাসু রত্তীসু অন্তরট্ঠকাসু হিমপাতসমযে রত্তিং অজ্ঝোকাসে একচীৰরো নিসীদি। ন ভগৰন্তং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে পঠমে যামে সীতং ভগৰন্তং অহোসি। দুতিযং ভগৰা চীৰরং পারুপি। ন ভগৰন্তং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে মজ্ঝিমে যামে সীতং ভগৰন্তং অহোসি। ততিযং ভগৰা চীৰরং পারুপি। ন ভগৰন্তং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে পচ্ছিমে যামে উদ্ধস্তে অরুণে নন্দিমুখিযা রত্তিযা সীতং ভগৰন্তং অহোসি। চতুত্থং ভগৰা চীৰরং পারুপি। ন ভগৰন্তং সীতং অহোসি। অথ খো ভগৰতো এতদহোসি – ‘‘যেপি খো তে কুলপুত্তা ইমস্মিং ধম্মৰিনযে সীতালুকা সীতভীরুকা তেপি সক্কোন্তি তিচীৰরেন যাপেতুং। যংনূনাহং ভিক্খূনং চীৰরে সীমং বন্ধেয্যং, মরিযাদং ঠপেয্যং, তিচীৰরং অনুজানেয্য’’ন্তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ইধাহং, ভিক্খৰে, অন্তরা চ রাজগহং অন্তরা চ ৰেসালিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্নো অদ্দসং সম্বহুলে ভিক্খূ চীৰরেহি উব্ভণ্ডিতে সীসেপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা খন্ধেপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা কটিযাপি চীৰরভিসিং করিত্ৰা আগচ্ছন্তে, দিস্ৰান মে এতদহোসি – ‘অতিলহুং খো ইমে মোঘপুরিসা চীৰরে বাহুল্লায আৰত্তা। যংনূনাহং ভিক্খূনং চীৰরে সীমং বন্ধেয্যং, মরিযাদং ঠপেয্য’ন্তি। ইধাহং, ভিক্খৰে, সীতাসু হেমন্তিকাসু রত্তীসু অন্তরট্ঠকাসু হিমপাতসমযে রত্তিং অজ্ঝোকাসে একচীৰরো নিসীদিং। ন মং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে পঠমে যামে সীতং মং অহোসি। দুতিযাহং চীৰরং পারুপিং। ন মং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে মজ্ঝিমে যামে সীতং মং অহোসি। ততিযাহং চীৰরং পারুপিং। ন মং সীতং অহোসি। নিক্খন্তে পচ্ছিমে যামে উদ্ধস্তে অরুণে নন্দিমুখিযা রত্তিযা সীতং মং অহোসি। চতুত্থাহং চীৰরং পারুপিং। ন মং সীতং অহোসি। তস্স ময্হং, ভিক্খৰে, এতদহোসি – ‘‘যেপি খো তে কুলপুত্তা ইমস্মিং ধম্মৰিনযে সীতালুকা সীতভীরুকা তেপি সক্কোন্তি তিচীৰরেন যাপেতুং। যংনূনাহং ভিক্খূনং চীৰরে সীমং বন্ধেয্যং, মরিযাদং ঠপেয্যং , তিচীৰরং অনুজানেয্য’ন্তি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিচীৰরং – দিগুণং সঙ্ঘাটিং, একচ্চিযং উত্তরাসঙ্গং, একচ্চিযং অন্তরৰাসক’’ন্তি। তিচীৰরানুজাননা নিট্ঠিতা। ২১৮. অতিরেকচীৰরকথা ৩৪৭. [পারা॰ ৪৬১] তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভগৰতা তিচীৰরং অনুঞ্ঞাতন্তি অঞ্ঞেনেৰ তিচীৰরেন গামং পৰিসন্তি, অঞ্ঞেন তিচীৰরেন আরামে অচ্ছন্তি, অঞ্ঞেন তিচীৰরেন নহানং ওতরন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অতিরেকচীৰরং ধারেস্সন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অতিরেকচীৰরং ধারেতব্বং। যো ধারেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি। [পারা॰ ৪৬১] তেন খো পন সমযেন আযস্মতো আনন্দস্স অতিরেকচীৰরং উপ্পন্নং হোতি। আযস্মা চ আনন্দো তং চীৰরং আযস্মতো সারিপুত্তস্স দাতুকামো হোতি। আযস্মা চ সারিপুত্তো সাকেতে ৰিহরতি। অথ খো আযস্মতো আনন্দস্স এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং ‘ন অতিরেকচীৰরং ধারেতব্ব’ন্তি। ইদঞ্চ মে অতিরেকচীৰরং উপ্পন্নং । অহঞ্চিমং চীৰরং আযস্মতো সারিপুত্তস্স দাতুকামো। আযস্মা চ সারিপুত্তো সাকেতে ৰিহরতি। কথং নু খো মযা পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘কীৰচিরং পনানন্দ, সারিপুত্তো আগচ্ছিস্সতী’’তি? ‘‘নৰমং ৰা, ভগৰা, দিৰসং, দসমং ৰা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দসাহপরমং অতিরেকচীৰরং ধারেতু’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং অতিরেকচীৰরং উপ্পন্নং হোতি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো অম্হেহি অতিরেকচীৰরে পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অতিরেকচীৰরং ৰিকপ্পেতুন্তি। ৩৪৮. অথ খো ভগৰা ৰেসালিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন বারাণসী তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন বারাণসী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা বারাণসিযং ৰিহরতি ইসিপতনে মিগদাযে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো অন্তরৰাসকো ছিদ্দো হোতি। অথ খো তস্স ভিক্খুনো এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা তিচীৰরং অনুঞ্ঞাতং – দিগুণা সঙ্ঘাটি, একচ্চিযো উত্তরাসঙ্গো , একচ্চিযো অন্তরৰাসকো। অযঞ্চ মে অন্তরৰাসকো ছিদ্দো। যংনূনাহং অগ্গল়ং অচ্ছুপেয্যং, সমন্ততো দুপট্টং ভৰিস্সতি, মজ্ঝে একচ্চিয’’ন্তি। অথ খো সো ভিক্খু অগ্গল়ং অচ্ছুপেসি। অদ্দসা খো ভগৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো তং ভিক্খুং অগ্গল়ং অচ্ছুপেন্তং [অচ্ছুপন্তং (ক॰)], দিস্ৰান যেন সো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘কিং ত্ৰং, ভিক্খু, করোসী’’তি? ‘‘অগ্গল়ং, ভগৰা, অচ্ছুপেমী’’তি। ‘‘সাধু সাধু, ভিক্খু; সাধু খো ত্ৰং, ভিক্খু, অগ্গল়ং অচ্ছুপেসী’’তি । অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অহতানং দুস্সানং অহতকপ্পানং দিগুণং সঙ্ঘাটিং, একচ্চিযং উত্তরাসঙ্গং, একচ্চিযং অন্তরৰাসকং; উতুদ্ধটানং দুস্সানং চতুগ্গুণং সঙ্ঘাটিং, দিগুণং উত্তরাসঙ্গং, দিগুণংঅন্তরৰাসকং; পংসুকূলে যাৰদত্থং; পাপণিকে উস্সাহো করণীযো। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অগ্গল়ং তুন্নং ওৰট্টিকং কণ্ডুসকং দল়্হীকম্ম’’ন্তি। অতিরেকচীৰরকথা নিট্ঠিতা। ২১৯. ৰিসাখাৰত্থু ৩৪৯. অথ খো ভগৰা বারাণসিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন সাৰত্থি তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন সাৰত্থি তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো ৰিসাখং মিগারমাতরং ভগৰা ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা, ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা, ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। তেন খো পন সমযেন তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন চাতুদ্দীপিকো মহামেঘো পাৰস্সি। অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘যথা, ভিক্খৰে, জেতৰনে ৰস্সতি এৰং চতূসু দীপেসু ৰস্সতি। ওৰস্সাপেথ, ভিক্খৰে, কাযং। অযং পচ্ছিমকো চাতুদ্দীপিকো মহামেঘো’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা নিক্খিত্তচীৰরা কাযং ওৰস্সাপেন্তি। