উপালিপঞ্চকং
১. অনিস্সিতৰগ্গো ৪১৭. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। অথ খো আযস্মা উপালি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা উপালি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্ব’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। [পরি॰ ৩২৫] কতমেহি পঞ্চহি? উপোসথং ন জানাতি, উপোসথকম্মং ন জানাতি, পাতিমোক্খং ন জানাতি, পাতিমোক্খুদ্দেসং ন জানাতি, ঊনপঞ্চৰস্সো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? উপোসথং জানাতি, উপোসথকম্মং জানাতি, পাতিমোক্খং জানাতি, পাতিমোক্খুদ্দেসং জানাতি, পঞ্চৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকপঞ্চৰস্সো ৰা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? পৰারণং ন জানাতি, পৰারণাকম্মং ন জানাতি, পাতিমোক্খং ন জানাতি, পাতিমোক্খুদ্দেসং ন জানাতি, ঊনপঞ্চৰস্সো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? পৰারণং জানাতি , পৰারণাকম্মং জানাতি, পাতিমোক্খং জানাতি, পাতিমোক্খুদ্দেসং জানাতি, পঞ্চৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকপঞ্চৰস্সো ৰা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং ন জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং ন জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং ন জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং ন জানাতি, ঊনপঞ্চৰস্সো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং নানিস্সিতেন ৰত্থব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং জানাতি, পঞ্চৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকপঞ্চৰস্সো ৰা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা যাৰজীৰং অনিস্সিতেন ৰত্থব্বং’’। ৪১৮. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো’’তি? [মহাৰ॰ ৮৪] ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন পটিবলো হোতি অন্তেৰাসিং ৰা সদ্ধিৰিহারিং ৰা গিলানং উপট্ঠাতুং ৰা উপট্ঠাপেতুং ৰা, অনভিরতং ৰূপকাসেতুং ৰা ৰূপকাসাপেতুং ৰা, উপ্পন্নং কুক্কুচ্চং ধম্মতো ৰিনোদেতুং [ইমস্মিং ঠানে সব্বত্থ ‘‘ৰিনোদেতুং ৰা ৰিনোদাপেতুং ৰা’’তি পাঠো দিস্সতি, ৰিমতিৰিনোদনীটীকায মহাৰগ্গৰণ্ণনা ওলোকেতব্বা], অভিধম্মে ৰিনেতুং, অভিৰিনযে ৰিনেতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্বং, নিস্সযো দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? পটিবলো হোতি অন্তেৰাসিং ৰা সদ্ধিৰিহারিং ৰা গিলানং উপট্ঠাতুং ৰা উপট্ঠাপেতুং ৰা, অনভিরতং ৰূপকাসেতুং ৰা ৰূপকাসাপেতুং ৰা, উপ্পন্নং কুক্কুচ্চং ধম্মতো ৰিনোদেতুং, অভিধম্মে ৰিনেতুং, অভিৰিনযে ৰিনেতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্বং, নিস্সযো দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি ? ন পটিবলো হোতি অন্তেৰাসিং ৰা সদ্ধিৰিহারিং ৰা অভিসমাচারিকায সিক্খায সিক্খাপেতুং, আদিব্রহ্মচারিযকায সিক্খায ৰিনেতুং, অধিসীলে ৰিনেতুং, অধিচিত্তে ৰিনেতুং, অধিপঞ্ঞায ৰিনেতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্বং, নিস্সযো দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? পটিবলো হোতি অন্তেৰাসিং ৰা সদ্ধিৰিহারিং ৰা অভিসমাচারিকায সিক্খায সিক্খাপেতুং, আদিব্রহ্মচারিযকায সিক্খায ৰিনেতুং, অধিসীলে ৰিনেতুং, অধিচিত্তে ৰিনেতুং, অধিপঞ্ঞায ৰিনেতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্বং, নিস্সযো দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো’’তি। ৪১৯. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্ব’’ন্তি? পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিসীলে সীলৰিপন্নো হোতি, অজ্ঝাচারে আচারৰিপন্নো হোতি, অতিদিট্ঠিযা দিট্ঠিৰিপন্নো হোতি , মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন দৰেন সমন্নাগতো হোতি, ৰাচসিকেন দৰেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন দৰেন সমন্নাগতো হোতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি , ৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন উপঘাতিকেন সমন্নাগতো হোতি, ৰাচসিকেন উপঘাতিকেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন উপঘাতিকেন সমন্নাগতো হোতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন মিচ্ছাজীৰেন সমন্নাগতো হোতি, ৰাচসিকেন মিচ্ছাজীৰেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন মিচ্ছাজীৰেন সমন্নাগতো হোতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং আপন্নো কম্মকতো উপসম্পাদেতি, নিস্সযং দেতি, সামণেরং উপট্ঠাপেতি, ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতিং সাদিযতি, সম্মতোপি ভিক্খুনিযো ওৰদতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? যায আপত্তিযা সঙ্ঘেন কম্মং কতং হোতি তং আপত্তিং আপজ্জতি, অঞ্ঞং ৰা তাদিসিকং, ততো ৰা পাপিট্ঠতরং, কম্মং গরহতি, কম্মিকে গরহতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? বুদ্ধস্স অৰণ্ণং ভাসতি, ধম্মস্স অৰণ্ণং ভাসতি, সঙ্ঘস্স অৰণ্ণং ভাসতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং কাতব্ব’’ন্তি। অনিস্সিতৰগ্গো নিট্ঠিতো পঠমো। তস্সুদ্দানং – উপোসথং পৰারণং, আপত্তি চ গিলানকং। অভিসমাচারলজ্জী চ, অধিসীলে দৰেন চ॥ অনাচারং উপঘাতি, মিচ্ছা আপত্তিমেৰ চ। যাযাপত্তিযা বুদ্ধস্স, পঠমো ৰগ্গসঙ্গহোতি॥ ২. নপ্পটিপ্পস্সম্ভনৰগ্গো ৪২০. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্ব’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি ? আপত্তিং আপন্নো কম্মকতো উপসম্পাদেতি, নিস্সযং দেতি, সামণেরং উপট্ঠাপেতি, ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতিং সাদিযতি, সম্মতোপি ভিক্খুনিযো ওৰদতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। [চূল়ৰ॰ ৮-৯, ১৮, ৩০-৩১, ৪৩, ৫৩, ৬২, ৭২] ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? যায আপত্তিযা সঙ্ঘেন কম্মং কতং হোতি তং আপত্তিং আপজ্জতি, অঞ্ঞং ৰা তাদিসিকং, ততো ৰা পাপিট্ঠতরং, কম্মং গরহতি, কম্মিকে গরহতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? বুদ্ধস্স অৰণ্ণং ভাসতি, ধম্মস্স অৰণ্ণং ভাসতি, সঙ্ঘস্স অৰণ্ণং ভাসতি, মিচ্ছাদিট্ঠিকো চ হোতি, আজীৰৰিপন্নো চ – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, ওমদ্দকারকো চ হোতি, ৰত্তেসু সিক্খায চ ন পরিপূরকারী – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো কম্মং নপ্পটিপ্পস্সম্ভেতব্ব’’ন্তি। ৪২১. ‘‘সঙ্গামাৰচরেন, ভন্তে, ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমন্তেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা সঙ্ঘো উপসঙ্কমিতব্বো’’তি? [পরি॰ ৩৬৫] ‘‘সঙ্গামাৰচরেন, উপালি, ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমন্তেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা সঙ্ঘো উপসঙ্কমিতব্বো। কতমে পঞ্চ? সঙ্গামাৰচরেন, উপালি, ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমন্তেন নীচচিত্তেন সঙ্ঘো উপসঙ্কমিতব্বো, রজোহরণসমেন চিত্তেন, আসনকুসলেন ভৰিতব্বং নিস্সজ্জকুসলেন, থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জন্তেন, নৰে ভিক্খূ আসনেন অপ্পটিবাহন্তেন যথাপতিরূপে আসনে নিসীদিতব্বং, অনানাকথিকেন ভৰিতব্বং অতিরচ্ছানকথিকেন, সামং ৰা ধম্মো ভাসিতব্বো, পরো ৰা অজ্ঝেসিতব্বো, অরিযো ৰা তুণ্হিভাৰো নাতিমঞ্ঞিতব্বো, সচে, উপালি, সঙ্ঘো সমগ্গকরণীযানি কম্মানি করোতি তত্র চে, উপালি, ভিক্খুনো নক্খমতি, অপি দিট্ঠাৰিকম্মং কত্ৰা ঞাপেতব্বা সামগ্গী। তং কিস্সহেতু? মাহং সঙ্ঘেন নানত্তো অস্সন্তি। সঙ্গামাৰচরেনুপালি , ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমন্তেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা সঙ্ঘো উপসঙ্কমিতব্বো’’তি। ৪২২. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চা’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? উস্সিতমন্তী চ হোতি, নিস্সিতজপ্পী চ, ন চ ভাসানুসন্ধিকুসলো হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? ন উস্সিতমন্তী চ হোতি, ন নিস্সিতজপ্পী চ, ভাসানুসন্ধিকুসলো চ হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনরুচিতো চ। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? উস্সাদেতা চ হোতি, অপসাদেতা চ, অধম্মং গণ্হাতি, ধম্মং পটিবাহতি, সম্ফঞ্চ বহুং ভাসতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? ন উস্সাদেতা চ হোতি, ন অপসাদেতা চ, ধম্মং গণ্হাতি, অধম্মং পটিবাহতি, সম্ফঞ্চ ন বহুং ভাসতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনরুচিতো চ। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? পসয্হপৰত্তা হোতি, অনোকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, ন যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনঅকন্তো চ হোতি বহুজনঅমনাপো চ বহুজনঅরুচিতো চ। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনরুচিতো চ। কতমেহি পঞ্চহি? ন পসয্হপৰত্তা হোতি, ওকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু সঙ্ঘে ৰোহরন্তো বহুজনকন্তো চ হোতি বহুজনমনাপো চ বহুজনরুচিতো চা’’তি। ৪২৩. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, আনিসংসা ৰিনযপরিযত্তিযা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, আনিসংসা ৰিনযপরিযত্তিযা। কতমে পঞ্চ? অত্তনো সীলক্খন্ধো সুগুত্তো হোতি সুরক্খিতো, কুক্কুচ্চপকতানং পটিসরণং হোতি, ৰিসারদো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰোহরতি, পচ্চত্থিকে সহধম্মেন সুনিগ্গহিতং নিগ্গণ্হাতি, সদ্ধম্মট্ঠিতিযা পটিপন্নো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চানিসংসা ৰিনযপরিযত্তিযা’’। নপ্পটিপ্পস্সম্ভনৰগ্গো নিট্ঠিতো দুতিযো। তস্সুদ্দানং – আপন্নো যাযৰণ্ণঞ্চ, অলজ্জী সঙ্গামেন চ। উস্সিতা উস্সাদেতা চ, পসয্হ পরিযত্তিযাতি॥ পঠমযমকপঞ্ঞত্তি। ৩. ৰোহারৰগ্গো ৪২৪. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্ব’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং ন জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং ন জানাতি, আপত্তিযা পযোগং ন জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং ন জানাতি, আপত্তিযা ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং জানাতি, আপত্তিযা পযোগং জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং জানাতি, আপত্তিযা ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং ন জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং ন জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং ন জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং ন জানাতি, অধিকরণস্স ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং জানাতি , অধিকরণসমুট্ঠানং জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং জানাতি, অধিকরণস্স ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? পসয্হপৰত্তা হোতি, অনোকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, ন যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ন পসয্হপৰত্তা হোতি, ওকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং ন জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং ন জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং ন জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং ন জানাতি, সপ্পটিকম্মং অপ্পটিকম্মং আপত্তিং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং জানাতি, সপ্পটিকম্মং অপ্পটিকম্মং আপত্তিং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কম্মং ন জানাতি, কম্মস্স করণং ন জানাতি, কম্মস্স ৰত্থুং ন জানাতি, কম্মস্স ৰত্তং ন জানাতি, কম্মস্স ৰূপসমং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি , অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? কম্মং জানাতি, কম্মস্স করণং জানাতি, কম্মস্স ৰত্থুং জানাতি, কম্মস্স ৰত্তং জানাতি, কম্মস্স ৰূপসমং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং ন জানাতি, নিদানং ন জানাতি, পঞ্ঞত্তিং ন জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং ন জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং । কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অলজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, লজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অকুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, কুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ঞত্তিং ন জানাতি, ঞত্তিযা করণং ন জানাতি, ঞত্তিযা অনুস্সাৰনং ন জানাতি, ঞত্তিযা সমথং ন জানাতি, ঞত্তিযা ৰূপসমং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি , পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ঞত্তিং জানাতি, ঞত্তিযা করণং জানাতি, ঞত্তিযা অনুস্সাৰনং জানাতি, ঞত্তিযা সমথং জানাতি, ঞত্তিযা ৰূপসমং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং ন জানাতি, সুত্তানুলোমং ন জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ ঠানাঠানকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং জানাতি, সুত্তানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, ঠানাঠানকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং ন জানাতি, ধম্মানুলোমং ন জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ পুব্বাপরকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ন ৰোহরিতব্বং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং জানাতি, ধম্মানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, পুব্বাপরকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সঙ্ঘে ৰোহরিতব্ব’’ন্তি। ৰোহারৰগ্গো নিট্ঠিতো ততিযো। তস্সুদ্দানং – আপত্তি অধিকরণং, পসয্হাপত্তি জাননা। কম্মং ৰত্থুং অলজ্জী চ, অকুসলো চ ঞত্তিযা। সুত্তং ন জানাতি ধম্মং, ততিযো ৰগ্গসঙ্গহোতি॥ ৪. দিট্ঠাৰিকম্মৰগ্গো ৪২৫. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। কতমে পঞ্চ? অনাপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, অদেসনাগামিনিযা আপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, দেসিতায আপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, চতূহি পঞ্চহি দিট্ঠিং আৰি করোতি, মনো মানসেন দিট্ঠিং আৰি করোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। কতমে পঞ্চ? আপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, দেসনাগামিনিযা আপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, অদেসিতায আপত্তিযা দিট্ঠিং আৰি করোতি, ন চতূহি পঞ্চহি দিট্ঠিং আৰি করোতি, ন মনো মানসেন দিট্ঠিং আৰি করোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। ‘‘অপরেপি , উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। কতমে পঞ্চ? নানাসংৰাসকস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, নানাসীমায ঠিতস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, অপকতত্তস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, চতূহি পঞ্চহি দিট্ঠিং আৰি করোতি, মনো মানসেন দিট্ঠিং আৰি করোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মা। কতমে পঞ্চ? সমানসংৰাসকস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, সমানসীমায ঠিতস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, পকতত্তস্স সন্তিকে দিট্ঠিং আৰি করোতি, ন চতূহি পঞ্চহি দিট্ঠিং আৰি করোতি, ন মনো মানসেন দিট্ঠিং আৰি করোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ধম্মিকা দিট্ঠাৰিকম্মাতি। ৪২৬. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অধম্মিকা পটিগ্গহা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অধম্মিকা পটিগ্গহা। কতমে পঞ্চ? কাযেন দিয্যমানং কাযেন অপ্পটিগ্গহিতং, কাযেন দিয্যমানং কাযপ্পটিবদ্ধেন অপ্পটিগ্গহিতং, কাযপ্পটিবদ্ধেন দিয্যমানং কাযেন অপ্পটিগ্গহিতং, কাযপ্পটিবদ্ধেন দিয্যমানং কাযপ্পটিবদ্ধেন অপ্পটিগ্গহিতং, নিস্সগ্গিযেন দিয্যমানং কাযেন ৰা কাযপ্পটিবদ্ধেন ৰা অপ্পটিগ্গহিতং – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা পটিগ্গহা। ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ধম্মিকা পটিগ্গহা। কতমে পঞ্চ? কাযেন দিয্যমানং কাযেন পটিগ্গহিতং, কাযেন দিয্যমানং কাযপ্পটিবদ্ধেন পটিগ্গহিতং, কাযপ্পটিবদ্ধেন দিয্যমানং কাযেন পটিগ্গহিতং, কাযপ্পটিবদ্ধেন দিয্যমানং কাযপ্পটিবদ্ধেন পটিগ্গহিতং, নিস্সগ্গিযেন দিয্যমানং কাযেন ৰা কাযপ্পটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গহিতং – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ধম্মিকা পটিগ্গহা’’তি। ৪২৭. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অনতিরিত্তা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অনতিরিত্তা। কতমে পঞ্চ? [পাচি॰ ২৩৯] অকপ্পিযকতং হোতি, অপ্পটিগ্গহিতকতং হোতি অনুচ্চারিতকতং হোতি, অহত্থপাসে কতং হোতি, অলমেতং সব্বন্তি অৰুত্তং হোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অনতিরিত্তা। ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অতিরিত্তা। কতমে পঞ্চ? [পাচি॰ ২৩৯] কপ্পিযকতং হোতি, পটিগ্গহিতকতং হোতি, উচ্চারিতকতং হোতি, হত্থপাসে কতং হোতি, অলমেতং সব্বন্তি ৰুত্তং হোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অতিরিত্তা’’তি। ৪২৮. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, আকারেহি পৰারণা পঞ্ঞাযতী’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, আকারেহি পৰারণা পঞ্ঞাযতি। কতমেহি পঞ্চহি? [পাচি॰ ২৩৯] অসনং পঞ্ঞাযতি, ভোজনং পঞ্ঞাযতি, হত্থপাসে ঠিতো অভিহরতি, পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহাকারেহি পৰারণা পঞ্ঞাযতী’’তি। ৪২৯. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অধম্মিকা পটিঞ্ঞাতকরণা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অধম্মিকা পটিঞ্ঞাতকরণা। কতমে পঞ্চ? ভিক্খু পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো হোতি, পারাজিকেন চোদিযমানো সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি, তং সঙ্ঘো সঙ্ঘাদিসেসেন কারেতি, অধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং । ভিক্খু পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো হোতি, পারাজিকেন চোদিযমানো পাচিত্তিযং…পে॰… পাটিদেসনীযং… দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি, তং সঙ্ঘো দুক্কটেন কারেতি, অধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং। ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসং…পে॰… পাচিত্তিযং… পাটিদেসনীযং… দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো হোতি। দুক্কটেন চোদিযমানো পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি, তং সঙ্ঘো পারাজিকেন কারেতি, অধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং। ভিক্খু দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো হোতি, দুক্কটেন চোদিযমানো সঙ্ঘাদিসেসং…পে॰… পাচিত্তিযং… পাটিদেসনীযং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি, তং সঙ্ঘো পাটিদেসনীযেন কারেতি – অধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং। ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা পটিঞ্ঞাতকরণা। ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ধম্মিকা পটিঞ্ঞাতকরণা। কতমে পঞ্চ? ভিক্খু পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো হোতি, পারাজিকেন চোদিযমানো পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি, তং সঙ্ঘো পারাজিকেন কারেতি, ধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং। ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসং…পে॰… পাচিত্তিযং… পাটিদেসনীযং… দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো হোতি, দুক্কটেন চোদিযমানো দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো পটিজানাতি , তং সঙ্ঘো দুক্কটেন কারেতি, ধম্মিকং পটিঞ্ঞাতকরণং। ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ধম্মিকা পটিঞ্ঞাতকরণা’’তি। ৪৩০. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতু’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতুং। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, চাৰনাধিপ্পাযো ৰত্তা হোতি, নো ৰুট্ঠানাধিপ্পাযো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতুং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স অলং ওকাসকম্মং কাতুং। কতমেহি পঞ্চহি? লজ্জী চ হোতি, পণ্ডিতো চ, পকতত্তো চ, ৰুট্ঠানাধিপ্পাযো ৰত্তা হোতি, নো চাৰনাধিপ্পাযো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স অলং ওকাসকম্মং কাতু’’ন্তি। ৪৩১. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিনযো ন সাকচ্ছিতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিনযো ন সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং ন জানাতি, নিদানং ন জানাতি, পঞ্ঞত্তিং ন জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং ন জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিনযো ন সাকচ্ছিতব্বো। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিনযো সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিনযো সাকচ্ছিতব্বো’’তি। ৪৩২. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, পঞ্হাপুচ্ছা’’তি? ‘‘পঞ্চিমা, উপালি, পঞ্হাপুচ্ছা। কতমা পঞ্চ? মন্দত্তা মোমূহত্তা পঞ্হং পুচ্ছতি, পাপিচ্ছো ইচ্ছাপকতো পঞ্হং পুচ্ছতি, পরিভৰা পঞ্হং পুচ্ছতি , অঞ্ঞাতুকামো পঞ্হং পুচ্ছতি, সচে মে পঞ্হং পুট্ঠো সম্মদেৰ ব্যাকরিস্সতি ইচ্চেতং কুসলং নো চে পঞ্হং পুট্ঠো সম্মদেৰ ব্যাকরিস্সতি অহমস্স সম্মদেৰ ব্যাকরিস্সামীতি পঞ্হং পুচ্ছতি – ইমা খো, উপালি, পঞ্চ পঞ্হাপুচ্ছা’’তি। ৪৩৩. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অঞ্ঞব্যাকরণা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অঞ্ঞব্যাকরণা। কতমে পঞ্চ? মন্দত্তা মোমূহত্তা অঞ্ঞং ব্যাকরোতি, পাপিচ্ছো ইচ্ছাপকতো অঞ্ঞং ব্যাকরোতি, উম্মাদা চিত্তক্খেপা অঞ্ঞং ব্যাকরোতি , অধিমানেন অঞ্ঞং ব্যাকরোতি, ভূতং অঞ্ঞং ব্যাকরোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অঞ্ঞব্যাকরণা’’তি। ৪৩৪. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ৰিসুদ্ধিযো’’তি? ‘‘পঞ্চিমা, উপালি, ৰিসুদ্ধিযো। কতমা পঞ্চ? নিদানং উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং অযং পঠমা ৰিসুদ্ধি, নিদানং উদ্দিসিত্ৰা চত্তারি পারাজিকানি উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং অযং দুতিযা ৰিসুদ্ধি, নিদানং উদ্দিসিত্ৰা চত্তারি পারাজিকানি উদ্দিসিত্ৰা তেরস সঙ্ঘাদিসেসে উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং অযং ততিযা ৰিসুদ্ধি, নিদানং উদ্দিসিত্ৰা চত্তারি পারাজিকানি উদ্দিসিত্ৰা তেরস সঙ্ঘাদিসেসে উদ্দিসিত্ৰা দ্ৰে অনিযতে উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং অযং চতুত্থা ৰিসুদ্ধি, ৰিত্থারেনেৰ পঞ্চমী – ইমা খো, উপালি, পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযো’’তি। ৪৩৫. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ভোজনা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ভোজনা । কতমে পঞ্চ? ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংসং – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ভোজনা’’তি। দিট্ঠাৰিকম্মৰগ্গো নিট্ঠিতো চতুত্থো। তস্সুদ্দানং – দিট্ঠাৰিকম্মা অপরে, পটিগ্গহানতিরিত্তা। পৰারণা পটিঞ্ঞাতং, ওকাসং সাকচ্ছেন চ। পঞ্হং অঞ্ঞব্যাকরণা, ৰিসুদ্ধি চাপি ভোজনাতি॥ ৫. অত্তাদানৰগ্গো ৪৩৬. [চূল়ৰ॰ ৩৯৯; অ॰ নি॰ ১০.৪৪] ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো। কতমে পঞ্চ? চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – পরিসুদ্ধকাযসমাচারো নু খোম্হি, পরিসুদ্ধেনম্হি কাযসমাচারেন সমন্নাগতো অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’’তি। নো চে, উপালি, ভিক্খু পরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধেন কাযসমাচারেন সমন্নাগতো অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ, তাৰ আযস্মা কাযিকং সিক্খস্সূ’তি ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো নু খোম্হি, পরিসুদ্ধেনম্হি ৰচীসমাচারেন সমন্নাগতো অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি। নো চে, উপালি, ভিক্খু পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধেন ৰচীসমাচারেন সমন্নাগতো অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ, তাৰ আযস্মা ৰাচসিকং সিক্খস্সূ’তি ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘মেত্তং নু খো মে চিত্তং পচ্চুপট্ঠিতং সব্রহ্মচারীসু অনাঘাতং, সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি। নো চে, উপালি, ভিক্খুনো মেত্তং চিত্তং পচ্চুপট্ঠিতং হোতি সব্রহ্মচারীসু অনাঘাতং, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ, তাৰ আযস্মা সব্রহ্মচারীসু মেত্তং চিত্তং উপট্ঠাপেহী’তি ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘বহুস্সুতো নু খোম্হি সুতধরো সুতসন্নিচযো, যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপা মে ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা, সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি। নো চে, উপালি, ভিক্খু বহুস্সুতো হোতি সুতধরো সুতসন্নিচযো, যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপস্স ধম্মা ন বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ, তাৰ আযস্মা আগমং পরিযাপুণস্সূ’তি ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘উভযানি খো মে পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি সুৰিভত্তানি সুপ্পৰত্তীনি সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসো, সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি। নো চে, উপালি, ভিক্খুনো উভযানি পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি সুৰিভত্তানি সুপ্পৰত্তীনি সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসো, ‘ইদং পনাৰুসো কত্থ ৰুত্তং ভগৰতা’তি ইতি পুট্ঠো ন সম্পাযতি [ন সম্পাদযতি (ক॰), ন সম্পাদেতি (স্যা॰)], তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ, তাৰ আযস্মা ৰিনযং পরিযাপুণস্সূ’তি ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ৪৩৭. ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো। কতমে পঞ্চ? কালেন ৰক্খামি নো অকালেন , ভূতেন ৰক্খামি নো অভূতেন, সণ্হেন ৰক্খামি নো ফরুসেন, অত্থসংহিতেন ৰক্খামি নো অনত্থসংহিতেন, মেত্তাচিত্তো ৰক্খামি নো দোসন্তরোতি – চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ৪৩৮. [চূল়ৰ॰ ৪০০] ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো। কতমে পঞ্চ? কারুঞ্ঞতা, হিতেসিতা, অনুকম্পতা, আপত্তিৰুট্ঠানতা, ৰিনযপুরেক্খারতা – চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ৪৩৯. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতু’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতুং। কতমেহি পঞ্চহি? অপরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি , অপরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, অপরিসুদ্ধাজীৰো হোতি, বালো হোতি অব্যত্তো, ন পটিবলো অনুযুঞ্জিযমানো অনুযোগং দাতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স নালং ওকাসকম্মং কাতুং। ‘‘পঞ্চহুপালি , অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স অলং ওকাসকম্মং কাতুং। কতমেহি পঞ্চহি? পরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধাজীৰো হোতি, পণ্ডিতো হোতি ব্যত্তো পটিবলো অনুযুঞ্জিযমানো অনুযোগং দাতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ওকাসকম্মং কারাপেন্তস্স অলং ওকাসকম্মং কাতু’’ন্তি। ৪৪০. [চূল়ৰ॰ ৩৯৮] ‘‘অত্তাদানং আদাতুকামেন, ভন্তে, ভিক্খুনা কতিহঙ্গেহি সমন্নাগতং অত্তাদানং আদাতব্ব’’ন্তি? ‘‘অত্তাদানং আদাতুকামেনুপালি, ভিক্খুনা পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং [পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং (সী॰ স্যা॰)] অত্তাদানং আদাতব্বং। কতমে পঞ্চ [কতমেহি পঞ্চহি (স্যা॰)]? অত্তাদানং আদাতুকামেন, উপালি, ভিক্খুনা এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো, কালো নু খো ইমং অত্তাদানং আদাতুং উদাহু নো’তি। সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অকালো ইমং অত্তাদানং আদাতুং নো কালো’তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘কালো ইমং অত্তাদানং আদাতুং নো অকালো’তি, তেনুপালি ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো ভূতং নু খো ইদং অত্তাদানং উদাহু নো’তি। সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অভূতং ইদং অত্তাদানং নো ভূত’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ভূতং ইদং অত্তাদানং নো অভূত’ন্তি, তেনুপালি ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো, অত্থসংহিতং নু খো ইদং অত্তাদানং উদাহু নো’তি। সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি –’ অনত্থসংহিতং ইদং অত্তাদানং নো অত্থসংহিত’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অত্থসংহিতং ইদং অত্তাদানং নো অনত্থসংহিত’ন্তি, তেনুপালি ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘ইমং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে উদাহু নো’তি। সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো ন লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে’তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইদং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে’তি, তেনুপালি ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণং উদাহু নো’তি। সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণ’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ন ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণ’ন্তি, তং আদাতব্বং, উপালি, অত্তাদানং। এৰং পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং খো, উপালি, অত্তাদানং আদিন্নং পচ্ছাপি অৰিপ্পটিসারকরং ভৰিস্সতী’’তি। ৪৪১. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতী’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতি। কতমেহি পঞ্চহি? সীলৰা হোতি, পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো ৰিহরতি আচারগোচরসম্পন্নো অণুমত্তেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰী, সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসু; বহুস্সুতো হোতি সুতধরো সুতসন্নিচযো; যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি তথারূপস্স ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা, উভযানি খো পনস্স পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি সুৰিভত্তানি সুপ্পৰত্তীনি সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসো; ৰিনযে খো পন ঠিতো হোতি অসংহীরো; পটিবলো হোতি উভো অত্থপচ্চত্থিকে অস্সাসেতুং সঞ্ঞাপেতুং নিজ্ঝাপেতুং পেক্খেতুং পসাদেতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতি। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতি। কতমেহি পঞ্চহি? পরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধাজীৰো হোতি, পণ্ডিতো হোতি ব্যত্তো, পটিবলো অনুযুঞ্জিযমানো অনুযোগং দাতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতি। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতি। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি , পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অধিকরণজাতানং ভিক্খূনং বহূপকারো হোতী’’তি। ৪৪২. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্ব’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং ন জানাতি, সুত্তানুলোমং ন জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ ঠানাঠানকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং জানাতি, সুত্তানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, ঠানাঠানকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং ন জানাতি, ধম্মানুলোমং ন জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ পুব্বাপরকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং জানাতি, ধম্মানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, পুব্বাপরকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং ন জানাতি, নিদানং ন জানাতি, পঞ্ঞত্তিং ন জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং ন জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং ন জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং ন জানাতি, আপত্তিযা পযোগং ন জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং ন জানাতি, আপত্তিযা ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং জানাতি, আপত্তিযা পযোগং জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং জানাতি, আপত্তিযা ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং ন জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং ন জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং ন জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং ন জানাতি, অধিকরণস্স ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা নানুযুঞ্জিতব্বং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং জানাতি, অধিকরণস্স ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা অনুযুঞ্জিতব্ব’’ন্তি। অত্তাদানৰগ্গো নিট্ঠিতো পঞ্চমো। তস্সুদ্দানং – পরিসুদ্ধঞ্চ কালেন, কারুঞ্ঞং ওকাসেন চ। অত্তাদানং অধিকরণং, অপরেহিপি ৰত্থুঞ্চ। সুত্তং ধম্মং পুন ৰত্থুঞ্চ, আপত্তি অধিকরণেন চাতি॥ ৬. ধুতঙ্গৰগ্গো ৪৪৩. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, আরঞ্ঞিকা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, আরঞ্ঞিকা [অ॰ নি॰ ৫.১৮১; পরি॰ ৩২৫]। কতমে পঞ্চ? মন্দত্তা মোমূহত্তা আরঞ্ঞিকো হোতি, পাপিচ্ছো ইচ্ছাপকতো আরঞ্ঞিকো হোতি, উম্মাদা চিত্তক্খেপা আরঞ্ঞিকো হোতি, ৰণ্ণিতং বুদ্ধেহি বুদ্ধসাৰকেহীতি আরঞ্ঞিকো হোতি, অপি চ অপ্পিচ্ছঞ্ঞেৰ নিস্সায সন্তুট্ঠিঞ্ঞেৰ নিস্সায – সল্লেখঞ্ঞেৰ নিস্সায পৰিৰেকঞ্ঞেৰ নিস্সায ইদমত্থিতঞ্ঞেৰ নিস্সায আরঞ্ঞিকো হোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ আরঞ্ঞিকা’’তি। ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, পিণ্ডপাতিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, পংসুকূলিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, রুক্খমূলিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, সোসানিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, অব্ভোকাসিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, তেচীৰরিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, সপদানচারিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, নেসজ্জিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, যথাসন্থতিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, একাসনিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, খলুপচ্ছাভত্তিকাতি…পে॰… কতি নু খো, ভন্তে, পত্তপিণ্ডিকাতি? পঞ্চিমে, উপালি, পত্তপিণ্ডিকা। কতমে পঞ্চ? মন্দত্তা মোমূহত্তা পত্তপিণ্ডিকো হোতি, পাপিচ্ছো ইচ্ছাপকতো পত্তপিণ্ডিকো হোতি, উম্মাদা চিত্তক্খেপা পত্তপিণ্ডিকো হোতি, ৰণ্ণিতং বুদ্ধেহি বুদ্ধসাৰকেহীতি পত্তপিণ্ডিকো হোতি, অপি চ অপ্পিচ্ছঞ্ঞেৰ নিস্সায সন্তুট্ঠিঞ্ঞেৰ নিস্সায সল্লেখঞ্ঞেৰ নিস্সায পৰিৰেকঞ্ঞেৰ নিস্সায ইদমত্থিতঞ্ঞেৰ নিস্সায পত্তপিণ্ডিকো হোতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ পত্তপিণ্ডিকা’’তি। ধুতঙ্গৰগ্গো নিট্ঠিতো ছট্ঠো। তস্সুদ্দানং – আরঞ্ঞিকো পিণ্ডিপংসু, রুক্খসুসানপঞ্চমং। অব্ভো তেচীৰরঞ্চেৰ, সপদাননেসজ্জিকা। সন্থতেকাসনঞ্চেৰ, খলুপচ্ছা পত্তপিণ্ডিকাতি॥ ৭. মুসাৰাদৰগ্গো ৪৪৪. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, মুসাৰাদা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, মুসাৰাদা। কতমে পঞ্চ? অত্থি মুসাৰাদো পারাজিকগামী, অত্থি মুসাৰাদো সঙ্ঘাদিসেসগামী, অত্থি মুসাৰাদো থুল্লচ্চযগামী, অত্থি মুসাৰাদো পাচিত্তিযগামী, অত্থি মুসাৰাদো দুক্কটগামী – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ মুসাৰাদা’’তি। ৪৪৫. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘমজ্ঝে উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা ঠপেন্তস্স – ‘অলং, ভিক্খু, মা ভণ্ডনং, মা কলহং, মা ৰিগ্গহং, মা ৰিৰাদ’ন্তি ওমদ্দিত্ৰা সঙ্ঘেন উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা কাতব্বা’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘমজ্ঝে উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা ঠপেন্তস্স – ‘অলং, ভিক্খু, মা ভণ্ডনং, মা কলহং, মা ৰিগ্গহং, মা ৰিৰাদ’ন্তি ওমদ্দিত্ৰা সঙ্ঘেন উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা কাতব্বা। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, চাৰনাধিপ্পাযো ৰত্তা হোতি, নো ৰুট্ঠানাধিপ্পাযো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘমজ্ঝে উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা ঠপেন্তস্স – ‘অলং, ভিক্খু, মা ভণ্ডনং, মা কলহং, মা ৰিগ্গহং, মা ৰিৰাদ’ন্তি ওমদ্দিত্ৰা সঙ্ঘেন উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা কাতব্বা। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘমজ্ঝে উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা ঠপেন্তস্স – ‘অলং, ভিক্খু, মা ভণ্ডনং, মা কলহং, মা ৰিগ্গহং, মা ৰিৰাদ’ন্তি ওমদ্দিত্ৰা সঙ্ঘেন উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা কাতব্বা। কতমেহি পঞ্চহি? অপরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, অপরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, অপরিসুদ্ধাজীৰো হোতি, বালো হোতি অব্যত্তো, ভণ্ডনকারকো হোতি কলহকারকো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘমজ্ঝে উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা ঠপেন্তস্স – ‘অলং, ভিক্খু, মা ভণ্ডনং, মা কলহং, মা ৰিগ্গহং, মা ৰিৰাদ’ন্তি ওমদ্দিত্ৰা সঙ্ঘেন উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা কাতব্বা’’তি। ৪৪৬. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো অনুযোগো ন দাতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো অনুযোগো ন দাতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং ন জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং ন জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং ন জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং ন জানাতি, সপ্পটিকম্মাপটিকম্মং আপত্তিং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো অনুযোগো ন দাতব্বো। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো অনুযোগো দাতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তানাপত্তিং জানাতি, লহুকগরুকং আপত্তিং জানাতি, সাৰসেসানৰসেসং আপত্তিং জানাতি, দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আপত্তিং জানাতি, সপ্পটিকম্মাপটিকম্মং আপত্তিং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো অনুযোগো দাতব্বো’’তি। ৪৪৭. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, আকারেহি ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, আকারেহি ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জতি। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জিতা, অঞ্ঞাণতা, কুক্কুচ্চপকততা, অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতা, কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহাকারেহি ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জতি। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহাকারেহি ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জতি। কতমেহি পঞ্চহি ? অদস্সনেন, অস্সৰনেন, পসুত্তকতা, তথাসঞ্ঞী, সতিসম্মোসা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহাকারেহি ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জতী’’তি। ৪৪৮. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ৰেরা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ৰেরা। কতমে পঞ্চ? পাণাতিপাতো , অদিন্নাদানং, কামেসুমিচ্ছাচারো, মুসাৰাদো, সুরামেরযমজ্জপ্পমাদট্ঠানং – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ৰেরা’’তি। ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ৰেরমণিযো’’তি? ‘‘পঞ্চিমা, উপালি, ৰেরমণিযো। কতমা পঞ্চ? পাণাতিপাতা ৰেরমণী [ৰেরমণি (ক॰)], অদিন্নাদানা ৰেরমণী, কামেসুমিচ্ছাচারা ৰেরমণী, মুসাৰাদা ৰেরমণী, সুরামেরযমজ্জপ্পমাদট্ঠানা ৰেরমণী – ইমা খো, উপালি, পঞ্চ ৰেরমণিযো’’তি। ৪৪৯. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ব্যসনানী’’তি? ‘‘পঞ্চিমানি, উপালি, ব্যসনানি। [পরি॰ ৩২৫; অ॰ নি॰ ৫.১৩০] কতমানি পঞ্চ? ঞাতিব্যসনং, ভোগব্যসনং, রোগব্যসনং, সীলব্যসনং, দিট্ঠিব্যসনং – ইমানি খো, উপালি, পঞ্চ ব্যসনানী’’তি। ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, সম্পদা’’তি? ‘‘পঞ্চিমা, উপালি, সম্পদা। [পরি॰ ৩২৫; অ॰ নি॰ ৫.১৩০] কতমা পঞ্চ? ঞাতিসম্পদা, ভোগসম্পদা, আরোগ্যসম্পদা, সীলসম্পদা, দিট্ঠিসম্পদা – ইমা খো, উপালি, পঞ্চ সম্পদা’’তি। মুসাৰাদৰগ্গো নিট্ঠিতো সত্তমো। তস্সুদ্দানং – মুসাৰাদো চ ওমদ্দি, অপরেহি অনুযোগো। আপত্তিঞ্চ অপরেহি, ৰেরা ৰেরমণীপি চ। ব্যসনং সম্পদা চেৰ, সত্তমো ৰগ্গসঙ্গহোতি॥ ৮. ভিক্খুনোৰাদৰগ্গো ৪৫০. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্ব’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং, অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেন। কতমেহি পঞ্চহি? ৰিৰরিত্ৰা কাযং ভিক্খুনীনং দস্সেতি, ঊরুং দস্সেতি, অঙ্গজাতং দস্সেতি, উভো অংসকূটে দস্সেতি, ওভাসতি, গিহী সম্পযোজেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং। অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেন। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং, অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেন। কতমেহি পঞ্চহি? ভিক্খুনীনং অলাভায পরিসক্কতি, ভিক্খুনীনং অনত্থায পরিসক্কতি, ভিক্খুনীনং অৰাসায পরিসক্কতি, ভিক্খুনিযো অক্কোসতি পরিভাসতি, ভিক্খূ ভিক্খুনীহি ভেদেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং, অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেন। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং, অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেন। কতমেহি পঞ্চহি? ভিক্খুনীনং অলাভায পরিসক্কতি, ভিক্খুনীনং অনত্থায পরিসক্কতি, ভিক্খুনীনং অৰাসায পরিসক্কতি, ভিক্খুনিযো অক্কোসতি পরিভাসতি, ভিক্খূ ভিক্খুনীহি সম্পযোজেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনিসঙ্ঘেনেৰ কম্মং কাতব্বং, অৰন্দিযো সো ভিক্খু ভিক্খুনিসঙ্ঘেনা’’তি। ৪৫১. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্ব’’ন্তি? পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰিৰরিত্ৰা কাযং ভিক্খূনং দস্সেতি, ঊরুং দস্সেতি, অঙ্গজাতং দস্সেতি, উভো অংসকূটে দস্সেতি, ওভাসতি, গিহী সম্পযোজেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ভিক্খূনং অলাভায পরিসক্কতি, ভিক্খূনং অনত্থায পরিসক্কতি, ভিক্খূনং অৰাসায পরিসক্কতি, ভিক্খূ অক্কোসতি পরিভাসতি, ভিক্খুনিযো ভিক্খূহি ভেদেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্বং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্বং। কতমেহি পঞ্চহি? ভিক্খূনং অলাভায পরিসক্কতি, ভিক্খূনং অনত্থায পরিসক্কতি, ভিক্খূনং অৰাসায পরিসক্কতি, ভিক্খূ অক্কোসতি পরিভাসতি, ভিক্খুনিযো ভিক্খূহি সম্পযোজেতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতায ভিক্খুনিযা কম্মং কাতব্ব’’ন্তি। ৪৫২. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, চাৰনাধিপ্পাযো ৰত্তা হোতি, নো ৰুট্ঠানাধিপ্পাযো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অপরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, অপরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, অপরিসুদ্ধাজীৰো হোতি, বালো হোতি, অব্যত্তো, ন পটিবলো অনুযুঞ্জিযমানো অনুযোগং দাতুং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, ৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, ভিক্খুনীনং অক্কোসকপরিভাসকো হোতি, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংসট্ঠো ৰিহরতি অননুলোমিকেন সংসগ্গেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, ভণ্ডনকারকো চ হোতি কলহকারকো, সিক্খায চ ন পরিপূরিকারী – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন ঠপেতব্বো’’তি। ৪৫৩. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন গহেতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন গহেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? কাযিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, ৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, কাযিকৰাচসিকেন অনাচারেন সমন্নাগতো হোতি, ভিক্খুনীনং অক্কোসকপরিভাসকো হোতি, ভিক্খুনীহি সদ্ধিং সংসট্ঠো ৰিহরতি অননুলোমিকেন সংসগ্গেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন গহেতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন গহেতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অলজ্জী চ হোতি, বালো চ, অপকতত্তো চ, গমিকো ৰা হোতি, গিলানো ৰা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ভিক্খুনীনং ওৰাদো ন গহেতব্বো’’তি। ৪৫৪. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ন সাকচ্ছিতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ন সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন অসেক্খেন সীলক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, ন অসেক্খেন সমাধিক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, ন অসেক্খেন পঞ্ঞাক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, ন অসেক্খেন ৰিমুত্তিক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, ন অসেক্খেন ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ন সাকচ্ছিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অসেক্খেন সীলক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, অসেক্খেন সমাধিক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, অসেক্খেন পঞ্ঞাক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি , অসেক্খেন ৰিমুত্তিক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি, অসেক্খেন ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধেন সমন্নাগতো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং সাকচ্ছিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ন সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন অত্থপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, ন ধম্মপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, ন নিরুত্তিপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, ন পটিভানপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, যথাৰিমুত্তং চিত্তং ন পচ্চৰেক্খিতা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ন সাকচ্ছিতব্বো। পঞ্চহুপালি , অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং সাকচ্ছিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অত্থপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, ধম্মপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, নিরুত্তিপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, পটিভানপটিসম্ভিদাপত্তো হোতি, যথাৰিমুত্তং চিত্তং পচ্চৰেক্খিতা – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং সাকচ্ছিতব্বো’’তি। ভিক্খুনোৰাদৰগ্গো নিট্ঠিতো অট্ঠমো। তস্সুদ্দানং – ভিক্খুনীহেৰ কাতব্বং, অপরেহি তথা দুৰে। ভিক্খুনীনং তযো কম্মা, ন ঠপেতব্বা দ্ৰে দুকা। ন গহেতব্বা দ্ৰে ৰুত্তা, সাকচ্ছাসু চ দ্ৰে দুকাতি॥ ৯. উব্বাহিকৰগ্গো ৪৫৫. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন অত্থকুসলো হোতি, ন ধম্মকুসলো হোতি, ন নিরুত্তিকুসলো হোতি, ন ব্যঞ্জনকুসলো হোতি, ন পুব্বাপরকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? অত্থকুসলো হোতি, ধম্মকুসলো হোতি, নিরুত্তিকুসলো হোতি, ব্যঞ্জনকুসলো হোতি, পুব্বাপরকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? কোধনো হোতি কোধাভিভূতো, মক্খী হোতি মক্খাভিভূতো, পল়াসী হোতি পল়াসাভিভূতো, ইস্সুকী হোতি ইস্সাভিভূতো, সন্দিট্ঠিপরামাসী হোতি আধানগ্গাহী দুপ্পটিনিস্সগ্গী – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন কোধনো হোতি ন কোধাভিভূতো, ন মক্খী হোতি ন মক্খাভিভূতো, ন পল়াসী হোতি ন পল়াসাভিভূতো, ন ইস্সুকী হোতি ন ইস্সাভিভূতো, অসন্দিট্ঠিপরামাসী হোতি অনাধানগ্গাহী সুপ্পটিনিস্সগ্গী – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? কুপ্পতি, ব্যাপজ্জতি, পতিট্ঠিযতি, কোপং জনেতি, অখমো হোতি অপদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনিং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো । কতমেহি পঞ্চহি? ন কুপ্পতি, ন ব্যাপজ্জতি, ন পতিট্ঠিযতি, ন কোপং জনেতি, খমো হোতি পদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনিং – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? পসারেতা হোতি নো সারেতা, অনোকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, ন যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, ন যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? সারেতা হোতি নো পসারেতা, ওকাসকম্মং কারেত্ৰা পৰত্তা হোতি, যথাধম্মং যথাৰিনযে যথাপত্তিযা চোদেতা হোতি, যথাধম্মে যথাৰিনযে যথাপত্তিযা কারেতা হোতি, যথাদিট্ঠিযা ব্যাকতা হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অলজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, লজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অকুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায ন সম্মন্নিতব্বো। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, কুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু উব্বাহিকায সম্মন্নিতব্বো’’তি। ৪৫৬. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতী’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং ন জানাতি, সুত্তানুলোমং ন জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ ঠানঠানকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? সুত্তং জানাতি, সুত্তানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, ঠানাঠানকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং ন জানাতি, ধম্মানুলোমং জানাতি, ৰিনযং ন জানাতি, ৰিনযানুলোমং ন জানাতি, ন চ পুব্বাপরকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? ধম্মং জানাতি, ধম্মানুলোমং জানাতি, ৰিনযং জানাতি, ৰিনযানুলোমং জানাতি, পুব্বাপরকুসলো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং ন জানাতি, নিদানং ন জানাতি, পঞ্ঞত্তিং ন জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং ন জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং ন জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং ন জানাতি, আপত্তিযা পযোগং ন জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং ন জানাতি, আপত্তিযা ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং জানাতি , আপত্তিসমুট্ঠানং জানাতি, আপত্তিযা পযোগং জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং জানাতি, আপত্তিযা ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং ন জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং ন জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং ন জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং ন জানাতি, অধিকরণস্স ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু বালোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং জানাতি, অধিকরণস্স ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু পণ্ডিতোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতী’’তি। উব্বাহিকৰগ্গো নিট্ঠিতো নৰমো। তস্সুদ্দানং – ন অত্থকুসলো চেৰ, কোধনো কুপ্পতী চ যো। পসারেতা ছন্দাগতিং, অকুসলো তথেৰ চ॥ সুত্তং ধম্মঞ্চ ৰত্থুঞ্চ, আপত্তি অধিকরণং। দ্ৰে দ্ৰে পকাসিতা সব্বে, কণ্হসুক্কং ৰিজানথাতি॥ ১০. অধিকরণৰূপসমৰগ্গো ৪৫৭. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতু’’ন্তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং ন জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং ন জানাতি, আপত্তিযা পযোগং ন জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং ন জানাতি, আপত্তিযা ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? আপত্তিং জানাতি, আপত্তিসমুট্ঠানং জানাতি, আপত্তিযা পযোগং জানাতি, আপত্তিযা ৰূপসমং জানাতি, আপত্তিযা ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং ন জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং ন জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং ন জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং ন জানাতি, অধিকরণস্স ন ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? অধিকরণং জানাতি, অধিকরণসমুট্ঠানং জানাতি, অধিকরণস্স পযোগং জানাতি, অধিকরণস্স ৰূপসমং জানাতি, অধিকরণস্স ৰিনিচ্ছযকুসলো হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অলজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, লজ্জী চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি , অপ্পস্সুতো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, বহুস্সুতো চ হোতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং ন জানাতি, নিদানং ন জানাতি, পঞ্ঞত্তিং ন জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং ন জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ৰত্থুং জানাতি, নিদানং জানাতি, পঞ্ঞত্তিং জানাতি, পদপচ্চাভট্ঠং জানাতি, অনুসন্ধিৰচনপথং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, অকুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, কুসলো চ হোতি ৰিনযে – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, পুগ্গলগরু হোতি নো সঙ্ঘগরু – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি , অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং । কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, সঙ্ঘগরু হোতি নো পুগ্গলগরু – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, আমিসগরু হোতি নো সদ্ধম্মগরু – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু নালং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, সদ্ধম্মগরু হোতি নো আমিসগরু – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অলং অধিকরণং ৰূপসমেতু’’ন্তি। ৪৫৮. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, আকারেহি সঙ্ঘো ভিজ্জতী’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, আকারেহি সঙ্ঘো ভিজ্জতি। কতমেহি পঞ্চহি? কম্মেন, উদ্দেসেন, ৰোহরন্তো, অনুস্সাৰনেন, সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহাকারেহি সঙ্ঘো ভিজ্জতী’’তি। ‘‘সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘরাজীতি, ভন্তে, ৰুচ্চতি। কিত্তাৰতা নু খো, ভন্তে, সঙ্ঘরাজি হোতি নো চ সঙ্ঘভেদো? কিত্তাৰতা চ পন সঙ্ঘরাজি চেৰ হোতি সঙ্ঘভেদো চা’’তি? ‘‘পঞ্ঞত্তেতং, উপালি, মযা আগন্তুকানং ভিক্খূনং আগন্তুকৰত্তং। এৰং সুপঞ্ঞত্তে খো, উপালি, মযা সিক্খাপদে আগন্তুকা ভিক্খূ আগন্তুকৰত্তে ন ৰত্তন্তি। এৰম্পি খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি হোতি নো চ সঙ্ঘভেদো। পঞ্ঞত্তেতং, উপালি, মযা আৰাসিকানং ভিক্খূনং আৰাসিকৰত্তং। এৰং সুপঞ্ঞত্তে খো, উপালি, মযা সিক্খাপদে আৰাসিকা ভিক্খূ আৰাসিকৰত্তে ন ৰত্তন্তি। এৰম্পি খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি হোতি নো চ সঙ্ঘভেদো। পঞ্ঞত্তেতং উপালি মযা ভিক্খূনং ভত্তগ্গে ভত্তগ্গৰত্তং – যথাৰুড্ঢং যথারত্তং যথাপতিরূপং অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ডং। এৰং সুপঞ্ঞত্তে খো, উপালি, মযা সিক্খাপদে নৰা ভিক্খূ ভত্তগ্গে থেরানং ভিক্খূনং আসনং পটিবাহন্তি। এৰম্পি খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি হোতি নো চ সঙ্ঘভেদো। পঞ্ঞত্তেতং, উপালি, মযা ভিক্খূনং সেনাসনে সেনাসনৰত্তং – যথাৰুড্ঢং যথারত্তং যথাপতিরূপং। এৰং সুপঞ্ঞত্তে খো, উপালি, মযা সিক্খাপদে নৰা ভিক্খূ থেরানং ভিক্খূনং সেনাসনং পটিবাহন্তি। এৰম্পি খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি হোতি নো চ সঙ্ঘভেদো। পঞ্ঞত্তেতং, উপালি, মযা ভিক্খূনং অন্তোসীমায একং উপোসথং একং পৰারণং একং সঙ্ঘকম্মং একং কম্মাকম্মং। এৰং সুপঞ্ঞত্তে খো, উপালি, মযা সিক্খাপদে তত্থেৰ অন্তোসীমায আৰেনিভাৰং [আৰেণিভাৰং (সী॰ স্যা॰)] করিত্ৰা গণং বন্ধিত্ৰা আৰেনিং [আৰেণি (সী॰ স্যা॰)] উপোসথং করোন্তি আৰেনিং পৰারণং করোন্তি আৰেনিং সঙ্ঘকম্মং করোন্তি আৰেনিং কম্মাকম্মানি করোন্তি। এৰং খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি চেৰ হোতি সঙ্ঘভেদো চা’’তি। অধিকরণৰূপসমৰগ্গো নিট্ঠিতো দসমো। তস্সুদ্দানং – আপত্তিং অধিকরণং, ছন্দা অপ্পস্সুতেন চ। ৰত্থুঞ্চ অকুসলো চ, পুগ্গলো আমিসেন চ। ভিজ্জতি সঙ্ঘরাজি চ, সঙ্ঘভেদো তথেৰ চাতি॥ ১১. সঙ্ঘভেদকৰগ্গো ৪৫৯. [চূল়ৰ॰ ৩৫৪-৩৫৫; অ॰ নি॰ ১০.৩৮ আদযো] ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায দিট্ঠিং কম্মেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায দিট্ঠিং উদ্দেসেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায দিট্ঠি ৰোহরন্তো – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায দিট্ঠিং অনুস্সাৰনেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি , পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায দিট্ঠিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায খন্তিং কম্মেন…পে॰… ৰিনিধায খন্তিং উদ্দেসেন…পে॰… ৰিনিধায খন্তিং ৰোহরন্তো…পে॰… ৰিনিধায খন্তিং অনুস্সাৰনেন…পে॰… ৰিনিধায খন্তিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায রুচিং কম্মেন…পে॰… ৰিনিধায রুচিং উদ্দেসেন…পে॰… ৰিনিধায রুচিং ৰোহরন্তো…পে॰… ৰিনিধায রুচিং অনুস্সাৰনেন…পে॰… ৰিনিধায রুচিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহিসমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি , ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনিধায সঞ্ঞং কম্মেন…পে॰… ৰিনিধায সঞ্ঞং উদ্দেসেন…পে॰… ৰিনিধায সঞ্ঞং ৰোহরন্তো…পে॰… ৰিনিধায সঞ্ঞং অনুস্সাৰনেন…পে॰… ৰিনিধায সঞ্ঞং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো আপাযিকো নেরযিকো কপ্পট্ঠো অতেকিচ্ছো’’তি। সঙ্ঘভেদকৰগ্গো নিট্ঠিতো একাদসমো। তস্সুদ্দানং – ৰিনিধায দিট্ঠিং কম্মেন, উদ্দেসে ৰোহরেন চ। অনুস্সাৰনে সলাকেন, পঞ্চেতে দিট্ঠিনিস্সিতা। খন্তিং রুচিঞ্চ সঞ্ঞঞ্চ, তযো তে পঞ্চধা নযাতি॥ ১২. দুতিযসঙ্ঘভেদকৰগ্গো ৪৬০. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি , অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায দিট্ঠিং কম্মেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায দিট্ঠিং উদ্দেসেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায দিট্ঠিং ৰোহরন্তো। ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায দিট্ঠিং অনুস্সাৰনেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায দিট্ঠিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায খন্তিং কম্মেন…পে॰… অৰিনিধায খন্তিং উদ্দেসেন…পে॰… অৰিনিধায খন্তিং ৰোহরন্তো…পে॰… অৰিনিধায খন্তিং অনুস্সাৰনেন…পে॰… অৰিনিধায খন্তিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি , উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায রুচিং কম্মেন…পে॰… অৰিনিধায রুচিং উদ্দেসেন…পে॰… অৰিনিধায রুচিং ৰোহরন্তো…পে॰… অৰিনিধায রুচিং অনুস্সাৰনেন…পে॰… অৰিনিধায রুচিং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। ‘‘অপরেহিপি, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো। কতমেহি পঞ্চহি? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতি, ধম্মং অধম্মোতি দীপেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি দীপেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি দীপেতি, অৰিনিধায সঞ্ঞং কম্মেন…পে॰… অৰিনিধায সঞ্ঞং উদ্দেসেন…পে॰… অৰিনিধায সঞ্ঞং ৰোহরন্তো…পে॰… অৰিনিধায সঞ্ঞং অনুস্সাৰনেন…পে॰… অৰিনিধায সঞ্ঞং সলাকগ্গাহেন – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সঙ্ঘভেদকো ন আপাযিকো ন নেরযিকো ন কপ্পট্ঠো ন অতেকিচ্ছো’’তি। দুতিযসঙ্ঘভেদকৰগ্গো নিট্ঠিতো দ্ৰাদসমো। তস্সুদ্দানং – অৰিনিধায দিট্ঠিং কম্মেন, উদ্দেসে ৰোহরেন চ। অনুস্সাৰনে সলাকেন, পঞ্চেতে দিট্ঠিনিস্সিতা॥ খন্তিং রুচিঞ্চ সঞ্ঞঞ্চ, তযো তে পঞ্চধা নযা॥ হেট্ঠিমে কণ্হপক্খম্হি, সমৰীসতি ৰিধী যথা। তথেৰ সুক্কপক্খম্হি, সমৰীসতি জানথাতি॥ ১৩. আৰাসিকৰগ্গো ৪৬১. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো আৰাসিকো ভিক্খু যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো আৰাসিকো ভিক্খু যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে । কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, সঙ্ঘিকং পুগ্গলিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো আৰাসিকো ভিক্খু যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে। ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো আৰাসিকো ভিক্খু যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, সঙ্ঘিকং ন পুগ্গলিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো আৰাসিকো ভিক্খু যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে’’তি। ৪৬২. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অধম্মিকা ৰিনযব্যাকরণা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অধম্মিকা ৰিনযব্যাকরণা। কতমে পঞ্চ? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি পরিণামেতি, ধম্মং অধম্মোতি পরিণামেতি, অৰিনযং ৰিনযোতি পরিণামেতি, ৰিনযং অৰিনযোতি পরিণামেতি , অপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপেতি, পঞ্ঞত্তং সমুচ্ছিন্দতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অধম্মিকা ৰিনযব্যাকরণা। পঞ্চিমে, উপালি, ধম্মিকা ৰিনযব্যাকরণা। কতমে পঞ্চ? ইধুপালি, ভিক্খু অধম্মং অধম্মোতি পরিণামেতি, ধম্মং ধম্মোতি পরিণামেতি, অৰিনযং অৰিনযোতি পরিণামেতি, ৰিনযং ৰিনযোতি পরিণামেতি, অপঞ্ঞত্তং ন পঞ্ঞপেতি, পঞ্ঞত্তং ন সমুচ্ছিন্দতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ধম্মিকা ৰিনযব্যাকরণা’’তি। ৪৬৩. [অ॰ নি॰ ৫.২৭২-২৮৫] ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভত্তুদ্দেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভত্তুদ্দেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, উদ্দিট্ঠানুদ্দিট্ঠং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভত্তুদ্দেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে। [অ॰ নি॰ ৫.২৭২-২৮৫] ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো ভত্তুদ্দেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, উদ্দিট্ঠানুদ্দিট্ঠংজানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো ভত্তুদ্দেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে’’তি। ৪৬৪. ‘‘কতিহি নু খো, ভন্তে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সেনাসনপঞ্ঞাপকো…পে॰… ভণ্ডাগারিকো…পে॰… চীৰরপটিগ্গাহকো…পে॰… চীৰরভাজকো…পে॰… যাগুভাজকো…পে॰… ফলভাজকো…পে॰… খজ্জভাজকো…পে॰… অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকো…পে॰… সাটিযগ্গাহাপকো…পে॰… পত্তগ্গাহাপকো…পে॰… আরামিকপেসকো…পে॰… সামণেরপেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে’’তি? ‘‘পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সামণেরপেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে। কতমেহি পঞ্চহি? ছন্দাগতিং গচ্ছতি, দোসাগতিং গচ্ছতি, মোহাগতিং গচ্ছতি, ভযাগতিং গচ্ছতি, পেসিতাপেসিতং ন জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সামণেরপেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং নিরযে। পঞ্চহুপালি, অঙ্গেহি সমন্নাগতো সামণেরপেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে। কতমেহি পঞ্চহি? ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতি, পেসিতাপেসিতং জানাতি – ইমেহি খো, উপালি, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতো সামণেরপেসকো যথাভতং নিক্খিত্তো এৰং সগ্গে’’তি। আৰাসিকৰগ্গো নিট্ঠিতো তেরসমো। তস্সুদ্দানং – আৰাসিকব্যাকরণা , ভত্তুসেনাসনানি চ। ভণ্ডচীৰরগ্গাহো চ, চীৰরস্স চ ভাজকো॥ যাগু ফলং খজ্জকঞ্চ, অপ্পসাটিযগাহকো। পত্তো আরামিকো চেৰ, সামণেরেন পেসকোতি॥ ১৪. কথিনত্থারৰগ্গো ৪৬৫. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, আনিসংসা কথিনত্থারে’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, আনিসংসা কথিনত্থারে। কতমে পঞ্চ? অনামন্তচারো, অসমাদানচারো, গণভোজনং, যাৰদত্থচীৰরং, যো চ তত্থ চীৰরুপ্পাদো সো নেসং ভৰিস্সতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ আনিসংসা কথিনত্থারে’’তি। ৪৬৬. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, আদীনৰা মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, আদীনৰা মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো। কতমে পঞ্চ? দুক্খং সুপতি, দুক্খং পটিবুজ্ঝতি, পাপকং সুপিনং পস্সতি, দেৰতা ন রক্খন্তি, অসুচি মুচ্চতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ আদীনৰা মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো। পঞ্চিমে, উপালি, আনিসংসা উপট্ঠিতস্সতিস্স সম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো। কতমে পঞ্চ? সুখং সুপতি, সুখং পটিবুজ্ঝতি, ন পাপকং সুপিনং পস্সতি, দেৰতা রক্খন্তি, অসুচি ন মুচ্চতি – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ আনিসংসা উপট্ঠিতস্সতিস্স সম্পজানস্স নিদ্দং ওক্কমতো’’তি। ৪৬৭. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, অৰন্দিযা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, অৰন্দিযা। কতমে পঞ্চ? অন্তরঘরং পৰিট্ঠো অৰন্দিযো, রচ্ছগতো অৰন্দিযো, ওতমসিকো অৰন্দিযো, অসমন্নাহরন্তো অৰন্দিযো, সুত্তো অৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। ‘‘অপরেপি, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। কতমে পঞ্চ? যাগুপানে অৰন্দিযো, ভত্তগ্গে অৰন্দিযো, একাৰত্তো অৰন্দিযো, অঞ্ঞৰিহিতো অৰন্দিযো, নগ্গো অৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। ‘‘অপরেপি , উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। কতমে পঞ্চ? খাদন্তো অৰন্দিযো, ভুঞ্জন্তো অৰন্দিযো, উচ্চারং করোন্তো অৰন্দিযো, পস্সাৰং করোন্তো অৰন্দিযো, উক্খিত্তকো অৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। ‘‘অপরেপি, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা । কতমে পঞ্চ? পুরে উপসম্পন্নেন পচ্ছা উপসম্পন্নো অৰন্দিযো, অনুপসম্পন্নো অৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো অধম্মৰাদী অৰন্দিযো, মাতুগামো অৰন্দিযো, পণ্ডকো অৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। ‘‘অপরেপি, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা। কতমে পঞ্চ? পারিৰাসিকো অৰন্দিযো, মূলাযপটিকস্সনারহো অৰন্দিযো, মানত্তারহো অৰন্দিযো, মানত্তচারিকো অৰন্দিযো, অব্ভানারহো অৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ অৰন্দিযা’’তি। ৪৬৮. ‘‘কতি নু খো, ভন্তে, ৰন্দিযা’’তি? ‘‘পঞ্চিমে, উপালি, ৰন্দিযা। কতমে পঞ্চ? পচ্ছা উপসম্পন্নেন পুরে উপসম্পন্নো ৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো ধম্মৰাদী ৰন্দিযো, আচরিযো ৰন্দিযো, উপজ্ঝাযো ৰন্দিযো, সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায তথাগতো অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰন্দিযো – ইমে খো, উপালি, পঞ্চ ৰন্দিযা’’তি। ৪৬৯. ‘‘নৰকতরেন, ভন্তে, ভিক্খুনা ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো পাদে ৰন্দন্তেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পাদা ৰন্দিতব্বা’’তি? ‘‘নৰকতরেনুপালি, ভিক্খুনা ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো পাদে ৰন্দন্তেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পাদা ৰন্দিতব্বা। কতমে পঞ্চ? নৰকতরেনুপালি, ভিক্খুনা ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো পাদে ৰন্দন্তেন একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা, অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা , উভোহি পাণিতলেহি পাদানি পরিসম্বাহন্তেন, পেমঞ্চ গারৰঞ্চ উপট্ঠাপেত্ৰা পাদা ৰন্দিতব্বা – নৰকতরেনুপালি ভিক্খুনা ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো পাদে ৰন্দন্তেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পাদা ৰন্দিতব্বা’’তি। কথিনত্থারৰগ্গো নিট্ঠিতো চুদ্দসমো। তস্সুদ্দানং – কথিনত্থারনিদ্দা চ, অন্তরা যাগুখাদনে। পুরে চ পারিৰাসি চ, ৰন্দিযো ৰন্দিতব্বকন্তি॥ উপালিপঞ্চকং নিট্ঠিতং। তেসং ৰগ্গানং উদ্দানং অনিস্সিতেন কম্মঞ্চ, ৰোহারাৰিকম্মেন চ। চোদনা চ ধুতঙ্গা চ, মুসা ভিক্খুনিমেৰ চ॥ উব্বাহিকাধিকরণং, ভেদকা পঞ্চমা পুরে। আৰাসিকা কথিনঞ্চ, চুদ্দসা সুপ্পকাসিতাতি॥ |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved. |