॥ নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স॥
দীঘনিকাযো পাথিকৰগ্গপাল়ি ১. পাথিকসুত্তং সুনক্খত্তৰত্থু ১. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা মল্লেসু ৰিহরতি অনুপিযং নাম [অনুপ্পিযং নাম (স্যা॰)] মল্লানং নিগমো। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায অনুপিযং পিণ্ডায পাৰিসি। অথ খো ভগৰতো এতদহোসি – ‘‘অতিপ্পগো খো তাৰ অনুপিযাযং [অনুপিযং (ক॰)] পিণ্ডায চরিতুং। যংনূনাহং যেন ভগ্গৰগোত্তস্স পরিব্বাজকস্স আরামো, যেন ভগ্গৰগোত্তো পরিব্বাজকো তেনুপসঙ্কমেয্য’’ন্তি। ২. অথ খো ভগৰা যেন ভগ্গৰগোত্তস্স পরিব্বাজকস্স আরামো, যেন ভগ্গৰগোত্তো পরিব্বাজকো তেনুপসঙ্কমি। অথ খো ভগ্গৰগোত্তো পরিব্বাজকো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘এতু খো, ভন্তে, ভগৰা। স্ৰাগতং, ভন্তে, ভগৰতো। চিরস্সং খো, ভন্তে, ভগৰা ইমং পরিযাযমকাসি যদিদং ইধাগমনায। নিসীদতু, ভন্তে, ভগৰা, ইদমাসনং পঞ্ঞত্ত’’ন্তি। নিসীদি ভগৰা পঞ্ঞত্তে আসনে। ভগ্গৰগোত্তোপি খো পরিব্বাজকো অঞ্ঞতরং নীচং আসনং গহেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো ভগ্গৰগোত্তো পরিব্বাজকো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘পুরিমানি, ভন্তে, দিৰসানি পুরিমতরানি সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং এতদৰোচ – ‘পচ্চক্খাতো দানি মযা, ভগ্গৰ, ভগৰা। ন দানাহং ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরামী’তি। কচ্চেতং, ভন্তে, তথেৰ, যথা সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো অৰচা’’তি? ‘‘তথেৰ খো এতং, ভগ্গৰ, যথা সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো অৰচ’’। ৩. পুরিমানি, ভগ্গৰ, দিৰসানি পুরিমতরানি সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মং এতদৰোচ – ‘পচ্চক্খামি দানাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং। ন দানাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামী’তি। ‘এৰং ৰুত্তে, অহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘অপি নু তাহং, সুনক্খত্ত, এৰং অৰচং, এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ত্ৰং ৰা পন মং এৰং অৰচ – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ইতি কির, সুনক্খত্ত, নেৰাহং তং ৰদামি – এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহীতি। নপি কির মং ত্ৰং ৰদেসি – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামীতি। এৰং সন্তে, মোঘপুরিস, কো সন্তো কং পচ্চাচিক্খসি? পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ [যাৰ চ (ক॰)] তে ইদং অপরদ্ধ’ন্তি। ৪. ‘ন হি পন মে, ভন্তে, ভগৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোতী’তি। ‘অপি নু তাহং, সুনক্খত্ত, এৰং অৰচং – এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহি, অহং তে উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সামী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ত্ৰং ৰা পন মং এৰং অৰচ – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামি, ভগৰা মে উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ইতি কির, সুনক্খত্ত, নেৰাহং তং ৰদামি – এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহি, অহং তে উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সামী’তি; নপি কির মং ত্ৰং ৰদেসি – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামি, ভগৰা মে উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতী’তি। এৰং সন্তে, মোঘপুরিস , কো সন্তো কং পচ্চাচিক্খসি? তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, কতে ৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযে অকতে ৰা উত্তরিমনুস্সধম্মাইদ্ধিপাটিহারিযে যস্সত্থায মযা ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’তি? ‘কতে ৰা, ভন্তে, উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযে অকতে ৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযে যস্সত্থায ভগৰতা ধম্মো দেসিতো সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’তি। ‘ইতি কির, সুনক্খত্ত, কতে ৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযে, অকতে ৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযে, যস্সত্থায মযা ধম্মো দেসিতো, সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযায। তত্র, সুনক্খত্ত, কিং উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং কতং করিস্সতি? পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ তে ইদং অপরদ্ধ’ন্তি। ৫. ‘ন হি পন মে, ভন্তে, ভগৰা অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেতী’তি [পঞ্ঞাপেতীতি (পী॰)]? ‘অপি নু তাহং, সুনক্খত্ত, এৰং অৰচং – এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহি, অহং তে অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেস্সামী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ত্ৰং ৰা পন মং এৰং অৰচ – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামি, ভগৰা মে অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেস্সতী’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’। ‘ইতি কির, সুনক্খত্ত, নেৰাহং তং ৰদামি – এহি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, মমং উদ্দিস্স ৰিহরাহি, অহং তে অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেস্সামীতি। নপি কির মং ত্ৰং ৰদেসি – অহং, ভন্তে, ভগৰন্তং উদ্দিস্স ৰিহরিস্সামি, ভগৰা মে অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেস্সতী’তি। এৰং সন্তে, মোঘপুরিস, কো সন্তো কং পচ্চাচিক্খসি? তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, পঞ্ঞত্তে ৰা অগ্গঞ্ঞে, অপঞ্ঞত্তে ৰা অগ্গঞ্ঞে, যস্সত্থায মযা ধম্মো দেসিতো, সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’তি? ‘পঞ্ঞত্তে ৰা, ভন্তে, অগ্গঞ্ঞে, অপঞ্ঞত্তে ৰা অগ্গঞ্ঞে, যস্সত্থায ভগৰতা ধম্মো দেসিতো, সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযাযা’তি। ‘ইতি কির, সুনক্খত্ত, পঞ্ঞত্তে ৰা অগ্গঞ্ঞে, অপঞ্ঞত্তে ৰা অগ্গঞ্ঞে, যস্সত্থায মযা ধম্মো দেসিতো, সো নিয্যাতি তক্করস্স সম্মা দুক্খক্খযায। তত্র, সুনক্খত্ত, কিং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞত্তং করিস্সতি? পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ তে ইদং অপরদ্ধং’। ৬. ‘অনেকপরিযাযেন খো তে, সুনক্খত্ত, মম ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে – ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো সুগতো লোকৰিদূ অনুত্তরো পুরিসদম্মসারথি সত্থা দেৰমনুস্সানং বুদ্ধো ভগৰাতি। ইতি খো তে, সুনক্খত্ত, অনেকপরিযাযেন মম ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে। ‘অনেকপরিযাযেন খো তে, সুনক্খত্ত, ধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে – স্ৰাক্খাতো ভগৰতা ধম্মো সন্দিট্ঠিকো অকালিকো এহিপস্সিকো ওপনেয্যিকো পচ্চত্তং ৰেদিতব্বো ৰিঞ্ঞূহীতি। ইতি খো তে, সুনক্খত্ত, অনেকপরিযাযেন ধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে। ‘অনেকপরিযাযেন খো তে, সুনক্খত্ত, সঙ্ঘস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে – সুপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, উজুপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, ঞাযপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, সামীচিপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, যদিদং চত্তারি পুরিসযুগানি অট্ঠ পুরিসপুগ্গলা, এস ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, আহুনেয্যো পাহুনেয্যো দক্খিণেয্যো অঞ্জলিকরণীযো অনুত্তরং পুঞ্ঞক্খেত্তং লোকস্সাতি। ইতি খো তে, সুনক্খত্ত, অনেকপরিযাযেন সঙ্ঘস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ৰজ্জিগামে। ‘আরোচযামি খো তে, সুনক্খত্ত, পটিৰেদযামি খো তে, সুনক্খত্ত। ভৰিস্সন্তি খো তে, সুনক্খত্ত, ৰত্তারো, নো ৰিসহি সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো সমণে গোতমে ব্রহ্মচরিযং চরিতুং, সো অৰিসহন্তো সিক্খং পচ্চক্খায হীনাযাৰত্তোতি। ইতি খো তে, সুনক্খত্ত, ভৰিস্সন্তি ৰত্তারো’তি। এৰং পি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মযা ৰুচ্চমানো অপক্কমেৰ ইমস্মা ধম্মৰিনযা, যথা তং আপাযিকো নেরযিকো। কোরক্খত্তিযৰত্থু ৭. ‘‘একমিদাহং, ভগ্গৰ, সমযং থূলূসু [বুমূসু (সী॰ পী॰)] ৰিহরামি উত্তরকা নাম থূলূনং নিগমো। অথ খ্ৰাহং, ভগ্গৰ, পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায সুনক্খত্তেন লিচ্ছৰিপুত্তেন পচ্ছাসমণেন উত্তরকং পিণ্ডায পাৰিসিং। তেন খো পন সমযেন অচেলো কোরক্খত্তিযো কুক্কুরৰতিকো চতুক্কুণ্ডিকো [চতুকুণ্ডিকো (সী॰ পী॰) চতুকোণ্ডিকো (স্যা॰ ক॰)] ছমানিকিণ্ণং ভক্খসং মুখেনেৰ খাদতি, মুখেনেৰ ভুঞ্জতি। অদ্দসা খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো অচেলং কোরক্খত্তিযং কুক্কুরৰতিকং চতুক্কুণ্ডিকং ছমানিকিণ্ণং ভক্খসং মুখেনেৰ খাদন্তং মুখেনেৰ ভুঞ্জন্তং। দিস্ৰানস্স এতদহোসি – ‘সাধুরূপো ৰত, ভো, অযং [অরহং (সী॰ স্যা॰ পী॰)] সমণো চতুক্কুণ্ডিকো ছমানিকিণ্ণং ভক্খসং মুখেনেৰ খাদতি, মুখেনেৰ ভুঞ্জতী’তি। ‘‘অথ খ্ৰাহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তস্স লিচ্ছৰিপুত্তস্স চেতসা চেতোপরিৰিতক্কমঞ্ঞায সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘ত্ৰম্পি নাম, মোঘপুরিস, সমণো সক্যপুত্তিযো[মোঘপুরিস সক্যপুত্তিযো (সী॰ স্যা॰ পী॰)] পটিজানিস্সসী’তি! ‘কিং পন মং, ভন্তে, ভগৰা এৰমাহ – ‘ত্ৰম্পি নাম, মোঘপুরিস, সমণো সক্যপুত্তিযো [মোঘপুরিস সক্যপুত্তিযো (সী॰ স্যা॰ পী॰)] পটিজানিস্সসী’তি? ‘ননু তে, সুনক্খত্ত, ইমং অচেলং কোরক্খত্তিযং কুক্কুরৰতিকং চতুক্কুণ্ডিকং ছমানিকিণ্ণং ভক্খসং মুখেনেৰ খাদন্তং মুখেনেৰ ভুঞ্জন্তং দিস্ৰান এতদহোসি – সাধুরূপো ৰত, ভো, অযং সমণো চতুক্কুণ্ডিকো ছমানিকিণ্ণং ভক্খসং মুখেনেৰ খাদতি, মুখেনেৰ ভুঞ্জতী’তি? ‘এৰং, ভন্তে। কিং পন, ভন্তে, ভগৰা অরহত্তস্স মচ্ছরাযতী’তি? ‘ন খো অহং, মোঘপুরিস, অরহত্তস্স মচ্ছরাযামি। অপি চ, তুয্হেৰেতং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং, তং পজহ। মা তে অহোসি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খায। যং খো পনেতং, সুনক্খত্ত, মঞ্ঞসি অচেলং কোরক্খত্তিযং – সাধুরূপো অযং সমণোতি [মঞ্ঞসি ‘‘অচেলো কোরখত্তিযো সাধুরূপো অরহং সমণোতি’’ (স্যা॰)]। সো সত্তমং দিৰসং অলসকেন কালঙ্করিস্সতি। কালঙ্কতো [কালকতো (সী॰ স্যা॰ পী॰)] চ কালকঞ্চিকা [কালকঞ্জা (সী॰ পী॰), কালকঞ্জিকা (স্যা॰)] নাম অসুরা সব্বনিহীনো অসুরকাযো, তত্র উপপজ্জিস্সতি। কালঙ্কতঞ্চ নং বীরণত্থম্বকে সুসানে ছড্ডেস্সন্তি। আকঙ্খমানো চ ত্ৰং, সুনক্খত্ত, অচেলং কোরক্খত্তিযং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছেয্যাসি – জানাসি, আৰুসো কোরক্খত্তিয [অচেল কোরখত্তিয (ক॰)], অত্তনো গতিন্তি? ঠানং খো পনেতং, সুনক্খত্ত, ৰিজ্জতি যং তে অচেলো কোরক্খত্তিযো ব্যাকরিস্সতি – জানামি, আৰুসো সুনক্খত্ত, অত্তনো গতিং; কালকঞ্চিকা নাম অসুরা সব্বনিহীনো অসুরকাযো, তত্রাম্হি উপপন্নোতি। ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেন অচেলো কোরক্খত্তিযো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং কোরক্খত্তিযং এতদৰোচ – ‘ব্যাকতো খোসি, আৰুসো কোরক্খত্তিয, সমণেন গোতমেন – অচেলো কোরক্খত্তিযো সত্তমং দিৰসং অলসকেন কালঙ্করিস্সতি। কালঙ্কতো চ কালকঞ্চিকা নাম অসুরা সব্বনিহীনো অসুরকাযো , তত্র উপপজ্জিস্সতি। কালঙ্কতঞ্চ নং বীরণত্থম্বকে সুসানে ছড্ডেস্সন্তী’তি। যেন ত্ৰং, আৰুসো কোরক্খত্তিয, মত্তং মত্তঞ্চ ভত্তং ভুঞ্জেয্যাসি, মত্তং মত্তঞ্চ পানীযং পিৰেয্যাসি। যথা সমণস্স গোতমস্স মিচ্ছা অস্স ৰচন’ন্তি। ৮. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো একদ্ৰীহিকায সত্তরত্তিন্দিৰানি গণেসি, যথা তং তথাগতস্স অসদ্দহমানো। অথ খো, ভগ্গৰ, অচেলো কোরক্খত্তিযো সত্তমং দিৰসং অলসকেন কালমকাসি। কালঙ্কতো চ কালকঞ্চিকা নাম অসুরা সব্বনিহীনো অসুরকাযো, তত্র উপপজ্জি। কালঙ্কতঞ্চ নং বীরণত্থম্বকে সুসানে ছড্ডেসুং। ৯. ‘‘অস্সোসি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো – ‘অচেলো কির কোরক্খত্তিযো অলসকেন কালঙ্কতো বীরণত্থম্বকে সুসানে ছড্ডিতো’তি। অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেন বীরণত্থম্বকং সুসানং, যেন অচেলো কোরক্খত্তিযো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং কোরক্খত্তিযং তিক্খত্তুং পাণিনা আকোটেসি – ‘জানাসি, আৰুসো কোরক্খত্তিয, অত্তনো গতি’ন্তি? অথ খো, ভগ্গৰ, অচেলো কোরক্খত্তিযো পাণিনা পিট্ঠিং পরিপুঞ্ছন্তো ৰুট্ঠাসি। ‘জানামি, আৰুসো সুনক্খত্ত, অত্তনো গতিং। কালকঞ্চিকা নাম অসুরা সব্বনিহীনো অসুরকাযো, তত্রাম্হি উপপন্নো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ উত্তানো পপতি [পরিপতি (স্যা॰ ক॰)]। ১০. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো অহং, ভগ্গৰ , সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যথেৰ তে অহং অচেলং কোরক্খত্তিযং আরব্ভ ব্যাকাসিং, তথেৰ তং ৰিপাকং, অঞ্ঞথা ৰা’তি? ‘যথেৰ মে, ভন্তে, ভগৰা অচেলং কোরক্খত্তিযং আরব্ভ ব্যাকাসি, তথেৰ তং ৰিপাকং, নো অঞ্ঞথা’তি। ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যদি এৰং সন্তে কতং ৰা হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং, অকতং ৰাতি? ‘অদ্ধা খো, ভন্তে, এৰং সন্তে কতং হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং, নো অকত’ন্তি। ‘এৰম্পি খো মং ত্ৰং, মোঘপুরিস, উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোন্তং এৰং ৰদেসি – ন হি পন মে, ভন্তে, ভগৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোতীতি। পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ তে ইদং অপরদ্ধ’ন্তি। ‘‘এৰম্পি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মযা ৰুচ্চমানো অপক্কমেৰ ইমস্মা ধম্মৰিনযা, যথা তং আপাযিকো নেরযিকো। অচেলকল়ারমট্টকৰত্থু ১১. ‘‘একমিদাহং, ভগ্গৰ, সমযং ৰেসালিযং ৰিহরামি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন অচেলো কল়ারমট্টকো ৰেসালিযং পটিৰসতি লাভগ্গপ্পত্তো চেৰ যসগ্গপ্পত্তো চ ৰজ্জিগামে। তস্স সত্তৰতপদানি [সত্তৰত্তপদানি (স্যা॰ পী॰)] সমত্তানি সমাদিন্নানি হোন্তি – ‘যাৰজীৰং অচেলকো অস্সং, ন ৰত্থং পরিদহেয্যং, যাৰজীৰং ব্রহ্মচারী অস্সং, ন মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্যং, যাৰজীৰং সুরামংসেনেৰ যাপেয্যং, ন ওদনকুম্মাসং ভুঞ্জেয্যং। পুরত্থিমেন ৰেসালিং উদেনং নাম চেতিযং, তং নাতিক্কমেয্যং, দক্খিণেন ৰেসালিং গোতমকং নাম চেতিযং, তং নাতিক্কমেয্যং, পচ্ছিমেন ৰেসালিং সত্তম্বং নাম চেতিযং, তং নাতিক্কমেয্যং, উত্তরেন ৰেসালিং বহুপুত্তং নাম [বহুপুত্তকং নাম (স্যা॰)] চেতিযং তং নাতিক্কমেয্য’ন্তি। সো ইমেসং সত্তন্নং ৰতপদানং সমাদানহেতু লাভগ্গপ্পত্তো চেৰ যসগ্গপ্পত্তো চ ৰজ্জিগামে। ১২. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেন অচেলো কল়ারমট্টকো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং কল়ারমট্টকং পঞ্হং অপুচ্ছি। তস্স অচেলো কল়ারমট্টকো পঞ্হং পুট্ঠো ন সম্পাযাসি। অসম্পাযন্তো কোপঞ্চ দোসঞ্চ অপ্পচ্চযঞ্চ পাত্ৰাকাসি। অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তস্স লিচ্ছৰিপুত্তস্স এতদহোসি – ‘সাধুরূপং ৰত ভো অরহন্তং সমণং আসাদিম্হসে [অসাদিযিম্হসে (স্যা॰)]। মা ৰত নো অহোসি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খাযা’তি। ১৩. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো অহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘ত্ৰম্পি নাম, মোঘপুরিস, সমণো সক্যপুত্তিযো পটিজানিস্সসী’তি! ‘কিং পন মং, ভন্তে, ভগৰা এৰমাহ – ত্ৰম্পি নাম, মোঘপুরিস, সমণো সক্যপুত্তিযো পটিজানিস্সসী’তি? ‘ননু ত্ৰং, সুনক্খত্ত, অচেলং কল়ারমট্টকং উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্হং অপুচ্ছি। তস্স তে অচেলো কল়ারমট্টকো পঞ্হং পুট্ঠো ন সম্পাযাসি। অসম্পাযন্তো কোপঞ্চ দোসঞ্চ অপ্পচ্চযঞ্চ পাত্ৰাকাসি। তস্স তে এতদহোসি – ‘‘সাধুরূপং ৰত, ভো, অরহন্তং সমণং আসাদিম্হসে। মা ৰত নো অহোসি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খাযা’তি। ‘এৰং, ভন্তে। কিং পন, ভন্তে, ভগৰা অরহত্তস্স মচ্ছরাযতী’তি? ‘ন খো অহং, মোঘপুরিস, অরহত্তস্স মচ্ছরাযামি, অপি চ তুয্হেৰেতং পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং, তং পজহ। মা তে অহোসি দীঘরত্তং অহিতায দুক্খায। যং খো পনেতং, সুনক্খত্ত, মঞ্ঞসি অচেলং কল়ারমট্টকং – সাধুরূপো অযং [অরহং (স্যা॰)] সমণোতি, সো নচিরস্সেৰ পরিহিতো সানুচারিকো ৰিচরন্তো ওদনকুম্মাসং ভুঞ্জমানো সব্বানেৰ ৰেসালিযানি চেতিযানি সমতিক্কমিত্ৰা যসা নিহীনো [যসানিকিণ্ণো (ক॰)] কালং করিস্সতী’তি। ‘‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, অচেলো কল়ারমট্টকো নচিরস্সেৰ পরিহিতো সানুচারিকো ৰিচরন্তো ওদনকুম্মাসং ভুঞ্জমানো সব্বানেৰ ৰেসালিযানি চেতিযানি সমতিক্কমিত্ৰা যসা নিহীনো কালমকাসি। ১৪. ‘‘অস্সোসি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো – ‘অচেলো কির কল়ারমট্টকো পরিহিতো সানুচারিকো ৰিচরন্তো ওদনকুম্মাসং ভুঞ্জমানো সব্বানেৰ ৰেসালিযানি চেতিযানি সমতিক্কমিত্ৰা যসা নিহীনো কালঙ্কতো’তি। অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো অহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যথেৰ তে অহং অচেলং কল়ারমট্টকং আরব্ভ ব্যাকাসিং, তথেৰ তং ৰিপাকং, অঞ্ঞথা ৰা’তি? ‘যথেৰ মে, ভন্তে, ভগৰা অচেলং কল়ারমট্টকং আরব্ভ ব্যাকাসি, তথেৰ তং ৰিপাকং, নো অঞ্ঞথা’তি। ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যদি এৰং সন্তে কতং ৰা হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং অকতং ৰা’তি? ‘অদ্ধা খো, ভন্তে, এৰং সন্তে কতং হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং, নো অকত’ন্তি। ‘এৰম্পি খো মং ত্ৰং, মোঘপুরিস, উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোন্তং এৰং ৰদেসি – ন হি পন মে, ভন্তে, ভগৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোতী’’তি। পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ তে ইদং অপরদ্ধ’ন্তি। ‘‘এৰ’ম্পি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মযা ৰুচ্চমানো অপক্কমেৰ ইমস্মা ধম্মৰিনযা, যথা তং আপাযিকো নেরযিকো। অচেলপাথিকপুত্তৰত্থু ১৫. ‘‘একমিদাহং, ভগ্গৰ, সমযং তত্থেৰ ৰেসালিযং ৰিহরামি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন অচেলো পাথিকপুত্তো [পাটিকপুত্তো (সী॰ স্যা॰ পী॰)]ৰেসালিযং পটিৰসতি লাভগ্গপ্পত্তো চেৰ যসগ্গপ্পত্তো চ ৰজ্জিগামে। সো ৰেসালিযং পরিসতি এৰং ৰাচং ভাসতি – ‘সমণোপি গোতমো ঞাণৰাদো, অহম্পি ঞাণৰাদো। ঞাণৰাদো খো পন ঞাণৰাদেন অরহতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সেতুং। সমণো গোতমো উপড্ঢপথং আগচ্ছেয্য, অহম্পি উপড্ঢপথং গচ্ছেয্যং। তে তত্থ উভোপি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করেয্যাম। একং চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, দ্ৰাহং করিস্সামি। দ্ৰে চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি, চত্তারাহং করিস্সামি । চত্তারি চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি, অট্ঠাহং করিস্সামি। ইতি যাৰতকং যাৰতকং সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামী’তি। ১৬. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মং এতদৰোচ – ‘অচেলো, ভন্তে, পাথিকপুত্তো ৰেসালিযং পটিৰসতি লাভগ্গপ্পত্তো চেৰ যসগ্গপ্পত্তো চ ৰজ্জিগামে। সো ৰেসালিযং পরিসতি এৰং ৰাচং ভাসতি – সমণোপি গোতমোঞাণৰাদো, অহম্পি ঞাণৰাদো। ঞাণৰাদো খো পন ঞাণৰাদেন অরহতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সেতুং। সমণো গোতমো উপড্ঢপথং আগচ্ছেয্য, অহম্পি উপড্ঢপথং গচ্ছেয্যং। তে তত্থ উভোপি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করেয্যাম। একং চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, দ্ৰাহং করিস্সামি। দ্ৰে চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি, চত্তারাহং করিস্সামি। চত্তারি চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি, অট্ঠাহং করিস্সামি। ইতি যাৰতকং যাৰতকং সমণো গোতমো উত্তরি মনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামী’’তি। ‘‘এৰং ৰুত্তে, অহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘অভব্বো খো, সুনক্খত্ত, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ১৭. ‘রক্খতেতং, ভন্তে, ভগৰা ৰাচং, রক্খতেতং সুগতো ৰাচ’ন্তি। ‘কিং পন মং ত্ৰং, সুনক্খত্ত, এৰং ৰদেসি – রক্খতেতং, ভন্তে, ভগৰা ৰাচং, রক্খতেতং সুগতো ৰাচ’ন্তি? ‘ভগৰতা চস্স, ভন্তে, এসা ৰাচা একংসেন ওধারিতা [ওৰাদিতা (ক॰)] – অভব্বো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যাতি। অচেলো চ, ভন্তে, পাথিকপুত্তো ৰিরূপরূপেন ভগৰতো সম্মুখীভাৰং আগচ্ছেয্য, তদস্স ভগৰতো মুসা’তি। ১৮. ‘অপি নু, সুনক্খত্ত, তথাগতো তং ৰাচং ভাসেয্য যা সা ৰাচা দ্ৰযগামিনী’তি? ‘কিং পন, ভন্তে, ভগৰতা অচেলো পাথিকপুত্তো চেতসা চেতো পরিচ্চ ৰিদিতো – অভব্বো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি? ‘উদাহু , দেৰতা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং – অভব্বো, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা ভগৰতো সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি? ১৯. ‘চেতসা চেতো পরিচ্চ ৰিদিতো চেৰ মে, সুনক্খত্ত , অচেলো পাথিকপুত্তো অভব্বো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ‘দেৰতাপি মে এতমত্থং আরোচেসুং – অভব্বো , ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা ভগৰতো সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ‘অজিতোপি নাম লিচ্ছৰীনং সেনাপতি অধুনা কালঙ্কতো তাৰতিংসকাযং উপপন্নো। সোপি মং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমারোচেসি – অলজ্জী, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো; মুসাৰাদী, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো। মম্পি, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো ব্যাকাসি ৰজ্জিগামে – অজিতো লিচ্ছৰীনং সেনাপতি মহানিরযং উপপন্নোতি। ন খো পনাহং, ভন্তে, মহানিরযং উপপন্নো; তাৰতিংসকাযম্হি উপপন্নো। অলজ্জী, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো; মুসাৰাদী, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো; অভব্বো চ, ভন্তে, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা ভগৰতো সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ‘ইতি খো, সুনক্খত্ত, চেতসা চেতো পরিচ্চ ৰিদিতো চেৰ মে অচেলো পাথিকপুত্তো অভব্বো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যাতি। দেৰতাপি মে এতমত্থং আরোচেসুং – অভব্বো, ভন্তে , অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা ভগৰতো সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ‘সো খো পনাহং, সুনক্খত্ত, ৰেসালিযং পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপ্পটিক্কন্তো যেন অচেলস্স পাথিকপুত্তস্স আরামো তেনুপসঙ্কমিস্সামি দিৰাৰিহারায। যস্সদানি ত্ৰং, সুনক্খত্ত, ইচ্ছসি, তস্স আরোচেহী’তি। ইদ্ধিপাটিহারিযকথা ২০. ‘‘অথ খ্ৰাহং [অথ খো স্ৰাহং (স্যা॰)], ভগ্গৰ, পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায ৰেসালিং পিণ্ডায পাৰিসিং। ৰেসালিযং পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপ্পটিক্কন্তো যেন অচেলস্স পাথিকপুত্তস্স আরামো তেনুপসঙ্কমিং দিৰাৰিহারায। অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো তরমানরূপো ৰেসালিং পৰিসিত্ৰা যেন অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা অভিঞ্ঞাতে অভিঞ্ঞাতে লিচ্ছৰী এতদৰোচ – ‘এসাৰুসো, ভগৰা ৰেসালিযং পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপ্পটিক্কন্তো যেন অচেলস্স পাথিকপুত্তস্স আরামো তেনুপসঙ্কমি দিৰাৰিহারায। অভিক্কমথাযস্মন্তো অভিক্কমথাযস্মন্তো, সাধুরূপানং সমণানং উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং ভৰিস্সতী’তি । অথ খো, ভগ্গৰ, অভিঞ্ঞাতানং অভিঞ্ঞাতানং লিচ্ছৰীনং এতদহোসি – ‘সাধুরূপানং কির, ভো, সমণানং উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং ভৰিস্সতি; হন্দ ৰত, ভো, গচ্ছামা’তি। যেন চ অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা [নানাতিত্থিয (স্যা॰)] সমণব্রাহ্মণা তেনুপসঙ্কমি। উপসঙ্কমিত্ৰা অভিঞ্ঞাতে অভিঞ্ঞাতে নানাতিত্থিযে [নানাতিত্থিয (স্যা॰)] সমণব্রাহ্মণে এতদৰোচ – ‘এসাৰুসো, ভগৰা ৰেসালিযং পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপ্পটিক্কন্তো যেন অচেলস্স পাথিকপুত্তস্স আরামো তেনুপসঙ্কমি দিৰাৰিহারায। অভিক্কমথাযস্মন্তো অভিক্কমথাযস্মন্তো, সাধুরূপানং সমণানং উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং ভৰিস্সতী’তি। অথ খো, ভগ্গৰ, অভিঞ্ঞাতানং অভিঞ্ঞাতানং নানাতিত্থিযানং সমণব্রাহ্মণানং এতদহোসি – ‘সাধুরূপানং কির, ভো, সমণানং উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং ভৰিস্সতি; হন্দ ৰত, ভো, গচ্ছামা’তি। ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা যেন অচেলস্স পাথিকপুত্তস্স আরামো তেনুপসঙ্কমিংসু। সা এসা, ভগ্গৰ, পরিসা মহা হোতি [পরিসা হোতি (সী॰ স্যা॰ পী॰)] অনেকসতা অনেকসহস্সা। ২১. ‘‘অস্সোসি খো, ভগ্গৰ, অচেলো পাথিকপুত্তো – ‘অভিক্কন্তা কির অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা। সমণোপি গোতমো ময্হং আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো’তি। সুত্ৰানস্স ভযং ছম্ভিতত্তং লোমহংসো উদপাদি। অথ খো, ভগ্গৰ, অচেলো পাথিকপুত্তো ভীতো সংৰিগ্গো লোমহট্ঠজাতো যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো তেনুপসঙ্কমি। ‘‘অস্সোসি খো, ভগ্গৰ, সা পরিসা – ‘অচেলো কির পাথিকপুত্তো ভীতো সংৰিগ্গো লোমহট্ঠজাতো যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো তেনুপসঙ্কন্তো’তি [তেনুপসঙ্কমন্তো (সী॰ পী॰ ক॰)]। অথ খো, ভগ্গৰ, সা পরিসা অঞ্ঞতরং পুরিসং আমন্তেসি – ‘এহি ত্ৰং, ভো পুরিস, যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো, যেন অচেলো পাথিকপুত্তো তেনুপসঙ্কম। উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং পাথিকপুত্তং এৰং ৰদেহি – অভিক্কমাৰুসো, পাথিকপুত্ত, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা, সমণোপি গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো; ভাসিতা খো পন তে এসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, ৰেসালিযং পরিসতি ৰাচা সমণোপি গোতমো ঞাণৰাদো, অহম্পি ঞাণৰাদো। ঞাণৰাদো খো পন ঞাণৰাদেন অরহতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সেতুং। সমণো গোতমো উপড্ঢপথং আগচ্ছেয্য অহম্পি উপড্ঢপথং গচ্ছেয্যং। তে তত্থ উভোপি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করেয্যাম। একং চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, দ্ৰাহং করিস্সামি। দ্ৰে চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি, চত্তারাহং করিস্সামি। চত্তারি চে সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযানি করিস্সতি , অট্ঠাহং করিস্সামি। ইতি যাৰতকং যাৰতকং সমণো গোতমো উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করিস্সতি, তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামী’তি অভিক্কমস্সেৰ [অভিক্কমযেৰ (সী॰ স্যা॰ পী॰)]খো; আৰুসো পাথিকপুত্ত, উপড্ঢপথং। সব্বপঠমংযেৰ আগন্ত্ৰা সমণো গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো’তি। ২২. ‘‘এৰং, ভোতি খো, ভগ্গৰ, সো পুরিসো তস্সা পরিসায পটিস্সুত্ৰা যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো, যেন অচেলো পাথিকপুত্তো তেনুপসঙ্কমি। উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘অভিক্কমাৰুসো পাথিকপুত্ত, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা। সমণোপি গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো। ভাসিতা খো পন তে এসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, ৰেসালিযং পরিসতি ৰাচা – সমণোপি গোতমো ঞাণৰাদো; অহম্পি ঞাণৰাদো। ঞাণৰাদো খো পন ঞাণৰাদেন অরহতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সেতুং…পে॰… তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামীতি। অভিক্কমস্সেৰ খো, আৰুসো পাথিকপুত্ত, উপড্ঢপথং। সব্বপঠমংযেৰ আগন্ত্ৰা সমণো গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো’তি। ‘‘এৰং ৰুত্তে, ভগ্গৰ, অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি [সংসব্বতি (ক॰)], ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুং। অথ খো সো, ভগ্গৰ, পুরিসো অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘কিং সু নাম তে, আৰুসো পাথিকপুত্ত, পাৰল়া সু নাম তে পীঠকস্মিং অল্লীনা, পীঠকং সু নাম তে পাৰল়াসু অল্লীনং? আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পসি, ন সক্কোসি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। এৰম্পি খো, ভগ্গৰ, ৰুচ্চমানো অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি , ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুং। ২৩. ‘‘যদা খো সো, ভগ্গৰ, পুরিসো অঞ্ঞাসি – ‘পরাভূতরূপো অযং অচেলো পাথিকপুত্তো। আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। অথ তং পরিসং আগন্ত্ৰা এৰমারোচেসি – ‘পরাভূতরূপো, ভো [পরাভূতরূপো ভো অযং (স্যা॰ ক॰), পরাভূতরূপো (সী॰ পী॰)], অচেলো পাথিকপুত্তো। আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। এৰং ৰুত্তে, অহং, ভগ্গৰ, তং পরিসং এতদৰোচং – ‘অভব্বো খো, আৰুসো, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – ‘অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্য’ন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যাতি। পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো। ২৪. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, অঞ্ঞতরো লিচ্ছৰিমহামত্তো উট্ঠাযাসনা তং পরিসং এতদৰোচ – ‘তেন হি, ভো, মুহুত্তং তাৰ আগমেথ, যাৰাহং গচ্ছামি [পচ্চাগচ্ছামি (?)]। অপ্পেৰ নাম অহম্পি সক্কুণেয্যং অচেলং পাথিকপুত্তং ইমং পরিসং আনেতু’ন্তি। ‘‘অথ খো সো, ভগ্গৰ, লিচ্ছৰিমহামত্তো যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো, যেন অচেলো পাথিকপুত্তো তেনুপসঙ্কমি। উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘অভিক্কমাৰুসো পাথিকপুত্ত, অভিক্কন্তং তে সেয্যো, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা। সমণোপি গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো। ভাসিতা খো পন তে এসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, ৰেসালিযং পরিসতি ৰাচা – সমণোপি গোতমো ঞাণৰাদো…পে॰… তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামীতি। অভিক্কমস্সেৰ খো, আৰুসো পাথিকপুত্ত, উপড্ঢপথং। সব্বপঠমংযেৰ আগন্ত্ৰা সমণো গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো। ভাসিতা খো পনেসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সমণেন গোতমেন পরিসতি ৰাচা – অভব্বো খো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যাতি। অভিক্কমাৰুসো পাথিকপুত্ত, অভিক্কমনেনেৰ তে জযং করিস্সাম, সমণস্স গোতমস্স পরাজয’ন্তি। ‘‘এৰং ৰুত্তে, ভগ্গৰ, অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুং। অথ খো সো, ভগ্গৰ, লিচ্ছৰিমহামত্তো অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘কিং সু নাম তে, আৰুসো পাথিকপুত্ত, পাৰল়া সু নাম তে পীঠকস্মিং অল্লীনা, পীঠকং সু নাম তে পাৰল়াসু অল্লীনং ? আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পসি, ন সক্কোসি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি । এৰম্পি খো, ভগ্গৰ, ৰুচ্চমানো অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুং। ২৫. ‘‘যদা খো সো, ভগ্গৰ, লিচ্ছৰিমহামত্তো অঞ্ঞাসি – ‘পরাভূতরূপো অযং অচেলো পাথিকপুত্তো আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। অথ তং পরিসং আগন্ত্ৰা এৰমারোচেসি – ‘পরাভূতরূপো, ভো [পরাভূতরূপো (সী॰ পী॰), পরাভূতরূপো অযং (স্যা॰)], অচেলো পাথিকপুত্তো আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। এৰং ৰুত্তে, অহং, ভগ্গৰ, তং পরিসং এতদৰোচং – ‘অভব্বো খো, আৰুসো, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্য। সচে পাযস্মন্তানং লিচ্ছৰীনং এৰমস্স – মযং অচেলং পাথিকপুত্তং ৰরত্তাহি[যাহি ৰরত্তাহি (স্যা॰ ক॰)] বন্ধিত্ৰা গোযুগেহি আৰিঞ্ছেয্যামাতি [আৰিঞ্জেয্যামাতি (স্যা॰), আৰিজ্ঝেয্যামাতি (সী॰ পী॰)], তা ৰরত্তা ছিজ্জেয্যুং পাথিকপুত্তো ৰা। অভব্বো পন অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ২৬. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী উট্ঠাযাসনা তং পরিসং এতদৰোচ – ‘তেন হি, ভো, মুহুত্তং তাৰ আগমেথ, যাৰাহং গচ্ছামি; অপ্পেৰ নাম অহম্পি সক্কুণেয্যং অচেলং পাথিকপুত্তং ইমং পরিসং আনেতু’’ন্তি। ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী যেন তিন্দুকখাণুপরিব্বাজকারামো, যেন অচেলো পাথিকপুত্তো তেনুপসঙ্কমি। উপসঙ্কমিত্ৰা অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘অভিক্কমাৰুসো পাথিকপুত্ত, অভিক্কন্তং তে সেয্যো। অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা লিচ্ছৰী, অভিক্কন্তা অভিঞ্ঞাতা অভিঞ্ঞাতা চ ব্রাহ্মণমহাসালা গহপতিনেচযিকা নানাতিত্থিযা সমণব্রাহ্মণা। সমণোপি গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো। ভাসিতা খো পন তে এসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, ৰেসালিযং পরিসতি ৰাচা – সমণোপি গোতমো ঞাণৰাদো…পে॰… তদ্দিগুণং তদ্দিগুণাহং করিস্সামীতি। অভিক্কমস্সেৰ, খো আৰুসো পাথিকপুত্ত, উপড্ঢপথং। সব্বপঠমংযেৰ আগন্ত্ৰা সমণো গোতমো আযস্মতো আরামে দিৰাৰিহারং নিসিন্নো। ভাসিতা খো পনেসা, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সমণেন গোতমেন পরিসতি ৰাচা – অভব্বো অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্য। সচে পাযস্মন্তানং লিচ্ছৰীনং এৰমস্স – মযং অচেলং পাথিকপুত্তং ৰরত্তাহি বন্ধিত্ৰা গোযুগেহি আৰিঞ্ছেয্যামাতি। তা ৰরত্তা ছিজ্জেয্যুং পাথিকপুত্তো ৰা। অভব্বো পন অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং আগচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যাতি। অভিক্কমাৰুসো পাথিকপুত্ত, অভিক্কমনেনেৰ তে জযং করিস্সাম, সমণস্স গোতমস্স পরাজয’ন্তি। ‘‘এৰং ৰুত্তে, ভগ্গৰ, অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুং। অথ খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী অচেলং পাথিকপুত্তং এতদৰোচ – ‘কিং সু নাম তে, আৰুসো পাথিকপুত্ত, পাৰল়া সু নাম তে পীঠকস্মিং অল্লীনা, পীঠকং সু নাম তে পাৰল়াসু অল্লীনং? আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পসি, ন সক্কোসি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। এৰম্পি খো, ভগ্গৰ, ৰুচ্চমানো অচেলো পাথিকপুত্তো ‘‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসো’’তি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতুন্তি। ২৭. ‘‘যদা খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী অঞ্ঞাসি – ‘পরাভূতরূপো অযং অচেলো পাথিকপুত্তো ‘আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি, অথ নং এতদৰোচ – ‘ভূতপুব্বং, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সীহস্স মিগরঞ্ঞো এতদহোসি – যংনূনাহং অঞ্ঞতরং ৰনসণ্ডং নিস্সায আসযং কপ্পেয্যং। তত্রাসযং কপ্পেত্ৰা সাযন্হসমযং আসযা নিক্খমেয্যং, আসযা নিক্খমিত্ৰা ৰিজম্ভেয্যং, ৰিজম্ভিত্ৰা সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেয্যং, সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেত্ৰা তিক্খত্তুং সীহনাদং নদেয্যং, তিক্খত্তুং সীহনাদং নদিত্ৰা গোচরায পক্কমেয্যং। সো ৰরং ৰরং মিগসংঘে [মিগসংঘং (স্যা॰ ক॰)] ৰধিত্ৰা মুদুমংসানি মুদুমংসানি ভক্খযিত্ৰা তমেৰ আসযং অজ্ঝুপেয্য’ন্তি। ‘অথ খো, আৰুসো, সো সীহো মিগরাজা অঞ্ঞতরং ৰনসণ্ডং নিস্সায আসযং কপ্পেসি। তত্রাসযং কপ্পেত্ৰা সাযন্হসমযং আসযা নিক্খমি, আসযা নিক্খমিত্ৰা ৰিজম্ভি, ৰিজম্ভিত্ৰা সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেসি, সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেত্ৰা তিক্খত্তুং সীহনাদং নদি, তিক্খত্তুং সীহনাদং নদিত্ৰা গোচরায পক্কামি। সো ৰরং ৰরং মিগসঙ্ঘে ৰধিত্ৰা মুদুমংসানি মুদুমংসানি ভক্খযিত্ৰা তমেৰ আসযং অজ্ঝুপেসি। ২৮. ‘তস্সেৰ খো, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সীহস্স মিগরঞ্ঞো ৰিঘাসসংৰড্ঢো জরসিঙ্গালো [জরসিগালো (সী॰ স্যা॰ পী॰)] দিত্তো চেৰ বলৰা চ। অথ খো, আৰুসো, তস্স জরসিঙ্গালস্স এতদহোসি – কো চাহং, কো সীহো মিগরাজা। যংনূনাহম্পি অঞ্ঞতরং ৰনসণ্ডং নিস্সায আসযং কপ্পেয্যং। তত্রাসযং কপ্পেত্ৰা সাযন্হসমযং আসযা নিক্খমেয্যং, আসযা নিক্খমিত্ৰা ৰিজম্ভেয্যং, ৰিজম্ভিত্ৰা সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেয্যং, সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেত্ৰা তিক্খত্তুং সীহনাদং নদেয্যং, তিক্খত্তুং সীহনাদং নদিত্ৰা গোচরায পক্কমেয্যং। সো ৰরং ৰরং মিগসঙ্ঘে ৰধিত্ৰা মুদুমংসানি মুদুমংসানি ভক্খযিত্ৰা তমেৰ আসযং অজ্ঝুপেয্য’ন্তি। ‘অথ খো সো, আৰুসো, জরসিঙ্গালো অঞ্ঞতরং ৰনসণ্ডং নিস্সায আসযং কপ্পেসি। তত্রাসযং কপ্পেত্ৰা সাযন্হসমযং আসযা নিক্খমি, আসযা নিক্খমিত্ৰা ৰিজম্ভি, ৰিজম্ভিত্ৰা সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেসি, সমন্তা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেত্ৰা তিক্খত্তুং সীহনাদং নদিস্সামীতি সিঙ্গালকংযেৰ অনদি ভেরণ্ডকংযেৰ [ভেদণ্ডকংযেৰ (ক॰)] অনদি, কে চ ছৰে সিঙ্গালে, কে পন সীহনাদেতি [সীহনাদে (?)]। ‘এৰমেৰ খো ত্ৰং, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সুগতাপদানেসু জীৰমানো সুগতাতিরিত্তানি ভুঞ্জমানো তথাগতে অরহন্তে সম্মাসম্বুদ্ধে আসাদেতব্বং মঞ্ঞসি। কে চ ছৰে পাথিকপুত্তে, কা চ তথাগতানং অরহন্তানং সম্মাসম্বুদ্ধানং আসাদনা’তি। ২৯. ‘‘যতো খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী ইমিনা ওপম্মেন নেৰ অসক্খি অচেলং পাথিকপুত্তং তম্হা আসনা চাৰেতুং। অথ নং এতদৰোচ – ‘সীহোতি অত্তানং সমেক্খিযান, অমঞ্ঞি কোত্থু মিগরাজাহমস্মি। তথেৰ [তমেৰ (স্যা॰)] সো সিঙ্গালকং অনদি, কে চ ছৰে সিঙ্গালে কে পন সীহনাদে’তি॥ ‘এৰমেৰ খো ত্ৰং, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সুগতাপদানেসু জীৰমানো সুগতাতিরিত্তানি ভুঞ্জমানো তথাগতে অরহন্তে সম্মাসম্বুদ্ধে আসাদেতব্বং মঞ্ঞসি। কে চ ছৰে পাথিকপুত্তে, কা চ তথাগতানং অরহন্তানং সম্মাসম্বুদ্ধানং আসাদনা’তি। ৩০. ‘‘যতো খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী ইমিনাপি ওপম্মেন নেৰ অসক্খি অচেলং পাথিকপুত্তং তম্হা আসনা চাৰেতুং। অথ নং এতদৰোচ – ‘অঞ্ঞং অনুচঙ্কমনং, অত্তানং ৰিঘাসে সমেক্খিয। যাৰ অত্তানং ন পস্সতি, কোত্থু তাৰ ব্যগ্ঘোতি মঞ্ঞতি॥ তথেৰ সো সিঙ্গালকং অনদি। কে চ ছৰে সিঙ্গালে কে পন সীহনাদে’তি॥ ‘এৰমেৰ খো ত্ৰং, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সুগতাপদানেসু জীৰমানো সুগতাতিরিত্তানি ভুঞ্জমানো তথাগতে অরহন্তে সম্মাসম্বুদ্ধে আসাদেতব্বং মঞ্ঞসি। কে চ ছৰে পাথিকপুত্তে, কা চ তথাগতানং অরহন্তানং সম্মাসম্বুদ্ধানং আসাদনা’তি। ৩১. ‘‘যতো খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী ইমিনাপি ওপম্মেন নেৰ অসক্খি অচেলং পাথিকপুত্তং তম্হা আসনা চাৰেতুং। অথ নং এতদৰোচ – ‘ভুত্ৰান ভেকে [ভিঙ্গে (ক॰)] খলমূসিকাযো, কটসীসু খিত্তানি চ কোণপানি [কূণপানি (স্যা॰)]। মহাৰনে সুঞ্ঞৰনে ৰিৰড্ঢো, অমঞ্ঞি কোত্থু মিগরাজাহমস্মি॥ তথেৰ সো সিঙ্গালকং অনদি। কে চ ছৰে সিঙ্গালে কে পন সীহনাদে’তি॥ ‘এৰমেৰ খো ত্ৰং, আৰুসো পাথিকপুত্ত, সুগতাপদানেসু জীৰমানো সুগতাতিরিত্তানি ভুঞ্জমানো তথাগতে অরহন্তে সম্মাসম্বুদ্ধে আসাদেতব্বং মঞ্ঞসি। কে চ ছৰে পাথিকপুত্তে, কা চ তথাগতানং অরহন্তানং সম্মাসম্বুদ্ধানং আসাদনা’তি। ৩২. ‘‘যতো খো, ভগ্গৰ, জালিযো দারুপত্তিকন্তেৰাসী ইমিনাপি ওপম্মেন নেৰ অসক্খি অচেলং পাথিকপুত্তং তম্হা আসনা চাৰেতুং। অথ তং পরিসং আগন্ত্ৰা এৰমারোচেসি – ‘পরাভূতরূপো, ভো, অচেলো পাথিকপুত্তো আযামি আৰুসো, আযামি আৰুসোতি ৰত্ৰা তত্থেৰ সংসপ্পতি, ন সক্কোতি আসনাপি ৰুট্ঠাতু’ন্তি। ৩৩. ‘‘এৰং ৰুত্তে, অহং, ভগ্গৰ, তং পরিসং এতদৰোচং – ‘অভব্বো খো, আৰুসো, অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্য। সচেপাযস্মন্তানং লিচ্ছৰীনং এৰমস্স – মযং অচেলং পাথিকপুত্তং ৰরত্তাহি বন্ধিত্ৰা নাগেহি [গোযুগেহি (সব্বত্থ) অট্ঠকথা পস্সিতব্বা] আৰিঞ্ছেয্যামাতি । তা ৰরত্তা ছিজ্জেয্যুং পাথিকপুত্তো ৰা। অভব্বো পন অচেলো পাথিকপুত্তো তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মম সম্মুখীভাৰং আগন্তুং। সচেপিস্স এৰমস্স – অহং তং ৰাচং অপ্পহায তং চিত্তং অপ্পহায তং দিট্ঠিং অপ্পটিনিস্সজ্জিত্ৰা সমণস্স গোতমস্স সম্মুখীভাৰং গচ্ছেয্যন্তি, মুদ্ধাপি তস্স ৰিপতেয্যা’তি। ৩৪. ‘‘অথ খ্ৰাহং, ভগ্গৰ, তং পরিসং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসিং সমাদপেসিং সমুত্তেজেসিং সম্পহংসেসিং, তং পরিসং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা মহাবন্ধনা মোক্খং করিত্ৰা চতুরাসীতিপাণসহস্সানি মহাৰিদুগ্গা উদ্ধরিত্ৰা তেজোধাতুং সমাপজ্জিত্ৰা সত্ততালং ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা অঞ্ঞং সত্ততালম্পি অচ্চিং [অগ্গিং (স্যা॰)] অভিনিম্মিনিত্ৰা পজ্জলিত্ৰা ধূমাযিত্ৰা [ধূপাযিত্ৰা (সী॰ পী॰)] মহাৰনে কূটাগারসালাযং পচ্চুট্ঠাসিং। ৩৫. ‘‘অথ খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো যেনাহং তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা মং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো অহং, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তং লিচ্ছৰিপুত্তং এতদৰোচং – ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যথেৰ তে অহং অচেলং পাথিকপুত্তং আরব্ভ ব্যাকাসিং, তথেৰ তং ৰিপাকং অঞ্ঞথা ৰা’তি? ‘যথেৰ মে, ভন্তে, ভগৰা অচেলং পাথিকপুত্তং আরব্ভ ব্যাকাসি, তথেৰ তং ৰিপাকং, নো অঞ্ঞথা’তি। ‘তং কিং মঞ্ঞসি, সুনক্খত্ত, যদি এৰং সন্তে কতং ৰা হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং, অকতং ৰা’তি? ‘অদ্ধা খো, ভন্তে, এৰং সন্তে কতং হোতি উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং, নো অকত’ন্তি। ‘এৰম্পি খো মং ত্ৰং, মোঘপুরিস, উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোন্তং এৰং ৰদেসি – ন হি পন মে, ভন্তে, ভগৰা উত্তরিমনুস্সধম্মা ইদ্ধিপাটিহারিযং করোতীতি। পস্স, মোঘপুরিস, যাৰঞ্চ তে ইদং অপরদ্ধং’তি। ‘‘এৰম্পি খো, ভগ্গৰ, সুনক্খত্তো লিচ্ছৰিপুত্তো মযা ৰুচ্চমানো অপক্কমেৰ ইমস্মা ধম্মৰিনযা, যথা তং আপাযিকো নেরযিকো। অগ্গঞ্ঞপঞ্ঞত্তিকথা ৩৬. ‘‘অগ্গঞ্ঞঞ্চাহং, ভগ্গৰ, পজানামি। তঞ্চ পজানামি [‘‘তঞ্চপজানামী’’তি ইদং স্যাপোত্থকেনত্থি], ততো চ উত্তরিতরং পজানামি, তঞ্চ পজানং [পজাননং (স্যা॰ ক॰) অট্ঠকথাসংৰণ্ণনা পস্সিতব্বা] ন পরামসামি, অপরামসতো চ মে পচ্চত্তঞ্ঞেৰ নিব্বুতি ৰিদিতা, যদভিজানং তথাগতো নো অনযং আপজ্জতি । ৩৭. ‘‘সন্তি, ভগ্গৰ, একে সমণব্রাহ্মণা ইস্সরকুত্তং ব্রহ্মকুত্তং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ত্যাহং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদামি – ‘সচ্চং কির তুম্হে আযস্মন্তো ইস্সরকুত্তং ব্রহ্মকুত্তং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে চ মে এৰং পুট্ঠা, ‘আমো’তি [আমাতি (স্যা॰)] পটিজানন্তি। ত্যাহং এৰং ৰদামি – ‘কথংৰিহিতকং পন [কথং ৰিহিতকংনো পন (ক॰)] তুম্হে আযস্মন্তো ইস্সরকুত্তং ব্রহ্মকুত্তং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে মযা পুট্ঠা ন সম্পাযন্তি, অসম্পাযন্তা মমঞ্ঞেৰ পটিপুচ্ছন্তি। তেসাহং পুট্ঠো ব্যাকরোমি – ৩৮. ‘হোতি খো সো, আৰুসো, সমযো যং কদাচি করহচি দীঘস্স অদ্ধুনো অচ্চযেন অযং লোকো সংৰট্টতি। সংৰট্টমানে লোকে যেভুয্যেন সত্তা আভস্সরসংৰত্তনিকা হোন্তি। তে তত্থ হোন্তি মনোমযা পীতিভক্খা সযংপভা অন্তলিক্খচরা সুভট্ঠাযিনো চিরং দীঘমদ্ধানং তিট্ঠন্তি। ‘হোতি খো সো, আৰুসো, সমযো যং কদাচি করহচি দীঘস্স অদ্ধুনো অচ্চযেন অযং লোকো ৰিৰট্টতি। ৰিৰট্টমানে লোকে সুঞ্ঞং ব্রহ্মৰিমানং পাতুভৰতি। অথ খো [অথ (সী॰ স্যা॰ পী॰)] অঞ্ঞতরো সত্তো আযুক্খযা ৰা পুঞ্ঞক্খযা ৰা আভস্সরকাযা চৰিত্ৰা সুঞ্ঞং ব্রহ্মৰিমানং উপপজ্জতি । সো তত্থ হোতি মনোমযো পীতিভক্খো সযংপভো অন্তলিক্খচরো সুভট্ঠাযী, চিরং দীঘমদ্ধানং তিট্ঠতি। ‘তস্স তত্থ এককস্স দীঘরত্তং নিৰুসিতত্তা অনভিরতি পরিতস্সনা উপ্পজ্জতি – অহো ৰত অঞ্ঞেপি সত্তা ইত্থত্তং আগচ্ছেয্যুন্তি। অথ অঞ্ঞেপি সত্তা আযুক্খযা ৰা পুঞ্ঞক্খযা ৰা আভস্সরকাযা চৰিত্ৰা ব্রহ্মৰিমানং উপপজ্জন্তি তস্স সত্তস্স সহব্যতং। তেপি তত্থ হোন্তি মনোমযা পীতিভক্খা সযংপভা অন্তলিক্খচরা সুভট্ঠাযিনো, চিরং দীঘমদ্ধানং তিট্ঠন্তি। ৩৯. ‘তত্রাৰুসো, যো সো সত্তো পঠমং উপপন্নো, তস্স এৰং হোতি – অহমস্মি ব্রহ্মা মহাব্রহ্মা অভিভূ অনভিভূতো অঞ্ঞদত্থুদসো ৰসৰত্তী ইস্সরো কত্তা নিম্মাতা সেট্ঠো সজিতা [সঞ্জিতা (সী॰ পী॰), সজ্জিতা (স্যা॰ কং॰)] ৰসী পিতা ভূতভব্যানং, মযা ইমে সত্তা নিম্মিতা। তং কিস্স হেতু? মমঞ্হি পুব্বে এতদহোসি – অহো ৰত অঞ্ঞেপি সত্তা ইত্থত্তং আগচ্ছেয্যুন্তি; ইতি মম চ মনোপণিধি। ইমে চ সত্তা ইত্থত্তং আগতাতি। ‘যেপি তে সত্তা পচ্ছা উপপন্না, তেসম্পি এৰং হোতি – অযং খো ভৰং ব্রহ্মা মহাব্রহ্মা অভিভূ অনভিভূতো অঞ্ঞদত্থুদসো ৰসৰত্তী ইস্সরো কত্তা নিম্মাতা সেট্ঠো সজিতা ৰসী পিতা ভূতভব্যানং; ইমিনা মযং ভোতা ব্রহ্মুনা নিম্মিতা। তং কিস্স হেতু? ইমঞ্হি মযং অদ্দসাম ইধ পঠমং উপপন্নং; মযং পনাম্হ পচ্ছা উপপন্নাতি। ৪০. ‘তত্রাৰুসো , যো সো সত্তো পঠমং উপপন্নো, সো দীঘাযুকতরো চ হোতি ৰণ্ণৰন্ততরো চ মহেসক্খতরো চ। যে পন তে সত্তা পচ্ছা উপপন্না, তে অপ্পাযুকতরা চ হোন্তি দুব্বণ্ণতরা চ অপ্পেসক্খতরা চ। ‘ঠানং খো পনেতং, আৰুসো, ৰিজ্জতি, যং অঞ্ঞতরো সত্তো তম্হা কাযা চৰিত্ৰা ইত্থত্তং আগচ্ছতি। ইত্থত্তং আগতো সমানো অগারস্মা অনগারিযং পব্বজতি। অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো সমানো আতপ্পমন্ৰায পধানমন্ৰায অনুযোগমন্ৰায অপ্পমাদমন্ৰায সম্মামনসিকারমন্ৰায তথারূপং চেতোসমাধিং ফুসতি, যথাসমাহিতে চিত্তে তং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি; ততো পরং নানুস্সরতি। ‘সো এৰমাহ – যো খো সো ভৰং ব্রহ্মা মহাব্রহ্মা অভিভূ অনভিভূতো অঞ্ঞদত্থুদসো ৰসৰত্তী ইস্সরো কত্তা নিম্মাতা সেট্ঠো সজিতা ৰসী পিতা ভূতভব্যানং, যেন মযং ভোতা ব্রহ্মুনা নিম্মিতা। সো নিচ্চো ধুৰো [সস্সতো দীঘাযুকো (স্যা॰ ক॰)] সস্সতো অৰিপরিণামধম্মো সস্সতিসমং তথেৰ ঠস্সতি। যে পন মযং অহুম্হা তেন ভোতা ব্রহ্মুনা নিম্মিতা, তে মযং অনিচ্চা অদ্ধুৰা [অদ্ধুৰা অসস্সতা (স্যা॰ ক॰)] অপ্পাযুকা চৰনধম্মা ইত্থত্তং আগতা’তি। এৰংৰিহিতকং নো তুম্হে আযস্মন্তো ইস্সরকুত্তং ব্রহ্মকুত্তং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথাতি। ‘তে এৰমাহংসু – এৰং খো নো, আৰুসো গোতম, সুতং, যথেৰাযস্মা গোতমো আহা’তি। ‘‘অগ্গঞ্ঞঞ্চাহং, ভগ্গৰ, পজানামি। তঞ্চ পজানামি, ততো চ উত্তরিতরং পজানামি, তঞ্চ পজানং ন পরামসামি, অপরামসতো চ মে পচ্চত্তঞ্ঞেৰ নিব্বুতি ৰিদিতা। যদভিজানং তথাগতো নো অনযং আপজ্জতি। ৪১. ‘‘সন্তি, ভগ্গৰ, একে সমণব্রাহ্মণা খিড্ডাপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ত্যাহং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদামি – ‘সচ্চং কির তুম্হে আযস্মন্তো খিড্ডাপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে চ মে এৰং পুট্ঠা ‘আমো’তি পটিজানন্তি। ত্যাহং এৰং ৰদামি – ‘কথংৰিহিতকং পন তুম্হে আযস্মন্তো খিড্ডাপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে মযা পুট্ঠা ন সম্পাযন্তি, অসম্পাযন্তা মমঞ্ঞেৰ পটিপুচ্ছন্তি, তেসাহং পুট্ঠো ব্যাকরোমি – ৪২. ‘সন্তাৰুসো, খিড্ডাপদোসিকা নাম দেৰা। তে অতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্না [হসখিড্ডারতিধম্মসমাপন্না (ক॰)] ৰিহরন্তি। তেসং অতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্নানং ৰিহরতং সতি সম্মুস্সতি, সতিযা সম্মোসা [সতিযা সম্মোসায (স্যা॰)] তে দেৰা তম্হা কাযা চৰন্তি। ‘ঠানং খো পনেতং, আৰুসো, ৰিজ্জতি, যং অঞ্ঞতরো সত্তো তম্হা কাযা চৰিত্ৰা ইত্থত্তং আগচ্ছতি, ইত্থত্তং আগতো সমানো অগারস্মা অনগারিযং পব্বজতি, অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো সমানো আতপ্পমন্ৰায পধানমন্ৰায অনুযোগমন্ৰায অপ্পমাদমন্ৰায সম্মামনসিকারমন্ৰায তথারূপং চেতোসমাধিং ফুসতি, যথাসমাহিতে চিত্তে তং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি; ততো পরং নানুস্সরতি। ‘সো এৰমাহ – যে খো তে ভোন্তো দেৰা ন খিড্ডাপদোসিকা তে ন অতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্না ৰিহরন্তি। তেসং নাতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্নানং ৰিহরতং সতি ন সম্মুস্সতি, সতিযা অসম্মোসা তে দেৰা তম্হা কাযা ন চৰন্তি, নিচ্চা ধুৰা সস্সতা অৰিপরিণামধম্মা সস্সতিসমং তথেৰ ঠস্সন্তি। যে পন মযং অহুম্হা খিড্ডাপদোসিকা তে মযং অতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্না ৰিহরিম্হা, তেসং নো অতিৰেলং হস্সখিড্ডারতিধম্মসমাপন্নানং ৰিহরতং সতি সম্মুস্সতি, সতিযা সম্মোসা এৰং [সম্মোসা এৰ (সী॰ পী॰) সম্মোসা তে (স্যা॰ ক॰)] মযং তম্হা কাযা চুতা, অনিচ্চা অদ্ধুৰা অপ্পাযুকা চৰনধম্মা ইত্থত্তং আগতাতি। এৰংৰিহিতকং নো তুম্হে আযস্মন্তো খিড্ডাপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি। ‘তে এৰমাহংসু – এৰং খো নো, আৰুসো গোতম, সুতং, যথেৰাযস্মা গোতমো আহা’তি। ‘‘অগ্গঞ্ঞঞ্চাহং, ভগ্গৰ, পজানামি…পে॰… যদভিজানং তথাগতো নো অনযং আপজ্জতি। ৪৩. ‘‘সন্তি, ভগ্গৰ, একে সমণব্রাহ্মণা মনোপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ত্যাহং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদামি – ‘সচ্চং কির তুম্হে আযস্মন্তো মনোপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে চ মে এৰং পুট্ঠা ‘আমো’তি পটিজানন্তি। ত্যাহং এৰং ৰদামি – ‘কথংৰিহিতকং পন তুম্হে আযস্মন্তো মনোপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে মযা পুট্ঠা ন সম্পাযন্তি, অসম্পাযন্তা মমঞ্ঞেৰ পটিপুচ্ছন্তি। তেসাহং পুট্ঠো ব্যাকরোমি – ৪৪. ‘সন্তাৰুসো, মনোপদোসিকা নাম দেৰা। তে অতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযন্তি। তে অতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযন্তা অঞ্ঞমঞ্ঞম্হি চিত্তানি পদূসেন্তি। তে অঞ্ঞমঞ্ঞং পদুট্ঠচিত্তা কিলন্তকাযা কিলন্তচিত্তা। তে দেৰা তম্হা কাযা চৰন্তি। ‘ঠানং খো পনেতং, আৰুসো, ৰিজ্জতি, যং অঞ্ঞতরো সত্তো তম্হা কাযা চৰিত্ৰা ইত্থত্তং আগচ্ছতি। ইত্থত্তং আগতো সমানো অগারস্মা অনগারিযং পব্বজতি। অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো সমানো আতপ্পমন্ৰায পধানমন্ৰায অনুযোগমন্ৰায অপ্পমাদমন্ৰায সম্মামনসিকারমন্ৰায তথারূপং চেতোসমাধিং ফুসতি, যথাসমাহিতে চিত্তে তং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি, ততো পরং নানুস্সরতি। ‘সো এৰমাহ – যে খো তে ভোন্তো দেৰা ন মনোপদোসিকা তে নাতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযন্তি। তে নাতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযন্তা অঞ্ঞমঞ্ঞম্হি চিত্তানি নপ্পদূসেন্তি। তে অঞ্ঞমঞ্ঞং অপ্পদুট্ঠচিত্তা অকিলন্তকাযা অকিলন্তচিত্তা। তে দেৰা তম্হা [অকিলন্তচিত্তা তম্হা (ক॰)] কাযা ন চৰন্তি, নিচ্চা ধুৰা সস্সতা অৰিপরিণামধম্মা সস্সতিসমং তথেৰ ঠস্সন্তি। যে পন মযং অহুম্হা মনোপদোসিকা, তে মযং অতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযিম্হা। তে মযং অতিৰেলং অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিজ্ঝাযন্তা অঞ্ঞমঞ্ঞম্হি চিত্তানি পদূসিম্হা [পদোসিযিম্হা (স্যা॰), পদূসযিম্হা (?)]। তে মযং অঞ্ঞমঞ্ঞং পদুট্ঠচিত্তা কিলন্তকাযা কিলন্তচিত্তা। এৰং মযং [কিলন্তচিত্তাএৰ মযং (সী॰ পী॰), কিলন্তচিত্তা (ক॰)] তম্হা কাযা চুতা, অনিচ্চা অদ্ধুৰা অপ্পাযুকা চৰনধম্মা ইত্থত্তং আগতাতি। এৰংৰিহিতকং নো তুম্হে আযস্মন্তো মনোপদোসিকং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি। ‘তে এৰমাহংসু – এৰং খো নো, আৰুসো গোতম, সুতং, যথেৰাযস্মা গোতমো আহা’তি। ‘‘অগ্গঞ্ঞঞ্চাহং, ভগ্গৰ, পজানামি…পে॰… যদভিজানং তথাগতো নো অনযং আপজ্জতি। ৪৫. ‘‘সন্তি, ভগ্গৰ, একে সমণব্রাহ্মণা অধিচ্চসমুপ্পন্নং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেন্তি। ত্যাহং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদামি – ‘সচ্চং কির তুম্হে আযস্মন্তো অধিচ্চসমুপ্পন্নং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে চ মে এৰং পুট্ঠা ‘আমো’তি পটিজানন্তি। ত্যাহং এৰং ৰদামি – ‘কথংৰিহিতকং পন তুম্হে আযস্মন্তো অধিচ্চসমুপ্পন্নং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? তে মযা পুট্ঠা ন সম্পাযন্তি, অসম্পাযন্তা মমঞ্ঞেৰ পটিপুচ্ছন্তি। তেসাহং পুট্ঠো ব্যাকরোমি – ৪৬. ‘সন্তাৰুসো, অসঞ্ঞসত্তা নাম দেৰা। সঞ্ঞুপ্পাদা চ পন তে দেৰা তম্হা কাযা চৰন্তি। ‘ঠানং খো পনেতং, আৰুসো, ৰিজ্জতি। যং অঞ্ঞতরো সত্তো তম্হা কাযা চৰিত্ৰা ইত্থত্তং আগচ্ছতি। ইত্থত্তং আগতো সমানো অগারস্মা অনগারিযং পব্বজতি। অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো সমানো আতপ্পমন্ৰায পধানমন্ৰায অনুযোগমন্ৰায অপ্পমাদমন্ৰায সম্মামনসিকারমন্ৰায তথারূপং চেতোসমাধিং ফুসতি, যথাসমাহিতে চিত্তে তং [ইদং পদং ব্রহ্মজালসুত্তে ন দিস্সতি। এৰং (পী॰ ক॰)] সঞ্ঞুপ্পাদং অনুস্সরতি, ততো পরং নানুস্সরতি। ‘সো এৰমাহ – অধিচ্চসমুপ্পন্নো অত্তা চ লোকো চ। তং কিস্স হেতু? অহঞ্হি পুব্বে নাহোসিং, সোম্হি এতরহি অহুত্ৰা সন্ততায [সত্তকায (সী॰ পী॰), সত্তায (ক॰ সী॰)]পরিণতোতি। এৰংৰিহিতকং নো তুম্হে আযস্মন্তো অধিচ্চসমুপ্পন্নং আচরিযকং অগ্গঞ্ঞং পঞ্ঞপেথা’তি? ‘তে এৰমাহংসু – এৰং খো নো, আৰুসো গোতম, সুতং যথেৰাযস্মা গোতমো আহা’তি। ‘‘অগ্গঞ্ঞঞ্চাহং, ভগ্গৰ, পজানামি তঞ্চ পজানামি, ততো চ উত্তরিতরং পজানামি, তঞ্চ পজানং ন পরামসামি, অপরামসতো চ মে পচ্চত্তঞ্ঞেৰ নিব্বুতি ৰিদিতা। যদভিজানং তথাগতো নো অনযং আপজ্জতি। ৪৭. ‘‘এৰংৰাদিং খো মং, ভগ্গৰ, এৰমক্খাযিং একে সমণব্রাহ্মণা অসতা তুচ্ছা মুসা অভূতেন অব্ভাচিক্খন্তি – ‘ৰিপরীতো সমণো গোতমো ভিক্খৰো চ। সমণো গোতমো এৰমাহ – যস্মিং সমযে সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, সব্বং তস্মিং সমযে অসুভন্ত্ৰেৰ [অসুভন্তেৰ (সী॰ স্যা॰ পী॰)] পজানাতী’তি [সঞ্জানাতীতি (সী॰ পী॰)]। ন খো পনাহং, ভগ্গৰ, এৰং ৰদামি – ‘যস্মিং সমযে সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, সব্বং তস্মিং সমযে অসুভন্ত্ৰেৰ পজানাতী’তি। এৰঞ্চ খ্ৰাহং, ভগ্গৰ, ৰদামি – ‘যস্মিং সমযে সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, সুভন্ত্ৰেৰ তস্মিং সমযে পজানাতী’তি। ‘‘তে চ, ভন্তে, ৰিপরীতা, যে ভগৰন্তং ৰিপরীততো দহন্তি ভিক্খৰো চ। এৰংপসন্নো অহং, ভন্তে, ভগৰতি। পহোতি মে ভগৰা তথা ধম্মং দেসেতুং, যথা অহং সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরেয্য’’ন্তি। ৪৮. ‘‘দুক্করং খো এতং, ভগ্গৰ, তযা অঞ্ঞদিট্ঠিকেন অঞ্ঞখন্তিকেন অঞ্ঞরুচিকেন অঞ্ঞত্রাযোগেন অঞ্ঞত্রাচরিযকেন সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরিতুং। ইঙ্ঘ ত্ৰং, ভগ্গৰ, যো চ তে অযং মযি পসাদো, তমেৰ ত্ৰং সাধুকমনুরক্খা’’তি। ‘‘সচে তং, ভন্তে, মযা দুক্করং অঞ্ঞদিট্ঠিকেন অঞ্ঞখন্তিকেন অঞ্ঞরুচিকেন অঞ্ঞত্রাযোগেন অঞ্ঞত্রাচরিযকেন সুভং ৰিমোক্খং উপসম্পজ্জ ৰিহরিতুং। যো চ মে অযং, ভন্তে, ভগৰতি পসাদো, তমেৰাহং সাধুকমনুরক্খিস্সামী’’তি। ইদমৰোচ ভগৰা। অত্তমনো ভগ্গৰগোত্তো পরিব্বাজকো ভগৰতো ভাসিতং অভিনন্দীতি। পাথিকসুত্তং [পাটিকসুত্তন্তং (সী॰ স্যা॰ কং॰ পী॰)] নিট্ঠিতং পঠমং। |