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা দাসিং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, জে। আরামং গন্ত্ৰা কালং আরোচেহি – কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। ‘‘এৰং, অয্যে’’তি খো সা দাসী ৰিসাখায মিগারমাতুযা পটিস্সুণিত্ৰা আরামং গন্ত্ৰা অদ্দস ভিক্খূ নিক্খিত্তচীৰরে কাযং ওৰস্সাপেন্তে, দিস্ৰান ‘নত্থি আরামে ভিক্খূ, আজীৰকা কাযং ওৰস্সাপেন্তী’তি যেন ৰিসাখা মিগারমাতা তেনুপসঙ্কমি ; উপসঙ্কমিত্ৰা ৰিসাখং মিগারমাতরং এতদৰোচ – ‘‘নত্থয্যে, আরামে ভিক্খূ, আজীৰকা কাযং ওৰস্সাপেন্তী’’তি। অথ খো ৰিসাখায মিগারমাতুযা পণ্ডিতায ৰিযত্তায মেধাৰিনিযা এতদহোসি – ‘‘নিস্সংসযং খো অয্যা নিক্খিত্তচীৰরা কাযং ওৰস্সাপেন্তি। সাযং বালা মঞ্ঞিত্থ – নত্থি আরামে ভিক্খূ, আজীৰকা কাযং ওৰস্সাপেন্তী’’তি, পুন দাসিং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, জে। আরামং গন্ত্ৰা কালং আরোচেহি – কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো তে ভিক্খূ গত্তানি সীতিং করিত্ৰা [সীতীকরিত্ৰা (স্যা॰)] কল্লকাযা চীৰরানি গহেত্ৰা যথাৰিহারং পৰিসিংসু। অথ খো সা দাসী আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূ অপস্সন্তী ‘নত্থি আরামে ভিক্খূ, সুঞ্ঞো আরামো’তি যেন ৰিসাখা মিগারমাতা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ৰিসাখং মিগারমাতরং এতদৰোচ – ‘‘নত্থয্যে, আরামে ভিক্খূ, সুঞ্ঞো আরামো’’তি। অথ খো ৰিসাখায মিগারমাতুযা পণ্ডিতায ৰিযত্তায মেধাৰিনিযা এতদহোসি – ‘‘নিস্সংসযং খো অয্যা গত্তানি সীতিং করিত্ৰা কল্লকাযা চীৰরানি গহেত্ৰা যথাৰিহারং পৰিট্ঠা। সাযং বালা মঞ্ঞিত্থ – নত্থি আরামে ভিক্খূ, সুঞ্ঞো আরামো’’তি, পুন দাসিং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, জে। আরামং গন্ত্ৰা কালং আরোচেহি – কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। ৩৫০. অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘সন্দহথ [সন্নহথ (সী॰ স্যা॰)], ভিক্খৰে, পত্তচীৰরং; কালো ভত্তস্সা’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায – সেয্যথাপি নাম বলৰা পুরিসো সম্মিঞ্জিতং ৰা বাহং পসারেয্য, পসারিতং ৰা বাহং সমিঞ্জেয্য, এৰমেৰ – জেতৰনে অন্তরহিতো ৰিসাখায মিগারমাতুযা কোট্ঠকে পাতুরহোসি। নিসীদি ভগৰা পঞ্ঞত্তে আসনে সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা – ‘‘অচ্ছরিযং ৰত ভো! অব্ভুতং ৰত ভো! তথাগতস্স মহিদ্ধিকতা মহানুভাৰতা, যত্র হি নাম জণ্ণুকমত্তেসুপি ওঘেসু পৰত্তমানেসু, কটিমত্তেসুপি ওঘেসু পৰত্তমানেসু, ন হি নাম একভিক্খুস্সপি [পৰত্তমানেসু ন একভিক্খুস্সপি (?)] পাদা ৰা চীৰরানি ৰা অল্লানি ভৰিস্সন্তী’’তি – হট্ঠা উদগ্গা বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্না খো ৰিসাখা মিগারমাতা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অট্ঠাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং ৰরানি যাচামী’’তি। ‘‘অতিক্কন্তৰরা খো, ৰিসাখে, তথাগতা’’তি। ‘‘যানি চ, ভন্তে, কপ্পিযানি যানি চ অনৰজ্জানী’’তি। ‘‘ৰদেহি, ৰিসাখে’’তি। ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং ৰস্সিকসাটিকং দাতুং, আগন্তুকভত্তং দাতুং, গমিকভত্তং দাতুং, গিলানভত্তং দাতুং, গিলানুপট্ঠাকভত্তং দাতুং, গিলানভেসজ্জং দাতুং, ধুৰযাগুং দাতুং, ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স উদকসাটিকং দাতু’’ন্তি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, ৰিসাখে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা তথাগতং অট্ঠ ৰরানি যাচসী’’তি? ‘‘ইধাহং, ভন্তে, দাসিং আণাপেসিং – ‘গচ্ছ, জে। আরামং গন্ত্ৰা কালং আরোচেহি – কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’’ন্তি। অথ খো সা, ভন্তে, দাসী আরামং গন্ত্ৰা অদ্দস ভিক্খূ নিক্খিত্তচীৰরে কাযং ওৰস্সাপেন্তে, দিস্ৰান ‘‘নত্থি আরামে ভিক্খূ, আজীৰকা কাযং ওৰস্সাপেন্তী’’তি যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং এতদৰোচ – ‘‘নত্থয্যে, আরামে ভিক্খূ, আজীৰকা কাযং ওৰস্সাপেন্তী’’তি। অসুচি, ভন্তে, নগ্গিযং জেগুচ্ছং পটিকূলং। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং ৰস্সিকসাটিকং দাতুং। ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, আগন্তুকো ভিক্খু ন ৰীথিকুসলো ন গোচরকুসলো কিলন্তো পিণ্ডায চরতি। সো মে আগন্তুকভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা ৰীথিকুসলো গোচরকুসলো অকিলন্তো পিণ্ডায চরিস্সতি। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং আগন্তুকভত্তং দাতুং। ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, গমিকো ভিক্খু অত্তনো ভত্তং পরিযেসমানো সত্থা ৰা ৰিহাযিস্সতি, যত্থ ৰা ৰাসং গন্তুকামো ভৰিস্সতি তত্থ ৰিকালে উপগচ্ছিস্সতি, কিলন্তো অদ্ধানং গমিস্সতি। সো মে গমিকভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা সত্থা ন ৰিহাযিস্সতি, যত্থ ৰাসং গন্তুকামো ভৰিস্সতি তত্থ কালে উপগচ্ছিস্সতি, অকিলন্তো অদ্ধানং গমিস্সতি। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং গমিকভত্তং দাতুং। ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, গিলানস্স ভিক্খুনো সপ্পাযানি ভোজনানি অলভন্তস্স আবাধো ৰা অভিৰড্ঢিস্সতি, কালংকিরিযা ৰা ভৰিস্সতি। তস্স মে গিলানভত্তং ভুত্তস্স আবাধো ন অভিৰড্ঢিস্সতি, কালংকিরিযা ন ভৰিস্সতি। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং গিলানভত্তং দাতুং । ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, গিলানুপট্ঠাকো ভিক্খু অত্তনো ভত্তং পরিযেসমানো গিলানস্স উস্সূরে ভত্তং নীহরিস্সতি, ভত্তচ্ছেদং করিস্সতি। সো মে গিলানুপট্ঠাকভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা গিলানস্স কালেন ভত্তং নীহরিস্সতি, ভত্তচ্ছেদং ন করিস্সতি। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং গিলানুপট্ঠাকভত্তং দাতুং। ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, গিলানস্স ভিক্খুনো সপ্পাযানি ভেসজ্জানি অলভন্তস্স আবাধো ৰা অভিৰড্ঢিস্সতি, কালংকিরিযা ৰা ভৰিস্সতি। তস্স মে গিলানভেসজ্জং পরিভুত্তস্স আবাধো ন অভিৰড্ঢিস্সতি, কালংকিরিযা ন ভৰিস্সতি। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং গিলানভেসজ্জং দাতুং। ‘‘পুন চপরং, ভন্তে, ভগৰতা অন্ধকৰিন্দে দসানিসংসে সম্পস্সমানেন যাগু অনুঞ্ঞাতা। ত্যাহং, ভন্তে, আনিসংসে সম্পস্সমানা ইচ্ছামি সঙ্ঘস্স যাৰজীৰং ধুৰযাগুং দাতুং। ‘‘ইধ, ভন্তে, ভিক্খুনিযো অচিরৰতিযা নদিযা ৰেসিযাহি সদ্ধিং নগ্গা একতিত্থে নহাযন্তি। তা, ভন্তে, ৰেসিযা ভিক্খুনিযো উপ্পণ্ডেসুং – ‘কিং নু খো নাম তুম্হাকং, অয্যে, দহরানং [দহরানং দহরানং (সী॰)] ব্রহ্মচরিযং চিণ্ণেন, ননু নাম কামা পরিভুঞ্জিতব্বা; যদা জিণ্ণা ভৰিস্সথ তদা ব্রহ্মচরিযং চরিস্সথ। এৰং তুম্হাকং উভো অত্থা পরিগ্গহিতা ভৰিস্সন্তী’তি। তা, ভন্তে, ভিক্খুনিযো ৰেসিযাহি উপ্পণ্ডিযমানা মঙ্কূ অহেসুং। অসুচি, ভন্তে, মাতুগামস্স নগ্গিযং জেগুচ্ছং পটিকূলং। ইমাহং, ভন্তে, অত্থৰসং সম্পস্সমানা ইচ্ছামি ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স যাৰজীৰং উদকসাটিকং দাতু’’ন্তি। ৩৫১. ‘‘কিং পন ত্ৰং, ৰিসাখে, আনিসংসং সম্পস্সমানা তথাগতং অট্ঠ ৰরানি যাচসী’’তি? ‘‘ইধ, ভন্তে, দিসাসু ৰস্সংৰুট্ঠা ভিক্খূ সাৰত্থিং আগচ্ছিস্সন্তি ভগৰন্তং দস্সনায। তে ভগৰন্তং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছিস্সন্তি – ‘ইত্থন্নামো, ভন্তে, ভিক্খু কালঙ্কতো, তস্স কা গতি কো অভিসম্পরাযো’তি? তং ভগৰা ব্যাকরিস্সতি সোতাপত্তিফলে ৰা সকদাগামিফলে ৰা অনাগামিফলে ৰা অরহত্তে ৰা। ত্যাহং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছিস্সামি – ‘আগতপুব্বা নু খো, ভন্তে, তেন অয্যেন সাৰত্থী’তি? সচে মে ৰক্খন্তি – ‘আগতপুব্বা তেন ভিক্খুনা সাৰত্থী’তি নিট্ঠমেত্থ গচ্ছিস্সামি – নিস্সংসযং মে পরিভুত্তং তেন অয্যেন ৰস্সিকসাটিকা ৰা আগন্তুকভত্তং ৰা গমিকভত্তং ৰা গিলানভত্তং ৰা গিলানুপট্ঠাকভত্তং ৰা গিলানভেসজ্জং ৰা ধুৰযাগু ৰাতি। তস্সা মে তদনুস্সরন্তিযা পামুজ্জং জাযিস্সতি, পমুদিতায পীতি জাযিস্সতি, পীতিমনায কাযো পস্সম্ভিস্সতি, পস্সদ্ধকাযা সুখং ৰেদিযিস্সামি, সুখিনিযা চিত্তং সমাধিযিস্সতি। সা মে ভৰিস্সতি ইন্দ্রিযভাৰনা বলভাৰনা বোজ্ঝঙ্গভাৰনা। ইমাহং, ভন্তে, আনিসংসং সম্পস্সমানা তথাগতং অট্ঠ ৰরানি যাচামী’’তি। ‘‘সাধু সাধু, ৰিসাখে; সাধু খো ত্ৰং, ৰিসাখে, ইমং আনিসংসং সম্পস্সমানা তথাগতং অট্ঠ ৰরানি যাচসি। অনুজানামি তে, ৰিসাখে, অট্ঠ ৰরানী’’তি। অথ খো ভগৰা ৰিসাখং মিগারমাতরং ইমাহি গাথাহি অনুমোদি – ‘‘যা অন্নপানং দদতিপ্পমোদিতা। সীলূপপন্না সুগতস্স সাৰিকা। দদাতি দানং অভিভুয্য মচ্ছরং। সোৰগ্গিকং সোকনুদং সুখাৰহং॥ ‘‘দিব্বং সা লভতে আযুং [দিব্বং বলং সা লভতে চ আযুং (সী॰ স্যা॰)]। আগম্ম মগ্গং ৰিরজং অনঙ্গণং। সা পুঞ্ঞকামা সুখিনী অনামযা। সগ্গম্হি কাযম্হি চিরং পমোদতী’’তি॥ ৩৫২. অথ খো ভগৰা ৰিসাখং মিগারমাতরং ইমাহি গাথাহি অনুমোদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সিকসাটিকং, আগন্তুকভত্তং, গমিকভত্তং, গিলানভত্তং, গিলানুপট্ঠাকভত্তং, গিলানভেসজ্জং, ধুৰযাগুং, ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স উদকসাটিক’’ন্তি। ৰিসাখাৰত্থু নিট্ঠিতং। ৰিসাখাভাণৰারো নিট্ঠিতো। ২২০. নিসীদনাদিঅনুজাননা ৩৫৩. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পণীতানি ভোজনানি ভুঞ্জিত্ৰা মুট্ঠস্সতী অসম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি। তেসং মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানং সুপিনন্তেন অসুচি মুচ্চতি, সেনাসনং অসুচিনা মক্খিযতি। অথ খো ভগৰা আযস্মতা আনন্দেন পচ্ছাসমণেন সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো অদ্দস সেনাসনং অসুচিনা মক্খিতং, দিস্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কিং এতং, আনন্দ, সেনাসনং মক্খিত’’ন্তি? ‘‘এতরহি, ভন্তে, ভিক্খূ পণীতানি ভোজনানিভুঞ্জিত্ৰা মুট্ঠস্সতী অসম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি। তেসং মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানং সুপিনন্তেন অসুচি মুচ্চতি; তযিদং, ভগৰা, সেনাসনং অসুচিনা মক্খিত’’ন্তি। ‘‘এৰমেতং, আনন্দ, এৰমেতং, আনন্দ। মুচ্চতি হি, আনন্দ, মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানং সুপিনন্তেন অসুচি। যে তে, আনন্দ, ভিক্খূ উপট্ঠিতস্সতী সম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি, তেসং অসুচি ন মুচ্চতি। যেপি তে, আনন্দ, পুথুজ্জনা কামেসু ৰীতরাগা, তেসম্পি অসুচি ন মুচ্চতি। অট্ঠানমেতং, আনন্দ, অনৰকাসো যং অরহতো অসুচি মুচ্চেয্যা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ইধাহং, ভিক্খৰে, আনন্দেন পচ্ছাসমণেন সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো অদ্দসং সেনাসনং অসুচিনা মক্খিতং, দিস্ৰান আনন্দং আমন্তেসিং ‘কিং এতং, আনন্দ, সেনাসনং মক্খিত’ন্তি? ‘এতরহি, ভন্তে, ভিক্খূ পণীতানি ভোজনানি ভুঞ্জিত্ৰা মুট্ঠস্সতী অসম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি। তেসং মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানং সুপিনন্তেন অসুচি মুচ্চতি; তযিদং, ভগৰা, সেনাসনং অসুচিনা মক্খিত’ন্তি। ‘এৰমেতং, আনন্দ, এৰমেতং, আনন্দ, মুচ্চতি হি, আনন্দ, মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানং সুপিনন্তেন অসুচি। যে তে, আনন্দ, ভিক্খূ উপট্ঠিতস্সতী সম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি, তেসং অসুচি ন মুচ্চতি। যেপি তে, আনন্দ, পুথুজ্জনা কামেসু ৰীতরাগা তেসম্পি অসুচি ন মুচ্চতি। অট্ঠানমেতং, আনন্দ, অনৰকাসো যং অরহতো অসুচি মুচ্চেয্যা’’’তি। ‘‘পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, আদীনৰা মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো – দুক্খং সুপতি, দুক্খং পটিবুজ্ঝতি, পাপকং সুপিনং পস্সতি, দেৰতা ন রক্খন্তি, অসুচি মুচ্চতি। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ আদীনৰা মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো। ‘‘পঞ্চিমে , ভিক্খৰে, আনিসংসা উপট্ঠিতস্সতিস্স সম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো – সুখং সুপতি, সুখং পটিবুজ্ঝতি, ন পাপকং সুপিনং পস্সতি, দেৰতা রক্খন্তি, অসুচি ন মুচ্চতি। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ আনিসংসা উপট্ঠিতস্সতিস্স সম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কাযগুত্তিযা চীৰরগুত্তিযা সেনাসনগুত্তিযা নিসীদন’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন অতিখুদ্দকং নিসীদনং ন সব্বং সেনাসনং সংগোপেতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যাৰমহন্তং পচ্চত্থরণং আকঙ্খতি তাৰমহন্তং পচ্চত্থরণং কাতুন্তি। ৩৫৪. তেন খো পন সমযেন আযস্মতো আনন্দস্স উপজ্ঝাযস্স আযস্মতো বেলট্ঠসীসস্স থুল্লকচ্ছাবাধো হোতি। তস্স লসিকায চীৰরানি কাযে লগ্গন্তি। তানি ভিক্খূ উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢন্তি। অদ্দসা খো ভগৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো তে ভিক্খূ তানি চীৰরানি উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢন্তে, দিস্ৰান যেন তে ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি, উপঙ্কমিত্ৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘কিং ইমস্স, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো আবাধো’’তি? ‘‘ইমস্স, ভন্তে, আযস্মতো থুল্লকচ্ছাবাধো। লসিকায চীৰরানি কাযে লগ্গন্তি। তানি মযং উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢামা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যস্স কণ্ডু ৰা পিল়কা ৰা অস্সাৰো ৰা থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধো কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি’’ন্তি। ৩৫৫. অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা মুখপুঞ্ছনচোল়ং [মুখপুঞ্জনচোল়ং (ক॰)] আদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্না খো ৰিসাখা মিগারমাতা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘পটিগ্গণ্হাতু মে, ভন্তে, ভগৰা মুখপুঞ্ছনচোল়ং, যং মমস্স দীঘরত্তং হিতায সুখাযা’’তি। পটিগ্গহেসি ভগৰা মুখপুঞ্ছনচোল়ং। অথ খো ভগৰা ৰিসাখং মিগারমাতরং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো ৰিসাখা মিগারমাতা ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মুখপুঞ্ছনচোল়ক’’ন্তি [মুখপুঞ্ছনচোলন্তি (স্যা॰)]। ৩৫৬. তেন খো পন সমযেন রোজো মল্লো আযস্মতো আনন্দস্স সহাযো হোতি। রোজস্স মল্লস্স খোমপিলোতিকা আযস্মতো আনন্দস্স হত্থে নিক্খিত্তা হোতি। আযস্মতো চ আনন্দস্স খোমপিলোতিকায অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ৰিস্সাসং গহেতুং – সন্দিট্ঠো চ হোতি, সম্ভত্তো চ, আলপিতো চ, জীৰতি চ, জানাতি চ, গহিতে মে অত্তমনো ভৰিস্সতীতি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেহি পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ৰিস্সাসং গহেতুন্তি। ৩৫৭. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং পরিপুণ্ণং হোতি তিচীৰরং। অত্থো চ হোতি পরিস্সাৰনেহিপি থৰিকাহিপি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পরিক্খারচোল়কন্তি। নিসীদনাদিঅনুজাননা নিট্ঠিতা। ২২১. পচ্ছিমৰিকপ্পনুপগচীৰরাদিকথা ৩৫৮. অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘যানি তানি ভগৰতা অনুঞ্ঞাতানি তিচীৰরন্তি ৰা ৰস্সিকসাটিকাতি ৰা নিসীদনন্তি ৰা পচ্চত্থরণন্তি ৰা কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদীতি ৰা মুখপুঞ্ছনচোল়ন্তি ৰা পরিক্খারচোল়ন্তি ৰা, সব্বানি তানি অধিট্ঠাতব্বানি নু খো, উদাহু, ৰিকপ্পেতব্বানী’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিচীৰরং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; ৰস্সিকসাটিকং ৰস্সানং চাতুমাসং অধিট্ঠাতুং, ততো পরং ৰিকপ্পেতুং; নিসীদনং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; পচ্চত্থরণং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিং যাৰআবাধা অধিট্ঠাতুং ততো পরং ৰিকপ্পেতুং; মুখপুঞ্ছনচোল়ং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিত্তকং পচ্ছিমং নু খো চীৰরং ৰিকপ্পেতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, আযামেন অট্ঠঙ্গুলং সুগতঙ্গুলেন চতুরঙ্গুলৰিত্থতং পচ্ছিমং চীৰরং ৰিকপ্পেতুন্তি। ৩৫৯. তেন খো পন সমযেন আযস্মতো মহাকস্সপস্স পংসুকূলকতো গরুকো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সুত্তলূখং কাতুন্তি। ৰিকণ্ণো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিকণ্ণং উদ্ধরিতুন্তি। সুত্তা ওকিরিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অনুৰাতং পরিভণ্ডং আরোপেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘাটিযা পত্তা লুজ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠপদকং কাতুন্তি। ৩৬০. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো তিচীৰরে কযিরমানে সব্বং ছিন্নকং নপ্পহোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰে ছিন্নকানি একং অচ্ছিন্নকন্তি। দ্ৰে ছিন্নকানি একং অচ্ছিন্নকং নপ্পহোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰে অচ্ছিন্নকানি একং ছিন্নকন্তি। দ্ৰে অচ্ছিন্নকানি একং ছিন্নকং নপ্পহোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অন্ৰাধিকম্পি আরোপেতুং, ন চ, ভিক্খৰে, সব্বং অচ্ছিন্নকং ধারেতব্বং। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। ৩৬১. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো বহুং চীৰরং উপ্পন্নং হোতি। সো চ তং চীৰরং মাতাপিতূনং দাতুকামো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। মাতাপিতরোতি [মাতাপিতূনং খো (সী॰)] খো, ভিক্খৰে, দদমানে[ৰদমানো (ক॰), ৰদমানে (?)] কিং ৰদেয্যাম? অনুজানামি , ভিক্খৰে, মাতাপিতূনং দাতুং। ন চ, ভিক্খৰে, সদ্ধাদেয্যং ৰিনিপাতেতব্বং। যো ৰিনিপাতেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। ৩৬২. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অন্ধৰনে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা সন্তরুত্তরেন গামং পিণ্ডায পাৰিসি। চোরা তং চীৰরং অৰহরিংসু। সো ভিক্খু দুচ্চোল়ো হোতি লূখচীৰরো। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আৰুসো, দুচ্চোল়ো লূখচীৰরোসী’’তি? ‘‘ইধাহং [সো অহং (কত্থচি)], আৰুসো, অন্ধৰনে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা সন্তরুত্তরেন গামং পিণ্ডায পাৰিসিং। চোরা তং চীৰরং অৰহরিংসু। তেনাহং দুচ্চোল়ো লূখচীৰরো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, সন্তরুত্তরেন গামো পৰিসিতব্বো। যো পৰিসেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা আনন্দো অস্সতিযা সন্তরুত্তরেন গামং পিণ্ডায পাৰিসি। ভিক্খূ আযস্মন্তং আনন্দং এতদৰোচুং – ‘‘ননু , আৰুসো আনন্দ, ভগৰতা পঞ্ঞত্তং – ‘ন সন্তরুত্তরেন গামো পৰিসিতব্বো’তি? কিস্স ত্ৰং, আৰুসো আনন্দ, সন্তরুত্তরেন গামং পৰিট্ঠো’’তি? ‘‘সচ্চং, আৰুসো, ভগৰতা পঞ্ঞত্তং – ‘ন সন্তরুত্তরেন গামো পৰিসিতব্বো’তি। অপি চাহং অস্সতিযা পৰিট্ঠো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, পচ্চযা সঙ্ঘাটিযা নিক্খেপায – গিলানো ৰা হোতি, ৰস্সিকসঙ্কেতং ৰা হোতি, নদীপারং গন্তুং ৰা হোতি, অগ্গল়গুত্তিৰিহারো ৰা হোতি, অত্থতকথিনং ৰা হোতি। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ পচ্চযা সঙ্ঘাটিযা নিক্খেপায। পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, পচ্চযা উত্তরাসঙ্গস্স নিক্খেপায…পে॰… অন্তরৰাসকস্স নিক্খেপায – গিলানো ৰা হোতি, ৰস্সিকসঙ্কেতং ৰা হোতি, নদীপারং গন্তুং ৰা হোতি, অগ্গল়গুত্তিৰিহারো ৰা হোতি, অত্থতকথিনং ৰা হোতি। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ পচ্চযা উত্তরাসঙ্গস্স অন্তরৰাসকস্স নিক্খেপায। পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, পচ্চযা ৰস্সিকসাটিকায নিক্খেপায – গিলানো ৰা হোতি, নিস্সীমং গন্তুং ৰা হোতি, নদীপারং গন্তুং ৰা হোতি, অগ্গল়গুত্তিৰিহারো ৰা হোতি, ৰস্সিকসাটিকা অকতা ৰা হোতি ৰিপ্পকতা ৰা। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ পচ্চযা ৰস্সিকসাটিকায নিক্খেপাযাতি। পচ্ছিমৰিকপ্পনুপগচীৰরাদিকথা নিট্ঠিতা। ২২২. সঙ্ঘিকচীৰরুপ্পাদকথা ৩৬৩. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু একো ৰস্সং ৰসি। তত্থ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি অদংসু। অথ খো তস্স ভিক্খুনো এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা পঞ্ঞত্তং ‘চতুৰগ্গো পচ্ছিমো সঙ্ঘো’তি। অহঞ্চম্হি এককো। ইমে চ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি অদংসু। যংনূনাহং ইমানি সঙ্ঘিকানি চীৰরানি সাৰত্থিং হরেয্য’’ন্তি। অথ খো সো ভিক্খু তানি চীৰরানি আদায সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘তুয্হেৰ, ভিক্খু, তানি চীৰরানি যাৰ কথিনস্স উব্ভারাযা’’তি। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু একো ৰস্সং ৰসতি। তত্থ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি দেন্তি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তস্সেৰ তানি চীৰরানি যাৰ কথিনস্স উব্ভারাযাতি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু উতুকালং একো ৰসি। তত্থ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি অদংসু। অথ খো তস্স ভিক্খুনো এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা পঞ্ঞত্তং ‘চতুৰগ্গো পচ্ছিমো সঙ্ঘো’তি। অহঞ্চম্হি এককো। ইমে চ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি অদংসু। যংনূনাহং ইমানি সঙ্ঘিকানি চীৰরানি সাৰত্থিং হরেয্য’’ন্তি। অথ খো সো ভিক্খু তানি চীৰরানি আদায সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে , সম্মুখীভূতেন সঙ্ঘেন ভাজেতুং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু উতুকালং একো ৰসতি। তত্থ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি দেন্তি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তেন ভিক্খুনা তানি চীৰরানি অধিট্ঠাতুং – ‘‘ময্হিমানি চীৰরানী’’তি। তস্স চে, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো তং চীৰরং অনধিট্ঠিতে অঞ্ঞো ভিক্খু আগচ্ছতি, সমকো দাতব্বো ভাগো। তেহি চে, ভিক্খৰে, ভিক্খূহি তং চীৰরং ভাজিযমানে, অপাতিতে কুসে, অঞ্ঞো ভিক্খু আগচ্ছতি, সমকো দাতব্বো ভাগো। তেহি চে, ভিক্খৰে, ভিক্খূহি তং চীৰরং ভাজিযমানে, পাতিতে কুসে, অঞ্ঞো ভিক্খু আগচ্ছতি, নাকামা দাতব্বো ভাগোতি। তেন খো পন সমযেন দ্ৰে ভাতিকা থেরা, আযস্মা চ ইসিদাসো আযস্মা চ ইসিভটো, সাৰত্থিযং ৰস্সংৰুট্ঠা অঞ্ঞতরং গামকাৰাসং অগমংসু। মনুস্সা চিরস্সাপি থেরা আগতাতি সচীৰরানি ভত্তানি অদংসু। আৰাসিকা ভিক্খূ থেরে পুচ্ছিংসু – ‘‘ইমানি, ভন্তে, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি থেরে আগম্ম উপ্পন্নানি, সাদিযিস্সন্তি থেরা ভাগ’’ন্তি। থেরা এৰমাহংসু – ‘‘যথা খো মযং, আৰুসো, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানাম, তুম্হাকংযেৰ তানি চীৰরানি যাৰ কথিনস্স উব্ভারাযা’’তি। তেন খো পন সমযেন তযো ভিক্খূ রাজগহে ৰস্সং ৰসন্তি। তত্থ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি দেন্তি। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা পঞ্ঞত্তং ‘চতুৰগ্গো পচ্ছিমো সঙ্ঘো’তি। মযঞ্চম্হা তযো জনা। ইমে চ মনুস্সা সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি দেন্তি। কথং নু খো অম্হেহি পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা থেরা, আযস্মা চ নিলৰাসী আযস্মা চ সাণৰাসী আযস্মা চ গোতকো আযস্মা চ ভগু আযস্মা চ ফল়িকসন্তানো, পাটলিপুত্তে ৰিহরন্তি কুক্কুটারামে। অথ খো তে ভিক্খূ পাটলিপুত্তং গন্ত্ৰা থেরে পুচ্ছিংসু। থেরা এৰমাহংসু – ‘‘যথা খো মযং আৰুসো ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানাম, তুম্হাকংযেৰ তানি চীৰরানি যাৰ কথিনস্স উব্ভারাযা’’তি। সঙ্ঘিকচীৰরুপ্পাদকথা নিট্ঠিতা। ২২৩. উপনন্দসক্যপুত্তৰত্থু ৩৬৪. তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সাৰত্থিযং ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞতরং গামকাৰাসং অগমাসি। তত্থ চ ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তে এৰমাহংসু – ‘‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’’ন্তি? ‘‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’’তি। ততো চীৰরভাগং গহেত্ৰা অঞ্ঞং আৰাসং অগমাসি। তত্থপি ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তেপি এৰমাহংসু – ‘‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’’ন্তি? ‘‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’’তি। ততোপি চীৰরভাগং গহেত্ৰা অঞ্ঞং আৰাসং অগমাসি। তত্থপি ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তেপি এৰমাহংসু – ‘‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’’ন্তি? ‘‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’’তি। ততোপি চীৰরভাগং গহেত্ৰা মহন্তং চীৰরভণ্ডিকং আদায পুনদেৰ সাৰত্থিং পচ্চাগঞ্ছি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘মহাপুঞ্ঞোসি ত্ৰং , আৰুসো উপনন্দ, বহুং তে চীৰরং উপ্পন্ন’’ন্তি। ‘‘কুতো মে , আৰুসো, পুঞ্ঞং? ইধাহং, আৰুসো, সাৰত্থিযং ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞতরং গামকাৰাসং অগমাসিং। তত্থ ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তে মং এৰমাহংসু – ‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’ন্তি? ‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’তি। ততো চীৰরভাগং গহেত্ৰা অঞ্ঞং আৰাসং অগমাসিং। তত্থপি ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তেপি মং এৰমাহংসু – ‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’’’ন্তি? ‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’তি। ততোপি চীৰরভাগং গহেত্ৰা অঞ্ঞং আৰাসং অগমাসিং। তত্থপি ভিক্খূ চীৰরং ভাজেতুকামা সন্নিপতিংসু। তেপি মং এৰমাহংসু – ‘ইমানি খো, আৰুসো, সঙ্ঘিকানি চীৰরানি ভাজিযিস্সন্তি, সাদিযিস্সসি ভাগ’ন্তি? ‘আমাৰুসো, সাদিযিস্সামী’তি। ততোপি চীৰরভাগং অগ্গহেসিং। এৰং মে বহুং চীৰরং উপ্পন্নন্তি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, আৰুসো উপনন্দ, অঞ্ঞত্র ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞত্র চীৰরভাগং সাদিযী’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো অঞ্ঞত্র ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞত্র চীৰরভাগং সাদিযিস্সতী’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, অঞ্ঞত্র ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞত্র চীৰরভাগং সাদিযী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অঞ্ঞত্র ৰস্সংৰুট্ঠো অঞ্ঞত্র চীৰরভাগং সাদিযিস্সসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অঞ্ঞত্র ৰস্সংৰুট্ঠেন অঞ্ঞত্র চীৰরভাগো সাদিতব্বো। যো সাদিযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো একো দ্ৰীসু আৰাসেসু ৰস্সং ৰসি – ‘‘এৰং মে বহুং চীৰরং উপ্পজ্জিস্সতী’’তি। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো আযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স চীৰরপটিৰীসো দাতব্বো’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। দেথ, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসস্স একাধিপ্পাযং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু একো দ্ৰীসু আৰাসেসু ৰস্সং ৰসতি – ‘‘এৰং মে বহুং চীৰরং উপ্পজ্জিস্সতী’’তি। সচে অমুত্র উপড্ঢং অমুত্র উপড্ঢং ৰসতি, অমুত্র উপড্ঢো অমুত্র উপড্ঢো চীৰরপটিৰীসো দাতব্বো। যত্থ ৰা পন বহুতরং ৰসতি, ততো চীৰরপটিৰীসো দাতব্বোতি। উপনন্দসক্যপুত্তৰত্থু নিট্ঠিতং। ২২৪. গিলানৰত্থুকথা ৩৬৫. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো কুচ্ছিৰিকারাবাধো হোতি। সো সকে মুত্তকরীসে পলিপন্নো সেতি। অথ খো ভগৰা আযস্মতা আনন্দেন পচ্ছাসমণেন সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো যেন তস্স ভিক্খুনো ৰিহারো তেনুপসঙ্কমি। অদ্দসা খো ভগৰা তং ভিক্খুং সকে মুত্তকরীসে পলিপন্নং সযমানং, দিস্ৰান যেন সো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘কিং তে, ভিক্খু, আবাধো’’তি? ‘‘কুচ্ছিৰিকারো মে, ভগৰা’’তি। ‘‘অত্থিপন তে, ভিক্খু, উপট্ঠাকো’’তি? ‘‘নত্থি, ভগৰা’’তি । ‘‘কিস্স তং ভিক্খূ ন উপট্ঠেন্তী’’তি? ‘‘অহং খো, ভন্তে, ভিক্খূনং অকারকো; তেন মং ভিক্খূ ন উপট্ঠেন্তী’’তি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘গচ্ছানন্দ, উদকং আহর, ইমং ভিক্খুং নহাপেস্সামা’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা উদকং আহরি। ভগৰা উদকং আসিঞ্চি। আযস্মা আনন্দো পরিধোৰি। ভগৰা সীসতো অগ্গহেসি। আযস্মা আনন্দো পাদতো উচ্চারেত্ৰা মঞ্চকে নিপাতেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘অত্থি, ভিক্খৰে, অমুকস্মিং ৰিহারে ভিক্খু গিলানো’’তি? ‘‘অত্থি, ভগৰা’’তি। ‘‘কিং তস্স, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো আবাধো’’তি? ‘‘তস্স, ভন্তে, আযস্মতো কুচ্ছিৰিকারাবাধো’’তি। ‘‘অত্থি পন, ভিক্খৰে, তস্স ভিক্খুনো উপট্ঠাকো’’তি? ‘‘নত্থি, ভগৰা’’তি । ‘‘কিস্স তং ভিক্খূ ন উপট্ঠেন্তী’’তি? ‘‘এসো, ভন্তে, ভিক্খু ভিক্খূনং অকারকো; তেন তং ভিক্খূ ন উপট্ঠেন্তী’’তি। ‘‘নত্থি ৰো, ভিক্খৰে, মাতা, নত্থি পিতা, যে ৰো উপট্ঠহেয্যুং। তুম্হে চে, ভিক্খৰে, অঞ্ঞমঞ্ঞং ন উপট্ঠহিস্সথ, অথ কো চরহি উপট্ঠহিস্সতি? যো, ভিক্খৰে, মং উপট্ঠহেয্য সো গিলানং উপট্ঠহেয্য। সচে উপজ্ঝাযো হোতি, উপজ্ঝাযেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে আচরিযো হোতি, আচরিযেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে সদ্ধিৰিহারিকো হোতি , সদ্ধিৰিহারিকেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে অন্তেৰাসিকো হোতি, অন্তেৰাসিকেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে সমানুপজ্ঝাযকো হোতি, সমানুপজ্ঝাযকেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো ; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে সমানাচরিযকো হোতি, সমানাচরিযকেন যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো; ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। সচে ন হোতি উপজ্ঝাযো ৰা আচরিযো ৰা সদ্ধিৰিহারিকো ৰা অন্তেৰাসিকো ৰা সমানুপজ্ঝাযকো ৰা সমানাচরিযকো ৰা সঙ্ঘেন উপট্ঠাতব্বো। নো চে উপট্ঠহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স’’। ৩৬৬. পঞ্চহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানো দূপট্ঠো হোতি – অসপ্পাযকারী হোতি, সপ্পাযে মত্তং ন জানাতি, ভেসজ্জং ন পটিসেৰিতা হোতি, অত্থকামস্স গিলানুপট্ঠাকস্স যথাভূতং আবাধং নাৰিকত্তা হোতি ‘অভিক্কমন্তং ৰা অভিক্কমতীতি, পটিক্কমন্তং ৰা পটিক্কমতীতি, ঠিতং ৰা ঠিতো’তি, উপ্পন্নানং সারীরিকানং ৰেদনানং দুক্খানং তিব্বানং খরানং কটুকানং অসাতানং অমনাপানং পাণহরানং অনধিৰাসকজাতিকো হোতি। ইমেহি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানো দূপট্ঠো হোতি। পঞ্চহি, ভিক্খৰে , অঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানো সূপট্ঠো হোতি – সপ্পাযকারী হোতি, সপ্পাযে মত্তং জানাতি, ভেসজ্জং পটিসেৰিতা হোতি, অত্থকামস্স গিলানুপট্ঠাকস্স যথাভূতং আবাধং আৰিকত্তা হোতি ‘অভিক্কমন্তং ৰা অভিক্কমতীতি, পটিক্কমন্তং ৰা পটিক্কমতীতি, ঠিতং ৰা ঠিতো’তি, উপ্পন্নানং সারীরিকানং ৰেদনানং দুক্খানং তিব্বানং খরানং কটুকানং অসাতানং অমনাপানং পাণহরানং অধিৰাসকজাতিকো হোতি। ইমেহি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানো সূপট্ঠো হোতি। পঞ্চহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানুপট্ঠাকো নালং গিলানং উপট্ঠাতুং – ন পটিবলো হোতি ভেসজ্জং সংৰিধাতুং, সপ্পাযাসপ্পাযং ন জানাতি, অসপ্পাযং উপনামেতি সপ্পাযং অপনামেতি, আমিসন্তরো গিলানং উপট্ঠাতি নো মেত্তচিত্তো, জেগুচ্ছী হোতি উচ্চারং ৰা পস্সাৰং ৰা খেল়ং ৰা ৰন্তং ৰা নীহাতুং, ন পটিবলো হোতি গিলানং কালেন কালং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেতুং সমাদপেতুং সমুত্তেজেতুং সম্পহংসেতুং। ইমেহি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানুপট্ঠাকো নালং গিলানং উপট্ঠাতুং। পঞ্চহি , ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানুপট্ঠাকো অলং গিলানং উপট্ঠাতুং – পটিবলো হোতি ভেসজ্জং সংৰিধাতুং, সপ্পাযাসপ্পাযং জানাতি, অসপ্পাযং অপনামেতি সপ্পাযং উপনামেতি, মেত্তচিত্তো গিলানং উপট্ঠাতি নো আমিসন্তরো, অজেগুচ্ছী হোতি উচ্চারং ৰা পস্সাৰং ৰা খেল়ং ৰা ৰন্তং ৰা নীহাতুং, পটিবলো হোতি গিলানং কালেন কালং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেতুং সমাদপেতুং সমুত্তেজেতুং সম্পহংসেতুং। ইমেহি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো গিলানুপট্ঠাকো অলং গিলানং উপট্ঠাতুন্তি। গিলানৰত্থুকথা নিট্ঠিতা। ২২৫. মতসন্তককথা ৩৬৭. তেন খো পন সমযেন দ্ৰে ভিক্খূ কোসলেসু জনপদে অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না হোন্তি। তে অঞ্ঞতরং আৰাসং উপগচ্ছিংসু। তত্থ অঞ্ঞতরো ভিক্খু গিলানো হোতি। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘ভগৰতা খো, আৰুসো, গিলানুপট্ঠানং ৰণ্ণিতং। হন্দ, মযং, আৰুসো, ইমং ভিক্খুং উপট্ঠহেমা’’তি। তে তং উপট্ঠহিংসু। সো তেহি উপট্ঠহিযমানো কালমকাসি। অথ খো তে ভিক্খূ তস্স ভিক্খুনো পত্তচীৰরমাদায সাৰত্থিং গন্ত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ভিক্খুস্স, ভিক্খৰে, কালঙ্কতে সঙ্ঘো সামী পত্তচীৰরে, অপিচ গিলানুপট্ঠাকা বহূপকারা। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘেন তিচীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দাতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, দাতব্বং। তেন গিলানুপট্ঠাকেন ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘ইত্থন্নামো, ভন্তে, ভিক্খু কালঙ্কতো। ইদং তস্স তিচীৰরঞ্চ পত্তো চা’’’তি। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো ভিক্খু কালঙ্কতো। ইদং তস্স তিচীৰরঞ্চ পত্তো চ। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং তিচীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দদেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো ভিক্খু কালঙ্কতো। ইদং তস্স তিচীৰরঞ্চ পত্তো চ। সঙ্ঘো ইমং তিচীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দেতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইমস্স তিচীৰরস্স চ পত্তস্স চ গিলানুপট্ঠাকানং দানং, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘দিন্নং ইদং সঙ্ঘেন তিচীৰরঞ্চ পত্তো চ গিলানুপট্ঠাকানং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি । ৩৬৮. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো সামণেরো কালঙ্কতো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। সামণেরস্স, ভিক্খৰে, কালঙ্কতে সঙ্ঘো সামী পত্তচীৰরে, অপি চ গিলানুপট্ঠাকা বহূপকারা। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘেন চীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দাতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, দাতব্বং। তেন গিলানুপট্ঠাকেন ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘‘ইত্থন্নামো, ভন্তে, সামণেরো কালঙ্কতো, ইদং তস্স চীৰরঞ্চ পত্তো চা’’তি। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো সামণেরো কালঙ্কতো। ইদং তস্স চীৰরঞ্চ পত্তো চ। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং চীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দদেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো সামণেরো কালঙ্কতো। ইদং তস্স চীৰরঞ্চ পত্তো চ। সঙ্ঘো ইমং চীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দেতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইমস্স চীৰরস্স চ পত্তস্স চ গিলানুপট্ঠাকানং দানং, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘দিন্নং ইদং সঙ্ঘেন চীৰরঞ্চ পত্তো চ গিলানুপট্ঠাকানং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। ৩৬৯. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু চ সামণেরো চ গিলানং উপট্ঠহিংসু। সো তেহি উপট্ঠহিযমানো কালমকাসি। অথ খো তস্স গিলানুপট্ঠাকস্স ভিক্খুনো এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো গিলানুপট্ঠাকস্স সামণেরস্স চীৰরপটিৰীসো দাতব্বো’’তি ? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানুপট্ঠাকস্স সামণেরস্স সমকং পটিৰীসং দাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু বহুভণ্ডো বহুপরিক্খারো কালঙ্কতো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খুস্স, ভিক্খৰে, কালঙ্কতে সঙ্ঘো সামী পত্তচীৰরে, অপি চ গিলানুপট্ঠাকা বহূপকারা। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘেন তিচীৰরঞ্চ পত্তঞ্চ গিলানুপট্ঠাকানং দাতুং। যং তত্থ লহুভণ্ডং লহুপরিক্খারং তং সম্মুখীভূতেন সঙ্ঘেন ভাজেতুং। যং তত্থ গরুভণ্ডং গরুপরিক্খারং তং আগতানাগতস্স চাতুদ্দিসস্স সঙ্ঘস্স অৰিস্সজ্জিকং অৰেভঙ্গিকন্তি। মতসন্তককথা নিট্ঠিতা। ২২৬. নগ্গিযপটিক্খেপকথা ৩৭০. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু নগ্গো হুত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ভগৰা, ভন্তে, অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছস্স সন্তুট্ঠস্স সল্লেখস্স ধুতস্স পাসাদিকস্স অপচযস্স ৰীরিযারম্ভস্স ৰণ্ণৰাদী। ইদং, ভন্তে, নগ্গিযং অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছতায সন্তুট্ঠিতায সল্লেখায ধুততায [ধুতত্তায (ক॰)] পাসাদিকতায অপচযায ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততি। সাধু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং নগ্গিযং অনুজানাতূ’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা – ‘‘অননুচ্ছৰিকং, মোঘপুরিস, অননুলোমিকং অপ্পতিরূপং অস্সামণকং অকপ্পিযং অকরণীযং। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, নগ্গিযং তিত্থিযসমাদানং সমাদিযিস্সসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰…’’ ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, নগ্গিযং তিত্থিযসমাদানং সমাদিযিতব্বং। যো সমাদিযেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি। নগ্গিযপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ২২৭. কুসচীরাদিপটিক্খেপকথা ৩৭১. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু কুসচীরং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… ৰাকচীরং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… ফলকচীরং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… কেসকম্বলং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… ৰাল়কম্বলং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… উলূকপক্খং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… অজিনক্খিপং নিৰাসেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ভগৰা, ভন্তে, অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছস্স সন্তুট্ঠস্স সল্লেখস্স ধুতস্স পাসাদিকস্স অপচযস্স ৰীরিযারম্ভস্স ৰণ্ণৰাদী। ইদং, ভন্তে, অজিনক্খিপং অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছতায সন্তুট্ঠিতায সল্লেখায ধুততায পাসাদিকতায অপচযায ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততি। সাধু, ভন্তে , ভগৰা ভিক্খূনং অজিনক্খিপং অনুজানাতূ’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা – ‘‘অননুচ্ছৰিকং, মোঘপুরিস, অননুলোমিকং অপ্পতিরূপং অস্সামণকং অকপ্পিযং অকরণীযং। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অজিনক্খিপং তিত্থিযধজং ধারেস্সসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অজিনক্খিপং তিত্থিযধজং ধারেতব্বং। যো ধারেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অক্কনাল়ং নিৰাসেত্ৰা…পে॰… পোত্থকং নিৰাসেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ভগৰা, ভন্তে, অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছস্স সন্তুট্ঠস্স সল্লেখস্স ধুতস্স পাসাদিকস্স অপচযস্স ৰীরিযারম্ভস্স, ৰণ্ণৰাদী। অযং, ভন্তে, পোত্থকো অনেকপরিযাযেন অপ্পিচ্ছতায সন্তুট্ঠিতায সল্লেখায ধুততায পাসাদিকতায অপচযায ৰীরিযারম্ভায সংৰত্ততি। সাধু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পোত্থকং অনুজানাতূ’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা – ‘‘অননুচ্ছৰিকং, মোঘপুরিস, অননুলোমিকং অপ্পতিরূপং অস্সামণকং অকপ্পিযং অকরণীযং। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, পোত্থকং নিৰাসেস্সসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, পোত্থকো নিৰাসেতব্বো। যো নিৰাসেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি। কুসচীরাদিপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ২২৮. সব্বনীলকাদিপটিক্খেপকথা ৩৭২. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সব্বনীলকানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… সব্বপীতকানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… সব্বলোহিতকানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… সব্বমঞ্জিট্ঠকানি [সব্বমঞ্জেট্ঠকানি (সী॰ স্যা॰)]চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… সব্বকণ্হানি চীৰরানি ধারেন্তি …পে॰… সব্বমহারঙ্গরত্তানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… সব্বমহানামরত্তানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… অচ্ছিন্নদসানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… দীঘদসানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… পুপ্ফদসানি চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… ফণদসানি [ফলদসানি (ক॰)] চীৰরানি ধারেন্তি…পে॰… কঞ্চুকং ধারেন্তি…পে॰… তিরীটকং ধারেন্তি…পে॰… ৰেঠনং ধারেন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা ৰেঠনং ধারেস্সন্তি, সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । ন, ভিক্খৰে, সব্বনীলকানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বপীতকানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বলোহিতকানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বমঞ্জিট্ঠকানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বকণ্হানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বমহারঙ্গরত্তানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন সব্বমহানামরত্তানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন অচ্ছিন্নদসানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন দীঘদসানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন পুপ্ফদসানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন ফণদসানি চীৰরানি ধারেতব্বানি, ন কঞ্চুকং ধারেতব্বং, ন তিরীটকং ধারেতব্বং, ন ৰেঠনং ধারেতব্বং। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। সব্বনীলকাদিপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ২২৯. ৰস্সংৰুট্ঠানং অনুপ্পন্নচীৰরকথা ৩৭৩. তেন খো পন সমযেন ৰস্সংৰুট্ঠা ভিক্খূ অনুপ্পন্নে চীৰরে পক্কমন্তিপি, ৰিব্ভমন্তিপি, কালম্পি করোন্তি, সামণেরাপি পটিজানন্তি, সিক্খং পচ্চক্খাতকাপি পটিজানন্তি, অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকাপি পটিজানন্তি, উম্মত্তকাপি পটিজানন্তি, খিত্তচিত্তাপি পটিজানন্তি, ৰেদনাট্টাপি পটিজানন্তি, আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি, পণ্ডকাপি পটিজানন্তি, থেয্যসংৰাসকাপি পটিজানন্তি, তিত্থিযপক্কন্তকাপি পটিজানন্তি, তিরচ্ছানগতাপি পটিজানন্তি, মাতুঘাতকাপি পটিজানন্তি, পিতুঘাতকাপি পটিজানন্তি, অরহন্তঘাতকাপি পটিজানন্তি, ভিক্খুনিদূসকাপি পটিজানন্তি, সঙ্ঘভেদকাপি পটিজানন্তি, লোহিতুপ্পাদকাপি পটিজানন্তি, উভতোব্যঞ্জনকাপি পটিজানন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ৩৭৪. ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু অনুপ্পন্নে চীৰরে পক্কমতি, সন্তে পতিরূপে গাহকে দাতব্বং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু অনুপ্পন্নে চীৰরে ৰিব্ভমতি, কালং করোতি, সামণেরো পটিজানাতি, সিক্খং পচ্চক্খাতকো পটিজানাতি , অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকো পটিজানাতি, সঙ্ঘো সামী। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু অনুপ্পন্নে চীৰরে উম্মত্তকো পটিজানাতি, খিত্তচিত্তো পটিজানাতি, ৰেদনাট্টো পটিজানাতি, আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, সন্তে পতিরূপে গাহকে দাতব্বং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু অনুপ্পন্নে চীৰরে পণ্ডকো পটিজানাতি, থেয্যসংৰাসকো পটিজানাতি, তিত্থিযপক্কন্তকো পটিজানাতি, তিরচ্ছানগতো পটিজানাতি, মাতুঘাতকো পটিজানাতি, পিতুঘাতকো পটিজানাতি, অরহন্তঘাতকো পটিজানাতি, ভিক্খুনিদূসকো পটিজানাতি, সঙ্ঘভেদকো পটিজানাতি, লোহিতুপ্পাদকো পটিজানাতি, উভতোব্যঞ্জনকো পটিজানাতি, সঙ্ঘো সামী। ৩৭৫. ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু উপ্পন্নে চীৰরে অভাজিতে পক্কমতি, সন্তে পতিরূপে গাহকে দাতব্বং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু উপ্পন্নে চীৰরে অভাজিতে ৰিব্ভমতি, কালং করোতি, সামণেরো পটিজানাতি, সিক্খং পচ্চক্খাতকো পটিজানাতি, অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকো পটিজানাতি, সঙ্ঘো সামী। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু উপ্পন্নে চীৰরে অভাজিতে উম্মত্তকো পটিজানাতি। খিত্তচিত্তো পটিজানাতি, ৰেদনাট্টো পটিজানাতি, আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, সন্তে পতিরূপে গাহকে দাতব্বং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠো ভিক্খু উপ্পন্নে চীৰরে অভাজিতে পণ্ডকো পটিজানাতি, থেয্যসংৰাসকো পটিজানাতি, তিত্থিযপক্কন্তকো পটিজানাতি, তিরচ্ছানগতো পটিজানাতি, মাতুঘাতকো পটিজানাতি, পিতুঘাতকো পটিজানাতি, অরহন্তঘাতকো পটিজানাতি, ভিক্খুনিদূসকো পটিজানাতি, সঙ্ঘভেদকো পটিজানাতি, লোহিতুপ্পাদকো পটিজানাতি, উভতোব্যঞ্জনকো পটিজানাতি, সঙ্ঘো সামী। ৰস্সং ৰুট্ঠানং অনুপ্পন্নচীৰরকথা নিট্ঠিতা। ২৩০. সঙ্ঘে ভিন্নে চীৰরুপ্পাদকথা ৩৭৬. ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং অনুপ্পন্নে চীৰরে সঙ্ঘো ভিজ্জতি। তত্থ মনুস্সা একস্মিং পক্খে উদকং দেন্তি, একস্মিং পক্খে চীৰরং দেন্তি – সঙ্ঘস্স দেমাতি। সঙ্ঘস্সেৰেতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং অনুপ্পন্নে চীৰরে সঙ্ঘো ভিজ্জতি। তত্থ মনুস্সা একস্মিং পক্খে উদকং দেন্তি, তস্মিংযেৰ পক্খে চীৰরং দেন্তি – সঙ্ঘস্স দেমাতি। সঙ্ঘস্সেৰেতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং অনুপ্পন্নে চীৰরে সঙ্ঘো ভিজ্জতি। তত্থ মনুস্সা একস্মিং পক্খে উদকং দেন্তি, একস্মিং পক্খে চীৰরং দেন্তি – পক্খস্স দেমাতি। পক্খস্সেৰেতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং অনুপ্পন্নে চীৰরে সঙ্ঘো ভিজ্জতি। তত্থ মনুস্সা একস্মিং পক্খে উদকং দেন্তি, তস্মিংযেৰ পক্খে চীৰরং দেন্তি – পক্খস্স দেমাতি। পক্খস্সেৰেতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং উপ্পন্নে চীৰরে অভাজিতে সঙ্ঘো ভিজ্জতি। সব্বেসং সমকং ভাজেতব্বন্তি। সঙ্ঘে ভিন্নে চীৰরুপ্পাদকথা নিট্ঠিতা। ২৩১. দুগ্গহিতসুগ্গহিতাদিকথা ৩৭৭. তেন খো পন সমযেন আযস্মা রেৰতো অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো হত্থে আযস্মতো সারিপুত্তস্স চীৰরং পাহেসি – ‘‘ইমং চীৰরং থেরস্স দেহী’’তি। অথ খো সো ভিক্খু অন্তরামগ্গে আযস্মতো রেৰতস্স ৰিস্সাসা তং চীৰরং অগ্গহেসি। অথ খো আযস্মা রেৰতো আযস্মতা সারিপুত্তেন সমাগন্ত্ৰা পুচ্ছি – ‘‘অহং, ভন্তে, থেরস্স চীৰরং পাহেসিং। সম্পত্তং তং চীৰর’’ন্তি? ‘‘নাহং তং, আৰুসো, চীৰরং পস্সামী’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘অহং, আৰুসো , আযস্মতো হত্থে থেরস্স চীৰরং পাহেসিং। কহং তং চীৰর’’ন্তি? ‘‘অহং, ভন্তে, আযস্মতো ৰিস্সাসা তং চীৰরং অগ্গহেসি’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ৩৭৮. ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দেহী’’তি। সো অন্তরামগ্গে যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দেহী’’তি। সো অন্তরামগ্গে যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দেহী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি – যো পহিণতি সো কালঙ্কতোতি। তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। স্ৰাধিট্ঠিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দেহী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি – যস্স পহিয্যতি সো কালঙ্কতোতি। তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। দ্ৰাধিট্ঠিতং। যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দেহী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি – উভো কালঙ্কতাতি। যো পহিণতি তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। স্ৰাধিট্ঠিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। দ্ৰাধিট্ঠিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। সো অন্তরামগ্গে যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। সো অন্তরামগ্গে যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি – ‘‘যো পহিণতি সো কালঙ্কতো’’তি। তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। দ্ৰাধিট্ঠিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। সুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি – ‘‘যস্স পহিয্যতি সো কালঙ্কতো’’তি। তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। স্ৰাধিট্ঠিতং। যো পহিণতি তস্স ৰিস্সাসা গণ্হাতি। দুগ্গহিতং। ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভিক্খুস্স হত্থে চীৰরং পহিণতি – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। সো অন্তরামগ্গে সুণাতি ‘‘উভো কালঙ্কতা’’তি। যো পহিণতি তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। দ্ৰাধিট্ঠিতং। যস্স পহিয্যতি তস্স মতকচীৰরং অধিট্ঠাতি। স্ৰাধিট্ঠিতং। দুগ্গহিতসুগ্গহিতাদিকথা নিট্ঠিতা। ২৩২. অট্ঠচীৰরমাতিকা ৩৭৯. অট্ঠিমা , ভিক্খৰে, মাতিকা চীৰরস্স উপ্পাদায – সীমায দেতি , কতিকায দেতি, ভিক্খাপঞ্ঞত্তিযা দেতি, সঙ্ঘস্স দেতি, উভতোসঙ্ঘস্স দেতি, ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্স দেতি, আদিস্স দেতি, পুগ্গলস্স দেতি। সীমায দেতি – যাৰতিকা ভিক্খূ অন্তোসীমগতা তেহি ভাজেতব্বং। কতিকায দেতি – সম্বহুলা আৰাসা সমানলাভা হোন্তি একস্মিং আৰাসে দিন্নে সব্বত্থ দিন্নং হোতি। ভিক্খাপঞ্ঞত্তিযা দেতি, যত্থ সঙ্ঘস্স ধুৰকারা করিয্যন্তি, তত্থ দেতি। সঙ্ঘস্স দেতি, সম্মুখীভূতেন সঙ্ঘেন ভাজেতব্বং। উভতোসঙ্ঘস্স দেতি, বহুকাপি ভিক্খূ হোন্তি, একা ভিক্খুনী হোতি, উপড্ঢং দাতব্বং, বহুকাপি ভিক্খুনিযো হোন্তি, একো ভিক্খু হোতি, উপড্ঢং দাতব্বং। ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্স দেতি, যাৰতিকা ভিক্খূ তস্মিং আৰাসে ৰস্সংৰুট্ঠা, তেহি ভাজেতব্বং। আদিস্স দেতি, যাগুযা ৰা ভত্তে ৰা খাদনীযে ৰা চীৰরে ৰা সেনাসনে ৰা ভেসজ্জে ৰা । পুগ্গলস্স দেতি, ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি। অট্ঠচীৰরমাতিকা নিট্ঠিতা। চীৰরক্খন্ধকো অট্ঠমো। ২৩৩. তস্সুদ্দানং রাজগহকো নেগমো, দিস্ৰা ৰেসালিযং গণিং। পুন রাজগহং গন্ত্ৰা, রঞ্ঞো তং পটিৰেদযি॥ পুত্তো সালৰতিকায, অভযস্স হি অত্রজো। জীৰতীতি কুমারেন, সঙ্খাতো জীৰকো ইতি॥ সো হি তক্কসীলং গন্ত্ৰা, উগ্গহেত্ৰা মহাভিসো। সত্তৰস্সিকআবাধং, নত্থুকম্মেন নাসযি॥ রঞ্ঞো ভগন্দলাবাধং, আলেপেন অপাকড্ঢি। মমঞ্চ ইত্থাগারঞ্চ, বুদ্ধসঙ্ঘং চুপট্ঠহি॥ রাজগহকো চ সেট্ঠি, অন্তগণ্ঠি তিকিচ্ছিতং। পজ্জোতস্স মহারোগং, ঘতপানেন নাসযি॥ অধিকারঞ্চ সিৰেয্যং, অভিসন্নং সিনেহতি। তীহি উপ্পলহত্থেহি, সমত্তিংসৰিরেচনং॥ পকতত্তং ৰরং যাচি, সিৰেয্যঞ্চ পটিগ্গহি। চীৰরঞ্চ গিহিদানং, অনুঞ্ঞাসি তথাগতো॥ রাজগহে জনপদে বহুং, উপ্পজ্জি চীৰরং। পাৰারো কোসিযঞ্চেৰ, কোজৰো অড্ঢকাসিকং॥ উচ্চাৰচা চ সন্তুট্ঠি, নাগমেসাগমেসুং চ। পঠমং পচ্ছা সদিসা, কতিকা চ পটিহরুং॥ ভণ্ডাগারং অগুত্তঞ্চ, ৰুট্ঠাপেন্তি তথেৰ চ। উস্সন্নং কোলাহলঞ্চ, কথং ভাজে কথং দদে॥ সকাতিরেকভাগেন, পটিৰীসো কথং দদে। ছকণেন সীতুদকা [সীতুন্দী চ (সী॰), সীতুণ্হি চ (কত্থচি)], উত্তরিতু ন জানরে॥ আরোপেন্তা ভাজনঞ্চ, পাতিযা চ ছমায চ। উপচিকামজ্ঝে জীরন্তি, একতো পত্থিন্নেন চ॥ ফরুসাচ্ছিন্নচ্ছিবন্ধা , অদ্দসাসি উব্ভণ্ডিতে। ৰীমংসিত্ৰা সক্যমুনি, অনুঞ্ঞাসি তিচীৰরং॥ অঞ্ঞেন অতিরেকেন, উপ্পজ্জি ছিদ্দমেৰ চ। চাতুদ্দীপো ৰরং যাচি, দাতুং ৰস্সিকসাটিকং॥ আগন্তুগমিগিলানং, উপট্ঠাকঞ্চ ভেসজ্জং। ধুৰং উদকসাটিঞ্চ, পণীতং অতিখুদ্দকং॥ থুল্লকচ্ছুমুখং খোমং, পরিপুণ্ণং অধিট্ঠানং। পচ্ছিমং কতো গরুকো, ৰিকণ্ণো সুত্তমোকিরি॥ লুজ্জন্তি নপ্পহোন্তি, চ অন্ৰাধিকং বহূনি চ। অন্ধৰনে অস্সতিযা, একো ৰস্সং উতুম্হি চ॥ দ্ৰে ভাতুকা রাজগহে, উপনন্দো পুন দ্ৰিসু। কুচ্ছিৰিকারো গিলানো, উভো চেৰ গিলানকা [গিলাযনা (ক॰)]॥ নগ্গা কুসা ৰাকচীরং, ফলকো কেসকম্বলং। ৰাল়উলূকপক্খঞ্চ, অজিনং অক্কনাল়কং॥ পোত্থকং নীলপীতঞ্চ, লোহিতং মঞ্জিট্ঠেন চ। কণ্হা মহারঙ্গনাম, অচ্ছিন্নদসিকা তথা॥ দীঘপুপ্ফফণদসা , কঞ্চুতিরীটৰেঠনং। অনুপ্পন্নে পক্কমতি, সঙ্ঘো ভিজ্জতি তাৰদে॥ পক্খে দদন্তি সঙ্ঘস্স, আযস্মা রেৰতো পহি। ৰিস্সাসগাহাধিট্ঠাতি, অট্ঠ চীৰরমাতিকাতি॥ ইমম্হি খন্ধকে ৰত্থূ ছন্নৰুতি। চীৰরক্খন্ধকো নিট্ঠিতো। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved |