১২. সত্তসতিকক্খন্ধকং
১. পঠমভাণৰারো ৪৪৬. তেন খো পন সমযেন ৰস্সসতপরিনিব্বুতে ভগৰতি ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ ৰেসালিযং দস ৰত্থূনি দীপেন্তি – কপ্পতি সিঙ্গিলোণকপ্পো, কপ্পতি দ্ৰঙ্গুলকপ্পো, কপ্পতি গামন্তরকপ্পো, কপ্পতি আৰাসকপ্পো, কপ্পতি অনুমতিকপ্পো, কপ্পতি আচিণ্ণকপ্পো, কপ্পতি অমথিতকপ্পো, কপ্পতি জল়োগিং পাতুং, কপ্পতি অদসকং নিসীদনং, কপ্পতি জাতরূপরজতন্তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰজ্জীসু চারিকং চরমানো যেন ৰেসালী তদৰসরি। তত্র সুদং আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ তদহুপোসথে কংসপাতিং [কংসচাটিং (স্যা॰)] উদকেন পূরেত্ৰা মজ্ঝে ভিক্খুসঙ্ঘস্স ঠপেত্ৰা আগতাগতে ৰেসালিকে উপাসকে এৰং ৰদন্তি – ‘‘দেথাৰুসো, সঙ্ঘস্স কহাপণম্পি অড্ঢম্পি পাদম্পি মাসকরূপম্পি। ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স পরিক্খারেন করণীয’’ন্তি। এৰং ৰুত্তে আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেসালিকে উপাসকে এতদৰোচ – ‘‘মাৰুসো, অদত্থ সঙ্ঘস্স কহাপণম্পি অড্ঢম্পি পাদম্পি মাসকরূপম্পি। ন কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; ন সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; ন পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; নিক্খিত্তমণিসুৰণ্ণা সমণা সক্যপুত্তিযা অপেতজাতরূপরজতা’’তি। এৰম্পি খো ৰেসালিকা উপাসকা আযস্মতা যসেন কাকণ্ডকপুত্তেন ৰুচ্চমানা অদংসুযেৰ সঙ্ঘস্স কহাপণম্পি অড্ঢম্পি পাদম্পি মাসকরূপম্পি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন তং হিরঞ্ঞং ভিক্খগ্গেন [ভিক্খুগ্গেন (স্যা॰)] পটিৰীসং [পটিৰিংসং (সী॰), পটিৰিসং (স্যা॰)] ঠপেত্ৰা ভাজেসুং। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ আযস্মন্তং যসং কাকণ্ডকপুত্তং এতদৰোচুং – ‘‘এসো তে, আৰুসো যস, হিরঞ্ঞস্স পটিৰীসো’’তি। ‘‘নত্থি, মে আৰুসো, হিরঞ্ঞস্স পটিৰীসো, নাহং হিরঞ্ঞং সাদিযামী’’তি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ – ‘‘অযং আৰুসো যসো কাকণ্ডকপুত্তো উপাসকে সদ্ধে পসন্নে অক্কোসতি, পরিভাসতি, অপ্পসাদং করোতি; হন্দস্স মযং পটিসারণীযকম্মং করোমা’’তি তে। তস্স পটিসারণীযকম্মং অকংসু। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেসালিকে ৰজ্জিপুত্তকে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘ভগৰতা, আৰুসো, পঞ্ঞত্তং – ‘পটিসারণীযকম্মকতস্স ভিক্খুনো অনুদূতো দাতব্বো’তি। দেথ মে, আৰুসো, অনুদূতং ভিক্খু’’ন্তি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ একং ভিক্খুং সম্মন্নিত্ৰা আযস্মতো যসস্স কাকণ্ডকপুত্তস্স অনুদূতং অদংসু। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো অনুদূতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰেসালিং পৰিসিত্ৰা ৰেসালিকে উপাসকে এতদৰোচ – ‘‘অহং কিরাযস্মন্তে উপাসকে সদ্ধে পসন্নে অক্কোসামি, পরিভাসামি, অপ্পসাদং করোমি; যোহং অধম্মং অধম্মোতি ৰদামি, ধম্মং ধম্মোতি ৰদামি, অৰিনযং অৰিনযোতি ৰদামি, ৰিনযং ৰিনযোতি ৰদামি। ৪৪৭. ‘‘একমিদং, আৰুসো, সমযং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তত্র খো, আৰুসো, ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – [অ॰ নি॰ ৪.৫০] ‘চত্তারোমে, ভিক্খৰে, চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসা, যেহি উপক্কিলেসেহি উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। কতমে চত্তারো? অব্ভং, ভিক্খৰে, চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি ন ৰিরোচন্তি। মহিকা, ভিক্খৰে, চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি, ধূমরজো, ভিক্খৰে, চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। রাহু, ভিক্খৰে, অসুরিন্দো চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। ইমে খো, ভিক্খৰে, চত্তারো চন্দিমসূরিযানং উপক্কিলেসা, যেহি উপক্কিলেসেহি উপক্কিলিট্ঠা চন্দিমসূরিযা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, চত্তারোমে সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসা, যেহি উপক্কিলেসেহি উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। কতমে চত্তারো? সন্তি, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা সুরং পিৰন্তি, মেরযং পিৰন্তি, সুরামেরযপানা অপ্পটিৰিরতা – অযং, ভিক্খৰে, পঠমো সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। পুন চপরং, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তি, মেথুনধম্মা অপ্পটিৰিরতা – অযং, ভিক্খৰে, দুতিযো সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। পুন চপরং, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা জাতরূপরজতং সাদিযন্তি, জাতরূপরজতপ্পটিগ্গহণা অপ্পটিৰিরতা – অযং, ভিক্খৰে, ততিযো সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। পুন চপরং, ভিক্খৰে, একে সমণব্রাহ্মণা মিচ্ছাজীৰেন জীৰিতং কপ্পেন্তি; মিচ্ছাজীৰা অপ্পটিৰিরতা – অযং, ভিক্খৰে, চতুত্থো সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসো, যেন উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি, ন ৰিরোচন্তি। ইমে খো, ভিক্খৰে, চত্তারো সমণব্রাহ্মণানং উপক্কিলেসা, যেহি উপক্কিলেসেহি উপক্কিলিট্ঠা একে সমণব্রাহ্মণা ন তপন্তি, ন ভাসন্তি , ন ৰিরোচন্তি’। ‘‘ইদমৰোচাৰুসো, ভগৰা। ইদং ৰত্ৰান সুগতো অথাপরং এতদৰোচ সত্থা – ‘‘রাগদোসপরিক্লিট্ঠা, একে সমণব্রাহ্মণা। অৰিজ্জানিৰুটা [অৰিজ্জানীৰুতা (স্যা॰)] পোসা, পিযরূপাভিনন্দিনো॥ ‘‘সুরং পিৰন্তি মেরযং, পটিসেৰন্তি মেথুনং। রজতং জাতরূপঞ্চ, সাদিযন্তি অৰিদ্দসূ॥ ‘‘মিচ্ছাজীৰেন জীৰন্তি, একে সমণব্রাহ্মণা। এতে উপক্কিলেসা ৰুত্তা, বুদ্ধেনাদিচ্চবন্ধুনা॥ ‘‘যেহি উপক্কিলেসেহি উপক্কিলিট্ঠা, একে সমণব্রাহ্মণা। ন তপন্তি ন ভাসন্তি, অসুদ্ধা সরজা মগা॥ ‘‘অন্ধকারেন ওনদ্ধা, তণ্হাদাসা সনেত্তিকা। ৰড্ঢেন্তি কটসিং ঘোরং, আদিযন্তি পুনব্ভৰন্তি॥ ‘‘এৰংৰাদী কিরাহং আযস্মন্তে উপাসকে সদ্ধে পসন্নে অক্কোসামি, পরিভাসামি, অপ্পসাদং করোমি; যোহং অধম্মং অধম্মোতি ৰদামি, ধম্মং ধম্মোতি ৰদামি, অৰিনযং অৰিনযোতি ৰদামি, ৰিনযং ৰিনযোতি ৰদামি। ৪৪৮. [সং॰ নি॰ ৪.৩৬২ ইদং ৰত্থু আগতং] ‘‘একমিদং, আৰুসো, সমযং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন রাজন্তেপুরে রাজপরিসাযং সন্নিসিন্নানং সন্নিপতিতানং অযমন্তরকথা উদপাদি – ‘কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজত’ন্তি। তেন খো পনাৰুসো সমযেন, মণিচূল়কো গামণী তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি। অথ খো, আৰুসো, মণিচূল়কো গামণী তং পরিসং এতদৰোচ – ‘মা অয্যা এৰং অৰচুত্থ। ন কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; ন সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; ন পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; নিক্খিত্তমণিসুৰণ্ণা সমণা সক্যপুত্তিযা অপেতজাতরূপরজতা’তি। অসক্খি খো, আৰুসো, মণিচূল়কো গামণী তং পরিসং সঞ্ঞাপেতুং। ‘‘অথ খো, আৰুসো, মণিচূল়কো গামণী তং পরিসং সঞ্ঞাপেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো, আৰুসো, মণিচূল়কো গামণী ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘ইধ, ভন্তে, রাজন্তেপুরে রাজপরিসাযং সন্নিসিন্নানং সন্নিপতিতানং অযমন্তরকথা উদপাদি – কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতন্তি। এৰং ৰুত্তে অহং ভন্তে, তং পরিসং এতদৰোচং – মা অয্যা এৰং অৰচুত্থ। ন কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; ন সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং ; ন পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; নিক্খিত্তমণিসুৰণ্ণা সমণা সক্যপুত্তিযা অপেতজাতরূপরজতাতি। অসক্খিং খো অহং, ভন্তে, তং পরিসং সঞ্ঞাপেতুং। কচ্চাহং, ভন্তে, এৰং ব্যাকরমানো ৰুত্তৰাদী চেৰ ভগৰতো হোমি, ন চ ভগৰন্তং অভূতেন অব্ভাচিক্খামি, ধম্মস্স চানুধম্মং ব্যাকরোমি, ন চ কোচি সহধম্মিকো ৰাদানুৰাদো গারয্হং ঠানং আগচ্ছতী’তি? ‘তগ্ঘ ত্ৰং, গামণি, এৰং ব্যাকরমানো ৰুত্তৰাদী চেৰ মে হোসি; ন চ মং অভূতেন অব্ভাচিক্খসি [পারা॰ ৫৮২], ধম্মস্স চানুধম্মং ব্যাকরোসি, ন চ কোচি সহধম্মিকো ৰাদানুৰাদো গারয্হং ঠানং আগচ্ছতি। ন হি, গামণি, কপ্পতি সমণানং সক্যপুত্তিযানং জাতরূপরজতং; ন সাদিযন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; ন পটিগ্গণ্হন্তি সমণা সক্যপুত্তিযা জাতরূপরজতং; নিক্খিত্তমণিসুৰণ্ণা সমণা সক্যপুত্তিযা অপেতজাতরূপরজতা। যস্স খো, গামণি, জাতরূপরজতং কপ্পতি, পঞ্চপি তস্স কামগুণা কপ্পন্তি। যস্স পঞ্চ কামগুণা কপ্পন্তি একংসেনেতং, গামণি, ধারেয্যাসি – অস্সমণধম্মো অসক্যপুত্তিযধম্মোতি। অপি চাহং, গামণি, এৰং ৰদামি তিণং তিণত্থিকেন পরিযেসিতব্বং; দারু দারুত্থিকেন পরিযেসিতব্বং; সকটং সকটত্থিকেন পরিযেসিতব্বং; পুরিসো পুরিসত্থিকেন পরিযেসিতব্বো। ন ত্ৰেৰাহং, গামণি, কেনচি পরিযাযেন জাতরূপরজতং সাদিতব্বং পরিযেসিতব্বন্তিৰদামী’তি। ‘‘এৰংৰাদী কিরাহং আযস্মন্তে উপাসকে সদ্ধে পসন্নে অক্কোসামি, পরিভাসামি, অপ্পসাদং করোমি; যোহং অধম্মং অধম্মোতি ৰদামি, ধম্মং ধম্মোতি ৰদামি, অৰিনযং অৰিনযোতি ৰদামি, ৰিনযং ৰিনযোতি ৰদামি। ৪৪৯. ‘‘একমিদং, আৰুসো, সমযং ভগৰা রাজগহে আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং আরব্ভ জাতরূপরজতং পটিক্খিপি, সিক্খাপদঞ্চ পঞ্ঞপেসি। এৰংৰাদী কিরাহং আযস্মন্তে উপাসকে সদ্ধে পসন্নে অক্কোসামি, পরিভাসামি, অপ্পসাদং করোমি; যোহং অধম্মং অধম্মোতি ৰদামি, ধম্মং ধম্মোতি ৰদামি, অৰিনযং অৰিনযোতি ৰদামি, ৰিনযং ৰিনযোতি ৰদামী’’তি। এৰং ৰুত্তে ৰেসালিকা উপাসকা আযস্মন্তং যসং কাকণ্ডকপুত্তং এতদৰোচুং – ‘‘একোৰ ভন্তে, অয্যো যসো কাকণ্ডকপুত্তো সমণো সক্যপুত্তিযো। সব্বেৰিমে অস্সমণা অসক্যপুত্তিযা। ৰসতু, ভন্তে, অয্যো যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেসালিযং। মযং অয্যস্স যসস্স কাকণ্ডকপুত্তস্স উস্সুক্কং করিস্সাম চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারান’’ন্তি। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেসালিকে উপাসকে সঞ্ঞাপেত্ৰা অনুদূতেন ভিক্খুনা সদ্ধিং আরামং অগমাসি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ অনুদূতং ভিক্খুং পুচ্ছিংসু – ‘‘খমাপিতাৰুসো, যসেন কাকণ্ডকপুত্তেন ৰেসালিকা উপাসকা’’তি ? ‘‘উপাসকেহি পাপিকং নো, আৰুসো, কতং। একোৰ যসো কাকণ্ডকপুত্তো সমণো সক্যপুত্তিযো কতো। সব্বেৰ মযং অস্সমণা অসক্যপুত্তিযা কতা’’তি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ – ‘‘অযং, আৰুসো, যসো কাকণ্ডকপুত্তো অম্হেহি অসম্মতো গিহীনং পকাসেসি; হন্দস্স মযং উক্খেপনীযকম্মং করোমা’’তি। তে তস্স উক্খেপনীযকম্মং কত্তুকামা সন্নিপতিংসু। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা কোসম্বিযং পচ্চুট্ঠাসি। ৪৫০. অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো পাৰেয্যকানঞ্চ [পাঠেয্যকানঞ্চ (স্যা॰)] অৰন্তিদক্খিণাপথকানঞ্চ ভিক্খূনং সন্তিকে দূতং পাহেসি – ‘‘আগচ্ছন্তু আযস্মন্তা; ইমং অধিকরণং আদিযিস্সাম। পুরে অধম্মো দিপ্পতি, ধম্মো পটিবাহিয্যতি; অৰিনযো দিপ্পতি, ৰিনযো পটিবাহিয্যতি; পুরে অধম্মৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ধম্মৰাদিনো দুব্বলা হোন্তি; অৰিনযৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ৰিনযৰাদিনো দুব্বলা হোন্তী’’তি। তেন খো পন সমযেন আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী অহোগঙ্গে পব্বতে পটিৰসতি। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো যেন অহোগঙ্গো পব্বতো, যেনাযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং সম্ভূতং সাণৰাসিং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো আযস্মন্তং সম্ভূতং সাণৰাসিং এতদৰোচ – ‘‘ইমে, ভন্তে, ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ ৰেসালিযং দস ৰত্থূনি দীপেন্তি – কপ্পতি সিঙ্গিলোণকপ্পো, কপ্পতি দ্ৰঙ্গুলকপ্পো, কপ্পতি গামন্তরকপ্পো, কপ্পতি আৰাসকপ্পো, কপ্পতি অনুমতিকপ্পো, কপ্পতি আচিণ্ণকপ্পো, কপ্পতি অমথিতকপ্পো, কপ্পতি জল়োগিং পাতুং, কপ্পতি অদসকং নিসীদনং, কপ্পতি জাতরূপরজতন্তি। হন্দ মযং, ভন্তে, ইমং অধিকরণং আদিযিস্সাম। পুরে অধম্মো দিপ্পতি, ধম্মো পটিবাহিয্যতি; অৰিনযো দিপ্পতি, ৰিনযো পটিবাহিয্যতি; পুরে অধম্মৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ধম্মৰাদিনো দুব্বলা হোন্তি; অৰিনযৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ৰিনযৰাদিনো দুব্বলা হোন্তী’’তি। ‘‘এৰমাৰুসো’’তি খো আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী আযস্মতো যসস্স কাকণ্ডকপুত্তস্স পচ্চস্সোসি। অথ খো সট্ঠিমত্তা পাৰেয্যকা ভিক্খূ – সব্বে আরঞ্ঞিকা, সব্বে পিণ্ডপাতিকা, সব্বে পংসুকূলিকা, সব্বে তেচীৰরিকা, সব্বেৰ অরহন্তো – অহোগঙ্গে পব্বতে সন্নিপতিংসু। অট্ঠাসীতিমত্তা অৰন্তিদক্খিণাপথকা ভিক্খূ – অপ্পেকচ্চে আরঞ্ঞিকা, অপ্পেকচ্চে পিণ্ডপাতিকা, অপ্পেকচ্চে পংসুকূলিকা, অপ্পেকচ্চে তেচীৰরিকা, সব্বেৰ অরহন্তো – অহোগঙ্গে পব্বতে সন্নিপতিংসু। অথ খো থেরানং ভিক্খূনং মন্তযমানানং এতদহোসি – ‘‘ইদং খো অধিকরণং কক্খল়ঞ্চ, ৰাল়ঞ্চ; কং নু খো মযং পক্খং লভেয্যাম, যেন মযং ইমস্মিং অধিকরণে বলৰন্ততরা অস্সামা’’তি। ৪৫১. তেন খো পন সমযেন আযস্মা রেৰতো সোরেয্যে পটিৰসতি – বহুস্সুতো আগতাগমো ধম্মধরো ৰিনযধরো মাতিকাধরো পণ্ডিতো ৰিযত্তো মেধাৰী লজ্জী কুক্কুচ্চকো সিক্খাকামো। অথ খো থেরানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অযং খো আযস্মা রেৰতো সোরেয্যে পটিৰসতি – বহুস্সুতো আগতাগমো ধম্মধরো ৰিনযধরো মাতিকাধরো পণ্ডিতো ৰিযত্তো মেধাৰী লজ্জী কুক্কুচ্চকো সিক্খাকামো। সচে মযং আযস্মন্তং রেৰতং পক্খং লভিস্সাম, এৰং মযং ইমস্মিং অধিকরণে বলৰন্ততরা অস্সামা’’তি। অস্সোসি খো আযস্মা রেৰতো – দিব্বায সোতধাতুযা ৰিসুদ্ধায অতিক্কন্তমানুসিকায – থেরানং ভিক্খূনং মন্তযমানানং। সুত্ৰানস্স এতদহোসি – ‘‘ইদং খো অধিকরণং কক্খল়ঞ্চ ৰাল়ঞ্চ। ন খো মেতং পতিরূপং যোহং এৰরূপে অধিকরণে ওসক্কেয্যং। ইদানি চ পন তে ভিক্খূ আগচ্ছিস্সন্তি। সোহং তেহি আকিণ্ণো ন ফাসু গমিস্সামি। যংনূনাহং পটিকচ্চেৰ গচ্ছেয্য’’ন্তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো সোরেয্যা সঙ্কস্সং অগমাসি। অথ খো থেরা ভিক্খূ সোরেয্যং গন্ত্ৰা পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং আযস্মা রেৰতো’’তি? তে এৰমাহংসু – ‘‘এসাযস্মা রেৰতো সঙ্কস্সং গতো’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো সঙ্কস্সা কণ্ণকুজ্জং [কন্নকুজ্জং (সী॰)] অগমাসি। অথ খো থেরা ভিক্খূ সঙ্কস্সং গন্ত্ৰা পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং আযস্মা রেৰতো’’তি? তে এৰমাহংসু – ‘‘এসাযস্মা রেৰতো কণ্ণকুজ্জং গতো’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো কণ্ণকুজ্জা উদুম্বরং অগমাসি। অথ খো থেরা ভিক্খূ কণ্ণকুজ্জং গন্ত্ৰা পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং আযস্মা রেৰতো’’তি? তে এৰমাহংসু – ‘‘এসাযস্মা রেৰতো উদুম্বরং গতো’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো উদুম্বরা অগ্গল়পুরং অগমাসি। অথ খো থেরা ভিক্খূ উদুম্বরং গন্ত্ৰা পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং আযস্মা রেৰতো’’তি? তে এৰমাহংসু – ‘‘এসাযস্মা রেৰতো অগ্গল়পুরং গতো’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো অগ্গল়পুরা সহজাতিং [সহংজাতিং (ক॰)] অগমাসি। অথ খো থেরা ভিক্খূ অগ্গল়পুরং গন্ত্ৰা পুচ্ছিংসু – ‘‘কহং আযস্মা রেৰতো’’তি? তে এৰমাহংসু – ‘‘এসাযস্মা রেৰতো সহজাতিং গতো’’তি। অথ খো থেরা ভিক্খূ আযস্মন্তং রেৰতং সহজাতিযং সম্ভাৰেসুং। ৪৫২. অথ খো আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী আযস্মন্তং যসং কাকণ্ডকপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘অযং, আৰুসো, আযস্মা রেৰতো বহুস্সুতো আগতাগমো ধম্মধরো ৰিনযধরো মাতিকাধরো পণ্ডিতো ৰিযত্তো মেধাৰী লজ্জী কুক্কুচ্চকো সিক্খাকামো। সচে মযং আযস্মন্তং রেৰতং পঞ্হং পুচ্ছিস্সাম, পটিবলো আযস্মা রেৰতো একেনেৰ পঞ্হেন সকলম্পি রত্তিং ৰীতিনামেতুং। ইদানি চ পনাযস্মা রেৰতো অন্তেৰাসিকং [অন্তেৰাসিং (স্যা॰)] সরভাণকং ভিক্খুং অজ্ঝেসিস্সতি। সো ত্ৰং তস্স ভিক্খুনো সরভঞ্ঞপরিযোসানে আযস্মন্তং রেৰতং উপসঙ্কমিত্ৰা ইমানি দস ৰত্থূনি পুচ্ছেয্যাসী’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো আযস্মতো সম্ভূতস্স সাণৰাসিস্স পচ্চস্সোসি। অথ খো আযস্মা রেৰতো অন্তেৰাসিকং সরভাণকং ভিক্খুং অজ্ঝেসি। অথ খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো তস্স ভিক্খুনো সরভঞ্ঞপরিযোসানে যেনাযস্মা রেৰতো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং রেৰতং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা যসো কাকণ্ডকপুত্তো আযস্মন্তং রেৰতং এতদৰোচ – ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, সিঙ্গিলোণকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, সিঙ্গিলোণকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, সিঙ্গিনা লোণং পরিহরিতুং – যত্থ অলোণকং ভৰিস্সতি তত্থ পরিভুঞ্জিস্সামী’’তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, দ্ৰঙ্গুলকপ্পো’’তি ? ‘‘কো সো, আৰুসো, দ্ৰঙ্গুলকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, দ্ৰঙ্গুলায ছাযায ৰীতিৰত্তায, ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জিতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, গামন্তরকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, গামন্তরকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে – ইদানি গামন্তরং গমিস্সামীতি – ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং ভোজনং ভুঞ্জিতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, আৰাসকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, আৰাসকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, সম্বহুলা আৰাসা সমানসীমা নানুপোসথং কাতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো , কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি , ভন্তে, অনুমতিকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, অনুমতিকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, ৰগ্গেন সঙ্ঘেন কম্মং কাতুং – আগতে ভিক্খূ অনুমানেস্সামা’’তি [অনুজানিস্সামাতি, অনুজানেস্সামাতি, অনুমতিং আনেস্সামাতি (ক॰)]? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, আচিণ্ণকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, আচিণ্ণকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, ইদং মে উপজ্ঝাযেন অজ্ঝাচিণ্ণং, ইদং মে আচরিযেন অজ্ঝাচিণ্ণং, তং অজ্ঝাচরিতু’’ন্তি? ‘‘আচিণ্ণকপ্পো খো, আৰুসো, একচ্চো কপ্পতি, একচ্চো ন কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, অমথিতকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, অমথিতকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, যং তং খীরং খীরভাৰং ৰিজহিতং, অসম্পত্তং দধিভাৰং, তং ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং পাতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, জল়োগিং পাতু’’ন্তি? ‘‘কা সা, আৰুসো, জল়োগী’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, যা সা সুরা আসুতা, অসম্পত্তা মজ্জভাৰং, সা পাতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, অদসকং নিসীদন’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, জাতরূপরজত’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। ‘‘ইমে, ভন্তে, ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ ৰেসালিযং ইমানি দস ৰত্থূনি দীপেন্তি। হন্দ মযং, ভন্তে, ইমং অধিকরণং আদিযিস্সাম। পুরে অধম্মো দিপ্পতি, ধম্মো পটিবাহিয্যতি; অৰিনযো দিপ্পতি, ৰিনযো পটিবাহিয্যতি; পুরে অধম্মৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ধম্মৰাদিনো দুব্বলা হোন্তি; অৰিনযৰাদিনো বলৰন্তো হোন্তি, ৰিনযৰাদিনো দুব্বলা হোন্তী’’তি। ‘‘এৰমাৰুসো’’তি খো আযস্মা রেৰতো আযস্মতো যসস্স কাকণ্ডকপুত্তস্স পচ্চস্সোসি। পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো। ২. দুতিযভাণৰারো ৪৫৩. অস্সোসুং খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ – ‘‘যসো কির কাকণ্ডকপুত্তো ইদং অধিকরণং আদিযিতুকামো পক্খং পরিযেসতি, লভতি চ কির পক্খ’’ন্তি। অথ খো ৰেসালিকানং ৰজ্জিপুত্তকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘ইদং খো অধিকরণং কক্খল়ঞ্চ ৰাল়ঞ্চ। কং নু খো মযং পক্খং লভেয্যাম, যেন মযং ইমস্মিং অধিকরণে বলৰন্ততরা অস্সামা’’তি। অথ খো ৰেসালিকানং ৰজ্জিপুত্তকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অযং খো আযস্মা রেৰতো বহুস্সুতো আগতাগমো ধম্মধরো ৰিনযধরো মাতিকাধরো পণ্ডিতো ৰিযত্তো মেধাৰী লজ্জী কুক্কুচ্চকো সিক্খাকামো। সচে মযং আযস্মন্তং রেৰতং পক্খং লভেয্যাম, এৰং মযং ইমস্মিং অধিকরণে বলৰন্ততরা অস্সামা’’তি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ পহূতং সামণকং পরিক্খারং পটিযাদেসুং – পত্তম্পি, চীৰরম্পি, নিসীদনম্পি, সূচিঘরম্পি, কাযবন্ধনম্পি, পরিস্সাৰনম্পি, ধম্মকরণম্পি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ তং সামণকং পরিক্খারং আদায নাৰায সহজাতিং উজ্জৰিংসু; নাৰায পচ্চোরোহিত্ৰা অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে ভত্তৰিস্সগ্গং করোন্তি। অথ খো আযস্মতো সাল়্হস্স রহোগতস্স পটিসল্লীনস্স এৰং চেতসো পরিৰিতক্কো উদপাদি – ‘‘কে নু খো ধম্মৰাদিনো – পাচীনকা ৰা ভিক্খূ, পাৰেয্যকা ৰা’’তি? অথ খো আযস্মতো সাল়্হস্স, ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ চেতসা পচ্চৰেক্খন্তস্স, এতদহোসি – ‘‘অধম্মৰাদিনো পাচীনকা ভিক্খূ, ধম্মৰাদিনো পাৰেয্যকা [পাঠেয্যকা (স্যা॰)] ভিক্খূ’’তি। অথ খো অঞ্ঞতরা সুদ্ধাৰাসকাযিকা দেৰতা আযস্মতো সাল়্হস্স চেতসা চেতোপরিৰিতক্কমঞ্ঞায – সেয্যথাপি নাম বলৰা পুরিসো সমিঞ্জিতং ৰা বাহং পসারেয্য, পসারিতং ৰা বাহং সম্মিঞ্জেয্য, এৰমেৰ সুদ্ধাৰাসেসু দেৰেসু অন্তরহিতা – আযস্মতো সাল়্হস্স সম্মুখে পাতুরহোসি। অথ খো সা দেৰতা আযস্মন্তং সাল়্হং এতদৰোচ – ‘‘সাধু, ভন্তে সাল়্হ, অধম্মৰাদী পাচীনকা ভিক্খূ, ধম্মৰাদী পাৰেয্যকা ভিক্খূ। তেন হি, ভন্তে সাল়্হ, যথাধম্মো তথা তিট্ঠাহী’’তি। ‘‘পুব্বেপি চাহং, দেৰতে, এতরহি চ যথাধম্মো তথা ঠিতো ; অপি চাহং ন তাৰ দিট্ঠিং আৰি করোমি, অপ্পেৰ নাম মং ইমস্মিং অধিকরণে সম্মন্নেয্যা’’তি। ৪৫৪. অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ তং সামণকং পরিক্খারং আদায যেনাযস্মা রেৰতো তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং রেৰতং এতদৰোচুং – ‘‘পটিগ্গণ্হাতু, ভন্তে, থেরো সামণকং পরিক্খারং – পত্তম্পি, চীৰরম্পি, নিসীদনম্পি, সূচিঘরম্পি, কাযবন্ধনম্পি, পরিস্সাৰনম্পি, ধম্মকরণম্পী’’তি। ‘‘অলং, আৰুসো, পরিপুণ্ণং মে পত্তচীৰর’’ন্তি ন ইচ্ছি পটিগ্গহেতুং। তেন খো পন সমযেন উত্তরো নাম ভিক্খু ৰীসতিৰস্সো আযস্মতো রেৰতস্স উপট্ঠাকো হোতি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ যেনাযস্মা উত্তরো তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং উত্তরং এতদৰোচুং – ‘‘পটিগ্গণ্হাতু আযস্মা উত্তরো সামণকং পরিক্খারং – পত্তম্পি, চীৰরম্পি, নিসীদনম্পি, সূচিঘরম্পি, কাযবন্ধনম্পি, পরিস্সাৰনম্পি, ধম্মকরণম্পী’’তি। ‘‘অলং, আৰুসো, পরিপুণ্ণং মে পত্তচীৰর’’ন্তি ন ইচ্ছি পটিগ্গহেতুং। ‘‘মনুস্সা খো, আৰুসো উত্তর, ভগৰতো সামণকং পরিক্খারং উপনামেন্তি। সচে ভগৰা পটিগ্গণ্হাতি, তেনেৰ তে অত্তমনা হোন্তি। নো চে ভগৰা পটিগ্গণ্হাতি, আযস্মতো [আযস্মতো চ (স্যা॰)] আনন্দস্স উপনামেন্তি – পটিগ্গণ্হাতু, ভন্তে, থেরো সামণকং পরিক্খারং। যথা ভগৰতা পটিগ্গহিতো, এৰমেৰ সো ভৰিস্সতীতি। পটিগ্গণ্হাতু আযস্মা উত্তরো সামণকং পরিক্খারং। যথা থেরেন পটিগ্গহিতো, এৰমেৰ সো ভৰিস্সতী’’তি। অথ খো আযস্মা উত্তরো ৰেসালিকেহি ৰজ্জিপুত্তেহি ভিক্খূহি নিপ্পীল়িযমানো একং চীৰরং অগ্গহেসি। ‘‘ৰদেয্যাথ, আৰুসো, যেন অত্থো’’তি। ‘‘এত্তকং আযস্মা উত্তরো থেরং ৰদেতু; এত্তকঞ্চ, ভন্তে, থেরো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰদেতু – ‘পুরত্থিমেসু জনপদেসু বুদ্ধা ভগৰন্তো উপ্পজ্জন্তি। ধম্মৰাদী পাচীনকা ভিক্খূ, অধম্মৰাদী পাৰেয্যকা ভিক্খূ’’’তি। ‘‘এৰমাৰুসো’’তি খো আযস্মা উত্তরো ৰেসালিকানং ৰজ্জিপুত্তকানং ভিক্খূনং পটিস্সুত্ৰা যেনাযস্মা রেৰতো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং রেৰতং এতদৰোচ – ‘‘এত্তকং, ভন্তে, থেরো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰদেতু – ‘পুরত্থিমেসু জনপদেসু বুদ্ধা ভগৰন্তো উপ্পজ্জন্তি । ধম্মৰাদী পাচীনকা ভিক্খূ, অধম্মৰাদী পাৰেয্যকা ভিক্খূ’’’তি। ‘‘অধম্মে মং ত্ৰং, ভিক্খু, নিযোজেসী’’তি থেরো আযস্মন্তং উত্তরং পণামেসি। অথ খো ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ আযস্মন্তং উত্তরং এতদৰোচুং – ‘‘কিং, আৰুসো উত্তর, থেরো আহা’’তি? ‘‘পাপিকং নো, আৰুসো, কতং। ‘অধম্মে মং ত্ৰং, ভিক্খু, নিযোজেসী’’’তি থেরো মং পণামেসীতি। ‘‘ননু ত্ৰং, আৰুসো[আৰুসো উত্তর (স্যা॰ কং॰)], ৰুড্ঢো ৰীসতিৰস্সোসী’’তি? ‘‘আমাৰুসো, অপি চ মযং গরুনিস্সযং গণ্হামা’’তি। ৪৫৫. অথ খো সঙ্ঘো তং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতুকামো সন্নিপতি। অথ খো আযস্মা রেৰতো সঙ্ঘং ঞাপেসি – ‘‘সুণাতু মে, আৰুসো, সঙ্ঘো। সচে মযং ইমং অধিকরণং ইধ ৰূপসমেস্সাম, সিযাপি মূলাদাযকা [মূলদাযকা (সী॰)] ভিক্খূ পুনকম্মায উক্কোটেয্যুং। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, যত্থেৰিমং অধিকরণং সমুপ্পন্নং, সঙ্ঘো তত্থেৰিমং অধিকরণংৰূপসমেয্যা’’তি। অথ খো থেরা ভিক্খূ ৰেসালিং অগমংসু – তং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতুকামা। তেন খো পন সমযেন সব্বকামী নাম পথব্যা সঙ্ঘত্থেরো ৰীসৰস্সসতিকো উপসম্পদায, আযস্মতো আনন্দস্স সদ্ধিৰিহারিকো, ৰেসালিযং পটিৰসতি। অথ খো আযস্মা রেৰতো আযস্মন্তং সম্ভূতং সাণৰাসিং এতদৰোচ – ‘‘অহং, আৰুসো, যস্মিং ৰিহারে সব্বকামী থেরো ৰিহরতি, তং ৰিহারং উপগচ্ছামি। সো ত্ৰং কালস্সেৰ আযস্মন্তং সব্বকামিং উপসঙ্কমিত্ৰা ইমানি দস ৰত্থূনি পুচ্ছেয্যাসী’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী আযস্মতো রেৰতস্স পচ্চস্সোসি। অথ খো আযস্মা রেৰতো, যস্মিং ৰিহারে সব্বকামী থেরো ৰিহরতি, তং ৰিহারং উপগচ্ছি। গব্ভে আযস্মতো সব্বকামিস্স সেনাসনং পঞ্ঞত্তং হোতি, গব্ভপ্পমুখে আযস্মতো রেৰতস্স। অথ খো আযস্মা রেৰতো – অযং থেরো মহল্লকো ন নিপজ্জতীতি – ন সেয্যং কপ্পেসি। আযস্মা সব্বকামী – অযং ভিক্খু আগন্তুকো কিলন্তো ন নিপজ্জতীতি – ন সেয্যং কপ্পেসি। অথ খো আযস্মাসব্বকামী রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায আযস্মন্তং রেৰতং এতদৰোচ – ‘‘কতমেন ত্ৰং ভূমি ৰিহারেন এতরহি বহুলং ৰিহরসী’’তি? ‘‘মেত্তাৰিহারেন খো অহং , ভন্তে, এতরহি বহুলং ৰিহরামী’’তি। ‘‘কুল্লকৰিহারেন কির ত্ৰং ভূমি এতরহি বহুলং ৰিহরসি । কুল্লকৰিহারো এসো [হেসো (স্যা॰)] ভূমি যদিদং মেত্তা’’তি। ‘‘পুব্বেপি মে, ভন্তে, গিহিভূতস্স আচিণ্ণা মেত্তা। তেনাহং এতরহিপি মেত্তাৰিহারেন বহুলং ৰিহরামি, অপি চ খো মযা চিরপ্পত্তং অরহত্ত’’ন্তি। ‘‘থেরো পন, ভন্তে, কতমেন ৰিহারেন এতরহি বহুলং ৰিহরতী’’তি? ‘‘সুঞ্ঞতাৰিহারেন খো অহং ভূমি এতরহি বহুলং ৰিহরামী’’তি। ‘‘মহাপুরিসৰিহারেন কির, ভন্তে, থেরো এতরহি বহুলং ৰিহরতি। মহাপুরিসৰিহারো এসো, ভন্তে, যদিদং সুঞ্ঞতা’’তি। ‘‘পুব্বেপি মে ভূমি গিহিভূতস্স আচিণ্ণা সুঞ্ঞতা। তেনাহং এতরহিপি সুঞ্ঞতাৰিহারেন বহুলং ৰিহরামি, অপি চ মযা চিরপ্পত্তং অরহত্ত’’ন্তি। অযঞ্চরহি থেরানং ভিক্খূনং অন্তরাকথা ৰিপ্পকতা, অথাযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী তস্মিং অনুপ্পত্তো হোতি। অথ খো আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী যেনাযস্মা সব্বকামী তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং সব্বকামিং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা সম্ভূতো সাণৰাসী আযস্মন্তং সব্বকামিং এতদৰোচ – ‘‘ইমে, ভন্তে, ৰেসালিকা ৰজ্জিপুত্তকা ভিক্খূ ৰেসালিযং দস ৰত্থূনি দীপেন্তি – কপ্পতি সিঙ্গিলোণকপ্পো, কপ্পতি দ্ৰঙ্গুলকপ্পো, কপ্পতি গামন্তরকপ্পো, কপ্পতি আৰাসকপ্পো, কপ্পতি অনুমতিকপ্পো, কপ্পতি আচিণ্ণকপ্পো, কপ্পতি অমথিতকপ্পো, কপ্পতি জল়োগিং , পাতুং কপ্পতি অদসকং নিসীদনং, কপ্পতি জাতরূপরজতন্তি। থেরেন, ভন্তে, উপজ্ঝাযস্স মূলে বহুধম্মো চ ৰিনযো চ পরিযত্তো। থেরস্স ভন্তে, ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ পচ্চৰেক্খন্তস্স কথং হোতি? কে নু খো ধম্মৰাদিনো – পাচীনকা ৰা ভিক্খূ, পাৰেয্যকা ৰা’’তি? ‘‘তযাপি খো, আৰুসো, উপজ্ঝাযস্স মূলে বহু ধম্মো চ ৰিনযো চ পরিযত্তো। তুয্হং পন, আৰুসো, ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ পচ্চৰেক্খন্তস্স কথং হোতি? কে নু খো ধম্মৰাদিনো – পাচীনকা ৰা ভিক্খূ, পাৰেয্যকা ৰা’’তি? ‘‘ময্হং খো, ভন্তে, ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ পচ্চৰেক্খন্তস্স এৰং হোতি – অধম্মৰাদী পাচীনকা ভিক্খূ, ধম্মৰাদী পাৰেয্যকা ভিক্খূতি; অপি চাহং ন তাৰ দিট্ঠিং আৰি করোমি, অপ্পেৰ নাম মং ইমস্মিং অধিকরণে সম্মন্নেয্যা’’তি। ‘‘ময্হম্পি খো, আৰুসো, ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ পচ্চৰেক্খন্তস্স এৰং হোতি – অধম্মৰাদী পাচীনকা ভিক্খূ, ধম্মৰাদী পাৰেয্যকা ভিক্খূতি; অপি চাহং ন তাৰ দিট্ঠিং আৰি করোমি, অপ্পেৰ নাম মং ইমস্মিং অধিকরণে সম্মন্নেয্যা’’তি। ৪৫৬. অথ খো সঙ্ঘো তং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতুকামো সন্নিপতি। তস্মিং খো পন অধিকরণে ৰিনিচ্ছিযমানে অনগ্গানি চেৰ ভস্সানি জাযন্তি, ন চেকস্স ভাসিতস্স অত্থো ৰিঞ্ঞাযতি। অথ খো আযস্মা রেৰতো সঙ্ঘং ঞাপেসি – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অম্হাকং ইমস্মিং অধিকরণে ৰিনিচ্ছিযমানে অনগ্গানি চেৰ ভস্সানি জাযন্তি, ন চেকস্স ভাসিতস্স অত্থো ৰিঞ্ঞাযতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং অধিকরণং উব্বাহিকায ৰূপসমেয্যা’’তি। সঙ্ঘো চত্তারো পাচীনকে ভিক্খূ, চত্তারো পাৰেয্যকে ভিক্খূ উচ্চিনি। পাচীনকানং ভিক্খূনং – আযস্মন্তঞ্চ সব্বকামিং, আযস্মন্তঞ্চ সাল়্হং, আযস্মন্তঞ্চ খুজ্জসোভিতং, আযস্মন্তঞ্চ ৰাসভগামিকং; পাৰেয্যকানং ভিক্খূনং – আযস্মন্তঞ্চ রেৰতং, আযস্মন্তঞ্চ সম্ভূতং সাণৰাসিং, আযস্মন্তঞ্চ যসং কাকণ্ডকপুত্তং, আযস্মন্তঞ্চ সুমনন্তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো সঙ্ঘং ঞাপেসি – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অম্হাকং ইমস্মিং অধিকরণে ৰিনিচ্ছিযমানে অনগ্গানি চেৰ ভস্সানি জাযন্তি, ন চেকস্স ভাসিতস্স অত্থো ৰিঞ্ঞাযতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো চত্তারো পাচীনকে ভিক্খূ, চত্তারো পাৰেয্যকে ভিক্খূ সম্মন্নেয্য উব্বাহিকায ইমং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অম্হাকং ইমস্মিং অধিকরণে ৰিনিচ্ছিযমানে অনগ্গানি চেৰ ভস্সানি জাযন্তি, ন চেকস্স ভাসিতস্স অত্থো ৰিঞ্ঞাযতি। সঙ্ঘো চত্তারো পাচীনকে ভিক্খূ, চত্তারো পাৰেয্যকে ভিক্খূ সম্মন্নতি উব্বাহিকায ইমং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। যস্সাযস্মতো খমতি চতুন্নং পাচীনকানং ভিক্খূনং, চতুন্নং পাৰেয্যকানং ভিক্খূনং সম্মুতি, উব্বাহিকায ইমং অধিকরণং ৰূপসমেতুং , সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতা সঙ্ঘেন চত্তারো পাচীনকা ভিক্খূ, চত্তারো পাৰেয্যকা ভিক্খূ, উব্বাহিকায ইমং অধিকরণং ৰূপসমেতুং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। তেন খো পন সমযেন অজিতো নাম ভিক্খু দসৰস্সো সঙ্ঘস্স পাতিমোক্খুদ্দেসকো হোতি। অথ খো সঙ্ঘো আযস্মন্তম্পি অজিতং সম্মন্নতি – থেরানং ভিক্খূনং আসনপঞ্ঞাপকং। অথ খো থেরানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কত্থ নু খো মযং ইমং অধিকরণং ৰূপসমেয্যামা’’তি? অথ খো থেরানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অযং খো ৰালিকারামো রমণীযো অপ্পসদ্দো অপ্পনিগ্ঘোসো। যংনূন মযং ৰালিকারামে ইমং অধিকরণং ৰূপসমেয্যামা’’তি। ৪৫৭. অথ খো থেরা ভিক্খূ ৰালিকারামং অগমংসু – তং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতুকামা। অথ খো আযস্মা রেৰতো সঙ্ঘং ঞাপেসি – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং আযস্মন্তং সব্বকামিং ৰিনযং পুচ্ছেয্য’’ন্তি। আযস্মা সব্বকামী সঙ্ঘং ঞাপেসি – ‘‘সুণাতু মে, আৰুসো, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং রেৰতেন ৰিনযং পুট্ঠো ৰিস্সজ্জেয্য’’ন্তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো আযস্মন্তং সব্বকামিং এতদৰোচ – ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, সিঙ্গিলোণকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, সিঙ্গিলোণকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, সিঙ্গিনা লোণং পরিহরিতুং – যত্থ অলোণকং ভৰিস্সতি তত্থ পরিভুঞ্জিস্সামা’’তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি। [পাচি॰ ২৫৪ আদযো] ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘সাৰত্থিযং, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘সন্নিধিকারকভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং পঠমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং পঠমং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, দ্ৰঙ্গুলকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, দ্ৰঙ্গুলকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, দ্ৰঙ্গুলায ছাযায ৰীতিৰত্তায ৰিকালে ভোজনং ভুঞ্জিতু’’ন্তি ? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [পাচি॰ ২৪৫]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘রাজগহে, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ৰিকালভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং দুতিযং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং দুতিযং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, গামন্তরকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, গামন্তরকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে – ইদানি গামন্তরং গমিস্সামীতি – ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং ভোজনং ভুঞ্জিতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [পাচি॰ ২৩৪]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘সাৰত্থিযং, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘অনতিরিত্তভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং ততিযং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং ততিযং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি , ভন্তে, আৰাসকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, আৰাসকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি ভন্তে, সম্বহুলা আৰাসা সমানসীমা নানুপোসথং কাতু’’ন্তি। ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [মহাৰ॰ ১৪১ আদযো]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘রাজগহে, উপোসথসংযুত্তে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘ৰিনযাতিসারে দুক্কট’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং চতুত্থং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং চতুত্থং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, অনুমতিকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, অনুমতিকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, ৰগ্গেন সঙ্ঘেন কম্মং কাতুং – আগতে ভিক্খূ অনুমানেস্সামা’’তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [মহাৰ॰ ৩৮৩ আদযো]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘চম্পেয্যকে, ৰিনযৰত্থুস্মি’’ন্তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘ৰিনযাতিসারে দুক্কট’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং পঞ্চমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং পঞ্চমং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, আচিণ্ণকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, আচিণ্ণকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে – ইদং মে উপজ্ঝাযেন অজ্ঝাচিণ্ণং, ইদং মে আচরিযেন অজ্ঝাচিণ্ণং – তং অজ্ঝাচরিতু’’ন্তি? ‘‘আচিণ্ণকপ্পো খো, আৰুসো, একচ্চো কপ্পতি, একচ্চো ন কপ্পতী’’তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং ছট্ঠং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং । ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং ছট্ঠং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি , ভন্তে, অমথিতকপ্পো’’তি? ‘‘কো সো, আৰুসো, অমথিতকপ্পো’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, যং তং খীরং খীরভাৰং ৰিজহিতং, অসম্পত্তং দধিভাৰং, তং ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন অনতিরিত্তং পাতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি[পাচি॰ ২৩৪]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘সাৰত্থিযং, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘অনতিরিত্তভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং সত্তমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং সত্তমং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, জল়োগিং পাতু’’ন্তি? ‘‘কা সা, আৰুসো, জল়োগী’’তি? ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, যা সা সুরা আসুতা অসম্পত্তা মজ্জভাৰং, সা পাতু’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [পাচি॰ ৩২৬]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘কোসম্বিযং, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি। ‘‘সুরামেরযপানে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং অট্ঠমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং অট্ঠমং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, অদসকং নিসীদন’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [পাচি॰ ৫৩১ আদযো]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি? ‘‘সাৰত্থিযং, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘ছেদনকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং নৰমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং নৰমং সলাকং নিক্খিপামি’’। ‘‘কপ্পতি, ভন্তে, জাতরূপরজত’’ন্তি? ‘‘নাৰুসো, কপ্পতী’’তি [পারা॰ ৫৮০ আদযো]। ‘‘কত্থ পটিক্খিত্ত’’ন্তি। ‘‘রাজগহে, সুত্তৰিভঙ্গে’’তি। ‘‘কিং আপজ্জতী’’তি? ‘‘জাতরূপরজতপটিগ্গহণে পাচিত্তিয’’ন্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইদং দসমং ৰত্থু সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতং। ইতিপিদং ৰত্থু উদ্ধম্মং, উব্বিনযং, অপগতসত্থুসাসনং। ইদং দসমং সলাকং নিক্খিপামি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইমানি দস ৰত্থূনি সঙ্ঘেন ৰিনিচ্ছিতানি। ইতিপিমানি দসৰত্থূনি উদ্ধম্মানি, উব্বিনযানি, অপগতসত্থুসাসনানী’’তি। ৪৫৮. ‘‘নিহতমেতং, আৰুসো, অধিকরণং, সন্তং ৰূপসন্তং সুৰূপসন্তং। অপি চ মং ত্ৰং, আৰুসো, সঙ্ঘমজ্ঝেপি ইমানি দস ৰত্থূনি পুচ্ছেয্যাসি – তেসং ভিক্খূনং সঞ্ঞত্তিযা’’তি। অথ খো আযস্মা রেৰতো আযস্মন্তং সব্বকামিং সঙ্ঘমজ্ঝেপি ইমানি দস ৰত্থূনি পুচ্ছি। পুট্ঠো পুট্ঠো আযস্মা সব্বকামী ৰিস্সজ্জেসি। ইমায খো পন ৰিনযসঙ্গীতিযা সত্ত ভিক্খুসতানি অনূনানি অনধিকানি অহেসুং, তস্মাযং ৰিনযসঙ্গীতি ‘‘সত্তসতিকা’’তি ৰুচ্চতীতি। দুতিযভাণৰারো নিট্ঠিতো। সত্তসতিকক্খন্ধকো দ্ৰাদসমো। ইমম্হি খন্ধকে ৰত্থূ পঞ্চৰীসতি। তস্সুদ্দানং – দস ৰত্থূনি পূরেত্ৰা, কম্মং দূতেন পাৰিসি। চত্তারো পুন রূপঞ্চ, কোসম্বি চ পাৰেয্যকো॥ মগ্গো সোরেয্যং সঙ্কস্সং, কণ্ণকুজ্জং উদুম্বরং। সহজাতি চ মজ্ঝেসি, অস্সোসি কং নু খো মযং॥ পত্তনাৰায উজ্জৰি, রহোসি উপনামযং [দূরতোপি উদপাদি (ক॰)]। গরু [দারুণং (স্যা॰)] সঙ্ঘো চ ৰেসালিং, মেত্তা সঙ্ঘো উব্বাহিকাতি॥ সত্তসতিকক্খন্ধকো নিট্ঠিতো। চূল়ৰগ্গো [চুল্লৰগ্গো (সী॰)] নিট্ঠিতো। চূল়ৰগ্গপাল়ি নিট্ঠিতা। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved |