৯. পাতিমোক্খট্ঠপনক্খন্ধকং
১. পাতিমোক্খুদ্দেসযাচনা ৩৮৩. [উদা॰ ৪৫; অ॰ নি॰ ৮.২০] তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি পুব্বারামে মিগারমাতু পাসাদে। তেন খো পন সমযেন ভগৰা তদহুপোসথে ভিক্খুসঙ্ঘপরিৰুতো নিসিন্নো হোতি। অথ খো আযস্মা আনন্দো অভিক্কন্তায রত্তিযা নিক্খন্তে পঠমে যামে উট্ঠাযাসনা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা যেন ভগৰা তেনঞ্জলিং পণামেত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তা, ভন্তে, রত্তি, নিক্খন্তো পঠমো যামো, চিরনিসিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘো। উদ্দিসতু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পাতিমোক্খ’’ন্তি। এৰং ৰুত্তে ভগৰা তুণ্হী অহোসি। দুতিযম্পি খো আযস্মা আনন্দো অভিক্কন্তায রত্তিযা নিক্খন্তে মজ্ঝিমে যামে উট্ঠাযাসনা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা যেন ভগৰা তেনঞ্জলিং পণামেত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তা, ভন্তে, রত্তি, নিক্খন্তো মজ্ঝিমো যামো, চিরনিসিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘো। উদ্দিসতু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পাতিমোক্খ’’ন্তি। দুতিযম্পি খো ভগৰা তুণ্হী অহোসি। ততিযম্পি খো আযস্মা আনন্দো অভিক্কন্তায রত্তিযা নিক্খন্তে পচ্ছিমে যামে উদ্ধস্তে অরুণে নন্দিমুখিযা রত্তিযা উট্ঠাযাসনা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা যেন ভগৰা তেনঞ্জলিং পণামেত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তা , ভন্তে, রত্তি, নিক্খন্তো পচ্ছিমো যামো, উদ্ধস্তং অরুণং নন্দিমুখি রত্তি, চিরনিসিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘো। উদ্দিসতু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পাতিমোক্খ’’ন্তি। ‘‘অপরিসুদ্ধা, আনন্দ, পরিসা’’তি। অথ খো আযস্মতো মহামোগ্গল্লানস্স এতদহোসি – ‘‘কং নু খো ভগৰা পুগ্গলং সন্ধায এৰমাহ – ‘অপরিসুদ্ধা, আনন্দ, পরিসা’’’তি? অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো সব্বাৰন্তং ভিক্খুসঙ্ঘং চেতসা চেতো পরিচ্চ মনসাকাসি। অদ্দসা খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো তং পুগ্গলং দুস্সীলং পাপধম্মং অসুচিসঙ্কস্সরসমাচারং পটিচ্ছন্নকম্মন্তং অস্সমণং সমণপটিঞ্ঞং অব্রহ্মচারিং ব্রহ্মচারিপটিঞ্ঞং অন্তোপূতিং অৰস্সুতং কসম্বুজাতং [কসম্বুকজাতং (ক॰)] মজ্ঝে ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিসিন্নং। দিস্ৰান যেন সো পুগ্গলো তেনুপসঙ্কমি , উপসঙ্কমিত্ৰা তং পুগ্গলং এতদৰোচ – ‘‘উট্ঠেহি, আৰুসো, দিট্ঠোসি ভগৰতা; নত্থি তে ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসো’’তি। এৰং ৰুত্তে সো পুগ্গলো তুণ্হী অহোসি। দুতিযম্পি খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো তং পুগ্গলং এতদৰোচ – ‘‘উট্ঠেহি, আৰুসো, দিট্ঠোসি ভগৰতা; নত্থি তে ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসো’’তি। দুতিযম্পি খো সো পুগ্গলো তুণ্হী অহোসি। ততিযম্পি খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো তং পুগ্গলং এতদৰোচ – ‘‘উট্ঠেহি, আৰুসো, দিট্ঠোসি ভগৰতা; নত্থি তে ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসো’’তি। ততিযম্পি খো সো পুগ্গলো তুণ্হী অহোসি। অথ খো আযস্মা মহামোগ্গল্লানো তং পুগ্গলং বাহাযং গহেত্ৰা বহিদ্ৰারকোট্ঠকা নিক্খামেত্ৰা সূচিঘটিকং দত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘নিক্খামিতো সো, ভন্তে, পুগ্গলো মযা; সুদ্ধা পরিসা; উদ্দিসতু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পাতিমোক্খ’’ন্তি। ‘‘অচ্ছরিযং, মোগ্গল্লান, অব্ভুতং, মোগ্গল্লান, যাৰ বাহাগহণাপি নাম সো মোঘপুরিসো আগমেস্সতী’’তি! অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ২. মহাসমুদ্দেঅট্ঠচ্ছরিযং ৩৮৪. [উদা॰ ৪৫; অ॰ নি॰ ৮.১৯] ‘‘অট্ঠিমে, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে অচ্ছরিযা অব্ভুতা ধম্মা, যে দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। কতমে অট্ঠ? ‘‘মহাসমুদ্দো, ভিক্খৰে, অনুপুব্বনিন্নো অনুপুব্বপোণো অনুপুব্বপব্ভারো ন আযতকেনেৰ পপাতো। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো অনুপুব্বনিন্নো অনুপুব্বপোণো অনুপুব্বপব্ভারো ন আযতকেনেৰ পপাতো – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে পঠমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ঠিতধম্মো ৰেলং নাতিৰত্ততি। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ঠিতধম্মো ৰেলং নাতিৰত্ততি – অযং [অযম্পি (স্যা॰)], ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে দুতিযো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ন মতেন কুণপেন সংৰসতি । যং হোতি মহাসমুদ্দে মতং কুণপং, তং খিপ্পঞ্ঞেৰ তীরং ৰাহেতি, থলং উস্সারেতি। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ন মতেন কুণপেন সংৰসতি, যং হোতি মহাসমুদ্দে মতং কুণপং, তং খিপ্পঞ্ঞেৰ তীরং ৰাহেতি, থলং উস্সারেতি – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে ততিযো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, যা কাচি মহানদিযো, সেয্যথিদং – গঙ্গা, যমুনা, অচিরৰতী, সরভূ, মহী, তা মহাসমুদ্দং পত্তা জহন্তি পুরিমানি নামগোত্তানি, মহাসমুদ্দো ত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছন্তি। যম্পি, ভিক্খৰে, যাকাচি মহানদিযো, সেয্যথিদং – গঙ্গা, যমুনা, অচিরৰতী, সরভূ, মহী, তা মহাসমুদ্দং পত্তা জহন্তি পুরিমানি নামগোত্তানি, মহাসমুদ্দো ত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছন্তি – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে চতুত্থো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, যা চ [যাকাচি (স্যা॰)] লোকে সৰন্তিযো মহাসমুদ্দং অপ্পেন্তি, যা চ অন্তলিক্খা ধারা পপতন্তি, ন তেন মহাসমুদ্দস্স ঊনত্তং ৰা পূরত্তং ৰা পঞ্ঞাযতি। যম্পি, ভিক্খৰে, যা চ লোকে সৰন্তিযো মহাসমুদ্দং অপ্পেন্তি, যা চ অন্তলিক্খা ধারা পপতন্তি, ন তেন মহাসমুদ্দস্স ঊনত্তং ৰা পূরত্তং ৰা পঞ্ঞাযতি – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে পঞ্চমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো একরসো লোণরসো। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো একরসো লোণরসো – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে ছট্ঠো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো বহুরতনো [বহূতরতনো (ক॰)] অনেকরতনো। তত্রিমানি রতনানি, সেয্যথিদং – মুত্তা, মণি, ৰেল়ুরিযো, সঙ্খো, সিলা, পৰাল়ং, রজতং, জাতরূপং, লোহিতকো, মসারগল্লং। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো বহুরতনো অনেকরতনো, তত্রিমানি রতনানি, সেয্যথিদং – মুত্তা, মণি, ৰেল়ুরিযো, সঙ্খো, সিলা, পৰাল়ং, রজতং, জাতরূপং, লোহিতকো , মসারগল্লং – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে সত্তমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো মহতং ভূতানং আৰাসো। তত্রিমে ভূতা – তিমি, তিমিঙ্গলো, তিমিতিমিঙ্গলো [তিমিরপিঙ্গলো (সী॰), তিমিতিমিঙ্গলো মহাতিমিঙ্গলো (স্যা॰ কং॰)], অসুরা, নাগা, গন্ধব্বা। সন্তি মহাসমুদ্দে যোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, দ্ৰিযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, তিযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, চতুযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, পঞ্চযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা। যম্পি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো মহতং ভূতানং আৰাসো, তত্রিমে ভূতা – তিমি, তিমিঙ্গলো, তিমিতিমিঙ্গলো, অসুরা, নাগা, গন্ধব্বা; সন্তি মহাসমুদ্দে, যোজনসতিকাপি অত্তভাৰা…পে॰… পঞ্চযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা – অযং, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে অট্ঠমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরমন্তি। ইমে খো, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দে অট্ঠ অচ্ছরিযা অব্ভুতা ধম্মা, যে দিস্ৰা দিস্ৰা অসুরা মহাসমুদ্দে অভিরম’’ন্তি। ৩. ইমস্মিংধম্মৰিনযেঅট্ঠচ্ছরিযং ৩৮৫. ‘‘এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অট্ঠ অচ্ছরিযা অব্ভুতা ধম্মা, যে দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। কতমে অট্ঠ? ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো অনুপুব্বনিন্নো অনুপুব্বপোণো অনুপুব্বপব্ভারো ন আযতকেনেৰ পপাতো; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অনুপুব্বসিক্খা অনুপুব্বকিরিযা অনুপুব্বপটিপদা ন আযতকেনেৰ অঞ্ঞাপটিৰেধো। যম্পি, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অনুপুব্বসিক্খা অনুপুব্বকিরিযা অনুপুব্বপটিপদা ন আযতকেনেৰ অঞ্ঞাপটিৰেধো – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে পঠমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ঠিতধম্মো ৰেলং নাতিৰত্ততি ; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, যং মযা সাৰকানং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং, তং মম সাৰকা জীৰিতহেতুপি নাতিক্কমন্তি। যম্পি, ভিক্খৰে, মযা মম সাৰকানং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং, তং মম সাৰকা জীৰিতহেতুপি নাতিক্কমন্তি – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে দুতিযো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো ন মতেন কুণপেন সংৰসতি, যং হোতি মহাসমুদ্দে মতং কুণপং তং খিপ্পমেৰ তীরং ৰাহেতি, থলং উস্সারেতি; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, যো সো পুগ্গলো দুস্সীলো পাপধম্মো অসুচিসঙ্কস্সরসমাচারো পটিচ্ছন্নকম্মন্তো অস্সমণো সমণপটিঞ্ঞো অব্রহ্মচারী ব্রহ্মচারিপটিঞ্ঞো অন্তোপূতি অৰস্সুতো কসম্বুজাতো, ন তেন সঙ্ঘো সংৰসতি, খিপ্পমেৰ নং সন্নিপতিত্ৰা উক্খিপতি, কিঞ্চাপি খো সো হোতি মজ্ঝে ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিসিন্নো। অথ খো সো আরকাৰ সঙ্ঘম্হা, সঙ্ঘো চ তেন। যম্পি, ভিক্খৰে, যো সো পুগ্গলো দুস্সীলো পাপধম্মো অসুচিসঙ্কস্সরসমাচারো পটিচ্ছন্নকম্মন্তো অস্সমণো সমণপটিঞ্ঞো অব্রহ্মচারী ব্রহ্মচারিপটিঞ্ঞো অন্তোপূতি অৰস্সুতো কসম্বুজাতো, ন তেন সঙ্ঘো সংৰসতি, খিপ্পমেৰ নং সন্নিপূতিত্ৰা উক্খিপতি, কিঞ্চাপি খো সো হোতি মজ্ঝে ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিসিন্নো, অথ খো সো আরকাৰ সঙ্ঘম্হা, সঙ্ঘো চ তেন – অযং , ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ততিযো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, যা কাচি মহানদিযো, সেয্যথিদং – গঙ্গা, যমুনা, অচিরৰতী, সরভূ, মহী, তা মহাসমুদ্দং পত্তা জহন্তি পুরিমানি নামগোত্তানি, মহাসমুদ্দো ত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছন্তি; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, চত্তারোমে ৰণ্ণা – খত্তিযা, ব্রাহ্মণা, ৰেস্সা, সুদ্দা। তে তথাগতপ্পৰেদিতে ধম্মৰিনযে অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিত্ৰা [পব্বজিতা (সী॰)] জহন্তি পুরিমানি নামগোত্তানি, সমণা সক্যপুত্তিযা ত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছন্তি। যম্পি, ভিক্খৰে, চত্তারোমে ৰণ্ণা খত্তিযা ব্রাহ্মণা ৰেস্সা সুদ্দা, তে তথাগতপ্পৰেদিতে ধম্মৰিনযে অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিত্ৰা জহন্তি পুরিমানি নামগোত্তানি, সমণা সক্যপুত্তিযা ত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছন্তি – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে চতুত্থো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি , ভিক্খৰে, যা চ লোকে সৰন্তিযো মহাসমুদ্দং অপ্পেন্তি, যা চ অন্তলিক্খা ধারা পপতন্তি, ন তেন মহাসমুদ্দস্স ঊনত্তং ৰা পূরত্তং ৰা পঞ্ঞাযতি; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, বহূ চেপি ভিক্খূ অনুপাদিসেসায নিব্বানধাতুযা পরিনিব্বাযন্তি, ন তেন নিব্বানধাতুযা ঊনত্তং ৰা পূরত্তং ৰা পঞ্ঞাযতি। যম্পি, ভিক্খৰে, বহূ চেপি ভিক্খূ অনুপাদিসেসায নিব্বানধাতুযা পরিনিব্বাযন্তি , ন তেন নিব্বানধাতুযা ঊনত্তং ৰা পূরত্তং ৰা পঞ্ঞাযতি – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে পঞ্চমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো একরসো লোণরসো, এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো একরসো ৰিমুত্তিরসো। যম্পি, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো একরসো ৰিমুত্তিরসো – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ছট্ঠো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি , ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো বহুরতনো অনেকরতনো, তত্রিমানি রতনানি, সেয্যথিদং – মুত্তা, মণি, ৰেল়ুরিযো, সঙ্খো, সিলা, পৰাল়ং, রজতং, জাতরূপং, লোহিতকো, মসারগল্লং; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো বহুরতনো অনেকরতনো। তত্রিমানি রতনানি, সেয্যথিদং – চত্তারো সতিপট্ঠানা, চত্তারো সম্মপ্পধানা, চত্তারো ইদ্ধিপাদা, পঞ্চিন্দ্রিযানি, পঞ্চ বলানি, সত্ত বোজ্ঝঙ্গা, অরিযো অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো। যম্পি, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো বহুরতনো অনেকরতনো, তত্রিমানি রতনানি, সেয্যথিদং – চত্তারো সতিপট্ঠানা…পে॰… অরিযো অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে সত্তমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘সেয্যথাপি , ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো মহতং ভূতানং আৰাসো, তত্রিমে ভূতা – তিমি, তিমিঙ্গলো, তিমিতিমিঙ্গলো, অসুরা, নাগা, গন্ধব্বা, সন্তি মহাসমুদ্দে যোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, দ্ৰিযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, তিযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, চতুযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা, পঞ্চযোজনসতিকাপি অত্তভাৰা; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো মহতং ভূতানং আৰাসো। তত্রিমে ভূতা – সোতাপন্নো, সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো; সকদাগামী, সকদাগামিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো; অনাগামী, অনাগামিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো; অরহা, অরহত্তফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো। যম্পি, ভিক্খৰে, অযং ধম্মৰিনযো মহতং ভূতানং আৰাসো, তত্রিমে ভূতা – সোতাপন্নো, সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো…পে॰… অরহা, অরহতফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো – অযং, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অট্ঠমো অচ্ছরিযো অব্ভুতো ধম্মো, যং দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তি। ‘‘ইমে খো, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অট্ঠ অচ্ছরিযা অব্ভুতা ধম্মা, যে দিস্ৰা দিস্ৰা ভিক্খূ ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অভিরমন্তী’’তি। অথ খো ভগৰা এতমত্থং ৰিদিত্ৰা তাযং ৰেলাযং ইমং উদানং উদানেসি – [উদা॰ ৪৫] ‘‘ছন্নমতিৰস্সতি [সুছন্নমতিৰস্সতি (ক॰)], ৰিৰটং নাতিৰস্সতি। তস্মা ছন্নং ৰিৰরেথ, এৰং তং নাতিৰস্সতী’’তি॥ ৪. পাতিমোক্খসৰনারহো ৩৮৬. অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘নদানাহং, ভিক্খৰে, ইতো পরং উপোসথং করিস্সামি, পাতিমোক্খং উদ্দিসিস্সামি। তুম্হেৰদানি, ভিক্খৰে, ইতো পরং উপোসথং করেয্যাথ, পাতিমোক্খং উদ্দিসেয্যাথ। অট্ঠানমেতং, ভিক্খৰে, অনৰকাসো যং তথাগতো অপরিসুদ্ধায পরিসায উপোসথং করেয্য, পাতিমোক্খং উদ্দিসেয্য। ন চ, ভিক্খৰে [ন চ ভিক্খৰে ভিক্খুনা (স্যা॰ কং॰)], সাপত্তিকেন পাতিমোক্খং সোতব্বং। যো সুণেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, যো সাপত্তিকো পাতিমোক্খং সুণাতি, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ঠপেতব্বং। তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরিতব্বং – ‘সুণাতু মে ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো সাপত্তিকো, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্ব’ন্তি ঠপিতং হোতি পাতিমোক্খ’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ‘নাম্হে কোচি জানাতী’তি সাপত্তিকাৰ পাতিমোক্খং সুণন্তি। থেরা ভিক্খূ পরচিত্তৰিদুনো ভিক্খূনং আরোচেন্তি – ‘‘ইত্থন্নামো চ ইত্থন্নামো চ, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ‘নাম্হে কোচি জানাতী’তি সাপত্তিকাৰ পাতিমোক্খং সুণন্তী’’তি। অস্সোসুং খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ‘‘থেরা কির ভিক্খূ পরচিত্তৰিদুনো অম্হে ভিক্খূনং আরোচেন্তি – ইত্থন্নামো চ ইত্থন্নামো চ, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ‘নাম্হে কোচি জানাতী’তি সাপত্তিকাৰ পাতিমোক্খং সুণন্তী’’তি। তে – পুরম্হাকং পেসলা ভিক্খূ পাতিমোক্খং ঠপেন্তীতি – পটিকচ্চেৰ সুদ্ধানং ভিক্খূনং অনাপত্তিকানং অৰত্থুস্মিং অকারণে পাতিমোক্খং ঠপেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সুদ্ধানং