৬. ভেসজ্জক্খন্ধকো
১৬০. পঞ্চভেসজ্জকথা ২৬০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠানং যাগুপি পীতা উগ্গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং উগ্গচ্ছতি। তে তেন কিসা হোন্তি, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা। অদ্দসা খো ভগৰা তে ভিক্খূ কিসে লূখে দুব্বণ্ণে উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতে ধমনিসন্থতগত্তে, দিস্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কিং নু খো, আনন্দ, এতরহি ভিক্খূ কিসা, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা’’তি? ‘‘এতরহি, ভন্তে, ভিক্খূনং সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠানং যাগুপি পীতা উগ্গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং উগ্গচ্ছতি। তে তেন কিসা হোন্তি, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা’’তি। অথ খো ভগৰতো রহোগতস্স পটিসল্লীনস্স এৰং চেতসো পরিৰিতক্কো উদপাদি – ‘‘এতরহি খো ভিক্খূনং সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠানং যাগুপি পীতা উগ্গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং উগ্গচ্ছতি। তে তেন কিসা হোন্তি, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা। কিং নু খো অহং ভিক্খূনং ভেসজ্জং অনুজানেয্যং, যং ভেসজ্জঞ্চেৰ অস্স ভেসজ্জসম্মতঞ্চ লোকস্স, আহারত্থঞ্চ ফরেয্য, ন চ ওল়ারিকো আহারো পঞ্ঞাযেয্যা’’তি? অথ খো ভগৰতো এতদহোসি – ‘‘ইমানি খো পঞ্চ ভেসজ্জানি, সেয্যথিদং – সপ্পি, নৰনীতং, তেলং, মধু, ফাণিতং; ভেসজ্জানি চেৰ ভেসজ্জসম্মতানি চ লোকস্স, আহারত্থঞ্চ ফরন্তি, ন চ ওল়ারিকো আহারো পঞ্ঞাযতি। যংনূনাহং ভিক্খূনং ইমানি পঞ্চ ভেসজ্জানি অনুজানেয্যং, কালে পটিগ্গহেত্ৰা কালে পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি। অথ খো ভগৰা সাযন্হসমযং পটিসল্লানা ৰুট্ঠিতো এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ইধ ময্হং, ভিক্খৰে, রহোগতস্স পটিসল্লীনস্স এৰং চেতসো পরিৰিতক্কো উদপাদি – ‘এতরহি খো ভিক্খূনং সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠানং যাগুপি পীতা উগ্গচ্ছতি, ভত্তম্পি ভুত্তং উগ্গচ্ছতি। তে তেন কিসা হোন্তি, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা। কিং নু খো অহং ভিক্খূনং ভেসজ্জং অনুজানেয্যং, যং ভেসজ্জঞ্চেৰ অস্স ভেসজ্জসম্মতঞ্চ লোকস্স, আহারত্থঞ্চ ফরেয্য, ন চ ওল়ারিকো আহারো পঞ্ঞাযেয্যা’তি। তস্স ময্হং, ভিক্খৰে, এতদহোসি ‘ইমানি খো পঞ্চ ভেসজ্জানি , সেয্যথিদং – সপ্পি, নৰনীতং, তেলং, মধু, ফাণিতং; ভেসজ্জানি চেৰ ভেসজ্জসম্মতানি চ লোকস্স, আহারত্থঞ্চ ফরন্তি, ন চ ওল়ারিকো আহারো পঞ্ঞাযতি। যংনূনাহং ভিক্খূনং ইমানি পঞ্চ ভেসজ্জানি অনুজানেয্যং, কালে পটিগ্গহেত্ৰা কালে পরিভুঞ্জিতু’ন্তি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তানি পঞ্চ ভেসজ্জানি কালে পটিগ্গহেত্ৰা কালে পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি। ২৬১. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ তানি পঞ্চ ভেসজ্জানি কালে পটিগ্গহেত্ৰা কালে পরিভুঞ্জন্তি। তেসং যানিপি তানি পাকতিকানি লূখানি ভোজনানি তানিপি নচ্ছাদেন্তি, পগেৰ সেনেসিতানি [সেনেসিকানি (সী॰ স্যা॰), সেনেহিকানি (যোজনা)]। তে তেন চেৰ সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠা, ইমিনা চ ভত্তাচ্ছাদকেন [ভত্তাচ্ছন্নকেন (ক॰)], তদুভযেন ভিয্যোসোমত্তায কিসা হোন্তি, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা। অদ্দসা খো ভগৰা তে ভিক্খূ ভিয্যোসোমত্তায কিসে লূখে দুব্বণ্ণে উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতে ধমনিসন্থতগত্তে, দিস্ৰান আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কিং নু খো, আনন্দ, এতরহি ভিক্খূ ভিয্যোসোমত্তায কিসা, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা’’তি? ‘‘এতরহি, ভন্তে, ভিক্খূ তানি চ পঞ্চ ভেসজ্জানি কালে পটিগ্গহেত্ৰা কালে পরিভুঞ্জন্তি। তেসং যানিপি তানি পাকতিকানি লূখানি ভোজনানি তানিপি নচ্ছাদেন্তি, পগেৰ সেনেসিকানি। তে তেন চেৰ সারদিকেন আবাধেন ফুট্ঠা, ইমিনা চ ভত্তাচ্ছাদকেন, তদুভযেন ভিয্যোসোমত্তায কিসা, লূখা, দুব্বণ্ণা, উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা, ধমনিসন্থতগত্তা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তানি পঞ্চ ভেসজ্জানি পটিগ্গহেত্ৰা কালেপি ৰিকালেপি পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি। ২৬২. তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং ৰসেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰসানি ভেসজ্জানি – অচ্ছৰসং, মচ্ছৰসং, সুসুকাৰসং , সূকরৰসং, গদ্রভৰসং – কালে পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং [নিপক্কং (ক॰)] কালে সংসট্ঠং তেলপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুং। ৰিকালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং ৰিকালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি তিণ্ণং দুক্কটানং। কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং ৰিকালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটানং। কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং কালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, অনাপত্তীতি। পঞ্চভেসজ্জকথা নিট্ঠিতা। ১৬১. মূলাদিভেসজ্জকথা ২৬৩. তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং মূলেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি , ভিক্খৰে, মূলানি ভেসজ্জানি – হলিদ্দিং, সিঙ্গিৰেরং, ৰচং, ৰচত্থং [ৰচত্থং (সী॰ স্যা॰)], অতিৰিসং, কটুকরোহিণিং, উসীরং, ভদ্দমুত্তকং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলানি ভেসজ্জানি, নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তি, তানি – পটিগ্গহেত্ৰা যাৰজীৰং পরিহরিতুং; সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জিতুং। অসতি পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং মূলেহি ভেসজ্জেহি পিট্ঠেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, নিসদং নিসদপোতকন্তি। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং কসাৰেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কসাৰানি [কসাৰভেসজ্জানি (ক॰)] ভেসজ্জানি – নিম্বকসাৰং, কুটজকসাৰং, পটোলকসাৰং, ফগ্গৰকসাৰং, নত্তমালকসাৰং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি কসাৰানি ভেসজ্জানি নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তি, তানি – পটিগ্গহেত্ৰা যাৰজীৰং পরিহরিতুং; সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জিতুং। অসতি পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং পণ্ণেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে , পণ্ণানি ভেসজ্জানি – নিম্বপণ্ণং, কুটজপণ্ণং, পটোলপণ্ণং, সুলসিপণ্ণং, কপ্পাসপণ্ণং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি পণ্ণানি ভেসজ্জানি, নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তি…পে॰…। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং ফলেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফলানি ভেসজ্জানি – বিলঙ্গং, পিপ্পলিং, মরিচং, হরীতকং, ৰিভীতকং, আমলকং, গোট্ঠফলং [গোঠফলং (স্যা॰), কোট্ঠফলং (ক॰)], যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি ফলানি ভেসজ্জানি, নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তি…পে॰…। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং জতূহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, জতূনি ভেসজ্জানি – হিঙ্গুং, হিঙ্গুজতুং, হিঙ্গুসিপাটিকং, তকং, তকপত্তিং, তকপণ্ণিং , সজ্জুলসং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি জতূনি ভেসজ্জানি, নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি…পে॰…। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং লোণেহি ভেসজ্জেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, লোণানি ভেসজ্জানি – সামুদ্দং, কাল়লোণং, সিন্ধৰং, উব্ভিদং [উব্ভিরং (ক॰)], বিলং [বিল়ালং (সী॰)], যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি লোণানি ভেসজ্জানি, নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তি, তানি – পটিগ্গহেত্ৰা যাৰজীৰং পরিহরিতুং; সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জিতুং। অসতি পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্সাতি। ২৬৪. তেন খো পন সমযেন আযস্মতো আনন্দস্স উপজ্ঝাযস্স আযস্মতো বেলট্ঠসীসস্স থুল্লকচ্ছাবাধো হোতি। তস্স লসিকায চীৰরানি কাযে লগ্গন্তি, তানি ভিক্খূ উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢন্তি। অদ্দসা খো ভগৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো তে ভিক্খূ তানি চীৰরানি উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢন্তে, দিস্ৰান যেন তে ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘কিং ইমস্স, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো আবাধো’’তি? ‘‘ইমস্স, ভন্তে, আযস্মতো থুল্লকচ্ছাবাধো, লসিকায চীৰরানি কাযে লগ্গন্তি, তানি মযং উদকেন তেমেত্ৰা তেমেত্ৰা অপকড্ঢামা’’তি । অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যস্স কণ্ডু ৰা, পিল়কা ৰা, অস্সাৰো ৰা, থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধো, কাযো ৰা দুগ্গন্ধো, চুণ্ণানি ভেসজ্জানি; অগিলানস্স ছকণং মত্তিকং রজননিপ্পক্কং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদুক্খলং মুসল’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন গিলানানং ভিক্খূনং চুণ্ণেহি ভেসজ্জেহি চালিতেহি অত্থো হোতি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, চুণ্ণচালিনিন্তি। সণ্হেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, দুস্সচালিনিন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো অমনুস্সিকাবাধো হোতি। তং আচরিযুপজ্ঝাযা উপট্ঠহন্তা নাসক্খিংসু অরোগং কাতুং। সো সূকরসূনং গন্ত্ৰা আমকমংসং খাদি, আমকলোহিতং পিৰি । তস্স সো অমনুস্সিকাবাধো পটিপ্পস্সম্ভি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অনুজানামি, ভিক্খৰে, অমনুস্সিকাবাধে আমকমংসং আমকলোহিতন্তি। ২৬৫. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো চক্খুরোগাবাধো হোতি। তং ভিক্খূ পরিগ্গহেত্ৰা উচ্চারম্পি পস্সাৰম্পি নিক্খামেন্তি। অদ্দসা খো ভগৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো তে ভিক্খূ তং ভিক্খুং পরিগ্গহেত্ৰা উচ্চারম্পি পস্সাৰম্পি নিক্খামেন্তে, দিস্ৰান যেন তে ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘কিং ইমস্স, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো আবাধো’’তি? ‘‘ইমস্স, ভন্তে, আযস্মতো চক্খুরোগাবাধো। ইমং মযং পরিগ্গহেত্ৰা উচ্চারম্পি পস্সাৰম্পি নিক্খামেমা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অঞ্জনং – কাল়ঞ্জনং, রসঞ্জনং, সোতঞ্জনং, গেরুকং, কপল্ল’’ন্তি। অঞ্জনূপপিসনেহি অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, চন্দনং, তগরং, কাল়ানুসারিযং, তালীসং, ভদ্দমুত্তকন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পিট্ঠানি অঞ্জনানি চরুকেসুপি [থালকেসুপি (সী॰ স্যা॰)] সরাৰকেসুপি নিক্খিপন্তি; তিণচুণ্ণেহিপি পংসুকেহিপি ওকিরিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অঞ্জনিন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চাৰচা অঞ্জনিযো ধারেন্তি – সোৰণ্ণমযং, রূপিযমযং। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, উচ্চাৰচা অঞ্জনী ধারেতব্বা। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠিমযং, দন্তমযং, ৰিসাণমযং, নল়মযং, ৰেল়ুমযং, কট্ঠমযং, জতুমযং, ফলমযং, লোহমযং, সঙ্খনাভিমযন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্জনিযো অপারুতা হোন্তি, তিণচুণ্ণেহিপি পংসুকেহিপি ওকিরিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অপিধানন্তি। অপিধানং নিপততি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সুত্তকেন বন্ধিত্ৰা অঞ্জনিযা বন্ধিতুন্তি। অঞ্জনী ফলতি [নিপততি (ক॰)]। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সুত্তকেন সিব্বেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অঙ্গুলিযা অঞ্জন্তি, অক্খীনি দুক্খানি হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অঞ্জনিসলাকন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চাৰচা অঞ্জনিসলাকাযো ধারেন্তি – সোৰণ্ণমযং রূপিযমযং। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি, ‘‘সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, উচ্চাৰচা অঞ্জনিসলাকা ধারেতব্বা। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠিমযং…পে॰… সঙ্খনাভিমযন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্জনিসলাকা ভূমিযং পতিতা ফরুসা হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অনুজানামি, ভিক্খৰে, সলাকঠানিযন্তি [সলাকোধানিযন্তি (সী॰ স্যা॰)]। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অঞ্জনিম্পি অঞ্জনিসলাকম্পি হত্থেন পরিহরন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অঞ্জনিত্থৰিকন্তি। অংসবদ্ধকো ন হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অংসবদ্ধকং বন্ধনসুত্তকন্তি। ২৬৬. তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স সীসাভিতাপো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, মুদ্ধনি তেলকন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, নত্থুকম্মন্তি। নত্থু গলতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, নত্থুকরণিন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চাৰচা নত্থুকরণিযো ধারেন্তি – সোৰণ্ণমযং রূপিযমযং। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি, ‘‘সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, উচ্চাৰচা নত্থুকরণী ধারেতব্বা। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠিমযং…পে॰… সঙ্খনাভিমযন্তি। নত্থুং ৰিসমং আসিঞ্চন্তি [নত্থু ৰিসমং আসিঞ্চিযতি (সী॰ স্যা॰)]। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে , যমকনত্থুকরণিন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ধূমং পাতুন্তি। তঞ্ঞেৰ ৰট্টিং আলিম্পেত্ৰা পিৰন্তি , কণ্ঠো দহতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ধূমনেত্তন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চাৰচানি ধূমনেত্তানি ধারেন্তি – সোৰণ্ণমযং রূপিযমযং। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, উচ্চাৰচানি ধূমনেত্তানি ধারেতব্বানি। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠিমযং…পে॰… সঙ্খনাভিমযন্তি। তেন খো পন সমযেন ধূমনেত্তানি অপারুতানি হোন্তি, পাণকা পৰিসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অপিধানন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ধূমনেত্তানি হত্থেন পরিহরন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ধূমনেত্তথৰিকন্তি। একতো ঘংসিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যমকথৰিকন্তি। অংসবদ্ধকো ন হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অংসবদ্ধকং বন্ধনসুত্তকন্তি। ২৬৭. তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স ৰাতাবাধো হোতি। ৰেজ্জা এৰমাহংসু – ‘‘তেলং পচিতব্ব’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তেলপাকন্তি। তস্মিং খো পন তেলপাকে মজ্জং পক্খিপিতব্বং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তেলপাকে মজ্জং পক্খিপিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অতিপক্খিত্তমজ্জানি [অতিখিত্তমজ্জানি (ক॰)] তেলানি পচন্তি, তানি পিৰিত্ৰা মজ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, অতিপক্খিত্তমজ্জং তেলং পাতব্বং। যো পিৰেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যস্মিং তেলপাকে মজ্জস্স ন ৰণ্ণো ন গন্ধো ন রসো পঞ্ঞাযতি, এৰরূপং মজ্জপক্খিত্তং তেলং পাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং বহুং অতিপক্খিত্তমজ্জং তেলং পক্কং হোতি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো অতিপক্খিত্তমজ্জে তেলে পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অব্ভঞ্জনং অধিট্ঠাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স বহুতরং তেলং পক্কং হোতি, তেলভাজনং ন ৰিজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তীণি তুম্বানি – লোহতুম্বং, কট্ঠতুম্বং, ফলতুম্বন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স অঙ্গৰাতো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সেদকম্মন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সম্ভারসেদন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, মহাসেদন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভঙ্গোদকন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদককোট্ঠকন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স পব্বৰাতো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, লোহিতং মোচেতুন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, লোহিতং মোচেত্ৰা ৰিসাণেন গাহেতুন্তি [গহেতুন্তি (সী॰ স্যা॰)]। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স পাদা ফলিতা [ফালিতা (ক॰)] হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পাদব্ভঞ্জনন্তি। নক্খমনিযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পজ্জং অভিসঙ্খরিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো গণ্ডাবাধো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সত্থকম্মন্তি। কসাৰোদকেন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কসাৰোদকন্তি। তিলকক্কেন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিলকক্কন্তি। কবল়িকায অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কবল়িকন্তি। ৰণবন্ধনচোল়েন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰণবন্ধনচোল়ন্তি। ৰণো কণ্ডুৰতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সাসপকুট্টেন [সাসপকুড্ডেন (সী॰ স্যা॰)] ফোসিতুন্তি। ৰণো কিলিজ্জিত্থ। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি , ভিক্খৰে, ধূমং কাতুন্তি। ৰড্ঢমংসং ৰুট্ঠাতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, লোণসক্খরিকায ছিন্দিতুন্তি। ৰণো ন রুহতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰণতেলন্তি। তেলং গলতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি , ভিক্খৰে, ৰিকাসিকং সব্বং ৰণপটিকম্মন্তি। ২৬৮. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অহিনা দট্ঠো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, চত্তারি মহাৰিকটানি দাতুং – গূথং, মুত্তং, ছারিকং, মত্তিকন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অপ্পটিগ্গহিতানি নু খো উদাহু পটিগ্গহেতব্বানী’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সতি কপ্পিযকারকে পটিগ্গহাপেতুং, অসতি কপ্পিযকারকে সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরেন ভিক্খুনা ৰিসং পীতং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি ভিক্খৰে গূথং পাযেতুন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অপ্পটিগ্গহিতং নু খো উদাহু পটিগ্গহেতব্বো’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যং করোন্তো পটিগ্গণ্হাতি, স্ৰেৰ পটিগ্গহো কতো, ন পুন [কতো পন (?)] পটিগ্গহেতব্বোতি। ২৬৯. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো ঘরদিন্নকাবাধো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সীতালোল়িং পাযেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু দুট্ঠগহণিকো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, আমিসখারং পাযেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো পণ্ডুরোগাবাধো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অনুজানামি, ভিক্খৰে, মুত্তহরীতকং পাযেতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো ছৰিদোসাবাধো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, গন্ধালেপং কাতুন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু অভিসন্নকাযো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিরেচনং পাতুন্তি। অচ্ছকঞ্জিযা অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অচ্ছকঞ্জিন্তি। অকটযূসেন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অকটযূসন্তি। কটাকটেন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, কটাকটন্তি। পটিচ্ছাদনীযেন অত্থো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পটিচ্ছাদনীযন্তি। মূলাদিভেসজ্জকথা নিট্ঠিতা। ১৬২. পিলিন্দৰচ্ছৰত্থু ২৭০. [ইদং ৰত্থু পারা॰ ৬১৮ আদযো] তেন খো পন সমযেন আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো রাজগহে পব্ভারং সোধাপেতি লেণং কত্তুকামো। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো যেনাযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং এতদৰোচ – ‘‘কিং, ভন্তে, থেরো কারাপেতী’’তি? ‘‘পব্ভারং, মহারাজ, সোধাপেমি, লেণং কত্তুকামো’’তি। ‘‘অত্থো, ভন্তে, অয্যস্স আরামিকেনা’’তি? ‘‘ন খো, মহারাজ, ভগৰতা আরামিকো অনুঞ্ঞাতো’’তি। ‘‘তেন হি, ভন্তে, ভগৰন্তং পটিপুচ্ছিত্ৰা মম আরোচেয্যাথা’’তি। ‘এৰং, মহারাজা’তি খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পচ্চস্সোসি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি, সমাদপেসি, সমুত্তেজেসি, সম্পহংসেসি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো আযস্মতা পিলিন্দৰচ্ছেন ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতো সমাদপিতো সমুত্তেজিতো সম্পহংসিতো উট্ঠাযাসনা আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো ভগৰতো সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘রাজা, ভন্তে, মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো আরামিকং দাতুকামো। কথং নু খো, ভন্তে, মযা পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আরামিক’’ন্তি। দুতিযম্পি খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো যেনাযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং এতদৰোচ – ‘‘অনুঞ্ঞাতো, ভন্তে, ভগৰতা আরামিকো’’তি? ‘‘এৰং, মহারাজা’’তি। ‘‘তেন হি, ভন্তে, অয্যস্স আরামিকং দম্মী’’তি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স আরামিকং পটিস্সুত্ৰা, ৰিস্সরিত্ৰা, চিরেন সতিং পটিলভিত্ৰা, অঞ্ঞতরং সব্বত্থকং মহামত্তং আমন্তেসি – ‘‘যো মযা, ভণে, অয্যস্স আরামিকো পটিস্সুতো, দিন্নো সো আরামিকো’’তি? ‘‘ন খো, দেৰ, অয্যস্স আরামিকো দিন্নো’’তি। ‘‘কীৰ চিরং নু খো, ভণে, ইতো [ইতো রত্তি (স্যা॰)] হি তং হোতী’’তি? অথ খো সো মহামত্তো রত্তিযো গণেত্ৰা [ৰিগণেত্ৰা (সী॰)] রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং এতদৰোচ – ‘‘পঞ্চ, দেৰ, রত্তিসতানী’’তি। তেন হি, ভণে, অয্যস্স পঞ্চ আরামিকসতানি দেহীতি। ‘‘এৰং, দেৰা’’তি খো সো মহামত্তো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পটিস্সুত্ৰা আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স পঞ্চ আরামিকসতানি পাদাসি, পাটিযেক্কো গামো নিৰিসি। ‘আরামিকগামকোতি’পি নং আহংসু , ‘পিলিন্দগামকো’তিপি নং আহংসু। ২৭১. তেন খো পন সমযেন আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো তস্মিং গামকে কুলূপকো হোতি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায পিলিন্দগামং পিণ্ডায পাৰিসি। তেন খো পন সমযেন তস্মিং গামকে উস্সৰো হোতি। দারকা অলঙ্কতা মালাকিতা কীল়ন্তি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো পিলিন্দগামকে সপদানং পিণ্ডায চরমানো যেন অঞ্ঞতরস্স আরামিকস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। তেন খো পন সমযেন তস্সা আরামিকিনিযা ধীতা অঞ্ঞে দারকে অলঙ্কতে মালাকিতে পস্সিত্ৰা রোদতি – ‘মালং মে দেথ, অলঙ্কারং মে দেথা’তি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো তং আরামিকিনিং এতদৰোচ – ‘‘কিস্সাযং দারিকা রোদতী’’তি? ‘‘অযং, ভন্তে, দারিকা অঞ্ঞে দারকে অলঙ্কতে মালাকিতে পস্সিত্ৰা রোদতি – ‘মালং মে দেথ, অলঙ্কারং মে দেথা’তি। কুতো অম্হাকং দুগ্গতানং মালা, কুতো অলঙ্কারো’’তি? অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো অঞ্ঞতরং তিণণ্ডুপকং গহেত্ৰা তং আরামিকিনিং এতদৰোচ – ‘‘হন্দিমং তিণণ্ডুপকং তস্সা দারিকায সীসে পটিমুঞ্চা’’তি। অথ খো সা আরামিকিনী তং তিণণ্ডুপকং গহেত্ৰা তস্সা দারিকায সীসে পটিমুঞ্চি। সা অহোসি সুৰণ্ণমালা অভিরূপা, দস্সনীযা, পাসাদিকা; নত্থি তাদিসা রঞ্ঞোপি অন্তেপুরে সুৰণ্ণমালা। মনুস্সা রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স আরোচেসুং – ‘‘অমুকস্স, দেৰ, আরামিকস্স ঘরে সুৰণ্ণমালা অভিরূপা, দস্সনীযা, পাসাদিকা; নত্থি তাদিসা দেৰস্সপি অন্তেপুরে সুৰণ্ণমালা; কুতো তস্স দুগ্গতস্স? নিস্সংসযং চোরিকায আভতা’’তি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো তং আরামিককুলং বন্ধাপেসি। দুতিযম্পি খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায পিলিন্দগামং পিণ্ডায পাৰিসি। পিলিন্দগামকে সপদানং পিণ্ডায চরমানো যেন তস্স আরামিকস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পটিৰিস্সকে পুচ্ছি – ‘‘কহং ইমং আরামিককুলং গত’’ন্তি? ‘‘এতিস্সা, ভন্তে, সুৰণ্ণমালায কারণা রঞ্ঞা বন্ধাপিত’’ন্তি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো যেন রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো যেনাযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং পিলিন্দৰচ্ছং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো রাজানং মাগধং সেনিযং বিম্বিসারং আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো এতদৰোচ – ‘‘কিস্স, মহারাজ, আরামিককুলং বন্ধাপিত’’ন্তি? ‘‘তস্স, ভন্তে, আরামিকস্স ঘরে সুৰণ্ণমালা অভিরূপা, দস্সনীযা, পাসাদিকা; নত্থি তাদিসা অম্হাকম্পি অন্তেপুরে সুৰণ্ণমালা; কুতো তস্স দুগ্গতস্স? নিস্সংসযং চোরিকায আভতা’’তি। অথ খো আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো রঞ্ঞো মাগধস্স সেনিযস্স বিম্বিসারস্স পাসাদং সুৰণ্ণন্তি অধিমুচ্চি; সো অহোসি সব্বসোৰণ্ণমযো। ‘‘ইদং পন তে, মহারাজ, তাৰ বহুং সুৰণ্ণং কুতো’’তি? ‘অঞ্ঞাতং, ভন্তে, অয্যস্সেৰেসো ইদ্ধানুভাৰো’তি তং আরামিককুলং মুঞ্চাপেসি। মনুস্সা ‘‘অয্যেন কির পিলিন্দৰচ্ছেন সরাজিকায পরিসায উত্তরিমনুস্সধম্মং ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সিত’’ন্তি অত্তমনা অভিপ্পসন্না আযস্মতো পিলিন্দৰচ্ছস্স পঞ্চ ভেসজ্জানি অভিহরিংসু, সেয্যথিদং – সপ্পিং, নৰনীতং, তেলং, মধুং [সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু (ক॰)], ফাণিতং। পকতিযাপি চ আযস্মা পিলিন্দৰচ্ছো লাভী হোতি পঞ্চন্নং ভেসজ্জানং; লদ্ধং লদ্ধং পরিসায ৰিস্সজ্জেতি। পরিসা চস্স হোতি বাহুল্লিকা; লদ্ধং লদ্ধং কোলম্বেপি [কোল়ুম্বেপি (ক॰)], ঘটেপি, পূরেত্ৰা পটিসামেতি; পরিস্সাৰনানিপি, থৰিকাযোপি, পূরেত্ৰা ৰাতপানেসু লগ্গেতি। তানি ওলীনৰিলীনানি তিট্ঠন্তি। উন্দূরেহিপি ৰিহারা ওকিণ্ণৰিকিণ্ণা হোন্তি। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘অন্তোকোট্ঠাগারিকা ইমে সমণা সক্যপুত্তিযা , সেয্যথাপি রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা, তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ এৰরূপায বাহুল্লায চেতেস্সন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ তে অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ এৰরূপায বাহুল্লায চেতেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘যানি খো পন তানি গিলানানং ভিক্খূনং পটিসাযনীযানি ভেসজ্জানি, সেয্যথিদং – সপ্পি, নৰনীতং, তেলং, মধু, ফাণিতং, তানি পটিগ্গহেত্ৰা সত্তাহপরমং সন্নিধিকারকং পরিভুঞ্জিতব্বানি। তং অতিক্কামযতো যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি। পিলিন্দৰচ্ছৰত্থু নিট্ঠিতং। ভেসজ্জানুঞ্ঞাতভাণৰারো নিট্ঠিতো পঠমো। ১৬৩. গুল়াদিঅনুজাননা ২৭২. অথ খো ভগৰা সাৰত্থিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন রাজগহং তেন চারিকং পক্কামি। অদ্দসা খো আযস্মা কঙ্খারেৰতো অন্তরামগ্গে গুল়করণং, ওক্কমিত্ৰা গুল়ে পিট্ঠম্পি ছারিকম্পি পক্খিপন্তে, দিস্ৰান ‘‘অকপ্পিযো গুল়ো সামিসো, ন কপ্পতি গুল়ো ৰিকালে পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তো সপরিসো গুল়ং ন পরিভুঞ্জতি। যেপিস্স সোতব্বং মঞ্ঞন্তি, তেপি গুল়ং ন পরিভুঞ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। কিমত্থায [কিমত্থিযা (ক॰)], ভিক্খৰে, গুল়ে পিট্ঠম্পি ছারিকম্পি পক্খিপন্তীতি? থদ্ধত্থায [বন্ধনত্থায (সী॰ স্যা॰)] ভগৰাতি। সচে, ভিক্খৰে, থদ্ধত্থায গুল়ে পিট্ঠম্পি ছারিকম্পি পক্খিপন্তি, সো চ গুল়োত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতি। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যথাসুখং গুল়ং পরিভুঞ্জিতুন্তি। অদ্দসা খো আযস্মা কঙ্খারেৰতো অন্তরামগ্গে ৰচ্চে মুগ্গং জাতং, পস্সিত্ৰা ‘‘অকপ্পিযা মুগ্গা; পক্কাপি মুগ্গা জাযন্তীতি’’ কুক্কুচ্চাযন্তো সপরিসো মুগ্গং ন পরিভুঞ্জতি। যেপিস্স সোতব্বং মঞ্ঞন্তি, তেপি মুগ্গং ন পরিভুঞ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। সচে [সচেপি (?)], ভিক্খৰে, পক্কাপি মুগ্গা জাযন্তি , অনুজানামি, ভিক্খৰে, যথাসুখং মুগ্গং পরিভুঞ্জিতুন্তি। ২৭৩. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো উদরৰাতাবাধো হোতি। সো লোণসোৰীরকং অপাযি। তস্স সো উদরৰাতাবাধো পটিপ্পস্সম্ভি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানস্স লোণসোৰীরকং; অগিলানস্স উদকসম্ভিন্নং পানপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুন্তি। গুল়াদিঅনুজাননা নিট্ঠিতা। ১৬৪. অন্তোৰুট্ঠাদিপটিক্খেপকথা ২৭৪. অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন রাজগহং তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন ভগৰতো উদরৰাতাবাধো হোতি। অথ খো আযস্মা আনন্দো – ‘পুব্বেপি ভগৰতো উদরৰাতাবাধো তেকটুলযাগুযা ফাসু হোতী’তি – সামং তিলম্পি, তণ্ডুলম্পি, মুগ্গম্পি ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা, অন্তো ৰাসেত্ৰা, অন্তো সামং পচিত্ৰা ভগৰতো উপনামেসি – ‘‘পিৰতু ভগৰা তেকটুলযাগু’’ন্তি। জানন্তাপি তথাগতা পুচ্ছন্তি, জানন্তাপি ন পুচ্ছন্তি; কালং ৰিদিত্ৰা পুচ্ছন্তি, কালং ৰিদিত্ৰা ন পুচ্ছন্তি; অত্থসংহিতং তথাগতা পুচ্ছন্তি, নো অনত্থসংহিতং। অনত্থসংহিতে সেতুঘাতো তথাগতানং। দ্ৰীহি আকারেহি বুদ্ধা ভগৰন্তো ভিক্খূ পটিপুচ্ছন্তি – ধম্মং ৰা দেসেস্সাম, সাৰকানং ৰা সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামাতি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি – ‘‘কুতাযং, আনন্দ , যাগূ’’তি? অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা – ‘অননুচ্ছৰিকং, আনন্দ, অননুলোমিকং, অপ্পতিরূপং, অস্সামণকং, অকপ্পিযং, অকরণীযং। কথঞ্হি নাম ত্ৰং, আনন্দ, এৰরূপায বাহুল্লায চেতেস্সসি। যদপি, আনন্দ, অন্তো ৰুট্ঠং [ৰুত্থং (সী॰ স্যা॰ ক॰)] তদপি অকপ্পিযং; যদপি অন্তো পক্কং তদপি অকপ্পিযং; যদপি সামং পক্কং, তদপি অকপ্পিযং। নেতং, আনন্দ, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অন্তো ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, সামং পক্কং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয, আপত্তি দুক্কটস্স। অন্তো চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, সামং পক্কং তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি তিণ্ণং দুক্কটানং। অন্তো চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, অঞ্ঞেহি পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটানং। অন্তো চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, বহি পক্কং, সামং পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটানং। বহি চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, সামং পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটানং। অন্তো চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, বহি পক্কং, অঞ্ঞেহি পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। বহি চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, অঞ্ঞেহি পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। বহি চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, বহি পক্কং, সামং পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। বহি চে, ভিক্খৰে, ৰুট্ঠং, বহি পক্কং, অঞ্ঞেহি পক্কং, তঞ্চে পরিভুঞ্জেয্য, অনাপত্তী’’’তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ‘‘ভগৰতা সামংপাকো পটিক্খিত্তো’’তি পুন পাকে কুক্কুচ্চাযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পুন পাকং পচিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন রাজগহং দুব্ভিক্খং হোতি। মনুস্সা লোণম্পি, তেলম্পি, তণ্ডুলম্পি, খাদনীযম্পি আরামং আহরন্তি। তানি ভিক্খূ বহি ৰাসেন্তি; উক্কপিণ্ডকাপি খাদন্তি, চোরাপি হরন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অন্তো ৰাসেতুন্তি। অন্তো ৰাসেত্ৰা বহি পাচেন্তি। দমকা পরিৰারেন্তি। ভিক্খূ অৰিস্সট্ঠা পরিভুঞ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অন্তো পচিতুন্তি। দুব্ভিক্খে কপ্পিযকারকা বহুতরং হরন্তি, অপ্পতরং ভিক্খূনং দেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সামং পচিতুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অন্তো ৰুট্ঠং, অন্তো পক্কং, সামং পক্কন্তি। অন্তোৰুট্ঠাদিপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ১৬৫. উগ্গহিতপটিগ্গহণা ২৭৫. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ কাসীসু ৰস্সংৰুট্ঠা রাজগহং গচ্ছন্তা ভগৰন্তং দস্সনায অন্তরামগ্গে ন লভিংসু লূখস্স ৰা পণীতস্স ৰা ভোজনস্স যাৰদত্থং পারিপূরিং; বহুঞ্চ ফলখাদনীযং অহোসি; কপ্পিযকারকো চ ন অহোসি। অথ খো তে ভিক্খূ কিলন্তরূপা যেন রাজগহং ৰেল়ুৰনং কলন্দকনিৰাপো, যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। আচিণ্ণং খো পনেতং বুদ্ধানং ভগৰন্তানং আগন্তুকেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং পটিসম্মোদিতুং। অথ খো ভগৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি , ভিক্খৰে, খমনীযং, কচ্চি যাপনীযং, কচ্চিত্থ অপ্পকিলমথেন অদ্ধানং আগতা; কুতো চ তুম্হে, ভিক্খৰে, আগচ্ছথা’’তি? ‘‘খমনীযং ভগৰা, যাপনীযং ভগৰা। ইধ মযং, ভন্তে, কাসীসু ৰস্সংৰুট্ঠা রাজগহং আগচ্ছন্তা ভগৰন্তং দস্সনায অন্তরামগ্গে ন লভিম্হা লূখস্স ৰা পণীতস্স ৰা ভোজনস্স যাৰদত্থং পারিপূরিং; বহুঞ্চ ফলখাদনীযং অহোসি; কপ্পিযকারকো চ ন অহোসি; তেন মযং কিলন্তরূপা অদ্ধানং আগতা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যত্থ ফলখাদনীযং পস্সতি, কপ্পিযকারকো চ ন হোতি, সামং গহেত্ৰা, হরিত্ৰা, কপ্পিযকারকে পস্সিত্ৰা, ভূমিযং নিক্খিপিত্ৰা, পটিগ্গহাপেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, উগ্গহিতং পটিগ্গহিতু’’ন্তি। ২৭৬. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ব্রাহ্মণস্স নৰা চ তিলা নৰঞ্চ মধু উপ্পন্না হোন্তি। অথ খো তস্স ব্রাহ্মণস্স এতদহোসি – ‘‘যংনূনাহং নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধুং বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স দদেয্য’’ন্তি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতা সদ্ধিং পটিসম্মোদি, সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতো খো সো ব্রাহ্মণো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে ভৰং গোতমো স্ৰাতনায ভত্তং, সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন । অথ খো সো ব্রাহ্মণো ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা পক্কামি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভো গোতম, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন তস্স ব্রাহ্মণস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি, সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো সো ব্রাহ্মণো বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো তং ব্রাহ্মণং ভগৰা ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা, সমাদপেত্ৰা, সমুত্তেজেত্ৰা, সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো তস্স ব্রাহ্মণস্স অচিরপক্কন্তস্স ভগৰতো এতদহোসি – ‘‘যেসং খো মযা অত্থায বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো, ‘নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধুং দস্সামী’তি , তে মযা পমুট্ঠা দাতুং। যংনূনাহং নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধুং কোলম্বেহি চ ঘটেহি চ আরামং হরাপেয্য’’ন্তি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধুং কোলম্বেহি চ ঘটেহি চ আরামং হরাপেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতো খো সো ব্রাহ্মণো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘যেসং খো মযা, ভো গোতম, অত্থায বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো, ‘নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধুং দস্সামী’তি, তে মযা পমুট্ঠা দাতুং। পটিগ্গণ্হাতু মে ভৰং গোতমো নৰে চ তিলে নৰঞ্চ মধু’’ন্তি। তেন হি, ব্রাহ্মণ, ভিক্খূনং দেহীতি । তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ দুব্ভিক্খে অপ্পমত্তকেপি পৰারেন্তি, পটিসঙ্খাপি পটিক্খিপন্তি, সব্বো চ সঙ্ঘো পৰারিতো হোতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি। পটিগ্গণ্হথ, ভিক্খৰে, পরিভুঞ্জথ। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ততো নীহটং ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং পরিভুঞ্জিতুন্তি। উগ্গহিতপটিগ্গহণা নিট্ঠিতা। ১৬৬. পটিগ্গহিতাদিঅনুজাননা ২৭৭. [পাচি॰ ২৯৫] তেন খো পন সমযেন আযস্মতো উপনন্দস্স সক্যপুত্তস্স উপট্ঠাককুলং সঙ্ঘস্সত্থায খাদনীযং পাহেসি – অয্যস্স উপনন্দস্স দস্সেত্ৰা সঙ্ঘস্স দাতব্বন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠো হোতি । অথ খো তে মনুস্সা আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূ পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং, ভন্তে, অয্যো উপনন্দো’’তি? ‘‘এসাৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠো’’তি। ‘‘ইদং, ভন্তে, খাদনীযং অয্যস্স উপনন্দস্স দস্সেত্ৰা সঙ্ঘস্স দাতব্ব’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। তেন হি, ভিক্খৰে, পটিগ্গহেত্ৰা নিক্খিপথ যাৰ উপনন্দো আগচ্ছতীতি। অথ খো আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পুরেভত্তং কুলানি পযিরুপাসিত্ৰা দিৰা আগচ্ছতি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ দুব্ভিক্খে অপ্পমত্তকেপি পৰারেন্তি, পটিসঙ্খাপি পটিক্খিপন্তি, সব্বো চ সঙ্ঘো পৰারিতো হোতি, ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি। পটিগ্গণ্হথ, ভিক্খৰে, পরিভুঞ্জথ। অনুজানামি, ভিক্খৰে, পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং পরিভুঞ্জিতুন্তি। ২৭৮. অথ খো ভগৰা রাজগহে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন সাৰত্থি তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন সাৰত্থি তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো সারিপুত্তস্স কাযডাহাবাধো হোতি। অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো যেনাযস্মা সারিপুত্তো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং সারিপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘পুব্বে তে, আৰুসো সারিপুত্ত, কাযডাহাবাধো কেন ফাসু হোতী’’তি? ‘‘ভিসেহি চ মে, আৰুসো , মুল়ালিকাহি চা’’তি। অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো সেয্যথাপি নাম বলৰা পুরিসো সম্মিঞ্জিতং ৰা বাহং পসারেয্য, পসারিতং ৰা বাহং সমিঞ্জেয্য, এৰমেৰ জেতৰনে অন্তরহিতো মন্দাকিনিযা পোক্খরণিযা তীরে পাতুরহোসি। অদ্দসা খো অঞ্ঞতরো নাগো আযস্মন্তং মহামোগ্গল্লানং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং, দিস্ৰান আযস্মন্তং মহামোগ্গল্লানং এতদৰোচ – ‘‘এতু খো, ভন্তে, অয্যো মহামোগ্গল্লানো। স্ৰাগতং, ভন্তে, অয্যস্স মহামোগ্গল্লানস্স। কেন, ভন্তে, অয্যস্স অত্থো; কিং দম্মী’’তি? ‘‘ভিসেহি চ মে, আৰুসো, অত্থো, মুল়ালিকাহি চা’’তি। অথ খো সো নাগো অঞ্ঞতরং নাগং আণাপেসি – ‘‘তেন হি, ভণে, অয্যস্স ভিসে চ মুল়ালিকাযো চ যাৰদত্থং দেহী’’তি। অথ খো সো নাগো মন্দাকিনিং পোক্খরণিং ওগাহেত্ৰা, সোণ্ডায ভিসঞ্চ মুল়ালিকঞ্চ অব্বাহিত্ৰা, সুৰিক্খালিতং ৰিক্খালেত্ৰা, ভণ্ডিকং বন্ধিত্ৰা যেনাযস্মা মহামোগ্গল্লানো তেনুপসঙ্কমি। অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো – সেয্যথাপি নাম বলৰা পুরিসো সমিঞ্জিতং ৰা বাহং পসারেয্য, পসারিতং ৰা বাহং সমিঞ্জেয্য, এৰমেৰ – মন্দাকিনিযা পোক্খরণিযা তীরে অন্তরহিতো জেতৰনে পাতুরহোসি। সোপি খো নাগো মন্দাকিনিযা পোক্খরণিযা তীরে অন্তরহিতো জেতৰনে পাতুরহোসি। অথ খো সো নাগো আযস্মতো মহামোগ্গল্লানস্স ভিসে চ মুল়ালিকাযো চ পটিগ্গহাপেত্ৰা জেতৰনে অন্তরহিতো মন্দাকিনিযা পোক্খরণিযা তীরে পাতুরহোসি। অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো আযস্মতো সারিপুত্তস্স ভিসে চ মুল়ালিকাযো চ উপনামেসি। অথ খো আযস্মতো সারিপুত্তস্স ভিসে চ মুল়ালিকাযো চ ভুত্তস্স কাযডাহাবাধো পটিপ্পস্সম্ভি। বহূ ভিসা চ মুল়ালিকাযো চ অৰসিট্ঠা হোন্তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ দুব্ভিক্খে অপ্পমত্তকেপি পৰারেন্তি, পটিসঙ্খাপি পটিক্খিপন্তি, সব্বো চ সঙ্ঘো পৰারিতো হোতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি। পটিগ্গণ্হথ, ভিক্খৰে, পরিভুঞ্জথ। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰনট্ঠং পোক্খরট্ঠং ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং পরিভুঞ্জিতুন্তি। তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযং বহুং ফলখাদনীযং উপ্পন্নং হোতি, কপ্পিযকারকো চ ন হোতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ফলং ন পরিভুঞ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অবীজং নিব্বত্তবীজং [নিব্বট্টবীজং (সী॰), নিব্বটবীজং (স্যা॰), নিপ্পট্টবীজং (ক॰)] অকতকপ্পং ফলং পরিভুঞ্জিতুন্তি। পটিগ্গহিতাদি অনুজাননা নিট্ঠিতা। ১৬৭. সত্থকম্মপটিক্খেপকথা ২৭৯. অথ খো ভগৰা সাৰত্থিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন রাজগহং তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন রাজগহং তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো ভগন্দলাবাধো হোতি। আকাসগোত্তো ৰেজ্জো সত্থকম্মং করোতি। অথ খো ভগৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো যেন তস্স ভিক্খুনো ৰিহারো তেনুপসঙ্কমি। অদ্দসা খো আকাসগোত্তো ৰেজ্জো ভগৰন্তং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং, দিস্ৰান ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘আগচ্ছতু ভৰং গোতমো, ইমস্স ভিক্খুনো ৰচ্চমগ্গং পস্সতু, সেয্যথাপি গোধামুখ’’ন্তি । অথ খো ভগৰা – ‘‘সো মং খ্ৰাযং মোঘপুরিসো উপ্পণ্ডেতী’’তি – ততোৰ পটিনিৰত্তিত্ৰা, এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা, ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘অত্থি কির, ভিক্খৰে, অমুকস্মিং ৰিহারে ভিক্খু গিলানো’’তি? ‘‘অত্থি ভগৰা’’তি। ‘‘কিং তস্স, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো আবাধো’’তি? ‘‘তস্স, ভন্তে, আযস্মতো ভগন্দলাবাধো, আকাসগোত্তো ৰেজ্জো সত্থকম্মং করোতী’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা – ‘‘অননুচ্ছৰিকং, ভিক্খৰে, তস্স মোঘপুরিসস্স, অননুলোমিকং, অপ্পতিরূপং, অস্সামণকং, অকপ্পিযং, অকরণীযং। কথঞ্হি নাম সো, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসো সম্বাধে সত্থকম্মং কারাপেস্সতি। সম্বাধে, ভিক্খৰে, সুখুমা ছৰি, দুরোপযো ৰণো , দুপ্পরিহারং সত্থং। নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, সম্বাধে সত্থকম্মং কারাপেতব্বং। যো কারাপেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ভগৰতা সত্থকম্মং পটিক্খিত্তন্তি – ৰত্থিকম্মং কারাপেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা, তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰত্থিকম্মং কারাপেস্সন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰত্থিকম্মং কারাপেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, সম্বাধস্স সামন্তা দ্ৰঙ্গুলা সত্থকম্মং ৰা ৰত্থিকম্মং ৰা কারাপেতব্বং। যো কারাপেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি। সত্থকম্মপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ১৬৮. মনুস্সমংসপটিক্খেপকথা ২৮০. অথ খো ভগৰা রাজগহে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন বারাণসী তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন বারাণসী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা বারাণসিযং ৰিহরতি ইসিপতনে মিগদাযে। তেন খো পন সমযেন বারাণসিযং সুপ্পিযো চ উপাসকো সুপ্পিযা চ উপাসিকা উভতোপসন্না হোন্তি, দাযকা, কারকা, সঙ্ঘুপট্ঠাকা। অথ খো সুপ্পিযা উপাসিকা আরামং গন্ত্ৰা ৰিহারেন ৰিহারং পরিৰেণেন পরিৰেণং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খূ পুচ্ছতি – ‘‘কো, ভন্তে, গিলানো, কস্স কিং আহরিযতূ’’তি? তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরেন ভিক্খুনা ৰিরেচনং পীতং হোতি। অথ খো সো ভিক্খু সুপ্পিযং উপাসিকং এতদৰোচ – ‘‘মযা খো, ভগিনি, ৰিরেচনং পীতং। অত্থো মে পটিচ্ছাদনীযেনা’’তি। ‘‘সুট্ঠু, অয্য, আহরিযিস্সতী’’তি ঘরং গন্ত্ৰা অন্তেৰাসিং আণাপেসি – ‘‘গচ্ছ, ভণে, পৰত্তমংসং জানাহী’’তি। এৰং, অয্যেতি খো সো পুরিসো সুপ্পিযায উপাসিকায পটিস্সুণিত্ৰা কেৰলকপ্পং বারাণসিং আহিণ্ডন্তো ন অদ্দস পৰত্তমংসং। অথ খো সো পুরিসো যেন সুপ্পিযা উপাসিকা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা সুপ্পিযং উপাসিকং এতদৰোচ – ‘‘নত্থয্যে পৰত্তমংসং। মাঘাতো অজ্জা’’তি। অথ খো সুপ্পিযায উপাসিকায এতদহোসি – ‘‘তস্স খো গিলানস্স ভিক্খুনো পটিচ্ছাদনীযং অলভন্তস্স আবাধো ৰা অভিৰড্ঢিস্সতি, কালঙ্কিরিযা ৰা ভৰিস্সতি। ন খো মেতং পতিরূপং যাহং পটিস্সুণিত্ৰা ন হরাপেয্য’’ন্তি। পোত্থনিকং গহেত্ৰা ঊরুমংসং উক্কন্তিত্ৰা দাসিযা অদাসি – ‘‘হন্দ, জে, ইমং মংসং সম্পাদেত্ৰা অমুকস্মিং ৰিহারে ভিক্খু গিলানো, তস্স দজ্জাহি। যো চ মং পুচ্ছতি, ‘গিলানা’তি পটিৰেদেহী’’তি। উত্তরাসঙ্গেন ঊরুং ৰেঠেত্ৰা ওৰরকং পৰিসিত্ৰা মঞ্চকে নিপজ্জি। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো ঘরং গন্ত্ৰা দাসিং পুচ্ছি – ‘‘কহং সুপ্পিযা’’তি? ‘‘এসায্য ওৰরকে নিপন্না’’তি। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো যেন সুপ্পিযা উপাসিকা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা সুপ্পিযং উপাসিকং এতদৰোচ – ‘‘কিস্স নিপন্নাসী’’তি? ‘‘গিলানাম্হী’’তি। ‘‘কিং তে আবাধো’’তি? অথ খো সুপ্পিযা উপাসিকা সুপ্পিযস্স উপাসকস্স এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো – অচ্ছরিযং ৰত ভো! অব্ভুতং ৰত ভো! যাৰ সদ্ধাযং সুপ্পিযা পসন্না, যত্র হি নাম অত্তনোপি মংসানি পরিচ্চত্তানি! কিম্পিমায [কিং পনিমায (সী॰ স্যা॰)] অঞ্ঞং কিঞ্চি অদেয্যং ভৰিস্সতীতি – হট্ঠো উদগ্গো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো সুপ্পিযো উপাসকো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং, সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন সুপ্পিযস্স উপাসকস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি, সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন । অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতং খো সুপ্পিযং উপাসকং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কহং সুপ্পিযা’’তি? ‘‘গিলানা ভগৰা’’তি। ‘‘তেন হি আগচ্ছতূ’’তি। ‘‘ন ভগৰা উস্সহতী’’তি। ‘‘তেন হি পরিগ্গহেত্ৰাপি আনেথা’’তি। অথ খো সুপ্পিযো উপাসকো সুপ্পিযং উপাসিকং পরিগ্গহেত্ৰা আনেসি। তস্সা, সহ দস্সনেন ভগৰতো, তাৰ মহাৰণো রুল়হো অহোসি, সুচ্ছৰিলোমজাতো। অথ খো সুপ্পিযো চ উপাসকো সুপ্পিযা চ উপাসিকা – ‘‘অচ্ছরিযং ৰত ভো! অব্ভুতং ৰত ভো! তথাগতস্স মহিদ্ধিকতা মহানুভাৰতা, যত্র হি নাম সহ দস্সনেন ভগৰতো তাৰ মহাৰণো রুল়হো ভৰিস্সতি, সুচ্ছৰিলোমজাতো’’তি – হট্ঠা উদগ্গা বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদিংসু। অথ খো ভগৰা সুপ্পিযঞ্চ উপাসকং সুপ্পিযঞ্চ উপাসিকং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘কো, ভিক্খৰে, সুপ্পিযং উপাসিকং মংসং ৰিঞ্ঞাপেসী’’তি? এৰং ৰুত্তে সো ভিক্খু ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অহং খো, ভন্তে, সুপ্পিযং উপাসিকং মংসং ৰিঞ্ঞাপেসি’’ন্তি। ‘‘আহরিযিত্থ ভিক্খূ’’তি? ‘‘আহরিযিত্থ ভগৰা’’তি। ‘‘পরিভুঞ্জি ত্ৰং ভিক্খূ’’তি? ‘‘পরিভুঞ্জামহং ভগৰা’’তি। ‘‘পটিৰেক্খি ত্ৰং ভিক্খূ’’তি? ‘‘নাহং ভগৰা পটিৰেক্খি’’ন্তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, অপ্পটিৰেক্খিত্ৰা মংসং পরিভুঞ্জিস্সসি। মনুস্সমংসং খো তযা, মোঘপুরিস, পরিভুত্তং। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘সন্তি, ভিক্খৰে, মনুস্সা সদ্ধা পসন্না, তেহি অত্তনোপি মংসানি পরিচ্চত্তানি। ন, ভিক্খৰে, মনুস্সমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স। ন চ, ভিক্খৰে, অপ্পটিৰেক্খিত্ৰা মংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি। মনুস্সমংসপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। ১৬৯. হত্থিমংসাদিপটিক্খেপকথা ২৮১. তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো হত্থী মরন্তি । মনুস্সা দুব্ভিক্খে হত্থিমংসং পরিভুঞ্জন্তি , ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং হত্থিমংসং দেন্তি। ভিক্খূ হত্থিমংসং পরিভুঞ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা হত্থিমংসং পরিভুঞ্জিস্সন্তি। রাজঙ্গং হত্থী, সচে রাজা জানেয্য, ন নেসং অত্তমনো অস্সা’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, হত্থিমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো অস্সা মরন্তি। মনুস্সা দুব্ভিক্খে অস্সমংসং পরিভুঞ্জন্তি, ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং অস্সমংসং দেন্তি। ভিক্খূ অস্সমংসং পরিভুঞ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা অস্সমংসং পরিভুঞ্জিস্সন্তি। রাজঙ্গং অস্সা, সচে রাজা জানেয্য, ন নেসং অত্তমনো অস্সা’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, অস্সমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন মনুস্সা দুব্ভিক্খে সুনখমংসং পরিভুঞ্জন্তি, ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং সুনখমংসং দেন্তি। ভিক্খূ সুনখমংসং পরিভুঞ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা সুনখমংসং পরিভুঞ্জিস্সন্তি, জেগুচ্ছো সুনখো পটিকূলো’’তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, সুনখমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন মনুস্সা দুব্ভিক্খে অহিমংসং পরিভুঞ্জন্তি, ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং অহিমংসং দেন্তি। ভিক্খূ অহিমংসং পরিভুঞ্জন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা অহিমংসং পরিভুঞ্জিস্সন্তি, জেগুচ্ছো অহি পটিকূলো’’তি। সুপস্সোপি [সুফস্সো (সী॰)] নাগরাজা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতো খো সুপস্সো নাগরাজা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সন্তি, ভন্তে, নাগা অস্সদ্ধা অপ্পসন্না। তে অপ্পমত্তকেহিপি ভিক্খূ ৰিহেঠেয্যুং। সাধু, ভন্তে, অয্যা অহিমংসং ন পরিভুঞ্জেয্যু’’ন্তি। অথ খো ভগৰা সুপস্সং নাগরাজানং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি…পে॰… পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অহিমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি। তেন খো পন সমযেন লুদ্দকা সীহং হন্ত্ৰা সীহমংসং [মংসং (ক॰)] পরিভুঞ্জন্তি, ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং সীহমংসং দেন্তি। ভিক্খূ সীহমংসং পরিভুঞ্জিত্ৰা অরঞ্ঞে ৰিহরন্তি। সীহা সীহমংসগন্ধেন ভিক্খূ পরিপাতেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, সীহমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। তেন খো পন সমযেন লুদ্দকা ব্যগ্ঘং হন্ত্ৰা…পে॰… দীপিং হন্ত্ৰা…পে॰… অচ্ছং হন্ত্ৰা…পে॰… তরচ্ছং হন্ত্ৰা তরচ্ছমংসং পরিভুঞ্জন্তি, ভিক্খূনং পিণ্ডায চরন্তানং তরচ্ছমংসং দেন্তি। ভিক্খূ তরচ্ছমংসং পরিভুঞ্জিত্ৰা অরঞ্ঞে ৰিহরন্তি। তরচ্ছা তরচ্ছমংসগন্ধেন ভিক্খূ পরিপাতেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ন, ভিক্খৰে, তরচ্ছমংসং পরিভুঞ্জিতব্বং। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি। হত্থিমংসাদিপটিক্খেপকথা নিট্ঠিতা। সুপ্পিযভাণৰারো নিট্ঠিতো দুতিযো। ১৭০. যাগুমধুগোল়কানুজাননা ২৮২. অথ খো ভগৰা বারাণসিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন অন্ধকৰিন্দং তেন চারিকং পক্কামি, মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং, অড্ঢতেলসেহি ভিক্খুসতেহি। তেন খো পন সমযেন জানপদা মনুস্সা বহুং লোণম্পি, তেলম্পি, তণ্ডুলম্পি, খাদনীযম্পি সকটেসু আরোপেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো অনুবন্ধা হোন্তি – যদা পটিপাটিং লভিস্সাম তদা ভত্তং করিস্সামাতি, পঞ্চমত্তানি চ ৰিঘাসাদসতানি। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন অন্ধকৰিন্দং তদৰসরি। অথ খো অঞ্ঞতরস্স ব্রাহ্মণস্স পটিপাটিং অলভন্তস্স এতদহোসি – ‘‘অতীতানি [অধিকানি (সী॰ স্যা॰)] খো মে দ্ৰে মাসানি বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং অনুবন্ধন্তস্স ‘যদা পটিপাটিং লভিস্সামি তদা ভত্তং করিস্সামী’তি, ন চ মে পটিপাটি লব্ভতি, অহঞ্চম্হি একত্তকো [একতো (সী॰ স্যা॰)], বহু চ মে ঘরাৰাসত্থো হাযতি। যংনূনাহং ভত্তগ্গং ওলোকেয্যং; যং ভত্তগ্গে নাস্স, তং পটিযাদেয্য’’ন্তি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো ভত্তগ্গং ওলোকেন্তো দ্ৰে নাদ্দস – যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চ । অথ খো সো ব্রাহ্মণো যেনাযস্মা আনন্দো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং আনন্দং এতদৰোচ – ‘‘ইধ মে, ভো আনন্দ, পটিপাটিং অলভন্তস্স এতদহোসি ‘অতীতানি খো মে দ্ৰে মাসানি বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং অনুবন্ধন্তস্স, যদা পটিপাটিং লভিস্সামি তদা ভত্তং করিস্সামীতি। ন চ মে পটিপাটি লব্ভতি , অহঞ্চম্হি একত্তকো, বহু চ মে ঘরাৰাসত্থো হাযতি। যংনূনাহং ভত্তগ্গং ওলোকেয্যং; যং ভত্তগ্গে নাস্স, তং পটিযাদেয্য’ন্তি। সো খো অহং, ভো আনন্দ, ভত্তগ্গং ওলোকেন্তো দ্ৰে নাদ্দসং – যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চ। সচাহং, ভো আনন্দ, পটিযাদেয্যং যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চ, পটিগ্গণ্হেয্য মে ভৰং গোতমো’’তি? ‘‘তেন হি, ব্রাহ্মণ, ভগৰন্তং পটিপুচ্ছিস্সামী’’তি। অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। তেন হানন্দ, পটিযাদেতূতি। তেন হি, ব্রাহ্মণ, পটিযাদেহীতি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পহূতং যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চ পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো উপনামেসি – পটিগ্গণ্হাতু মে ভৰং গোতমো যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চাতি। তেন হি, ব্রাহ্মণ, ভিক্খূনং দেহীতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা ন পটিগ্গণ্হন্তি। পটিগ্গণ্হথ, ভিক্খৰে, পরিভুঞ্জথাতি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পহূতায যাগুযা চ মধুগোল়কেন চ সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা ভগৰন্তং ধোতহত্থং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো তং ব্রাহ্মণং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘দসযিমে, ব্রাহ্মণ, আনিসংসা যাগুযা। কতমে দস? যাগুং দেন্তো আযুং দেতি, ৰণ্ণং দেতি, সুখং দেতি, বলং দেতি, পটিভানং দেতি, যাগু পীতা খুদ্দং [খুদং (সী॰ স্যা॰)] পটিহনতি, পিপাসং ৰিনেতি, ৰাতং অনুলোমেতি, ৰত্থিং সোধেতি, আমাৰসেসং পাচেতি – ইমে খো, ব্রাহ্মণ, দসানিসংসা যাগুযা’’তি [পচ্ছিমা পঞ্চ আনিসংসা অ॰ নি॰ ৫.২০৭]। [অ॰ নি॰ ৪.৫৮-৫৯ থোকং ৰিসদিসং] যো সঞ্ঞতানং পরদত্তভোজিনং। কালেন সক্কচ্চ দদাতি যাগুং। দসস্স ঠানানি অনুপ্পৰেচ্ছতি। আযুঞ্চ ৰণ্ণঞ্চ সুখং বলঞ্চ॥ পটিভানমস্স উপজাযতে ততো। খুদ্দং পিপাসঞ্চ ব্যপনেতি ৰাতং। সোধেতি ৰত্থিং পরিণামেতি ভুত্তং। ভেসজ্জমেতং সুগতেন ৰণ্ণিতং॥ তস্মা হি যাগুং অলমেৰ দাতুং। নিচ্চং মনুস্সেন সুখত্থিকেন। দিব্বানি ৰা পত্থযতা সুখানি। মনুস্সসোভগ্যতমিচ্ছতা ৰাতি॥ অথ খো ভগৰা তং ব্রাহ্মণং ইমাহি গাথাহি অনুমোদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চা’’তি। যাগুমধুগোল়কানুজাননা নিট্ঠিতা। ১৭১. তরুণপসন্নমহামত্তৰত্থু ২৮৩. অস্সোসুং খো মনুস্সা ভগৰতা কির যাগু অনুঞ্ঞাতা মধুগোল়কঞ্চাতি। তে কালস্সেৰ, ভোজ্জযাগুং পটিযাদেন্তি মধুগোল়কঞ্চ। ভিক্খূ কালস্সেৰ ভোজ্জযাগুযা ধাতা মধুগোল়কেন চ ভত্তগ্গে ন চিত্তরূপং পরিভুঞ্জন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরেন তরুণপসন্নেন মহামত্তেন স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো হোতি। অথ খো তস্স তরুণপসন্নস্স মহামত্তস্স এতদহোসি – ‘‘যংনূনাহং অড্ঢতেলসন্নং ভিক্খুসতানং অড্ঢতেলসানি মংসপাতিসতানি পটিযাদেয্যং, একমেকস্স ভিক্খুনো একমেকং মংসপাতিং উপনামেয্য’’ন্তি। অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা অড্ঢতেলসানি চ মংসপাতিসতানি, ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন তস্স তরুণপসন্নস্স মহামত্তস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি, সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো ভত্তগ্গে ভিক্খূ পরিৰিসতি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘থোকং, আৰুসো, দেহি; থোকং, আৰুসো, দেহী’’তি। ‘‘মা খো তুম্হে, ভন্তে, – ‘অযং তরুণপসন্নো মহামত্তো’তি – থোকং থোকং পটিগ্গণ্হথ। বহুং মে খাদনীযং ভোজনীযং পটিযত্তং, অড্ঢতেলসানি চ মংসপাতিসতানি। একমেকস্স ভিক্খুনো একমেকং মংসপাতিং উপনামেস্সামীতি। পটিগ্গণ্হথ, ভন্তে, যাৰদত্থ’’ন্তি। ‘‘ন খো মযং, আৰুসো, এতংকারণা থোকং থোকং পটিগ্গণ্হাম, অপি চ মযং কালস্সেৰ ভোজ্জযাগুযা ধাতা মধুগোল়কেন চ। তেন মযং থোকং থোকং পটিগ্গণ্হামা’’তি। অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা মযা নিমন্তিতা অঞ্ঞস্স ভোজ্জযাগুং পরিভুঞ্জিস্সন্তি, ন চাহং পটিবলো যাৰদত্থং দাতু’’ন্তি কুপিতো অনত্তমনো আসাদনাপেক্খো ভিক্খূনং পত্তে পূরেন্তো অগমাসি – ভুঞ্জথ ৰা হরথ ৰাতি। অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো তং তরুণপসন্নং মহামত্তং ভগৰা ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো তস্স তরুণপসন্নস্স মহামত্তস্স অচিরপক্কন্তস্স ভগৰতো অহুদেৰ কুক্কুচ্চং, অহু ৰিপ্পটিসারো – ‘‘অলাভা ৰত মে, ন ৰত মে লাভা; দুল্লদ্ধং ৰত মে, ন ৰত মে সুলদ্ধং; যোহং কুপিতো অনত্তমনো আসাদনাপেক্খো ভিক্খূনং পত্তে পূরেন্তো অগমাসিং – ‘ভুঞ্জথ ৰা হরথ ৰা’তি। কিং নু খো মযা বহুং পসুতং পুঞ্ঞং ৰা অপুঞ্ঞং ৰা’’তি? অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইধ ময্হং, ভন্তে, অচিরপক্কন্তস্স ভগৰতো অহুদেৰ কুক্কুচ্চং, অহু ৰিপ্পটিসারো ‘অলাভা ৰত মে, ন ৰত মে লাভা; দুল্লদ্ধং ৰত মে, ন ৰত মে সুলদ্ধং; যোহং কুপিতো অনত্তমনো আসাদনাপেক্খো ভিক্খূনং পত্তে পূরেন্তো অগমাসিং – ভুঞ্জথ ৰা হরথ ৰাতি। কিং নু খো মযা বহুং পসুতং, পুঞ্ঞং ৰা অপুঞ্ঞং ৰা’তি। কিং নু খো মযা, ভন্তে, বহুং পসুতং, পুঞ্ঞং ৰা অপুঞ্ঞং ৰা’’তি? ‘‘যদগ্গেন তযা, আৰুসো, স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো ভিক্খুসঙ্ঘো নিমন্তিতো তদগ্গেন তে বহুং পুঞ্ঞং পসুতং। যদগ্গেন তে একমেকেন ভিক্খুনা একমেকং সিত্থং পটিগ্গহিতং তদগ্গেন তে বহুং পুঞ্ঞং পসুতং, সগ্গা তে আরদ্ধা’’তি। অথ খো সো তরুণপসন্নো মহামত্তো – ‘‘লাভা কির মে, সুলদ্ধং কির মে, বহুং কির মযা পুঞ্ঞং পসুতং, সগ্গা কির মে আরদ্ধা’’তি – হট্ঠো উদগ্গো উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ অঞ্ঞত্র নিমন্তিতা অঞ্ঞস্স ভোজ্জযাগুং পরিভুঞ্জন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা অঞ্ঞত্র নিমন্তিতা অঞ্ঞস্স ভোজ্জযাগুং পরিভুঞ্জিস্সন্তি। নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, অঞ্ঞত্র নিমন্তিতেন অঞ্ঞস্স ভোজ্জযাগু পরিভুঞ্জিতব্বা। যো পরিভুঞ্জেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি। তরুণপসন্নমহামত্তৰত্থু নিট্ঠিতং। ১৭২. বেলট্ঠকচ্চানৰত্থু ২৮৪. অথ খো ভগৰা অন্ধকৰিন্দে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন রাজগহং তেন চারিকং পক্কামি, মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং, অড্ঢতেলসেহি ভিক্খুসতেহি। তেন খো পন সমযেন বেলট্ঠো কচ্চানো রাজগহা অন্ধকৰিন্দং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্নো হোতি, পঞ্চমত্তেহি সকটসতেহি, সব্বেহেৰ গুল়কুম্ভপূরেহি। অদ্দসা খো ভগৰা বেলট্ঠং কচ্চানং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং, দিস্ৰান মগ্গা ওক্কম্ম অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে নিসীদি। অথ খো বেলট্ঠো কচ্চানো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি। একমন্তং ঠিতো খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, একমেকস্স ভিক্খুনো একমেকং গুল়কুম্ভং দাতু’’ন্তি। ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, একংযেৰ গুল়কুম্ভং আহরা’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা একংযেৰ গুল়কুম্ভং আদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘আভতো [আহটো (সী॰ স্যা॰ ক॰)], ভন্তে, গুল়কুম্ভো; কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, ভিক্খূনং গুল়ং দেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ভিক্খূনং গুল়ং দত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘দিন্নো, ভন্তে, ভিক্খূনং গুল়ো, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, ভিক্খূনং গুল়ং যাৰদত্থং দেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ভিক্খূনং গুল়ং যাৰদত্থং দত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘দিন্নো, ভন্তে, ভিক্খূনং গুল়ো যাৰদত্থো, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, ভিক্খূ গুল়েহি সন্তপ্পেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ভিক্খূ গুল়েহি সন্তপ্পেসি। একচ্চে ভিক্খূ পত্তেপি পূরেসুং পরিস্সাৰনানিপি থৰিকাযোপি পূরেসুং। অথ খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভিক্খূ গুল়েহি সন্তপ্পেত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সন্তপ্পিতা, ভন্তে, ভিক্খূ গুল়েহি, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হিত্ৰং, কচ্চান, ৰিঘাসাদানং গুল়ং দেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ৰিঘাসাদানং গুল়ং দত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘দিন্নো, ভন্তে , ৰিঘাসাদানং গুল়ো, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, ৰিঘাসাদানং গুল়ং যাৰদত্থং দেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ৰিঘাসাদানং গুল়ং যাৰদত্থং দত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘দিন্নো, ভন্তে, ৰিঘাসাদানং গুল়ো যাৰদত্থো, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, ৰিঘাসাদে গুল়েহি সন্তপ্পেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা ৰিঘাসাদে গুল়েহি সন্তপ্পেসি। একচ্চে ৰিঘাসাদা কোলম্বেপি ঘটেপি পূরেসুং, পিটকানিপি উচ্ছঙ্গেপি পূরেসুং। অথ খো বেলট্ঠো কচ্চানো ৰিঘাসাদে গুল়েহি সন্তপ্পেত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সন্তপ্পিতা, ভন্তে, ৰিঘাসাদা গুল়েহি, বহু চাযং গুল়ো অৰসিট্ঠো। কথাহং, ভন্তে, পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘নাহং তং, কচ্চান, পস্সামি সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায যস্স সো গুল়ো পরিভুত্তো সম্মা পরিণামং গচ্ছেয্য, অঞ্ঞত্র তথাগতস্স ৰা তথাগতসাৰকস্স ৰা। তেন হি ত্ৰং, কচ্চান, তং গুল়ং অপ্পহরিতে ৰা ছড্ডেহি, অপ্পাণকে ৰা উদকে ওপিলাপেহী’’তি। ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো বেলট্ঠো কচ্চানো ভগৰতো পটিস্সুণিত্ৰা তং গুল়ং অপ্পাণকে উদকে ওপিলাপেতি। অথ খো সো গুল়ো উদকে পক্খিত্তো চিচ্চিটাযতি চিটিচিটাযতি পধূপাযতি [সন্ধূপাযতি (সী॰ স্যা॰)] সম্পধূপাযতি। সেয্যথাপি নাম ফালো দিৰসংসন্তত্তো উদকে পক্খিত্তো চিচ্চিটাযতি চিটিচিটাযতি পধূপাযতি সম্পধূপাযতি, এৰমেৰ সো গুল়ো উদকে পক্খিত্তো চিচ্চিটাযতি চিটিচিটাযতি পধূপাযতি সম্পধূপাযতি। অথ খো বেলট্ঠো কচ্চানো সংৰিগ্গো লোমহট্ঠজাতো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নস্স খো বেলট্ঠস্স কচ্চানস্স ভগৰা অনুপুব্বিং কথং কথেসি, সেয্যথিদং – ‘‘দানকথং সীলকথং সগ্গকথং, কামানং আদীনৰং ওকারং সংকিলেসং, নেক্খম্মে আনিসংসং পকাসেসি। যদা ভগৰা অঞ্ঞাসি বেলট্ঠং কচ্চানং কল্লচিত্তং, মুদুচিত্তং, ৰিনীৰরণচিত্তং, উদগ্গচিত্তং, পসন্নচিত্তং, অথ যা বুদ্ধানং সামুক্কংসিকা ধম্মদেসনা, তং পকাসেসি…পে॰… এৰমেৰ বেলট্ঠস্স কচ্চানস্স তস্মিংযেৰ আসনে ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং সব্বং তং নিরোধধম্মন্তি। অথ খো বেলট্ঠো কচ্চানো দিট্ঠধম্মো পত্তধম্মো ৰিদিতধম্মো পরিযোগাল়্হধম্মো তিণ্ণৰিচিকিচ্ছো ৰিগতকথংকথো ৰেসারজ্জপ্পত্তো অপরপ্পচ্চযো সত্থুসাসনে ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তং, ভন্তে। অভিক্কন্তং, ভন্তে। সেয্যথাপি, ভন্তে, নিক্কুজ্জিতং ৰা উক্কুজ্জেয্য…পে॰… এৰমেৰং খো ভগৰতা অনেকপরিযাযেন ধম্মো পকাসিতো। এসাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং সরণং গচ্ছামি, ধম্মঞ্চ, ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। উপাসকং মং ভগৰা ধারেতু অজ্জতগ্গে পাণুপেতং সরণগত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন রাজগহং তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন রাজগহে গুল়ো উস্সন্নো হোতি। ভিক্খূ – গিলানস্সেৰ ভগৰতা গুল়ো অনুঞ্ঞাতো, নো অগিলানস্সাতি – কুক্কুচ্চাযন্তা গুল়ং ন ভুঞ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানস্স গুল়ং, অগিলানস্স গুল়োদকন্তি। বেলট্ঠকচ্চানৰত্থু নিট্ঠিতং।
|