ভিক্খূনং অনাপত্তিকানং অৰত্থুস্মিং অকারণে পাতিমোক্খং ঠপেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সুদ্ধানং ভিক্খূনং অনাপত্তিকানং অৰত্থুস্মিং অকারণে পাতিমোক্খং ঠপেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, সুদ্ধানং ভিক্খূনং অনাপত্তিকানং অৰত্থুস্মিং অকারণে পাতিমোক্খং ঠপেতব্বং। যো ঠপেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স’’। ৫. ধম্মিকাধম্মিকপাতিমোক্খট্ঠপনং ৩৮৭. ‘‘একং , ভিক্খৰে, অধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং, একং ধম্মিকং; পাতিমোক্খট্ঠপনং [একং ধম্মিকং (সী॰ স্যা॰)], দ্ৰে অধম্মিকানি; পাতিমোক্খট্ঠপনানি, দ্ৰে ধম্মিকানি; তীণি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, তীণি ধম্মিকানি, চত্তারি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, চত্তারি ধম্মিকানি; পঞ্চ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, পঞ্চ ধম্মিকানি; ছ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, ছ ধম্মিকানি; সত্ত অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, সত্ত ধম্মিকানি; অট্ঠ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, অট্ঠ ধম্মিকানি; নৰ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি , নৰ ধম্মিকানি; দস অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি, দস ধম্মিকানি। ‘‘কতমং একং অধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইদং একং অধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। কতমং একং ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইদং একং ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ‘‘কতমানি দ্ৰে অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি দ্ৰে অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি দ্ৰে ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি দ্ৰে ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি তীণি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি তীণি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি তীণি ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি তীণি ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি চত্তারি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলিকায আজীৰৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি চত্তারি অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি চত্তারি ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলিকায আজীৰৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি চত্তারি ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি পঞ্চ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলকেন পারাজিকেন পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন…পে॰… অমূলকেন পাচিত্তিযেন… অমূলকেন পাটিদেসনীযেন… অমূলকেন দুক্কটেন পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি পঞ্চ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি পঞ্চ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলকেন পারাজিকেন পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন…পে॰… পাচিত্তিযেন… পাটিদেসনীযেন… দুক্কটেন পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি পঞ্চ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি ছ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায; অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায; অমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, অমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায – ইমানি ছ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি ছ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায; সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা…পে॰… দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায…পে॰… কতায – ইমানি ছ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি সত্ত অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলকেন পারাজিকেন পাতিমোক্খং ঠপেতি, অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন…পে॰… থুল্লচ্চযেন পাচিত্তিযেন পাটিদেসনীযেন দুক্কটেন দুব্ভাসিতেন পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি সত্ত অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি সত্ত ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলকেন পারাজিকেন পাতিমোক্খং ঠপেতি, সমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন…পে॰… থুল্লচ্চযেন পাচিত্তিযেন পাটিদেসনীযেন দুক্কটেন দুব্ভাসিতেন পাতিমোক্খং ঠপেতি – ইমানি সত্ত ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি অট্ঠ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায; অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা …পে॰… দিট্ঠিৰিপত্তিযা…পে॰… আজীৰৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায…পে॰… কতায – ইমানি অট্ঠ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি অট্ঠ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায; সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা…পে॰… দিট্ঠিৰিপত্তিযা…পে॰… আজীৰৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায…পে॰… কতায। ইমানি অট্ঠ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি নৰ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায, অমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতাকতায; অমূলিকায আচারৰিপত্তিযা…পে॰… দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায…পে॰… কতায…পে॰… কতাকতায ইমানি নৰ অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি নৰ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায, সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতায, সমূলিকায সীলৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি কতাকতায; সমূলিকায আচারৰিপত্তিযা…পে॰… দিট্ঠিৰিপত্তিযা পাতিমোক্খং ঠপেতি অকতায…পে॰… কতায – কতাকতায…পে॰… ইমানি নৰ ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ‘‘কতমানি দস অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? ন পারাজিকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি, ন পারাজিককথা ৰিপ্পকতা হোতি; ন সিক্খং পচ্চক্খাতকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি, ন সিক্খং পচ্চক্খাতকথা ৰিপ্পকতা হোতি; ধম্মিকং সামগ্গিং উপেতি, ন ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতি, ন ধম্মিকায সামগ্গিযা পচ্চাদানকথা ৰিপ্পকতা হোতি; ন সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, ন আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, ন দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি – ইমানি দস অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। কতমানি দস ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি? পারাজিকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি, পারাজিককথা ৰিপ্পকতা হোতি; সিক্খং পচ্চক্খাতকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি, সিক্খং পচ্চক্খাতকথা ৰিপ্পকতা হোতি; ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেতি, ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতি, ধম্মিকায সামগ্গিযা পচ্চাদানকথা ৰিপ্পকতা হোতি; সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি – ইমানি দস ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি। ৬. ধম্মিকপাতিমোক্খট্ঠপনং ৩৮৮. ‘‘কথং পারাজিকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি পারাজিকস্স ধম্মস্স অজ্ঝাপত্তি হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নো’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তং, নাপি [নাপি চ (ক॰)] অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নো’তি, অপিচ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নো’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নো, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৮৯. ‘‘ভিক্খুস্স পাতিমোক্খে ঠপিতে পরিসা ৰুট্ঠাতি, দসন্নং অন্তরাযানং অঞ্ঞতরেন [অঞ্ঞতরেন অন্তরাযেন (স্যা॰ কং॰)] – রাজন্তরাযেন ৰা, চোরন্তরাযেন ৰা, অগ্যন্তরাযেন ৰা, উদকন্তরাযেন ৰা, মনুস্সন্তরাযেন ৰা, অমনুস্সন্তরাযেন ৰা, ৰাল়ন্তরাযেন ৰা, সরীসপন্তরাযেন ৰা, জীৰিতন্তরাযেন ৰা, ব্রহ্মচরিযন্তরাযেন ৰা। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তস্মিং ৰা আৰাসে, অঞ্ঞস্মিং ৰা আৰাসে, তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স পারাজিককথা ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো তং ৰত্থুং ৰিনিচ্ছিনেয্যাতি। ‘‘এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরিতব্বং – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স পারাজিককথা ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯০. ‘‘কথং সিক্খং পচ্চক্খাতকো তস্সং পরিসাযং নিসিন্নো হোতি? ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি সিক্খা পচ্চক্খাতা হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সিক্খং পচ্চক্খন্তং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সিক্খং পচ্চক্খন্তং, অপিচ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামেন, আৰুসো, ভিক্খুনা সিক্খা পচ্চক্খাতা’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সিক্খং পচ্চক্খন্তং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামেন, আৰুসো, ভিক্খুনা সিক্খা পচ্চক্খাতা’তি, অপিচ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘মযা, আৰুসো, সিক্খা পচ্চক্খাতা’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামেন পুগ্গলেন সিক্খা পচ্চক্খাতা, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯১. ‘‘ভিক্খুস্স পাতিমোক্খে ঠপিতে পরিসা ৰুট্ঠাতি, দসন্নং অন্তরাযানং অঞ্ঞতরেন – রাজন্তরাযেন ৰা …পে॰… ব্রহ্মচরিযন্তরাযেন ৰা, আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তস্মিং ৰা আৰাসে, অঞ্ঞস্মিং ৰা আৰাসে, তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স সিক্খং পচ্চক্খাতকথা [সিক্খাপচ্চক্খাতকথা (সী॰)] ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো তং ৰত্থুং ৰিনিচ্ছিনেয্যাতি। ‘‘এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরিতব্বং – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স সিক্খং পচ্চক্খাতকথা ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯২. ‘‘কথং ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেতি? ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি ধম্মিকায সামগ্গিযানুপগমনং হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেন্তং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেন্তং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেতী’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেন্তং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেতী’তি, অপি চ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেমী’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো ধম্মিকং সামগ্গিং ন উপেতি , তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯৩. ‘‘কথং ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি ধম্মিকায সামগ্গিযা পচ্চাদানং হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযন্তং ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযন্তং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতী’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযন্তং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতী’তি, অপি চ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযামী’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো ধম্মিকং সামগ্গিং পচ্চাদিযতি, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯৪. ‘‘ভিক্খুস্স পাতিমোক্খে ঠপিতে পরিসা ৰুট্ঠাতি, দসন্নং অন্তরাযানং অঞ্ঞতরেন – রাজন্তরাযেন ৰা…পে॰… ব্রহ্মচরিযন্তরাযেন ৰা। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তস্মিং ৰা আৰাসে, অঞ্ঞস্মিং ৰা আৰাসে, তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স ধম্মিকায সামগ্গিযা পচ্চাদানকথা ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো তং ৰত্থুং ৰিনিচ্ছিনেয্যাতি। ‘‘এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরিতব্বং – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামস্স পুগ্গলস্স ধম্মিকায সামগ্গিযা পচ্চাদানকথা ৰিপ্পকতা, তং ৰত্থু অৰিনিচ্ছিতং। তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯৫. ‘‘কথং সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি? ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি, অপি চ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতোম্হী’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো সীলৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো, [দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি (স্যা॰ কং॰)] তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯৬. ‘‘কথং আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি? ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি, অপি চ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতোম্হী’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো আচারৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ৩৯৭. ‘‘কথং দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি? ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু যেহি আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো হোতি, তেহি আকারেহি তেহি লিঙ্গেহি তেহি নিমিত্তেহি ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, অপি চ অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি। ন হেৰ খো ভিক্খু ভিক্খুং পস্সতি দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, নাপি অঞ্ঞো ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘ইত্থন্নামো, আৰুসো, ভিক্খু দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো’তি, অপি চ সোৰ ভিক্খু ভিক্খুস্স আরোচেতি – ‘অহং, আৰুসো, দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতোম্হী’তি। আকঙ্খমানো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তেন দিট্ঠেন তেন সুতেন তায পরিসঙ্কায তদহুপোসথে চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা তস্মিং পুগ্গলে সম্মুখীভূতে সঙ্ঘমজ্ঝে উদাহরেয্য – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। ইত্থন্নামো পুগ্গলো দিট্ঠিৰিপত্তিযা দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতো, তস্স পাতিমোক্খং ঠপেমি, ন তস্মিং সম্মুখীভূতে পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি – ধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং। ‘‘ইমানি দস ধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানী’’তি। পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো। ৭. অত্তাদানঅঙ্গং ৩৯৮. অথ খো আযস্মা উপালি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা উপালি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অত্তাদানং আদাতুকামেন, ভন্তে, ভিক্খুনা কতমঙ্গসমন্নাগতং[কতঙ্গসমন্নাগতং (ক॰)] অত্তাদানং আদাতব্ব’’ন্তি? [পরি॰ ৪৪০] ‘‘অত্তাদানং আদাতুকামেন, উপালি, ভিক্খুনা পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং অত্তাদানং আদাতব্বং। অত্তাদানং আদাতুকামেন, উপালি, ভিক্খুনা এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো, কালো নু খো ইমং অত্তাদানং আদাতুং উদাহু নো’তি? সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অকালো ইমং অত্তাদানং আদাতুং, নো কালো’তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘কালো ইমং অত্তাদানং আদাতুং, নো অকালো’তি, তেনুপালি, ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো, ভূতং নু খো ইদং অত্তাদানং উদাহু নো’তি? সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অভূতং ইদং অত্তাদানং, নো ভূত’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ভূতং ইদং অত্তাদানং, নো অভূত’ন্তি, তেনুপালি, ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘যং খো অহং ইমং অত্তাদানং আদাতুকামো, অত্থসঞ্হিতং নু খো ইদং অত্তাদানং উদাহু নো’তি? সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অনত্থসঞ্হিতং ইদং অত্তাদানং, নো অত্থসঞ্হিত’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘অত্থসঞ্হিতং ইদং অত্তাদানং, নো অনত্থসঞ্হিত’ন্তি, তেনুপালি, ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘ইমং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে উদাহু নো’তি? সচে, উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো ন লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে’তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। ‘‘সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো অহং অত্তাদানং আদিযমানো লভিস্সামি সন্দিট্ঠে সম্ভত্তে ভিক্খূ ধম্মতো ৰিনযতো পক্খে’তি, তেনুপালি, ভিক্খুনা উত্তরি পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণং উদাহু নো’তি? সচে উপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণ’ন্তি, ন তং, উপালি, অত্তাদানং আদাতব্বং। সচে পনুপালি, ভিক্খু পচ্চৰেক্খমানো এৰং জানাতি – ‘ইমং খো মে অত্তাদানং আদিযতো ন ভৰিস্সতি সঙ্ঘস্স ততোনিদানং ভণ্ডনং কলহো ৰিগ্গহো ৰিৰাদো সঙ্ঘভেদো সঙ্ঘরাজি সঙ্ঘৰৰত্থানং সঙ্ঘনানাকরণ’ন্তি, আদাতব্বং তং, উপালি, অত্তাদানং। এৰং পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং খো, উপালি, অত্তাদানং আদিন্নং, পচ্ছাপি অৰিপ্পটিসারকরং ভৰিস্সতী’তি। ৮. চোদকেনপচ্চৰেক্খিতব্বধম্মা ৩৯৯. [পরি॰ ৪৩৬ (অ॰ নি॰ ১০.৪৪ থোকং ৰিসদিসং)] ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেন, উপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো। ‘‘চোদকেন, উপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘পরিসুদ্ধকাযসমাচারো নু খোম্হি, পরিসুদ্ধেনম্হি কাযসমাচারেন সমন্নাগতো – অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন? সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি? নো চে, উপালি, ভিক্খু পরিসুদ্ধকাযসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধেন কাযসমাচারেন সমন্নাগতো – অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ তাৰ আযস্মা কাযিকং সিক্খস্সূ’তি। ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো নু খোম্হি, পরিসুদ্ধেনম্হি ৰচীসমাচারেন সমন্নাগতো – অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন? সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি? নো চে, উপালি, ভিক্খু পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো হোতি, পরিসুদ্ধেন ৰচীসমাচারেন সমন্নাগতো – অচ্ছিদ্দেন অপ্পটিমংসেন, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ তাৰ আযস্মা ৰাচসিকং সিক্খস্সূ’তি। ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘মেত্তং নু খো মে চিত্তং পচ্চুপট্ঠিতং সব্রহ্মচারীসু অনাঘাতং , সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি? নো চে, উপালি, ভিক্খুনো মেত্তচিত্তং পচ্চুপট্ঠিতং হোতি সব্রহ্মচারীসু অনাঘাতং , তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ তাৰ আযস্মা সব্রহ্মচারীসু মেত্তচিত্তং উপট্ঠাপেহী’তি। ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘বহুস্সুতো নু খোম্হি, সুতধরো, সুতসন্নিচ্চযো? যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা, সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপা মে ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা? সংৰিজ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি? নো চে, উপালি, ভিক্খু বহুস্সুতো হোতি, সুতধরো, সুতসন্নিচ্চযো; যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা, সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপস্স ধম্মা ন বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা, তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ তাৰ আযস্মা আগমং পরিযাপুণস্সূ’তি। ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। ‘‘পুন চপরং, উপালি, চোদকেন ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন এৰং পচ্চৰেক্খিতব্বং – ‘উভযানি খো মে পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি, সুৰিভত্তানি, সুপ্পৰত্তীনি, সুৰিনিচ্ছিতানি – সুত্তসো, অনুব্যঞ্জনসো? সংৰিঞ্জতি নু খো মে এসো ধম্মো উদাহু নো’তি? নো চে, উপালি, ভিক্খুনো উভযানি পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি, সুৰিভত্তানি, সুপ্পৰত্তীনি, সুৰিনিচ্ছিতানি – সুত্তসো, অনুব্যঞ্জনসো, ‘ইদং পনাৰুসো, কত্থ ৰুত্তং ভগৰতা’তি, ইতি পুট্ঠো ন সম্পাযতি [ন সম্পাদযতি (ক॰)], তস্স ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘ইঙ্ঘ তাৰ আযস্মা, ৰিনযং পরিযাপুণস্সূ’তি। ইতিস্স ভৰন্তি ৰত্তারো। চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ৯. চোদকেনউপট্ঠাপেতব্বধম্মা ৪০০. ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো – কালেন ৰক্খামি, নো অকালেন; ভূতেন ৰক্খামি, নো অভূতেন; সণ্হেন ৰক্খামি, নো ফরুসেন; অত্থসংহিতেন ৰক্খামি, নো অনত্থসংহিতেন; মেত্তচিত্তো ৰক্খামি, নো দোসন্তরোতি। চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠাপেত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ১০. চোদকচুদিতকপটিসংযুত্তকথা ৪০১. ‘‘অধম্মচোদকস্স, ভন্তে, ভিক্খুনো কতীহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি? ‘‘অধম্মচোদকস্স, উপালি, ভিক্খুনো পঞ্চহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো – অকালেনাযস্মা চোদেসি, নো কালেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; অভূতেনাযস্মা চোদেসি, নো ভূতেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; ফরুসেনাযস্মা চোদেসি, নো সণ্হেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; অনত্থসংহিতেনাযস্মা চোদেসি, নো অত্থসংহিতেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; দোসন্তরো আযস্মা চোদেসি, নো মেত্তচিত্তো, অলং তে ৰিপ্পটিসারাযাতি। অধম্মচোদকস্স, উপালি, ভিক্খুনো ইমেহি পঞ্চহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো। তং কিস্স হেতু? যথা ন অঞ্ঞোপি ভিক্খু অভূতেন চোদেতব্বং মঞ্ঞেয্যা’’তি। ‘‘অধম্মচুদিতস্স পন, ভন্তে, ভিক্খুনো কতিহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি? ‘‘অধম্মচুদিতস্স, উপালি, ভিক্খুনো পঞ্চহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো – অকালেনাযস্মা চুদিতো, নো কালেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; অভূতেনাযস্মা চুদিতো, নো ভূতেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; ফরুসেনাযস্মা চুদিতো , নো সণ্হেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; অনত্থসংহিতেনাযস্মা চুদিতো, নো অত্থসংহিতেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; দোসন্তরেনাযস্মা চুদিতো, নো মেত্তচিত্তেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারাযাতি। অধম্মচুদিতস্স, উপালি, ভিক্খুনো ইমেহি পঞ্চহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি। ‘‘ধম্মচোদকস্স, ভন্তে, ভিক্খুনো কতিহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি? ‘‘ধম্মচোদকস্স, উপালি, ভিক্খুনো পঞ্চহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো – কালেনাযস্মা চোদেসি, নো অকালেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; ভূতেনাযস্মা চোদেসি, নো অভূতেন , অলং তে অৰিপ্পটিসারায; সণ্হেনাযস্মা চোদেসি, নো ফরুসেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; অত্থসংহিতেনাযস্মা চোদেসি, নো অনত্থসংহিতেন, অলং তে অৰিপ্পটিসারায; মেত্তচিত্তো আযস্মা চোদেসি, নো দোসন্তরো, অলং তে অৰিপ্পটিসারাযাতি। ধম্মচোদকস্স, উপালি, ভিক্খুনো ইমেহি পঞ্চহাকারেহি অৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো। তং কিস্স হেতু? যথা অঞ্ঞোপি ভিক্খু ভূতেন চোদেতব্বং মঞ্ঞেয্যা’’তি। ‘‘ধম্মচুদিতস্স পন, ভন্তে, ভিক্খুনো কতিহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি? ‘‘ধম্মচুদিতস্স, উপালি, ভিক্খুনো পঞ্চহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো – কালেনাযস্মা চুদিতো, নো অকালেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; ভূতেনাযস্মা চুদিতো, নো অভূতেন , অলং তে ৰিপ্পটিসারায; সণ্হেনাযস্মা চুদিতো, নো ফরুসেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; অত্থসংহিতেনাযস্মা চুদিতো, নো অনত্থসংহিতেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারায; মেত্তচিত্তেনাযস্মা চুদিতো, নো দোসন্তরেন, অলং তে ৰিপ্পটিসারাযাতি। ধম্মচুদিতস্স, উপালি, ভিক্খুনো ইমেহি পঞ্চহাকারেহি ৰিপ্পটিসারো উপদহাতব্বো’’তি। [পরি॰ ৪৩৮] ‘‘চোদকেন, ভন্তে, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন কতি ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি? ‘‘চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো – কারুঞ্ঞতা, হিতেসিতা, অনুকম্পিতা, [অনুকম্পতা (ক॰)] আপত্তিৰুট্ঠানতা, ৰিনযপুরেক্খারতাতি। চোদকেনুপালি, ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন ইমে পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং মনসি করিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি। ‘‘চুদিতেন পন, ভন্তে, ভিক্খুনা কতিসু ধম্মেসু পতিট্ঠাতব্ব’’ন্তি? ‘‘চুদিতেনুপালি, ভিক্খুনা দ্ৰীসু ধম্মেসু পতিট্ঠাতব্বং – সচ্চে চ অকুপ্পে চা’’তি। দুতিযভাণৰারো নিট্ঠিতো। পাতিমোক্খট্ঠপনক্খন্ধকো নৰমো। ইমম্হি খন্ধকে ৰত্থূ তিংস। তস্সুদ্দানং – উপোসথে যাৰতিকং, পাপভিক্খু ন নিক্খমি। মোগ্গল্লানেন নিচ্ছুদ্ধো, অচ্ছেরা জিনসাসনে॥ নিন্নোনুপুব্বসিক্খা চ, ঠিতধম্মো নাতিক্কম্ম। কুণপুক্খিপতি সঙ্ঘো, সৰন্তিযো জহন্তি চ॥ সৰন্তি পরিনিব্বন্তি, একরস ৰিমুত্তি চ। বহু ধম্মৰিনযোপি, ভূতট্ঠারিযপুগ্গলা॥ সমুদ্দং উপমং কত্ৰা, ৰাচেসি [ঠাপেসি (ক॰)] সাসনে গুণং। উপোসথে পাতিমোক্খং, ন অম্হে কোচি জানাতি॥ পটিকচ্চেৰ উজ্ঝন্তি, একো দ্ৰে তীণি চত্তারি। পঞ্চ ছ সত্ত অট্ঠানি, নৰা চ দসমানি চ॥ সীল-আচার-দিট্ঠি চ, আজীৰং চতুভাগিকে। পারাজিকঞ্চ সঙ্ঘাদি, পাচিত্তি পাটিদেসনি॥ দুক্কটং পঞ্চভাগেসু, সীলাচারৰিপত্তি চ। অকতায কতায চ, ছভাগেসু যথাৰিধি॥ পারাজিকঞ্চ সঙ্ঘাদি, থুল্লং পাচিত্তিযেন চ। পাটিদেসনিযঞ্চেৰ , দুক্কটঞ্চ দুব্ভাসিতং॥ সীলাচারৰিপত্তি চ, দিট্ঠিআজীৰৰিপত্তি। যা চ অট্ঠা কতাকতে, তেনেতা সীলাচারদিট্ঠিযা॥ অকতায কতাযাপি, কতাকতাযমেৰ চ। এৰং নৰৰিধা ৰুত্তা, যথাভূতেন ঞাযতো॥ পারাজিকো ৰিপ্পকতা, পচ্চক্খাতো তথেৰ চ। উপেতি পচ্চাদিযতি, পচ্চাদানকথা চ যা॥ সীলাচারৰিপত্তি চ, তথা দিট্ঠিৰিপত্তিযা। দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতং, দসধা তং ৰিজানাথ॥ ভিক্খু ৰিপস্সতি ভিক্খুং, অঞ্ঞো চারোচযাতি তং। সো যেৰ তস্স অক্খাতি [ৰিপস্সঞ্ঞো চারোচতি। তং সুদ্ধেৰ তস্স অক্খাতি (ক॰)], পাতিমোক্খং ঠপেতি সো॥ ৰুট্ঠাতি অন্তরাযেন, রাজচোরগ্গুদকা চ। মনুস্সঅমনুস্সা চ, ৰাল়সরীসপা জীৰিব্রহ্মং॥ দসন্নমঞ্ঞতরেন, তস্মিং অঞ্ঞতরেসু ৰা। ধম্মিকাধম্মিকা চেৰ, যথা মগ্গেন জানাথ॥ কালভূতত্থসংহিতং , লভিস্সামি ভৰিস্সতি। কাযৰাচসিকা মেত্তা, বাহুসচ্চং উভযানি॥ কালভূতেন সণ্হেন, অত্থমেত্তেন চোদযে। ৰিপ্পটিসারধম্মেন, তথা ৰাচা [তথেৰাপি (স্যা॰)] ৰিনোদযে॥ ধম্মচোদচুদিতস্স, ৰিনোদেতি ৰিপ্পটিসারো। করুণা হিতানুকম্পি, ৰুট্ঠানপুরেক্খারতো॥ চোদকস্স পটিপত্তি, সম্বুদ্ধেন পকাসিতা। সচ্চে চেৰ অকুপ্পে চ, চুদিতস্সেৰ ধম্মতাতি॥ পাতিমোক্খট্ঠপনক্খন্ধকং নিট্ঠিতং। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved |