॥ নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স॥
ৰিনযপিটকে পাচিত্তিযপাল়ি ৫. পাচিত্তিযকণ্ডং ১. মুসাৰাদৰগ্গো ১. মুসাৰাদসিক্খাপদং ইমে খো পনাযস্মন্তো দ্ৰেনৰুতি পাচিত্তিযা ধম্মা উদ্দেসং আগচ্ছন্তি। ১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন হত্থকো সক্যপুত্তো ৰাদক্খিত্তো হোতি। সো তিত্থিযেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানাতি, পটিজানিত্ৰা অৰজানাতি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি, সম্পজানমুসা ভাসতি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেতি। তিত্থিযা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম হত্থকো সক্যপুত্তো অম্হেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানিস্সতি, পটিজানিত্ৰা অৰজানিস্সতি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরিস্সতি, সম্পজানমুসা ভাসিস্সতি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেস্সতী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং তিত্থিযানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। অথ খো তে ভিক্খূ যেন হত্থকো সক্যপুত্তো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা হত্থকং সক্যপুত্তং এতদৰোচুং – ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, আৰুসো হত্থক, তিত্থিযেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানাসি, পটিজানিত্ৰা অৰজানাসি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরসি, সম্পজানমুসা ভাসসি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেসী’’তি? ‘‘এতে খো, আৰুসো, তিত্থিযা নাম যেন কেনচি জেতব্বা; নেৰ তেসং জযো দাতব্বো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম হত্থকো সক্যপুত্তো তিত্থিযেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানিস্সতি, পটিজানিত্ৰা অৰজানিস্সতি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরিস্সতি, সম্পজানমুসা ভাসিস্সতি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেস্সতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ হত্থকং সক্যপুত্তং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা হত্থকং সক্যপুত্তং পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, হত্থক, তিত্থিযেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানাসি, পটিজানিত্ৰা অৰজানাসি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরসি, সম্পজানমুসা ভাসসি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, তিত্থিযেহি সদ্ধিং সল্লপন্তো অৰজানিত্ৰা পটিজানিস্সসি, পটিজানিত্ৰা অৰজানিস্সসি, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরিস্সসি, সম্পজানমুসা ভাসিস্সসি, সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ২. ‘‘সম্পজানমুসাৰাদে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩. সম্পজানমুসাৰাদো নাম ৰিসংৰাদনপুরেক্খারস্স ৰাচা, গিরা, ব্যপ্পথো, ৰচীভেদো, ৰাচসিকা ৰিঞ্ঞত্তি, অট্ঠ অনরিযৰোহারা – অদিট্ঠং দিট্ঠং মেতি, অস্সুতং সুতং মেতি, অমুতং মুতং মেতি, অৰিঞ্ঞাতং ৰিঞ্ঞাতং মেতি, দিট্ঠং অদিট্ঠং মেতি, সুতং অস্সুতং মেতি , মুতং অমুতং মেতি, ৰিঞ্ঞাতং অৰিঞ্ঞাতং মেতি। অদিট্ঠং নাম ন চক্খুনা দিট্ঠং। অস্সুতং নাম ন সোতেন সুতং। অমুতং নাম ন ঘানেন ঘাযিতং, ন জিৰ্হায সাযিতং, ন কাযেন ফুট্ঠং। অৰিঞ্ঞাতং নাম ন মনসা ৰিঞ্ঞাতং। দিট্ঠং নাম চক্খুনা দিট্ঠং। সুতং নাম সোতেন সুতং।মুতং নাম ঘানেন ঘাযিতং, জিৰ্হায সাযিতং, কাযেন ফুট্ঠং। ৰিঞ্ঞাতং নাম মনসা ৰিঞ্ঞাতং। ৪. তীহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি। চতূহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি, ৰিনিধায দিট্ঠিং। পঞ্চহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি, ৰিনিধায দিট্ঠিং, ৰিনিধায খন্তিং। ছহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি , ৰিনিধায দিট্ঠিং, ৰিনিধায খন্তিং, ৰিনিধায রুচিং। সত্তহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স’’ – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি, ৰিনিধায দিট্ঠিং, ৰিনিধায খন্তিং, ৰিনিধায রুচিং, ৰিনিধায ভাৰং। ৫. তীহাকারেহি ‘‘অস্সুতং সুতং মে’’তি…পে॰… অমুতং মুতং মেতি…পে॰… অৰিঞ্ঞাতং ৰিঞ্ঞাতং মেতি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি। চতূহাকারেহি…পে॰… পঞ্চহাকারেহি…পে॰… ছহাকারেহি…পে॰… সত্তহাকারেহি ‘‘অৰিঞ্ঞাতং ৰিঞ্ঞাতং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিতন্তি, ৰিনিধায দিট্ঠিং, ৰিনিধায খন্তিং, ৰিনিধায রুচিং, ৰিনিধায ভাৰং। ৬. তীহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠঞ্চ মে মুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স …পে॰… তীহাকারেহি অদিট্ঠং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চ মুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অদিট্ঠং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চ ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অদিট্ঠং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চ মুতঞ্চ ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চ ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চ দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অস্সুতং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চ ৰিঞ্ঞাতঞ্চ দিট্ঠঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে সুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চ দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চ সুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অমুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চ দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে সুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে মুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ মুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি অৰিঞ্ঞাতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চ মুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। ৭. তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘অদিট্ঠং মে’’তি…পে॰… সুতং ‘‘অস্সুতং মে’’তি…পে॰… মুতং ‘‘অমুতং মে’’তি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং ‘‘অৰিঞ্ঞাতং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। ৮. তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘সুতং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘মুতং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘ৰিঞ্ঞাতং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘সুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি দিট্ঠং ‘‘সুতঞ্চ মে মুতঞ্চ ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি সুতং ‘‘মুতং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি সুতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি সুতং ‘‘দিট্ঠং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি সুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি সুতং ‘‘মুতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি সুতং ‘‘মুতঞ্চ মে ৰিঞ্ঞাতঞ্চ দিট্ঠঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি মুতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি মুতং ‘‘দিট্ঠং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি মুতং ‘‘সুতং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি মুতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি মুতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে সুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি মুতং ‘‘ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘দিট্ঠং মে’’তি…পে॰… তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘সুতং মে’’তি …পে॰… তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘মুতং মে’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰… তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে মুতঞ্চা’’তি…পে॰… তীহাকারেহি ৰিঞ্ঞাতং ‘‘দিট্ঠঞ্চ মে সুতঞ্চ মুতঞ্চা’’তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। ৯. তীহাকারেহি দিট্ঠে ৰেমতিকো দিট্ঠং নোকপ্পেতি, দিট্ঠং নস্সরতি , দিট্ঠং পমুট্ঠো হোতি…পে॰… সুতে ৰেমতিকো সুতং নোকপ্পেতি, সুতং নস্সরতি, সুতং পমুট্ঠো হোতি…পে॰… মুতে ৰেমতিকো মুতং নোকপ্পেতি, মুতং নস্সরতি, মুতং পমুট্ঠো হোতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতে ৰেমতিকো ৰিঞ্ঞাতং নোকপ্পেতি, ৰিঞ্ঞাতং নস্সরতি, ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি… ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চাতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে সুতঞ্চাতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি; ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে মুতঞ্চাতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি; ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চাতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি; ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ মুতঞ্চাতি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি; ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চ মুতঞ্চাতি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১০. চতূহাকারেহি…পে॰… পঞ্চহাকারেহি…পে॰… ছহাকারেহি…পে॰… সত্তহাকারেহি…পে॰… ৰিঞ্ঞাতং পমুট্ঠো হোতি, ৰিঞ্ঞাতঞ্চ মে দিট্ঠঞ্চ সুতঞ্চ মুতঞ্চাতি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স – পুব্বেৰস্স হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি, ভণন্তস্স হোতি ‘‘মুসা ভণামী’’তি, ভণিতস্স হোতি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি, ৰিনিধায দিট্ঠিং, ৰিনিধায খন্তিং, ৰিনিধায রুচিং, ৰিনিধায ভাৰং। ১১. অনাপত্তি দৰা ভণতি, রৰা ভণতি [দৰায ভণতি, রৰায ভণতি (স্যা॰)]। ‘‘দৰা ভণতি নাম সহসা ভণতি। রৰা ভণতি নাম ‘অঞ্ঞং ভণিস্সামী’তি অঞ্ঞং ভণতি’’। উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। মুসাৰাদসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. ওমসৰাদসিক্খাপদং ১২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে । তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পেসলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডন্তা [ভণ্ডেন্তা (ইতিপি)] পেসলে ভিক্খূ ওমসন্তি – জাতিযাপি, নামেনপি, গোত্তেনপি, কম্মেনপি, সিপ্পেনপি, আবাধেনপি, লিঙ্গেনপি, কিলেসেনপি, আপত্তিযাপি; হীনেনপি অক্কোসেন খুংসেন্তি ৰম্ভেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পেসলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডন্তা পেসলে ভিক্খূ ওমসিস্সন্তি – জাতিযাপি, নামেনপি, গোত্তেনপি, কম্মেনপি, সিপ্পেনপি, আবাধেনপি, লিঙ্গেনপি, কিলেসেনপি, আপত্তিযাপি; হীনেনপি অক্কোসেন খুংসেস্সন্তি ৰম্ভেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, পেসলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডন্তা পেসলে ভিক্খূ ওমসথ – জাতিযাপি…পে॰… হীনেনপি অক্কোসেন খুংসেথ ৰম্ভেথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, পেসলেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডন্তা পেসলে ভিক্খূ ওমসিস্সথ – জাতিযাপি…পে॰… হীনেনপি অক্কোসেন খুংসেস্সথ ৰম্ভেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ১৩. ‘‘ভূতপুব্বং, ভিক্খৰে, তক্কসিলাযং [তক্কসীলাযং (ক॰)] অঞ্ঞতরস্স ব্রাহ্মণস্স নন্দিৰিসালো নাম বলীবদ্দো [বলিৰদ্দো (সী॰), বলিবদ্দো (স্যা॰)] অহোসি। অথ খো, ভিক্খৰে, নন্দিৰিসালো বলীবদ্দো তং ব্রাহ্মণং এতদৰোচ – ‘‘গচ্ছ ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, সেট্ঠিনা সদ্ধিং সহস্সেন অব্ভুতং করোহি – ময্হং বলীবদ্দো সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেস্সতী’’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, সো ব্রাহ্মণো সেট্ঠিনা সদ্ধিং সহস্সেন অব্ভুতং অকাসি – ময্হং বলীবদ্দো সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেস্সতীতি। অথ খো, ভিক্খৰে, সো ব্রাহ্মণো সকটসতং অতিবন্ধিত্ৰা নন্দিৰিসালং বলীবদ্দং যুঞ্জিত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘গচ্ছ, কূট [অঞ্ছ কূট (সী॰ স্যা॰)], ৰহস্সু, কূটা’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, নন্দিৰিসালো বলীবদ্দো তত্থেৰ অট্ঠাসি। অথ খো, ভিক্খৰে, সো ব্রাহ্মণো সহস্সেন পরাজিতো পজ্ঝাযি। অথ খো, ভিক্খৰে, নন্দিৰিসালো বলীবদ্দো তং ব্রাহ্মণং এতদৰোচ – ‘‘কিস্স ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, পজ্ঝাযসী’’তি? ‘তথা হি পনাহং, ভো, তযা সহস্সেন পরাজিতো’’তি। ‘কিস্স পন মং ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, অকূটং কূটৰাদেন পাপেসি? গচ্ছ ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, সেট্ঠিনা সদ্ধিং দ্ৰীহি সহস্সেহি অব্ভুতং করোহি – ‘‘ময্হং বলীবদ্দো সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেস্সতী’’তি। ‘‘মা চ মং অকূটং কূটৰাদেন পাপেসী’’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, সো ব্রাহ্মণো সেট্ঠিনা সদ্ধিং দ্ৰীহি সহস্সেহি অব্ভুতং অকাসি – ‘‘ময্হং বলীবদ্দো সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেস্সতী’’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, সো ব্রাহ্মণো সকটসতং অতিবন্ধিত্ৰা নন্দিৰিসালং বলীবদ্দং যুঞ্জিত্ৰা এতদৰোচ – ‘‘অচ্ছ, ভদ্র, ৰহস্সু, ভদ্রা’’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, নন্দিৰিসালো বলীবদ্দো সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেসি। [জা॰ ১.১.২৮ নন্দিৰিসালজাতকেপি, তত্থ পন মনুঞ্ঞসদ্দো দিস্সতি] ‘‘মনাপমেৰ ভাসেয্য, না, মনাপং কুদাচনং। মনাপং ভাসমানস্স, গরুং ভারং উদব্বহি। ধনঞ্চ নং অলাভেসি, তেন চ, ত্তমনো অহূতি॥ ‘‘তদাপি মে, ভিক্খৰে, অমনাপা খুংসনা ৰম্ভনা। কিমঙ্গং পন এতরহি মনাপা ভৰিস্সতি খুংসনা ৰম্ভনা? নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰…। ‘‘এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৪. ‘‘ওমসৰাদে পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৫. ওমসৰাদো নাম দসহি আকারেহি ওমসতি – জাতিযাপি, নামেনপি, গোত্তেনপি, কম্মেনপি, সিপ্পেনপি, আবাধেনপি, লিঙ্গেনপি, কিলেসেনপি, আপত্তিযাপি, অক্কোসেনপি। জাতি নাম দ্ৰে জাতিযো – হীনা চ জাতি উক্কট্ঠা চ জাতি। হীনা নাম জাতি – চণ্ডালজাতি, ৰেনজাতি, নেসাদজাতি, রথকারজাতি, পুক্কুসজাতি। এসা হীনা নাম জাতি। উক্কট্ঠা নাম জাতি – খত্তিযজাতি, ব্রাহ্মণজাতি। এসা উক্কট্ঠা নাম জাতি। নামং নাম দ্ৰে নামানি – হীনঞ্চ নামং উক্কট্ঠঞ্চ নামং । হীনং নাম নামং – অৰকণ্ণকং, জৰকণ্ণকং, ধনিট্ঠকং, সৰিট্ঠকং, কুলৰড্ঢকং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু ওঞ্ঞাতং অৰঞ্ঞাতং হীল়িতং পরিভূতং অচিত্তীকতং, এতং হীনং নাম নামং। উক্কট্ঠং নাম নামং – বুদ্ধপ্পটিসংযুত্তং, ধম্মপ্পটিসংযুত্তং, সঙ্ঘপ্পটিসংযুত্তং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু অনোঞ্ঞাতং অনৰঞ্ঞাতং অহীল়িতং অপরিভূতং চিত্তীকতং, এতং উক্কট্ঠং নাম নামং। গোত্তং নাম দ্ৰে গোত্তানি – হীনঞ্চ গোত্তং উক্কট্ঠঞ্চ গোত্তং। হীনং নাম গোত্তং – কোসিযগোত্তং, ভারদ্ৰাজগোত্তং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু ওঞ্ঞাতং অৰঞ্ঞাতং হীল়িতং পরিভূতং অচিত্তীকতং, এতং হীনং নাম গোত্তং। উক্কট্ঠং নাম গোত্তং – গোতমগোত্তং, মোগ্গল্লানগোত্তং, কচ্চানগোত্তং, ৰাসিট্ঠগোত্তং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু অনোঞ্ঞাতং অনৰঞ্ঞাতং অহীল়িতং অপরিভূতং চিত্তীকতং, এতং উক্কট্ঠং নাম গোত্তং। কম্মং নাম দ্ৰে কম্মানি – হীনঞ্চ কম্মং উক্কট্ঠঞ্চ কম্মং। হীনং নাম কম্মং – কোট্ঠককম্মং, পুপ্ফছড্ডককম্মং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু ওঞ্ঞাতং অৰঞ্ঞাতং হীল়িতং পরিভূতং অচিত্তীকতং, এতং হীনং নাম কম্মং। উক্কট্ঠং নাম কম্মং – কসি, ৰণিজ্জা, গোরক্খা, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু অনোঞ্ঞাতং অনৰঞ্ঞাতং অহীল়িতং অপরিভূতং চিত্তীকতং। এতং উক্কট্ঠং নাম কম্মং। সিপ্পং নাম দ্ৰে সিপ্পানি – হীনঞ্চ সিপ্পং উক্কট্ঠঞ্চ সিপ্পং । হীনং নাম সিপ্পং – নল়কারসিপ্পং, কুম্ভকারসিপ্পং, পেসকারসিপ্পং, চম্মকারসিপ্পং, নহাপিতসিপ্পং, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু ওঞ্ঞাতং অৰঞ্ঞাতং হীল়িতং পরিভূতং অচিত্তীকতং। এতং হীনং নাম সিপ্পং। উক্কট্ঠং নাম সিপ্পং – মুদ্দা, গণনা, লেখা, তেসু তেসু ৰা পন জনপদেসু অনোঞ্ঞাতং অনৰঞ্ঞাতং অহীল়িতং অপরিভূতং চিত্তীকতং, এতং উক্কট্ঠং নাম সিপ্পং। সব্বেপি আবাধা হীনা, অপিচ মধুমেহো আবাধো উক্কট্ঠো। লিঙ্গং নাম দ্ৰে লিঙ্গানি – হীনঞ্চ লিঙ্গং উক্কট্ঠঞ্চ লিঙ্গং। হীনং নাম লিঙ্গং – অতিদীঘং, অতিরস্সং, অতিকণ্হং, অচ্চোদাতং, এতং হীনং নাম লিঙ্গং। উক্কট্ঠং নাম লিঙ্গং – নাতিদীঘং, নাতিরস্সং, নাতিকণ্হং, নাচ্চোদাতং। এতং উক্কট্ঠং নাম লিঙ্গং। সব্বেপি কিলেসা হীনা। সব্বাপি আপত্তিযো হীনা। অপিচ, সোতাপত্তিসমাপত্তি উক্কট্ঠা। অক্কোসো নাম দ্ৰে অক্কোসা – হীনো চ অক্কোসো উক্কট্ঠো চ অক্কোসো। হীনো নাম অক্কোসো – ওট্ঠোসি, মেণ্ডোসি, গোণোসি, গদ্রভোসি, তিরচ্ছানগতোসি, নেরযিকোসি; নত্থি তুয্হং সুগতি, দুগ্গতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খাতি, যকারেন ৰা ভকারেন ৰা, কাটকোটচিকায ৰা, এসো হীনো নাম অক্কোসো। উক্কট্ঠো নাম অক্কোসো – পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি , মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খাতি, এসো উক্কট্ঠো নাম অক্কোসো। ১৬. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, চণ্ডালং ৰেনং নেসাদং রথকারং পুক্কুসং – ‘‘চণ্ডালোসি, ৰেনোসি, নেসাদোসি, রথকারোসি, পুক্কুসোসী’’তি ভণতি [ৰদেতীতি উদ্দেসো। ভণতীতি ৰিত্থারো (ৰজিরবুদ্ধি)], আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, খত্তিযং ব্রাহ্মণং – ‘‘চণ্ডালোসি, ৰেনোসি, নেসাদোসি, রথকারোসি, পুক্কুসোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, চণ্ডালং ৰেনং নেসাদং রথকারং পুক্কুসং – ‘‘খত্তিযোসি, ব্রাহ্মণোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, খত্তিযং ব্রাহ্মণং – ‘‘খত্তিযোসি, ব্রাহ্মণোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ১৭. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, অৰকণ্ণকং জৰকণ্ণকং ধনিট্ঠকং সৰিট্ঠকং কুলৰড্ঢকং – ‘‘অৰকণ্ণকোসি, জৰকণ্ণকোসি, ধনিট্ঠকোসি, সৰিট্ঠকোসি, কুলৰড্ঢকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, বুদ্ধরক্খিতং ধম্মরক্খিতং সঙ্ঘরক্খিতং – ‘‘অৰকণ্ণকোসি, জৰকণ্ণকোসি, ধনিট্ঠকোসি, সৰিট্ঠকোসি, কুলৰড্ঢকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, অৰকণ্ণকং জৰকণ্ণকং ধনিট্ঠকং সৰিট্ঠকং কুলৰড্ঢকং – ‘‘বুদ্ধরক্খিতোসি, ধম্মরক্খিতোসি, সঙ্ঘরক্খিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উকট্ঠং ৰদেতি, বুদ্ধরক্খিতং ধম্মরক্খিতং সঙ্ঘরক্খিতং – ‘‘বুদ্ধরক্খিতোসি, ধম্মরক্খিতোসি, সঙ্ঘরক্খিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ১৮. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, কোসিযং ভারদ্ৰাজং – ‘‘কোসিযোসি, ভারদ্ৰাজোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, গোতমং মোগ্গল্লানং কচ্চানং ৰাসিট্ঠং – ‘‘কোসিযোসি, ভারদ্ৰাজোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, কোসিযং ভারদ্ৰাজং – ‘‘গোতমোসি, মোগ্গল্লানোসি, কচ্চানোসি, ৰাসিট্ঠোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, গোতমং মোগ্গল্লানং কচ্চানং ৰাসিট্ঠং – ‘‘গোতমোসি, মোগ্গল্লানোসি, কচ্চানোসি, ৰাসিট্ঠোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ১৯. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, কোট্ঠকং পুপ্ফছড্ডকং – ‘‘কোট্ঠকোসি, পুপ্ফছড্ডকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, কস্সকং ৰাণিজং গোরক্খং – ‘‘কোট্ঠকোসি, পুপ্ফছড্ডকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, কোট্ঠকং পুপ্ফছড্ডকং – ‘‘কস্সকোসি, ৰাণিজোসি, গোরক্খোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, কস্সকং ৰাণিজং গোরক্খং – ‘‘কস্সকোসি, ৰাণিজোসি, গোরক্খোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২০. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, নল়কারং কুম্ভকারং পেসকারং চম্মকারং নহাপিতং – ‘‘নল়কারোসি, কুম্ভকারোসি, পেসকারোসি, চম্মকারোসি, নহাপিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, মুদ্দিকং গণকং লেখকং – ‘‘নল়কারোসি, কুম্ভকারোসি, পেসকারোসি, চম্মকারোসি, নহাপিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, নল়কারং কুম্ভকারং পেসকারং চম্মকারং নহাপিতং – ‘‘মুদ্দিকোসি, গণকোসি, লেখকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, মুদ্দিকং গণকং লেখকং – ‘‘মুদ্দিকোসি, গণকোসি, লেখকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২১. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, কুট্ঠিকং গণ্ডিকং কিলাসিকং সোসিকং অপমারিকং – ‘‘কুট্ঠিকোসি, গণ্ডিকোসি, কিলাসিকোসি, সোসিকোসি, অপমারিকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, মধুমেহিকং – ‘‘কুট্ঠিকোসি, গণ্ডিকোসি, কিলাসিকোসি, সোসিকোসি, অপমারিকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, কুট্ঠিকং গণ্ডিকং কিলাসিকং সোসিকং অপমারিকং – ‘‘মধুমেহিকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, মধুমেহিকং – ‘‘মধুমেহিকোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২২. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, অতিদীঘং অতিরস্সং অতিকণ্হং অচ্চোদাতং – ‘‘অতিদীঘোসি, অতিরস্সোসি, অতিকণ্হোসি, অচ্চোদাতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, নাতিদীঘং নাতিরস্সং নাতিকণ্হং নাচ্চোদাতং – ‘‘অতিদীঘোসি, অতিরস্সোসি, অতিকণ্হোসি, অচ্চোদাতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, অতিদীঘং অতিরস্সং অতিকণ্হং অচ্চোদাতং – ‘‘নাতিদীঘোসি, নাতিরস্সোসি, নাতিকণ্হোসি, নাচ্চোদাতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, নাতিদীঘং নাতিরস্সং নাতিকণ্হং নাচ্চোদাতং – ‘‘নাতিদীঘোসি, নাতিরস্সোসি, নাতিকণ্হোসি, নাচ্চোদাতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২৩. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, রাগপরিযুট্ঠিতং দোসপরিযুট্ঠিতং মোহপরিযুট্ঠিতং – ‘‘রাগপরিযুট্ঠিতোসি, দোসপরিযুট্ঠিতোসি, মোহপরিযুট্ঠিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, ৰীতরাগং ৰীতদোসং ৰীতমোহং – ‘‘রাগপরিযুট্ঠিতোসি , দোসপরিযুট্ঠিতোসি, মোহপরিযুট্ঠিতোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, রাগপরিযুট্ঠিতং দোসপরিযুট্ঠিতং মোহপরিযুট্ঠিতং – ‘‘ৰীতরাগোসি, ৰীতদোসোসি, ৰীতমোহোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, ৰীতরাগং ৰীতদোসং ৰীতমোহং – ‘‘ৰীতরাগোসি, ৰীতদোসোসি, ৰীতমোহোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২৪. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, পারাজিকং অজ্ঝাপন্নং সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপন্নং থুল্লচ্চযং অজ্ঝাপন্নং পাচিত্তিযং অজ্ঝাপন্নং পাটিদেসনীযং অজ্ঝাপন্নং দুক্কটং অজ্ঝাপন্নং দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্নং – ‘‘পারাজিকং অজ্ঝাপন্নোসি, সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপন্নোসি, থুল্লচ্চযং অজ্ঝাপন্নোসি, পাচিত্তিযং অজ্ঝাপন্নোসি, পাটিদেসনীযং অজ্ঝাপন্নোসি, দুক্কটং অজ্ঝাপন্নোসি, দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্নোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, সোতাপন্নং – ‘‘পারাজিকং অজ্ঝাপন্নোসি…পে॰… দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্নোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, পারাজিকং অজ্ঝাপন্নং…পে॰… দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্নং – ‘‘সোতাপন্নোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, সোতাপন্নং – ‘‘সোতাপন্নোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২৫. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি, ওট্ঠং মেণ্ডং গোণং গদ্রভং তিরচ্ছানগতং নেরযিকং – ‘‘ওট্ঠোসি, মেণ্ডোসি, গোণোসি, গদ্রভোসি, তিরচ্ছানগতোসি, নেরযিকোসি, নত্থি তুয্হং সুগতি, দুগ্গতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, পণ্ডিতং ব্যত্তং মেধাৰি বহুস্সুতং ধম্মকথিকং – ‘‘ওট্ঠোসি, মেণ্ডোসি, গোণোসি, গদ্রভোসি, তিরচ্ছানগতোসি, নেরযিকোসি; নত্থি তুয্হং সুগতি, দুগ্গতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, ওট্ঠং মেণ্ডং গোণং গদ্রভং তিরচ্ছানগতং নেরযিকং – ‘‘পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, পণ্ডিতং ব্যত্তং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং – ‘‘পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ২৬. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে খত্তিযা, ব্রাহ্মণা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ২৭. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে অৰকণ্ণকা জৰকণ্ণকা ধনিট্ঠকা সৰিট্ঠকা কুলৰড্ঢকা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে বুদ্ধরক্খিতা ধম্মরক্খিতাসঙ্ঘরক্খিতা’’তি ভণতি …পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে কোসিযা ভারদ্ৰাজা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে গোতমা মোগ্গল্লানা কচ্চানা ৰাসিট্ঠা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে কোট্ঠকা পুপ্ফছড্ডকা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে কস্সকা ৰাণিজা গোরক্খা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে নল়কারা কুম্ভকারা পেসকারা চম্মকারা নহাপিতা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে মুদ্দিকা গণকা লেখকা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে কুট্ঠিকা গণ্ডিকা কিলাসিকা সোসিকা অপমারিকা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে মধুমেহিকা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে অতিদীঘা অতিরস্সা অতিকণ্হা অচ্চোদাতা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে নাতিদীঘা নাতিরস্সা নাতিকণ্হা নাচ্চোদাতা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে রাগপরিযুট্ঠিতা দোসপরিযুট্ঠিতা মোহপরিযুট্ঠিতা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে ৰীতরাগা ৰীতদোসা ৰীতমোহা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে পারাজিকং অজ্ঝাপন্না…পে॰… দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্না’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে সোতাপন্না’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে ওট্ঠা মেণ্ডা গোণা গদ্রভা তিরচ্ছানগতা নেরযিকা, নত্থি তেসং সুগতি, দুগ্গতিযেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ২৮. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে পণ্ডিতা ব্যত্তা, মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থি তেসং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ২৯. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘যে নূন চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স…পে॰…। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘যে নূন পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ৩০. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘ন মযং চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘ন মযং পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থম্হাকং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ অম্হাকং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ৩১. উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো হীনেন হীনং ৰদেতি,…পে॰… হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, পণ্ডিতং ব্যত্তং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং – ‘‘পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থি তেসং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘যে নূন চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘যে নূন পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামো এৰং ৰদেতি, ‘‘ন মযং চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘ন মযং পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থম্হাকং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ অম্হাকং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ৩২. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা হীনেন হীনং ৰদেতি, চণ্ডালং ৰেনং নেসাদং রথকারং পুক্কুসং – ‘‘চণ্ডালোসি, ৰেনোসি, নেসাদোসি, রথকারোসি , পুক্কুসোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, খত্তিযং ব্রাহ্মণং – ‘‘চণ্ডালোসি, ৰেনোসি, নেসাদোসি, রথকারোসি, পুক্কুসোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি, চণ্ডালং ৰেনং নেসাদং রথকারং পুক্কুসং – ‘‘খত্তিযোসি, ব্রাহ্মণোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, খত্তিযং ব্রাহ্মণং – ‘‘খত্তিযোসি, ব্রাহ্মণোসী’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা হীনেন হীনং ৰদেতি…পে॰… হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, পণ্ডিতং ব্যত্তং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং – ‘‘পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। ৩৩. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থি তেসং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘যে নূন চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘যে নূন পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘ন মযং চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘ন মযং পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থম্হাকং দুগ্গতি, সুগতিযেৰ অম্হাকং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। ৩৪. উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা হীনেন হীনং ৰদেতি…পে॰… হীনেন উক্কট্ঠং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন হীনং ৰদেতি…পে॰… উক্কট্ঠেন উক্কট্ঠং ৰদেতি, পণ্ডিতং ব্যত্তং মেধাৰিং বহুস্সুতং ধম্মকথিকং – ‘‘পণ্ডিতোসি , ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি ধম্মকথিকোসি, নত্থি তুয্হং দুগ্গতি; সুগতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থি তেসং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘যে নূন চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘যে নূন পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নং ন খুংসেতুকামো ন ৰম্ভেতুকামো ন মঙ্কুকত্তুকামো, দৰকম্যতা এৰং ৰদেতি, ‘‘ন মযং চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’’তি ভণতি…পে॰…। ‘‘ন মযং পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থম্হাকং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ অম্হাকং পাটিকঙ্খা’’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুব্ভাসিতস্স। ৩৫. অনাপত্তি অত্থপুরেক্খারস্স, ধম্মপুরেক্খারস্স, অনুসাসনিপুরেক্খারস্স, উম্মত্তকস্স, খিত্তচিত্তস্স, ৰেদনাট্টস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ওমসৰাদসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. পেসুঞ্ঞসিক্খাপদং ৩৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং পেসুঞ্ঞং উপসংহরন্তি; ইমস্স সুত্ৰা অমুস্স অক্খাযন্তি, ইমস্স ভেদায; অমুস্স সুত্ৰা ইমস্স অক্খাযন্তি, অমুস্স ভেদায। তেন অনুপ্পন্নানি চেৰ ভণ্ডনানি উপ্পজ্জন্তি, উপ্পন্নানি চ ভণ্ডনানি ভিয্যোভাৰায ৰেপুল্লায সংৰত্তন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং পেসুঞ্ঞং উপসংহরিস্সন্তি, ইমস্স সুত্ৰা অমুস্স অক্খাযিস্সন্তি, ইমস্স ভেদায; অমুস্স সুত্ৰা ইমস্স অক্খাযিস্সন্তি, অমুস্স ভেদায! তেন অনুপ্পন্নানি চেৰ ভণ্ডনানি উপ্পজ্জন্তি, উপ্পন্নানি চ ভণ্ডনানি ভিয্যোভাৰায ৰেপুল্লায সংৰত্তন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং পেসুঞ্ঞং উপসংহরথ, ইমস্স সুত্ৰা অমুস্স অক্খাযথ, ইমস্স ভেদায, অমুস্স সুত্ৰা ইমস্স অক্খাযথ, অমুস্স ভেদায? তেন অনুপ্পন্নানি চেৰ ভণ্ডনানি উপ্পজ্জন্তি, উপ্পন্নানি চ ভণ্ডনানি ভিয্যোভাৰায ৰেপুল্লায সংৰত্তন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং , ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খূনং ভণ্ডনজাতানং কলহজাতানং ৰিৰাদাপন্নানং পেসুঞ্ঞং উপসংহরিস্সথ! ইমস্স সুত্ৰা অমুস্স অক্খাযিস্সথ, ইমস্স ভেদায! অমুস্স সুত্ৰা ইমস্স অক্খাযিস্সথ, অমুস্স ভেদায! তেন অনুপ্পন্নানি চেৰ ভণ্ডনানি উপ্পজ্জন্তি, উপ্পন্নানি চ ভণ্ডনানি ভিয্যোভাৰায ৰেপুল্লায সংৰত্তন্তি। নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায। পসন্নানং ৰা ভিয্যোভাৰায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৩৭. ‘‘ভিক্খুপেসুঞ্ঞে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৩৮. পেসুঞ্ঞং নাম দ্ৰীহাকারেহি পেসুঞ্ঞং হোতি – পিযকম্যস্স ৰা ভেদাধিপ্পাযস্স ৰা। দসহাকারেহি পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – জাতিতোপি, নামতোপি, গোত্ততোপি, কম্মতোপি, সিপ্পতোপি, আবাধতোপি, লিঙ্গতোপি, কিলেসতোপি, আপত্তিতোপি, অক্কোসতোপি। জাতি নাম দ্ৰে জাতিযো – হীনা চ জাতি উক্কট্ঠা চ জাতি। হীনা নাম জাতি – চণ্ডালজাতি ৰেনজাতি নেসাদজাতি রথকারজাতি পুক্কুসজাতি । এসা হীনা নাম জাতি। উক্কট্ঠা নাম জাতি – খত্তিযজাতি ব্রাহ্মণজাতি। এসা উক্কট্ঠা নাম জাতি…পে॰…। অক্কোসো নাম দ্ৰে অক্কোসা – হীনো চ অক্কোসো উক্কট্ঠো চ অক্কোসো। হীনো নাম অক্কোসো – ওট্ঠোসি, মেণ্ডোসি, গোণোসি, গদ্রভোসি, তিরচ্ছানগতোসি, নেরযিকোসি; নত্থি তুয্হং সুগতি; দুগ্গতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খাতি, যকারেন ৰা ভকারেন ৰা কাটকোটচিকায ৰা। এসো হীনো নাম অক্কোসো। উক্কট্ঠো নাম অক্কোসো – পণ্ডিতোসি, ব্যত্তোসি, মেধাৰীসি, বহুস্সুতোসি, ধম্মকথিকোসি; নত্থি তুয্হং দুগ্গতি; সুগতি যেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খাতি। এসো উক্কট্ঠো নাম অক্কোসো। ৩৯. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘চণ্ডালো ৰেনো নেসাদো রথকারো পুক্কুসো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘খত্তিযো ব্রাহ্মণো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘অৰকণ্ণকো জৰকণ্ণকো ধনিট্ঠকো সৰিট্ঠকো কুলৰড্ঢকো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘বুদ্ধরক্খিতো ধম্মরক্খিতো সঙ্ঘরক্খিতো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘কোসিযো ভারদ্ৰাজো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘গোতমো মোগ্গল্লানো কচ্চানো ৰাসিট্ঠো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘কোট্ঠকো পুপ্ফছড্ডকো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘কস্সকো ৰাণিজো গোরক্খো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘নল়কারো কুম্ভকারো পেসকারো চম্মকারো নহাপিতো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘মুদ্দিকো গণকো লেখকো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ৪০. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘কুট্ঠিকো গণ্ডিকো কিলাসিকো সোসিকো অপমারিকো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘মধুমেহিকো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘অতিদীঘো অতিরস্সো অতিকণ্হো অচ্চোদাতো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘নাতিদীঘো নাতিরস্সো নাতিকণ্হো নাচ্চোদাতো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘রাগপরিযুট্ঠিতো দোসপরিযুট্ঠিতো মোহপরিযুট্ঠিতো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘পারাজিকং অজ্ঝাপন্নো, সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপন্নো, থুল্লচ্চযং অজ্ঝাপন্নো, পাচিত্তিযং অজ্ঝাপন্নো , পাটিদেসনীযং অজ্ঝাপন্নো, দুক্কটং অজ্ঝাপন্নো, দুব্ভাসিতং অজ্ঝাপন্নো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘সোতাপন্নো’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘ওট্ঠো মেণ্ডো গোণো গদ্রভো তিরচ্ছানগতো নেরযিকো, নত্থি তস্স সুগতি, দুগ্গতিযেৰ তস্স পাটিকঙ্খা’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো তং ‘পণ্ডিতো ব্যত্তো মেধাৰী বহুস্সুতো ধম্মকথিকো, নত্থি তস্স দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তস্স পাটিকঙ্খা’তি ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। ৪১. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা, পুক্কুসা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘সন্তি ইধেকচ্চে খত্তিযা ব্রাহ্মণা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স…পে॰…। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘সন্তি ইধেকচ্চে পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থি তেসং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ তেসং পাটিকঙ্খা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘যে নূন চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘যে নূন পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘ন মযং চণ্ডালা ৰেনা নেসাদা রথকারা পুক্কুসা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি – ‘‘ইত্থন্নামো ‘ন মযং পণ্ডিতা ব্যত্তা মেধাৰী বহুস্সুতা ধম্মকথিকা, নত্থম্হাকং দুগ্গতি, সুগতি যেৰ অম্হাকং পাটিকঙ্খা’তি ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তঞ্ঞেৰ ভণতী’’তি। আপত্তি ৰাচায, ৰাচায দুক্কটস্স। ৪২. উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি; আপত্তি ৰাচায, ৰাচায পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা অনুপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নো অনুপসম্পন্নস্স সুত্ৰা অনুপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ৪৩. অনাপত্তি নপিযকম্যস্স, নভেদাধিপ্পাযস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পেসুঞ্ঞসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. পদসোধম্মসিক্খাপদং ৪৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উপাসকে পদসো ধম্মং ৰাচেন্তি। উপাসকা ভিক্খূসু অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উপাসকে পদসো ধম্মং ৰাচেস্সন্তি! উপাসকা ভিক্খূসু অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, উপাসকে পদসো ধম্মং ৰাচেথ; উপাসকা ভিক্খূসু অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, উপাসকে পদসো ধম্মং ৰাচেস্সথ! উপাসকা ভিক্খূসু অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরন্তি! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায পসন্নানং ৰা ভিয্যোভাৰায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৪৫. ‘‘যো পন ভিক্খু অনুপসম্পন্নং পদসো ধম্মং ৰাচেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। ৪৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অনুপসম্পন্নো নাম ভিক্খুঞ্চ ভিক্খুনিঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নো নাম। পদসো নাম পদং, অনুপদং, অন্ৰক্খরং, অনুব্যঞ্জনং। পদং নাম একতো পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তি। অনুপদং নাম পাটেক্কং পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তি। অন্ৰক্খরং নাম ‘‘রূপং অনিচ্চ’’ন্তি ৰুচ্চমানো, ‘‘রু’’ন্তি ওপাতেতি। অনুব্যঞ্জনং নাম ‘‘রূপং অনিচ্চ’’ন্তি ৰুচ্চমানো, ‘‘ৰেদনা অনিচ্চা’’তি সদ্দং নিচ্ছারেতি। যঞ্চ পদং, যঞ্চ অনুপদং, যঞ্চ অন্ৰক্খরং, যঞ্চ অনুব্যঞ্জনং – সব্বমেতং পদসো [পদসো ধম্মো (ইতিপি)] নাম। ধম্মো নাম বুদ্ধভাসিতো, সাৰকভাসিতো, ইসিভাসিতো, দেৰতাভাসিতো, অত্থূপসঞ্হিতো, ধম্মূপসঞ্হিতো। ৰাচেয্যাতি পদেন ৰাচেতি, পদে পদে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অক্খরায ৰাচেতি, অক্খরক্খরায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৪৭. অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী পদসো ধম্মং ৰাচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো পদসো ধম্মং ৰাচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী পদসো ধম্মং ৰাচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৪৮. অনাপত্তি একতো উদ্দিসাপেন্তো, একতো সজ্ঝাযং করোন্তো , যেভুয্যেন পগুণং গন্থং ভণন্তং ওপাতেতি, ওসারেন্তং ওপাতেতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পদসোধম্মসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. সহসেয্যসিক্খাপদং ৪৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি অগ্গাল়ৰে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন উপাসকা আরামং আগচ্ছন্তি ধম্মস্সৰনায। ধম্মে ভাসিতে থেরা ভিক্খূ যথাৰিহারং গচ্ছন্তি। নৰকা ভিক্খূ তত্থেৰ উপট্ঠানসালাযং উপাসকেহি সদ্ধিং মুট্ঠস্সতী, অসম্পজানা, নগ্গা, ৰিকূজমানা, কাকচ্ছমানা সেয্যং কপ্পেন্তি। উপাসকা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা মুট্ঠস্সতী অসম্পজানা নগ্গা ৰিকূজমানা কাকচ্ছমানা সেয্যং কপ্পেস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং উপাসকানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যং কপ্পেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ তে নৰকে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যং কপ্পেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যং কপ্পেস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যং কপ্পেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৫০. অথ খো ভগৰা আল়ৰিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন কোসম্বী তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন কোসম্বী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা কোসম্বিযং ৰিহরতি বদরিকারামে। ভিক্খূ আযস্মন্তং রাহুলং এতদৰোচুং – ‘‘ভগৰতা, আৰুসো রাহুল, সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং – ‘ন অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যা কপ্পেতব্বা’তি। সেয্যং, আৰুসো রাহুল, জানাহী’’তি। অথ খো আযস্মা রাহুলো সেয্যং অলভমানো ৰচ্চকুটিযা সেয্যং কপ্পেসি। অথ খো ভগৰা রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায যেন ৰচ্চকুটি তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা উক্কাসি। আযস্মাপি রাহুলো উক্কাসি। ‘‘কো এত্থা’’তি? ‘‘অহং, ভগৰা, রাহুলো’’তি। ‘‘কিস্স ত্ৰং, রাহুল, ইধ নিসিন্নোসী’’তি? অথ খো আযস্মা রাহুলো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অনুপসম্পন্নেন দিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫১. ‘‘যো পন ভিক্খু অনুপসম্পন্নেন উত্তরিদিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫২. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অনুপসম্পন্নো নাম ভিক্খুং ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নো নাম। উত্তরিদিরত্ততিরত্তন্তি অতিরেকদিরত্ততিরত্তং। সহাতি একতো। সেয্যা নাম সব্বচ্ছন্না, সব্বপরিচ্ছন্না, যেভুয্যেনচ্ছন্না, যেভুয্যেন পরিচ্ছন্না। সেয্যং কপ্পেয্যাতি চতুত্থে দিৰসে অত্থঙ্গতে সূরিযে, অনুপসম্পন্নে নিপন্নে, ভিক্খু নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিপন্নে, অনুপসম্পন্নো নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উট্ঠহিত্ৰা পুনপ্পুনং নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৫৩. অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী উত্তরিদিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নে ৰেমতিকো উত্তরিদিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী উত্তরিদিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপড্ঢচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৫৪. অনাপত্তি দ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসতি, ঊনকদ্ৰেতিস্সো রত্তিযো ৰসতি, দ্ৰে রত্তিযো ৰসিত্ৰা ততিযায রত্তিযা পুরারুণা নিক্খমিত্ৰা পুন ৰসতি, সব্বচ্ছন্নে, সব্বঅপরিচ্ছন্নে, সব্বপরিচ্ছন্নে সব্বঅচ্ছন্নে [ৰসতি, সব্বঅচ্ছন্নে সব্বঅপরিচ্ছন্নে, (সী॰)], যেভুয্যেন অচ্ছন্নে, যেভুয্যেন অপরিচ্ছন্নে, অনুপসম্পন্নে নিপন্নে ভিক্খু নিসীদতি, ভিক্খু নিপন্নে অনুপসম্পন্নো নিসীদতি, উভো ৰা নিসীদন্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সহসেয্যসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. দুতিযসহসেয্যসিক্খাপদং ৫৫. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা অনুরুদ্ধো কোসলেসু জনপদে [এত্থ অম্বট্ঠসুত্তাদিটীকা ওলোকেতব্বা] সাৰত্থিং গচ্ছন্তো সাযং অঞ্ঞতরং গামং উপগচ্ছি। তেন খো পন সমযেন তস্মিং গামে অঞ্ঞতরিস্সা ইত্থিযা আৰসথাগারং পঞ্ঞত্তং হোতি। অথ খো আযস্মা অনুরুদ্ধো যেন সা ইত্থী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ইত্থিং এতদৰোচ – ‘‘সচে তে, ভগিনি, অগরু, ৰসেয্যাম একরত্তং আৰসথাগারে’’তি। ‘‘ৰসেয্যাথ, ভন্তে’’তি। অঞ্ঞেপি অদ্ধিকা যেন সা ইত্থী তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ইত্থিং এতদৰোচুং – ‘‘সচে তে, অয্যে, অগরু ৰসেয্যাম একরত্তং আৰসথাগারে’’তি । ‘‘এসো খো অয্যো সমণো পঠমং উপগতো; সচে সো অনুজানাতি, ৰসেয্যাথা’’তি। অথ খো তে অদ্ধিকা যেনাযস্মা অনুরুদ্ধো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচুং – ‘‘সচে তে, ভন্তে, অগরু, ৰসেয্যাম একরত্তং আৰসথাগারে’’তি। ‘‘ৰসেয্যাথ, আৰুসো’’তি। অথ খো সা ইত্থী আযস্মন্তে অনুরুদ্ধে সহ দস্সনেন পটিবদ্ধচিত্তা অহোসি। অথ খো সা ইত্থী যেনাযস্মা অনুরুদ্ধো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচ – ‘‘অয্যো, ভন্তে, ইমেহি মনুস্সেহি আকিণ্ণো ন ফাসু ৰিহরিস্সতি। সাধাহং, ভন্তে, অয্যস্স মঞ্চকং অব্ভন্তরং পঞ্ঞপেয্য’’ন্তি। অধিৰাসেসি খো আযস্মা অনুরুদ্ধো তুণ্হীভাৰেন। অথ খো সা ইত্থী আযস্মতো অনুরুদ্ধস্স মঞ্চকং অব্ভন্তরং পঞ্ঞপেত্ৰা অলঙ্কতপ্পটিযত্তা গন্ধগন্ধিনী যেনাযস্মা অনুরুদ্ধো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচ – ‘‘অয্যো, ভন্তে, অভিরূপো দস্সনীযো পাসাদিকো, অহং চম্হি অভিরূপা দস্সনীযা পাসাদিকা। সাধাহং, ভন্তে, অয্যস্স পজাপতি ভৰেয্য’’ন্তি। এৰং ৰুত্তে আযস্মা অনুরুদ্ধো তুণ্হী অহোসি। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো সা ইত্থী আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচ – ‘‘অয্যো, ভন্তে, অভিরূপো দস্সনীযো পাসাদিকো, অহঞ্চম্হি অভিরূপা দস্সনীযা পাসাদিকা। সাধু, ভন্তে, অয্যো মঞ্চেৰ পটিচ্ছতু [সম্পটিচ্ছতু (স্যা॰)] সব্বঞ্চ সাপতেয্য’’ন্তি। ততিযম্পি খো আযস্মা অনুরুদ্ধো তুণ্হী অহোসি। অথ খো সা ইত্থী সাটকং নিক্খিপিত্ৰা আযস্মতো অনুরুদ্ধস্স পুরতো চঙ্কমতিপি তিট্ঠতিপি নিসীদতিপি সেয্যম্পি কপ্পেতি। অথ খো আযস্মা অনুরুদ্ধো ইন্দ্রিযানি ওক্খিপিত্ৰা তং ইত্থিং নেৰ ওলোকেসি নপি আলপি। অথ খো সা ইত্থী – ‘‘অচ্ছরিযং ৰত ভো, অব্ভুতং ৰত ভো! বহূ মে মনুস্সা সতেনপি সহস্সেনপি পহিণন্তি। অযং পন সমণো – মযা সামং যাচিযমানো – ন ইচ্ছতি মঞ্চেৰ পটিচ্ছিতুং সব্বঞ্চ সাপতেয্য’’ন্তি সাটকং নিৰাসেত্ৰা আযস্মতো অনুরুদ্ধস্স পাদেসু সিরসা নিপতিত্ৰা আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচ – ‘‘অচ্চযো মং, ভন্তে, অচ্চগমা যথাবালং যথামূল়্হং যথাঅকুসলং যাহং এৰমকাসিং। তস্সা মে, ভন্তে, অয্যো অচ্চযং অচ্চযতো পটিগ্গণ্হাতু আযতিং সংৰরাযা’’তি। ‘‘তগ্ঘ ত্ৰং, ভগিনি, অচ্চযো অচ্চগমা যথাবালং যথামূল়্হং যথাঅকুসলং যা ত্ৰং এৰমকাসি। যতো চ খো ত্ৰং, ভগিনি, অচ্চযং অচ্চযতো দিস্ৰা যথাধম্মং পটিকরোসি, তং তে মযং পটিগ্গণ্হাম। ৰুদ্ধি হেসা, ভগিনি, অরিযস্স ৰিনযে যো অচ্চযং অচ্চযতো দিস্ৰা যথাধম্মং পটিকরোতি আযতিঞ্চ সংৰরং আপজ্জতী’’তি। অথ খো সা ইত্থী তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা, আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো তং ইত্থিং আযস্মা অনুরুদ্ধো ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি। অথ খো সা ইত্থী – আযস্মতা অনুরুদ্ধেন ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা – আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তং, ভন্তে, অভিক্কন্তং, ভন্তে! সেয্যথাপি, ভন্তে, নিক্কুজ্জিতং ৰা উক্কুজ্জেয্য, পটিচ্ছন্নং ৰা ৰিৰরেয্য, মূল়্হস্স ৰা মগ্গং আচিক্খেয্য, অন্ধকারে ৰা তেলপজ্জোতং ধারেয্য – চক্খুমন্তো রূপানি দক্খন্তীতি, এৰমেৰং অয্যেন অনুরুদ্ধেন অনেকপরিযাযেন ধম্মো পকাসিতো। এসাহং, ভন্তে, তং ভগৰন্তং সরণং গচ্ছামি ধম্মঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। উপাসিকং মং অয্যো ধারেতু অজ্জতগ্গে পাণুপেতং সরণং গত’’ন্তি। অথ খো আযস্মা অনুরুদ্ধো সাৰত্থিযং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা অনুরুদ্ধো মাতুগামেন সহসেয্যং কপ্পেস্সতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ আযস্মন্তং অনুরুদ্ধং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, অনুরুদ্ধ, মাতুগামেন সহসেয্যং কপ্পেসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি । ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, অনুরুদ্ধ, মাতুগামেন সহসেয্যং কপ্পেস্সসি! নেতং, অনুরুদ্ধ, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৫৬. ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সহসেয্যং কপ্পেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। ৫৭. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী [যক্খিনী (ক॰)], ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা; অন্তমসো তদহুজাতাপি দারিকা, পগেৰ মহত্তরী। সহাতি একতো। সেয্যা নাম সব্বচ্ছন্না, সব্বপরিচ্ছন্না, যেভুয্যেনচ্ছন্না, যেভুয্যেন পরিচ্ছন্না। সেয্যং কপ্পেয্যাতি অত্থঙ্গতে সূরিযে, মাতুগামে নিপন্নে ভিক্খু নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ভিক্খু নিপন্নে মাতুগামো নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উভো ৰা নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উট্ঠহিত্ৰা পুনপ্পুনং নিপজ্জন্তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৫৮. মাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে ৰেমতিকো সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। উপড্ঢচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে, আপত্তি দুক্কটস্স। যক্খিযা ৰা পেতিযা ৰা পণ্ডকেন ৰা তিরচ্ছানগতিত্থিযা ৰা সহসেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৫৯. অনাপত্তি সব্বচ্ছন্নে সব্বঅপরিচ্ছন্নে, সব্বপরিচ্ছন্নে সব্বঅচ্ছন্নে [অনাপত্তি সব্বঅচ্ছন্নে সব্বঅপরিচ্ছন্নে, (সী॰)], যেভুয্যেন অচ্ছন্নে, যেভুয্যেন অপরিচ্ছন্নে, মাতুগামে নিপন্নে ভিক্খু নিসীদতি , ভিক্খু নিপন্নে মাতুগামো নিসীদতি, উভো ৰা নিসীদন্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুতিযসহসেয্যসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. ধম্মদেসনাসিক্খাপদং ৬০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উদাযী সাৰত্থিযং কুলূপকো হোতি, বহুকানি কুলানি উপসঙ্কমতি। অথ খো আযস্মা উদাযী পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন অঞ্ঞতরং কুলং তেনুপসঙ্কমি। তেন খো পন সমযেন ঘরণী নিৰেসনদ্ৰারে নিসিন্না হোতি, ঘরসুণ্হা আৰসথদ্ৰারে নিসিন্না হোতি। অথ খো আযস্মা উদাযী যেন ঘরণী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ঘরণিযা উপকণ্ণকে ধম্মং দেসেসি। অথ খো ঘরসুণ্হায এতদহোসি – ‘‘কি নু খো সো সমণো সস্সুযা জারো উদাহু ওভাসতী’’তি? অথ খো আযস্মা উদাযী ঘরণিযা উপকণ্ণকে ধম্মং দেসেত্ৰা যেন ঘরসুণ্হা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ঘরসুণ্হায উপকণ্ণকে ধম্মং দেসেসি। অথ খো ঘরণিযা এতদহোসি – ‘‘কিং নু খো সো সমণো ঘরসুণ্হায জারো উদাহু ওভাসতী’’তি ? অথ খো আযস্মা উদাযী ঘরসুণ্হায উপকণ্ণকে ধম্মং দেসেত্ৰা পক্কামি। অথ খো ঘরণী ঘরসুণ্হং এতদৰোচ – ‘‘হে জে, কিং তে এসো সমণো অৰোচা’’তি? ‘‘ধম্মং মে, অয্যে, দেসেসি’’। ‘‘অয্যায পন কিং অৰোচা’’তি? ‘‘ময্হম্পি ধম্মং দেসেসী’’তি। তা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অয্যো উদাযী মাতুগামস্স উপকণ্ণকে ধম্মং দেসেস্সতি! ননু নাম ৰিস্সট্ঠেন ৰিৰটেন ধম্মো দেসেতব্বো’’তি? অস্সোসুং খো ভিক্খূ তাসং ইত্থীনং উজ্ঝাযন্তীনং খিয্যন্তীনং ৰিপাচেন্তীনং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উদাযী মাতুগামস্স ধম্মং দেসেস্সতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূআযস্মন্তং উদাযিং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, উদাযি, মাতুগামস্স ধম্মং দেসেসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, মাতুগামস্স ধম্মং দেসেস্সসি। নেতং মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামস্স ধম্মং দেসেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৬১. তেন খো পন সমযেন উপাসিকা ভিক্খূ পস্সিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘ইঙ্ঘায্যা ধম্মং দেসেথা’’তি। ‘‘ন, ভগিনী, কপ্পতি মাতুগামস্স ধম্মং দেসেতু’’ন্তি। ‘‘ইঙ্ঘায্যা ছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেথ, সক্কা এত্তকেনপি ধম্মো অঞ্ঞাতু’’ন্তি। ‘‘ন, ভগিনী, কপ্পতি মাতুগামস্স ধম্মং দেসেতু’’ন্তি। কুক্কুচ্চাযন্তা ন দেসেসুং। উপাসিকা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অয্যা অম্হেহি যাচিযমানা ধম্মং ন দেসেস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তাসং উপাসিকানংউজ্ঝাযন্তীনং খিয্যন্তীনং ৰিপাচেন্তীনং। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মাতুগামস্স ছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খূ মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৬২. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা অনুঞ্ঞাতং মাতুগামস্স ছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতু’’ন্তি তে অৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং উপনিসীদাপেত্ৰা মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং উপনিসীদাপেত্ৰা মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, অৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং উপনিসীদাপেত্ৰা মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, অৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং উপনিসীদাপেত্ৰা মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৬৩. ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেয্য, অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৬৪. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী; ন যক্খী ন পেতী ন তিরচ্ছানগতা; ৰিঞ্ঞূ, পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতুং। উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহীতি অতিরেকছপ্পঞ্চৰাচাহি। ধম্মো নাম বুদ্ধভাসিতো, সাৰকভাসিতো, ইসিভাসিতো, দেৰতাভাসিতো, অত্থূপসঞ্হিতো, ধম্মূপসঞ্হিতো। দেসেয্যাতি পদেন দেসেতি, পদে পদে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অক্খরায দেসেতি, অক্খরক্খরায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেনাতি ঠপেত্ৰা ৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং। ৰিঞ্ঞূ নাম পুরিসৰিগ্গহো, পটিবলো হোতি সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতুং। ৬৫. মাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে ৰেমতিকো উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। যক্খিযা ৰা পেতিযা ৰা পণ্ডকস্স ৰা তিরচ্ছানগতমনুস্সৰিগ্গহিত্থিযা ৰা উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে মাতুগামসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অমাতুগামে অমাতুগামসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৬৬. অনাপত্তি ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন, ছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, ঊনকছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেতি, উট্ঠহিত্ৰা পুন নিসীদিত্ৰা দেসেতি, মাতুগামো উট্ঠহিত্ৰা পুন নিসীদতি তস্মিং দেসেতি, অঞ্ঞস্স মাতুগামস্স দেসেতি, পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতি, অঞ্ঞস্সত্থায ভণন্তং মাতুগামো সুণাতি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ধম্মদেসনাসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. ভূতারোচনসিক্খাপদং ৬৭. [পারা॰ ১৯৩] তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা সন্দিট্ঠা সম্ভত্তা ভিক্খূ ৰগ্গুমুদায নদিযা তীরে ৰস্সং উপগচ্ছিংসু। তেন খো পন সমযেন ৰজ্জী দুব্ভিক্খা হোতি – দ্ৰীহিতিকা সেতট্ঠিকা সলাকাৰুত্তা, ন সুকরা উঞ্ছেন পগ্গহেন যাপেতুং। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘এতরহি খো ৰজ্জী দুব্ভিক্খা – দ্ৰীহিতিকা সেতট্ঠিকা সলাকাৰুত্তা, ন সুকরা উঞ্ছেন পগ্গহেন যাপেতুং। কেন নু খো মযং উপাযেন সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসেয্যাম, ন চ পিণ্ডকেন কিলমেয্যামা’’তি? একচ্চে এৰমাহংসু – ‘‘হন্দ মযং, আৰুসো, গিহীনং কম্মন্তং অধিট্ঠেম। এৰং তে অম্হাকং দাতুং মঞ্ঞিস্সন্তি। এৰং মযং সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিস্সাম, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিস্সামা’’তি। একচ্চে এৰমাহংসু – ‘‘অলং, আৰুসো, কিং গিহীনং কম্মন্তং অধিট্ঠিতেন? হন্দ মযং, আৰুসো, গিহীনং দূতেয্যং হরাম। এৰং তে অম্হাকং দাতুং মঞ্ঞিস্সন্তি। এৰং মযং সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিস্সাম, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিস্সামা’’তি। একচ্চে এৰমাহংসু – ‘‘অলং, আৰুসো; কিং গিহীনং কম্মন্তং অধিট্ঠিতেন! কিং গিহীনং দূতেয্যং হটেন! হন্দ মযং, আৰুসো, গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিস্সাম – ‘অসুকো ভিক্খু পঠমস্স ঝানস্স লাভী, অসুকো ভিক্খু দুতিযস্স ঝানস্স লাভী, অসুকো ভিক্খু ততিযস্স ঝানস্স লাভী, অসুকো ভিক্খু চতুত্থস্স ঝানস্সলাভী, অসুকো ভিক্খু সোতাপন্নো, অসুকো ভিক্খু সকদাগামী, অসুকো ভিক্খু অনাগামী, অসুকো ভিক্খু অরহা, অসুকো ভিক্খু তেৰিজ্জো, অসুকো ভিক্খু ছল়ভিঞ্ঞোতি। এৰং তে অম্হাকং দাতুং মঞ্ঞিস্সন্তি। এৰং মযং সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিস্সাম, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিস্সামা’’তি। এসো যেৰ খো, আৰুসো, সেয্যো, যো অম্হাকং গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিংসু – ‘‘অসুকো ভিক্খু পঠমস্স ঝানস্স লাভী…পে॰… অসুকো ভিক্খু ছল়ভিঞ্ঞো’’তি। অথ খো তে মনুস্সা – ‘‘লাভা ৰত নো, সুলদ্ধং ৰত নো, যেসং নো এৰরূপা ভিক্খূ ৰস্সং উপগতা, ন ৰত নো ইতো পুব্বে এৰরূপা ভিক্খূ ৰস্সং উপগতা, যথযিমে ভিক্খূ সীলৰন্তো কল্যাণধম্মা’’তি। তে ন তাদিসানি ভোজনানি অত্তনা ভুঞ্জন্তি, মাতাপিতূনং দেন্তি পুত্তদারস্স দেন্তি দাসকম্মকরপোরিসস্স দেন্তি মিত্তামচ্চানং দেন্তি ঞাতিসালোহিতানং দেন্তি যাদিসানি ভিক্খূনং দেন্তি। ন তাদিসানি খাদনীযানি সাযনীযানি পানানি অত্তনা খাদন্তি সাযন্তি পিৰন্তি [অত্তনা পিৰন্তি (স্যা॰ ক॰)] মাতাপিতূনং দেন্তি পুত্তদারস্স দেন্তি দাসকম্মকরপোরিসস্স দেন্তি মিত্তামচ্চানং দেন্তি ঞাতিসালোহিতানং দেন্তি , যাদিসানি ভিক্খূনং দেন্তি। অথ খো তে ভিক্খূ ৰণ্ণৰা অহেসুং পীণিন্দ্রিযা পসন্নমুখৰণ্ণা ৰিপ্পসন্নছৰিৰণ্ণা। ৬৮. আচিণ্ণং খো পনেতং ৰস্সংৰুট্ঠানং ভিক্খূনং ভগৰন্তং দস্সনায উপসঙ্কমিতুং। অথ খো তে ভিক্খূ ৰস্সংৰুট্ঠা তেমাসচ্চযেন সেনাসনং সংসামেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন ৰেসালী তেন পক্কমিংসু। অনুপুব্বেন যেন ৰেসালী মহাৰনং কূটাগারসালা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। তেন খো পন সমযেন দিসাসু ৰস্সংৰুট্ঠা ভিক্খূ কিসা হোন্তি লূখা দুব্বণ্ণা উপ্পণ্ডুপ্পণ্ডুকজাতা ধমনিসন্থতগত্তা। ৰগ্গুমুদাতীরিযা পন ভিক্খূ ৰণ্ণৰা হোন্তি পীণিন্দ্রিযা পসন্নমুখৰণ্ণা ৰিপ্পসন্নছৰিৰণ্ণা। আচিণ্ণং খো পনেতং বুদ্ধানং ভগৰন্তানং আগন্তুকেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং পটিসম্মোদিতুং। অথ খো ভগৰা ৰগ্গুমুদাতীরিযে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি, ভিক্খৰে, খমনীযং, কচ্চি যাপনীযং, কচ্চি সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিত্থ, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিত্থা’’তি? ‘‘খমনীযং ভগৰা, যাপনীযং ভগৰা। সমগ্গা চ মযং, ভন্তে, সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিম্হা, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিম্হা’’তি। জানন্তাপি তথাগতা পুচ্ছন্তি, জানন্তাপি ন পুচ্ছন্তি। কালং ৰিদিত্ৰা পুচ্ছন্তি , কালং ৰিদিত্ৰা ন পুচ্ছন্তি। অত্থসঞ্হিতং তথাগতা পুচ্ছন্তি, নো অনত্থসঞ্হিতং। অনত্থসঞ্হিতে সেতুঘাতো তথাগতানং। দ্ৰীহাকারেহি বুদ্ধাভগৰন্তো ভিক্খূ পটিপুচ্ছন্তি – ধম্মং ৰা দেসেস্সাম, সাৰকানং ৰা সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামাতি। অথ খো ভগৰা ৰগ্গুমুদাতীরিযে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘যথা কথং পন তুম্হে, ভিক্খৰে, সমগ্গা সম্মোদমানা অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিত্থ, ন চ পিণ্ডকেন কিলমিত্থা’’তি? অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘কচ্চি পন ৰো, ভিক্খৰে, ভূত’’ন্তি? ‘‘ভূতং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, ভিক্খৰে, উদরস্স কারণা গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিস্সথ! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৬৯. ‘‘যো পন ভিক্খু অনুপসম্পন্নস্স উত্তরিমনুস্সধম্মং আরোচেয্য ভূতস্মিং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৭০. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অনুপসম্পন্নো নাম ভিক্খুঞ্চ ভিক্খুনিঞ্চ ঠপেত্ৰা, অৰসেসো অনুপসম্পন্নো নাম। [পারা॰ ১৯৮] উত্তরিমনুস্সধম্মো নাম ঝানং, ৰিমোক্খো, সমাধি, সমাপত্তি, ঞাণদস্সনং, মগ্গভাৰনা, ফলসচ্ছিকিরিযা, কিলেসপ্পহানং, ৰিনীৰরণতা চিত্তস্স, সুঞ্ঞাগারে অভিরতি। [পারা॰ ১৯৯] ঝানন্তি পঠমং ঝানং, দুতিযং ঝানং, ততিযং ঝানং, চতুত্থং ঝানং। [পারা॰ ১৯৯] ৰিমোক্খোতি সুঞ্ঞতো ৰিমোক্খো, অনিমিত্তো ৰিমোক্খো, অপ্পণিহিতো ৰিমোক্খো। [পারা॰ ১৯৯] সমাধীতি সুঞ্ঞতো সমাধি, অনিমিত্তো সমাধি, অপ্পণিহিতো সমাধি। [পারা॰ ১৯৯] সমাপত্তীতি সুঞ্ঞতা সমাপত্তি, অনিমিত্তা সমাপত্তি, অপ্পণিহিতা সমাপত্তি। [পারা॰ ১৯৯] ঞাণদস্সনন্তি তিস্সো ৰিজ্জা। [পারা॰ ১৯৯] মগ্গভাৰনাতি চত্তারো সতিপট্ঠানা, চত্তারো সম্মপ্পধানা, চত্তারো ইদ্ধিপাদা, পঞ্চিন্দ্রিযানি, পঞ্চ বলানি, সত্ত বোজ্ঝঙ্গা, অরিযো অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো। [পারা॰ ১৯৯] ফলসচ্ছিকিরিযাতি সোতাপত্তিফলস্স সচ্ছিকিরিযা, সকদাগামিফলস্স সচ্ছিকিরিযা, অনাগামিফলস্স সচ্ছিকিরিযা, অরহত্তস্স [অরহত্তফলস্স (স্যা॰)] সচ্ছিকিরিযা। [পারা॰ ১৯৯] কিলেসপ্পহানন্তি রাগস্স পহানং, দোসস্স পহানং, মোহস্স পহানং। [পারা॰ ১৯৯] ৰিনীৰরণতা চিত্তস্সাতি রাগা চিত্তং ৰিনীৰরণতা, দোসা চিত্তং ৰিনীৰরণতা, মোহা চিত্তং ৰিনীৰরণতা। [পারা॰ ১৯৯] সুঞ্ঞাগারে অভিরতীতি পঠমেন ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরতি, দুতিযেন ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরতি, ততিযেন ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরতি, চতুত্থেন ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরতি। ৭১. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নো’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমস্স ঝানস্স লাভিম্হী’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমস্স ঝানস্স ৰসিম্হী’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; চতুত্থস্স ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘সুঞ্ঞতং ৰিমোক্খং… অনিমিত্তং ৰিমোক্খং… অপ্পণিহিতং ৰিমোক্খং… সুঞ্ঞতং সমাধিং… অনিমিত্তং সমাধিং… অপ্পণিহিতং সমাধিং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; অপ্পণিহিতস্স সমাধিস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; অপ্পণিহিতো সমাধি সচ্ছিকতো মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘সুঞ্ঞতং সমাপত্তিং… অনিমিত্তং সমাপত্তিং… অপ্পণিহিতং সমাপত্তিং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; অপ্পণিহিতায সমাপত্তিযা লাভিম্হি, ৰসিম্হি; অপ্পণিহিতা সমাপত্তি সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘তিস্সো ৰিজ্জা সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; তিস্সন্নং ৰিজ্জানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; তিস্সো ৰিজ্জা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘চত্তারো সতিপট্ঠানে… চত্তারো সম্মপ্পধানে… চত্তারো ইদ্ধিপাদে সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; চতুন্নং ইদ্ধিপাদানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; চত্তারো ইদ্ধিপাদা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঞ্চিন্দ্রিযানি… পঞ্চ বলানি সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি , সমাপন্নো; পঞ্চন্নং বলানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঞ্চ বলানি সচ্ছিকতানি মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘সত্ত বোজ্ঝঙ্গে সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; সত্তন্নং বোজ্ঝঙ্গানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; সত্ত বোজ্ঝঙ্গা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘অরিযং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; অরিযস্স অট্ঠঙ্গিকস্স মগ্গস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; অরিযো অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো সচ্ছিকতো মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘সোতাপত্তিফলং… সকদাগামিফলং… অনাগামিফলং… অরহত্তং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; অরহত্তস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; অরহত্তং [অরহত্তফলং (স্যা॰)] সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘রাগো মে চত্তো… দোসো মে চত্তো… মোহো মে চত্তো, ৰন্তো, মুত্তো, পহীনো, পটিনিস্সট্ঠো, উক্খেটিতো , সমুক্খেটিতো’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘রাগা মে চিত্তং ৰিনীৰরণং… দোসা মে চিত্ত ৰিনীৰরণং… মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘সুঞ্ঞাগারে পঠমং ঝানং… দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; সুঞ্ঞাগারে চতুত্থস্স ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৭২. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং দুতিযঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স দুতিযস্স চ ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং দুতিযঞ্চ ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং ততিযঞ্চ ঝানং… পঠমঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স চতুত্থস্স চ ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সুঞ্ঞতঞ্চ ৰিমোক্খং… অনিমিত্তঞ্চ ৰিমোক্খং… অপ্পণিহিতঞ্চ ৰিমোক্খং… সুঞ্ঞতঞ্চ সমাধিং… অনিমিত্তঞ্চ সমাধিং… অপ্পণিহিতঞ্চ সমাধিং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স অপ্পণিহিতস্স চ সমাধিস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং অপ্পণিহিতো চ সমাধি সচ্ছিকতো মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সুঞ্ঞতঞ্চ সমাপত্তিং… অনিমিত্তঞ্চ সমাপত্তিং… অপ্পণিহিতঞ্চ সমাপত্তিং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স অপ্পণিহিতায চ সমাপত্তিযা লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং অপ্পণিহিতা চ সমাপত্তি সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং তিস্সো চ ৰিজ্জা সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স তিস্সন্নঞ্চ ৰিজ্জানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং তিস্সো চ ৰিজ্জা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং চত্তারো চ সতিপট্ঠানে…পে॰… চত্তারো চ সম্মপ্পধানে… চত্তারো চ ইদ্ধিপাদে সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স চতুন্নঞ্চ ইদ্ধিপাদানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং চত্তারো চ ইদ্ধিপাদা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং, পঞ্চ চ ইন্দ্রিযানি… পঞ্চ চ বলানি সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স পঞ্চন্নঞ্চ বলানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং পঞ্চ চ বলানি সচ্ছিকতানি মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সত্ত চ বোজ্ঝঙ্গে সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স সত্তন্নঞ্চ বোজ্ঝঙ্গানং লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং সত্ত চ বোজ্ঝঙ্গা সচ্ছিকতা মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং অরিযঞ্চ অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স অরিযস্স চ অট্ঠঙ্গিকস্স মগ্গস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং অরিযো চ অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো সচ্ছিকতো মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সোতাপত্তিফলঞ্চ… সকদাগামিফলঞ্চ… অনাগামিফলঞ্চ… অরহত্তঞ্চ [অরহত্তফলঞ্চ (স্যা॰)] সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; পঠমস্স চ ঝানস্স অরহত্তস্স [অরহত্তফলস্স (স্যা॰)] চ লাভিম্হি, ৰসিম্হি; পঠমঞ্চ ঝানং অরহত্তঞ্চ সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো… রাগো চ মে চত্তো… দোসো চ মে চত্তো… মোহো চ মে চত্তো, ৰন্তো, মুত্তো, পহীনো, পটিনিস্সট্ঠো, উক্খেটিতো, সমুক্খেটিতো’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো… রাগা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং… দোসা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং… মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৭৩. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযঞ্চ ঝানং ততিযঞ্চ ঝানং… দুতিযঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; দুতিযস্স চ ঝানস্স চতুত্থস্স চ ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; দুতিযঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযঞ্চ ঝানং সুঞ্ঞতঞ্চ ৰিমোক্খং…পে॰… মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযঞ্চ ঝানং পঠমঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; দুতিযস্স চ ঝানস্স পঠমস্স চ ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; দুতিযঞ্চ ঝানং পঠমঞ্চ ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। মূলং সংখিত্তং। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, পঠমঞ্চ ঝানং সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো; মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, পঠমস্স চ ঝানস্স লাভিম্হি, ৰসিম্হি; মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, পঠমঞ্চ ঝানং সচ্ছিকতং মযা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, দোসা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স…পে॰…। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং দুতিযঞ্চ ঝানং ততিযঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং সুঞ্ঞতঞ্চ ৰিমোক্খং অনিমিত্তঞ্চ ৰিমোক্খং অপ্পণিহিতঞ্চ ৰিমোক্খং সুঞ্ঞতঞ্চ সমাধিং অনিমিত্তঞ্চ সমাধিং অপ্পণিহিতঞ্চ সমাধিং সুঞ্ঞতঞ্চ সমাপত্তিং অনিমিত্তঞ্চ সমাপত্তিং অপ্পণিহিতঞ্চ সমাপত্তিং তিস্সো চ ৰিজ্জা চত্তারো চ সতিপট্ঠানে চত্তারো চ সম্মপ্পধানে চত্তারো চ ইদ্ধিপাদে পঞ্চ চ ইন্দ্রিযানি পঞ্চ চ বলানি সত্ত চ বোজ্ঝঙ্গে অরিযঞ্চ অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং সোতাপত্তিফলঞ্চসকদাগামিফলঞ্চ অনাগামিফলঞ্চ অরহত্তঞ্চ [অরহত্তফলঞ্চ (স্যা॰)] সমাপজ্জিং…পে॰… রাগো চ মে চত্তো, দোসো চ মে চত্তো, মোহো চ মে চত্তো, ৰন্তো, মুত্তো, পহীনো, পটিনিস্সট্ঠো, উক্খেটিতো সমুক্খেটিতো, রাগা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, দোসা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৭৪. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ৰত্তুকামো ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ৰত্তুকামো ‘‘ততিযং ঝানং…পে॰… চতুত্থং ঝানং, সুঞ্ঞতং ৰিমোক্খং, অনিমিত্তং ৰিমোক্খং, অপ্পণিহিতং ৰিমোক্খং, সুঞ্ঞতং সমাধিং, অনিমিত্তং সমাধিং, অপ্পণিহিতং সমাধিং, সুঞ্ঞতং সমাপত্তিং, অনিমিত্তং সমাপত্তিং, অপ্পণিহিতং সমাপত্তিং, তিস্সো ৰিজ্জা, চত্তারো সতিপট্ঠানে, চত্তারো সম্মপ্পধানে, চত্তারো ইদ্ধিপাদে, পঞ্চিন্দ্রিযানি, পঞ্চ বলানি, সত্ত বোজ্ঝঙ্গে, অরিযং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং, সোতাপত্তিফলং, সকদাগামিফলং, অনাগামিফলং, অরহত্তং [অরহত্তফলং (স্যা॰)] সমাপজ্জিং…পে॰… রাগো মে চত্তো, দোসো মে চত্তো, মোহো মে চত্তো, ৰন্তো, মুত্তো, পহীনো; পটিনিস্সট্ঠো, উক্খেটিতো, সমুক্খেটিতো; রাগা মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, দোসা মে চিত্তং ৰিনীৰরণং, মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ৰত্তুকামো…পে॰… ‘‘মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স…পে॰…। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ৰত্তুকামো – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স…পে॰…। মূলং সংখিত্তং। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ৰত্তুকামো – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স…পে॰…। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ৰত্তুকামো – ‘‘দোসা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স…পে॰…। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘পঠমঞ্চ ঝানং দুতিযঞ্চ ঝানং ততিযঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং …পে॰… দোসা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ৰত্তুকামো – ‘‘মোহা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘দুতিযঞ্চ ঝানং ততিযঞ্চ ঝানং চতুত্থঞ্চ ঝানং…পে॰… মোহা চ মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ৰত্তুকামো – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তস্স পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স, ন পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স…পে॰…। ৭৫. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু পঠমং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু পঠমস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা পঠমং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু দুতিযং ঝানং…পে॰… ততিযং ঝানং চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু সুঞ্ঞতং ৰিমোক্খং…পে॰… অনিমিত্তং ৰিমোক্খং অপ্পণিহিতং ৰিমোক্খং সুঞ্ঞতং সমাধিং অনিমিত্তং সমাধিং অপ্পণিহিতং সমাধিং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু অপ্পণিহিতস্স সমাধিস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা অপ্পণিহিতো সমাধি সচ্ছিকতো’’তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু সুঞ্ঞতং সমাপত্তিং…পে॰… অনিমিত্তং সমাপত্তিং অপ্পণিহিতং সমাপত্তিং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; অপ্পণিহিতায সমাপত্তিযা লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা অপ্পণিহিতা সমাপত্তি সচ্ছিকতা’’তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু তিস্সো ৰিজ্জা …পে॰… চত্তারো সতিপট্ঠানে, চত্তারো সম্মপ্পধানে, চত্তারো ইদ্ধিপাদে, পঞ্চিন্দ্রিযানি, পঞ্চ বলানি, সত্ত বোঝঙ্গে, অরিযং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং, সোতাপত্তিফলং, সকদাগামিফলং, অনাগামিফলং, অরহত্তং [অরহত্তফলং (স্যা॰)] সমাপজ্জি…পে॰… সমাপজ্জতি, সমাপন্নো…পে॰… তস্স ভিক্খুনো রাগো চত্তো, দোসো চত্তো, মোহো চত্তো, ৰন্তো, মুত্তো, পহীনো, পটিনিস্সট্ঠো, উক্খেটিতো, সমুক্খেটিতো; তস্স ভিক্খুনো রাগা চিত্তং ৰিনীৰরণং, দোসা চিত্তং ৰিনীৰরণং, মোহা চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে পঠমং ঝানং…পে॰… দুতিযং ঝানং ততিযং ঝানং চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যো তে চীৰরং পরিভুঞ্জি, যো তে পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জি, যো তে সেনাসনং পরিভুঞ্জি, যো তে গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং পরিভুঞ্জি সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। ৭৬. আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যেন তে ৰিহারো পরিভুত্তো…পে॰… যেন তে চীৰরং পরিভুত্তং, যেন তে পিণ্ডপাতো পরিভুত্তো, যেন তে সেনাসনং পরিভুত্তং, যেন তে গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারো পরিভুত্তো সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। আরোচেয্যাতি অনুপসম্পন্নস্স – ‘‘যং ত্ৰং আগম্ম ৰিহারং অদাসি…পে॰… চীৰরং অদাসি, পিণ্ডপাতং অদাসি, সেনাসনং অদাসি, গিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং অদাসি সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি, সমাপজ্জতি, সমাপন্নো; সো ভিক্খু সুঞ্ঞাগারে চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী, ৰসী; তেন ভিক্খুনা সুঞ্ঞাগারে চতুত্থং ঝানং সচ্ছিকত’’ন্তি ভণন্তস্স আপত্তি দুক্কটস্স। ৭৭. অনাপত্তি উপসম্পন্নস্স, ভূতং আরোচেতি, আদিকম্মিকস্সাতি। ভূতারোচনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. দুট্ঠুল্লারোচনসিক্খাপদং ৭৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ছব্বগ্গিযেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং ভণ্ডনকতো হোতি। সো সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সঙ্ঘং তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং যাচি। তস্স সঙ্ঘো তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং অদাসি। তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযং অঞ্ঞতরস্স পূগস্স সঙ্ঘভত্তং হোতি। সো পরিৰসন্তো ভত্তগ্গে আসনপরিযন্তে নিসীদি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ তে উপাসকে এতদৰোচুং – ‘‘এসো, আৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো তুম্হাকং সম্ভাৰিতো কুলূপকো; যেনেৰ হত্থেন সদ্ধাদেয্যং ভুঞ্জতি তেনেৰ হত্থেন উপক্কমিত্ৰা অসুচিং মোচেসি। সো সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সঙ্ঘং তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং যাচি। তস্স সঙ্ঘো তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং অদাসি । সো পরিৰসন্তো আসনপরিযন্তে নিসিন্নো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুস্স দুট্ঠুল্লং আপত্তিং অনুপসম্পন্নস্স আরোচেস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুস্স দুট্ঠুল্লং আপত্তিং অনুপসম্পন্নস্স আরোচেথা’’তি? ‘‘সচ্চং , ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুস্স দুট্ঠুল্লং আপত্তিং অনুপসম্পন্নস্স আরোচেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৭৯. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স দুট্ঠুল্লং আপত্তিং অনুপসম্পন্নস্স আরোচেয্য, অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযা [ভিক্খুসম্মতিযা (স্যা॰)], পাচিত্তিয’’ন্তি। ৮০. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুস্সাতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স। দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি – চত্তারি চ পারাজিকানি, তেরস চ সঙ্ঘাদিসেসা। অনুপসম্পন্নো নাম ভিক্খুঞ্চ ভিক্খুনিঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নো নাম। আরোচেয্যাতি আরোচেয্য ইত্থিযা ৰা পুরিসস্স ৰা গহট্ঠস্স ৰা পব্বজিতস্স ৰা। অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযাতি ঠপেত্ৰা ভিক্খুসম্মুতিং। অত্থি ভিক্খুসম্মুতি আপত্তিপরিযন্তা, ন কুলপরিযন্তা। অত্থি ভিক্খুসম্মুতি কুলপরিযন্তা, ন আপত্তিপরিযন্তা, অত্থি ভিক্খুসম্মুতি আপত্তিপরিযন্তা চ কুলপরিযন্তা চ, অত্থি ভিক্খুসম্মুতি নেৰ আপত্তিপরিযন্তা ন কুলপরিযন্তা। আপত্তিপরিযন্তা নাম আপত্তিযো পরিগ্গহিতাযো হোন্তি – ‘‘এত্তকাহি আপত্তীহি আরোচেতব্বো’’তি। কুলপরিযন্তা নাম কুলানি পরিগ্গহিতানি হোন্তি – ‘‘এত্তকেসু কুলেসু আরোচেতব্বো’’তি। আপত্তিপরিযন্তা চ কুলপরিযন্তা চ নাম আপত্তিযো চ পরিগ্গহিতাযো হোন্তি, কুলানি চ পরিগ্গহিতানি হোন্তি – ‘‘এত্তকাহি আপত্তীহি এত্তকেসু কুলেসু আরোচেতব্বো’’তি। নেৰ আপত্তিপরিযন্তা ন কুলপরিযন্তা নাম আপত্তিযো চ অপরিগ্গহিতাযো হোন্তি, কুলানি চ অপরিগ্গহিতানি হোন্তি – ‘‘এত্তকাহি আপত্তীহি এত্তকেসু কুলেসু আরোচেতব্বো’’তি। ৮১. আপত্তিপরিযন্তে যা আপত্তিযো পরিগ্গহিতাযো হোন্তি, তা আপত্তিযো ঠপেত্ৰা অঞ্ঞাহি আপত্তীহি আরোচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। কুলপরিযন্তে যানি কুলানি পরিগ্গহিতানি হোন্তি, তানি কুলানি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেসু কুলেসু আরোচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। আপত্তিপরিযন্তে চ কুলপরিযন্তে চ যা আপত্তিযো পরিগ্গহিতাযো হোন্তি, তা আপত্তিযো ঠপেত্ৰা যানি কুলানি পরিগ্গহিতানি হোন্তি, তানি কুলানি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞাহি আপত্তীহি অঞ্ঞেসু কুলেসু আরোচেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নেৰ আপত্তিপরিযন্তে ন কুলপরিযন্তে, অনাপত্তি। ৮২. দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা দুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী অনুপসম্পন্নস্স আরোচেতি, অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা ৰেমতিকো অনুপসম্পন্নস্স আরোচেতি, অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। দুট্ঠুল্লায আপত্তিযা অদুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী অনুপসম্পন্নস্স আরোচেতি, অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অদুট্ঠুল্লং আপত্তিং আরোচেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং ৰা অদুট্ঠুল্লং ৰা অজ্ঝাচারং আরোচেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা দুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অদুট্ঠুল্লায আপত্তিযা অদুট্ঠুল্লাপত্তিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ৮৩. অনাপত্তি ৰত্থুং আরোচেতি নো আপত্তিং, আপত্তিং আরোচেতি নো ৰত্থুং, ভিক্খুসম্মুতিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুট্ঠুল্লারোচনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. পথৰীখণনসিক্খাপদং ৮৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি অগ্গাল়ৰে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন আল়ৰকা [আল়ৰিকা (স্যা॰)] ভিক্খূ নৰকম্মং করোন্তা পথৰিং খণন্তিপি খণাপেন্তিপি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা পথৰিং খণিস্সন্তিপি খণাপেস্সন্তিপি! একিন্দ্রিযং সমণা সক্যপুত্তিযা জীৰং ৰিহেঠেন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আল়ৰকা ভিক্খূ পথৰিং খণিস্সন্তিপি খণাপেস্সন্তিপী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, পথৰিং খণথপি খণাপেথপী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, পথৰিং খণিস্সথপি খণাপেস্সথপি! জীৰসঞ্ঞিনো হি, মোঘপুরিসা, মনুস্সা পথৰিযা। নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৮৫. ‘‘যো পন ভিক্খু পথৰিং খণেয্য ৰা খণাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ৮৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। পথৰী নাম দ্ৰে পথৰিযো – জাতা চ পথৰী অজাতা চ পথৰী। জাতা নাম পথৰী – সুদ্ধপংসু সুদ্ধমত্তিকা অপ্পপাসাণা অপ্পসক্খরা অপ্পকঠলা অপ্পমরুম্বা অপ্পৰালিকা, যেভুয্যেনপংসুকা, যেভুয্যেনমত্তিকা। অদড্ঢাপি ৰুচ্চতি জাতা পথৰী। যোপি পংসুপুঞ্জো ৰা মত্তিকাপুঞ্জো ৰা অতিরেকচাতুমাসং ওৰট্ঠো, অযম্পি ৰুচ্চতি জাতা পথৰী। অজাতা নাম পথৰী – সুদ্ধপাসাণা সুদ্ধসক্খরা সুদ্ধকঠলা সুদ্ধমরুম্বা সুদ্ধৰালিকা অপ্পপংসুকা অপ্পমত্তিকা, যেভুয্যেনপাসাণা, যেভুয্যেনসক্খরা, যেভুয্যেনকঠলা, যেভুয্যেনমরুম্বা, যেভুয্যেনৰালিকা। দড্ঢাপি ৰুচ্চতি অজাতা পথৰী। যোপি পংসুপুঞ্জো ৰা মত্তিকাপুঞ্জো ৰা ওমকচাতুমাসং ওৰট্ঠো, অযম্পি ৰুচ্চতি অজাতা পথৰী। খণেয্যাতি সযং খণতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। খণাপেয্যাতি অঞ্ঞং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সকিং আণত্তো বহুকম্পি খণতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ৮৭. পথৰিযা পথৰিসঞ্ঞী খণতি ৰা খণাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, দহতি ৰা দহাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পথৰিযা ৰেমতিকো খণতি ৰা খণাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, দহতি ৰা দহাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। পথৰিযা অপথৰিসঞ্ঞী খণতি ৰা খণাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, দহতি ৰা দহাপেতি ৰা, অনাপত্তি। অপথৰিযা পথৰিসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপথৰিযা ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপথৰিযা অপথৰিসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৮৮. অনাপত্তি – ‘‘ইমং জান, ইমং দেহি, ইমং আহর, ইমিনা অত্থো, ইমং কপ্পিযং করোহী’’তি ভণতি, অসঞ্চিচ্চ, অসতিযা, অজানন্তস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পথৰীখণনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। মুসাৰাদৰগ্গো পঠমো। তস্সুদ্দানং – মুসা ওমসপেসুঞ্ঞং, পদসেয্যায ৰে দুৰে। অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা ভূতা, দুট্ঠুল্লাপত্তি খণনাতি॥ ২. ভূতগামৰগ্গো ১. ভূতগামসিক্খাপদং ৮৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি অগ্গাল়ৰে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন আল়ৰকা ভিক্খূ নৰকম্মং করোন্তা রুক্খং ছিন্দন্তিপি ছেদাপেন্তিপি। অঞ্ঞতরোপি আল়ৰকো ভিক্খু রুক্খং ছিন্দতি। তস্মিং রুক্খে অধিৰত্থা দেৰতা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘মা, ভন্তে, অত্তনো ভৰনং কত্তুকামো ময্হং ভৰনং ছিন্দী’’তি। সো ভিক্খু অনাদিযন্তো ছিন্দি যেৰ, তস্সা চ দেৰতায দারকস্স বাহুং আকোটেসি। অথ খো তস্সা দেৰতায এতদহোসি – ‘‘যংন্নূনাহং ইমং ভিক্খুং ইধেৰ জীৰিতা ৰোরোপেয্য’’ন্তি। অথ খো তস্সা দেৰতায এতদহোসি – ‘‘ন খো মেতং পতিরূপং যাহং ইমং ভিক্খুং ইধেৰ জীৰিতা ৰোরোপেয্যং। যন্নূনাহং ভগৰতো এতমত্থং আরোচেয্য’’ন্তি। অথ খো সা দেৰতা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘সাধু সাধু দেৰতে! সাধু খো ত্ৰং, দেৰতে, তং ভিক্খুং জীৰিতা ন ৰোরোপেসি। সচজ্জ ত্ৰং, দেৰতে, তং ভিক্খুং জীৰিতা ৰোরোপেয্যাসি, বহুঞ্চ ত্ৰং, দেৰতে, অপুঞ্ঞং পসৰেয্যাসি। গচ্ছ ত্ৰং, দেৰতে, অমুকস্মিং ওকাসে রুক্খো ৰিৰিত্তো তস্মিং উপগচ্ছা’’তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা রুক্খং ছিন্দিস্সন্তিপি ছেদাপেস্সন্তিপি একিন্দ্রিযং সমণা সক্যপুত্তিযা জীৰং ৰিহেঠেস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আল়ৰকা ভিক্খূ রুক্খং ছিন্দিস্সন্তিপি ছেদাপেস্সন্তিপী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, রুক্খং ছিন্দথাপি ছেদাপেথাপী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, রুক্খং ছিন্দিস্সথাপি, ছেদাপেস্সথাপি! জীৰসঞ্ঞিনো হি, মোঘপুরিসা, মনুস্সা রুক্খস্মিং, নেতং মোঘপুরিসা অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৯০. ‘‘ভূতগামপাতব্যতায পাচিত্তিয’’ন্তি। ৯১. ভূতগামো নাম পঞ্চ বীজজাতানি – মূলবীজং, খন্ধবীজং, ফল়ুবীজং, অগ্গবীজং, বীজবীজমেৰ [বীজবীজঞ্চেৰ (ইতিপি)] পঞ্চমং। মূলবীজং নাম – হলিদ্দি, সিঙ্গিৰেরং, ৰচা, ৰচত্তং, অতিৰিসা, কটুকরোহিণী, উসীরং, ভদ্দমূত্তকং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলে জাযন্তি, মূলে সঞ্জাযন্তি, এতং মূলবীজং নাম। খন্ধবীজং নাম – অস্সত্থো, নিগ্রোধো, পিলক্খো, উদুম্বরো, কচ্ছকো, কপিত্থনো, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি খন্ধে জাযন্তি, খন্ধে সঞ্জাযন্তি, এতং খন্ধবীজং নাম। ফল়ুবীজং নাম – উচ্ছু, ৰেল়ু, নল়ো, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি পব্বে জাযন্তি, পব্বে সঞ্জাযন্তি, এতং ফল়ুবীজং নাম। অগ্গবীজং নাম – অজ্জুকং, ফণিজ্জকং, হিরিৰেরং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি অগ্গে জাযন্তি, অগ্গে সঞ্জাযন্তি, এতং অগ্গবীজং নাম। বীজবীজং নাম – পুব্বণ্ণং, অপরণ্ণং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি বীজে জাযন্তি, বীজে সঞ্জাযন্তি, এতং বীজবীজং নাম। ৯২. বীজে বীজসঞ্ঞী ছিন্দতি ৰা ছেদাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, পচতি ৰা পচাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। বীজে ৰেমতিকো ছিন্দতি ৰা ছেদাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, পচতি ৰা পচাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। বীজে অবীজসঞ্ঞী ছিন্দতি ৰা ছেদাপেতি ৰা, ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰা, পচতি ৰা পচাপেতি ৰা, অনাপত্তি। অবীজে বীজসঞ্ঞী আপত্তি দুক্কটস্স। অবীজে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অবীজে অবীজসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ৯৩. অনাপত্তি – ‘‘ইমং জান, ইমং দেহি, ইমং আহর, ইমিনা অত্থো, ইমং কপ্পিযং করোহী’’তি ভণতি, অসঞ্চিচ্চ, অস্সতিযা, অজানন্তস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ভূতগামসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদং ৯৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা কোসম্বিযং ৰিহরতি ঘোসিতারামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা ছন্নো অনাচারং আচরিত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি – ‘‘কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথা’’তি? যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা ছন্নো সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরিস্সতি – কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথা’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ছন্ন, সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরসি – কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথাতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরিস্সসি – কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথাতি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞৰাদকং রোপেতু। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে , রোপেতব্বং। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ৯৫. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ছন্নো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞৰাদকং রোপেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ছন্নো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি। সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞৰাদকং রোপেতি। যস্সাযস্মতো খমতি ছন্নস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞৰাদকস্স রোপনা, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘রোপিতং সঙ্ঘেন ছন্নস্স ভিক্খুনো অঞ্ঞৰাদকং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং ছন্নং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘অঞ্ঞৰাদকে পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ৯৬. তেন খো পন সমযেন আযস্মা ছন্নো সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো ‘‘অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরন্তো – ‘‘আপত্তিং আপজ্জিস্সামী’’তি তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা ছন্নো সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেস্সতী’’তি…পে॰… সচ্চং কির ত্ৰং, ছন্ন, সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেসীতি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো ৰিহেসকং রোপেতু। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, রোপেতব্বং। ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ৯৭. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ছন্নো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো ৰিহেসকং রোপেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। অযং ছন্নো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জীযমানো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি। সঙ্ঘো ছন্নস্স ভিক্খুনো ৰিহেসকং রোপেতি। যস্সাযস্মাতো খমতি ছন্নস্স ভিক্খুনো ৰিহেসকস্স রোপনা, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘রোপিতং সঙ্ঘেন ছন্নস্স ভিক্খুনো ৰিহেসকং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। অথ খো ভগৰা আযস্মন্তং ছন্নং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ৯৮. ‘‘অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ৯৯. অঞ্ঞৰাদকো নাম সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি – ‘‘কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথা’’তি। এসো অঞ্ঞৰাদকো নাম। ৰিহেসকো নাম সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি। এসো ৰিহেসকো নাম। ১০০. আরোপিতে অঞ্ঞৰাদকে সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি – ‘‘কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথা’’তি, আপত্তি দুক্কটস্স। আরোপিতে ৰিহেসকে সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি, আপত্তি দুক্কটস্স। রোপিতে অঞ্ঞৰাদকে সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতি – ‘‘কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো, কথং আপন্নো, কং ভণথ, কিং ভণথা’’তি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স । রোপিতে ৰিহেসকে সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুস্মিং ৰা আপত্তিযা ৰা অনুযুঞ্জীযমানো তং ন কথেতুকামো তং ন উগ্ঘাটেতুকামো তুণ্হীভূতো সঙ্ঘং ৰিহেসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১০১. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ১০২. অনাপত্তি অজানন্তো পুচ্ছতি, গিলানো ৰা ন কথেতি; ‘‘সঙ্ঘস্স ভণ্ডনং ৰা কলহো ৰা ৰিগ্গহো ৰা ৰিৰাদো ৰা ভৰিস্সতী’’তি ন কথেতি; ‘‘সঙ্ঘভেদো ৰা সঙ্ঘরাজি ৰা ভৰিস্সতী’’তি ন কথেতি; ‘‘অধম্মেন ৰা ৰগ্গেন ৰা নকম্মারহস্স ৰা কম্মং করিস্সতী’’তি ন কথেতি; উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. উজ্ঝাপনকসিক্খাপদং ১০৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন আযস্মা দব্বো মল্লপুত্তো সঙ্ঘস্স সেনাসনঞ্চ পঞ্ঞপেতি ভত্তানি চ উদ্দিসতি। তেন খো পন সমযেন মেত্তিযভূমজকা [মেত্তিযভূম্মজকা (সী॰ স্যা॰)] ভিক্খূ নৰকা চেৰ হোন্তি অপ্পপুঞ্ঞা চ । যানি সঙ্ঘস্স লামকানি সেনাসনানি তানি তেসং পাপুণন্তি লামকানি চ ভত্তানি। তে আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তং ভিক্খূ উজ্ঝাপেন্তি – ‘‘ছন্দায দব্বো মল্লপুত্তো সেনাসনং পঞ্ঞপেতি, ছন্দায চ ভত্তানি উদ্দিসতী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম মেত্তিযভূমজকা ভিক্খূ আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তং ভিক্খূ উজ্ঝাপেস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, দব্বং মল্লপুত্তং ভিক্খূ উজ্ঝাপেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, দব্বং মল্লপুত্তং ভিক্খূ উজ্ঝাপেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘উজ্ঝাপনকে পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১০৪. তেন খো পন সমযেন মেত্তিযভূমজকা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰতা উজ্ঝাপনকং পটিক্খিত্ত’’ন্তি, ‘‘এত্তাৰতা ভিক্খূ সোস্সন্তী’’তি [ৰিহেসিস্সন্তীতি (ইতিপি)] ভিক্খূনং সামন্তা আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তং খিয্যন্তি – ‘‘ছন্দায দব্বো মল্লপুত্তো সেনাসনং পঞ্ঞপেতি, ছন্দায চ ভত্তানি উদ্দিসতী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম মেত্তিযভূমজকা ভিক্খূ আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তং খিয্যিস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, দব্বং মল্লপুত্তং খিয্যথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, দব্বং মল্লপুত্তং খিয্যিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১০৫. ‘‘উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে পাচিত্তিয’’ন্তি। ১০৬. উজ্ঝাপনকং নাম উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং সেনাসনপঞ্ঞাপকং ৰা ভত্তুদ্দেসকং ৰা যাগুভাজকং ৰা ফলভাজকং ৰা খজ্জভাজকং ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং ৰা অৰণ্ণং কত্তুকামো, অযসং কত্তুকামো, মঙ্কুকত্তুকামো, উপসম্পন্নং উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অনুপসম্পন্নং উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন অসম্মতং সেনাসনপঞ্ঞাপকং ৰা ভত্তুদ্দেসকং ৰা যাগুভাজকং ৰা ফলভাজকং ৰা খজ্জভাজকং ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং ৰা অৰণ্ণং কত্তুকামো, অযসং কত্তুকামো, মঙ্কুকত্তুকামো, উপসম্পন্নং ৰা অনুপসম্পন্নং ৰা উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং ৰা অসম্মতং ৰা সেনাসনপঞ্ঞাপকং ৰা ভত্তুদ্দেসকং ৰা যাগুভাজকং ৰা ফলভাজকং ৰা খজ্জভাজকং ৰা অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং ৰা অৰণ্ণং কত্তুকামো, অযসং কত্তুকামো, মঙ্কুকত্তুকামো, উপসম্পন্নং ৰা অনুপসম্পন্নং ৰা উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী আপত্তি দুক্কটস্স। ১০৭. অনাপত্তি পকতিযা ছন্দা দোসা মোহা ভযা করোন্তং উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। উজ্ঝাপনকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ততিযং। ৪. পঠমসেনাসনসিক্খাপদং ১০৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ হেমন্তিকে কালে অজ্ঝোকাসে সেনাসনং পঞ্ঞপেত্ৰা কাযং ওতাপেন্তা কালে আরোচিতে তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিংসু ন উদ্ধরাপেসুং, অনাপুচ্ছা পক্কমিংসু। সেনাসনং ওৰট্ঠং হোতি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথং হি নাম ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে সেনাসনং পঞ্ঞপেত্ৰা তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিস্সন্তি ন উদ্ধরাপেস্সন্তি, অনাপুচ্ছা পক্কমিস্সন্তি, সেনাসনং ওৰট্ঠ’’ন্তি! অথ খো তে ভিক্খূ তে অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১০৯. ‘‘যো পন ভিক্খু সঙ্ঘিকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা ভিসিং ৰা কোচ্ছং ৰা অজ্ঝোকাসে সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১১০. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে ৰসিত্ৰা কালস্সেৰ সেনাসনং অভিহরন্তি। অদ্দসা খো ভগৰা তে ভিক্খূ কালস্সেৰ সেনাসনং অভিহরন্তে। দিস্ৰান এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠ মাসে অৰস্সিকসঙ্কেতে [ৰসিতুং অৰস্সিকসংকেতে (ইতিপি)] মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা যত্থ কাকা ৰা কুললা ৰা ন ঊহদন্তি তত্থ সেনাসনং নিক্খিপিতু’’ন্তি। ১১১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঙ্ঘিকং নাম সঙ্ঘস্স দিন্নং হোতি পরিচ্চত্তং। মঞ্চো নাম চত্তারো মঞ্চা – মসারকো, বুন্দিকাবদ্ধো, কুল়ীরপাদকো, আহচ্চপাদকো। পীঠং নাম চত্তারি পীঠানি – মসারকং, বুন্দিকাবদ্ধং, কুল়ীরপাদকং, আহচ্চপাদকং। ভিসি নাম পঞ্চ ভিসিযো – উণ্ণভিসি, চোল়ভিতি, ৰাকভিসি, তিণভিসি, পণ্ণভিসি। কোচ্ছং নাম – ৰাকমযং ৰা উসীরমযং ৰা মুঞ্জমযং ৰা পব্বজমযং [বব্বজমযং (সী॰)] ৰা অন্তো সংৰেঠেত্ৰা বদ্ধং হোতি। সন্থরিত্ৰাতি সযং সন্থরিত্ৰা। সন্থরাপেত্ৰাতি অঞ্ঞং সন্থরাপেত্ৰা। অনুপসম্পন্নং সন্থরাপেতি, তস্স পলিবোধো। উপসম্পন্নং সন্থরাপেতি, সন্থারকস্স [সন্থতস্স (ইতিপি)] পলিবোধো। তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্যাতি ন সযং উদ্ধরেয্য। ন উদ্ধরাপেয্যাতি ন অঞ্ঞং উদ্ধরাপেয্য। অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্যাতি ভিক্খুং ৰা সামণেরং ৰা আরামিকং ৰা অনাপুচ্ছা মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স লেড্ডুপাতং অতিক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১১২. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী অজ্ঝোকাসে সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে ৰেমতিকো…পে॰… সঙ্ঘিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অজ্ঝোকাসে সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। চিমিলিকং ৰা উত্তরত্থরণং ৰা ভূমত্থরণং ৰা তট্টিকং ৰা চম্মখণ্ডং ৰা পাদপুঞ্ছনিং ৰা ফলকপীঠং ৰা অজ্ঝোকাসে সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে, আপত্তি দুক্কটস্স। অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তি। ১১৩. অনাপত্তি উদ্ধরিত্ৰা গচ্ছতি, উদ্ধরাপেত্ৰা গচ্ছতি, আপুচ্ছং গচ্ছতি, ওতাপেন্তো গচ্ছতি, কেনচি পলিবুদ্ধং হোতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। পঠমসেনাসনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং চতুত্থং। ৫. দুতিযসেনাসনসিক্খাপদং ১১৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ সহাযকা হোন্তি। তে ৰসন্তাপি একতোৰ ৰসন্তি, পক্কমন্তাপি একতোৰ পক্কমন্তি। তে অঞ্ঞতরস্মিং সঙ্ঘিকে ৰিহারে সেয্যং সন্থরিত্ৰা তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিংসু ন উদ্ধরাপেসুং, অনাপুচ্ছা পক্কমিংসু। সেনাসনং উপচিকাহি খাযিতং হোতি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ সঙ্ঘিকে ৰিহারে সেয্যং সন্থরিত্ৰা তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিস্সন্তি ন উদ্ধরাপেস্সন্তি, অনাপুচ্ছা পক্কমিস্সন্তি, সেনাসনং উপচিকাহি খাযিত’’ন্তি! অথ খো তে ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ সঙ্ঘিকে ৰিহারে সেয্যং সন্থরিত্ৰা তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিংসু ন উদ্ধরাপেসুং, অনাপুচ্ছা পক্কমিংসু, সেনাসনং উপচিকাহি খাযিত’’ন্তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা সঙ্ঘিকে ৰিহারে সেয্যং সন্থরিত্ৰা তং পক্কমন্তা নেৰ উদ্ধরিস্সন্তি ন উদ্ধরাপেস্সন্তি, অনাপুচ্ছা পক্কমিস্সন্তি, সেনাসনং উপচিকাহি খাযিতং! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন , ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১১৫. ‘‘যো পন ভিক্খু সঙ্ঘিকে ৰিহারে সেয্যং সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১১৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঙ্ঘিকো নাম ৰিহারো সঙ্ঘস্স দিন্নো হোতি পরিচ্চত্তো। সেয্যং নাম ভিসি, চিমিলিকা উত্তরত্থরণং, ভূমত্থরণং, তট্টিকা, চম্মখণ্ডো, নিসীদনং, পচ্চত্থরণং, তিণসন্থারো, পণ্ণসন্থারো। সন্থরিত্ৰাতি সযং সন্থরিত্ৰা। সন্থরাপেত্ৰাতি অঞ্ঞং সন্থরাপেত্ৰা। তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্যাতি ন সযং উদ্ধরেয্য। ন উদ্ধরাপেয্যাতি ন অঞ্ঞং উদ্ধরাপেয্য। অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্যাতি ভিক্খুং ৰা সামণেরং ৰা আরামিকং ৰা অনাপুচ্ছা পরিক্খিত্তস্স আরামস্স পরিক্খেপং অতিক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অপরিক্খিত্তস্স আরামস্স উপচারং অতিক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী সেয্যং সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে ৰেমতিকো সেয্যং সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী সেয্যং সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১১৭. ৰিহারস্স উপচারে ৰা উপট্ঠানসালাযং ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা সেয্যং সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা ৰিহারে ৰা ৰিহারস্সূপচারে ৰা উপট্ঠানসালাযং ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা সন্থরিত্ৰা ৰা সন্থরাপেত্ৰা ৰা তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্য ন উদ্ধরাপেয্য, অনাপুচ্ছং ৰা গচ্ছেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে আপত্তি দুক্কটস্স। অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তি। ১১৮. অনাপত্তি উদ্ধরিত্ৰা গচ্ছতি, উদ্ধরাপেত্ৰা গচ্ছতি, আপুচ্ছং গচ্ছতি, কেনচি পলিবুদ্ধং হোতি, সাপেক্খো গন্ত্ৰা তত্থ ঠিতো আপুচ্ছতি, কেনচি পলিবুদ্ধো হোতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। দুতিযসেনাসনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঞ্চমং। ৬. অনুপখজ্জসিক্খাপদং ১১৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰরসেয্যাযো পলিবুন্ধেন্তি, থেরা ভিক্খূ ৰুট্ঠাপেন্তি [এত্থ তে ইতি কম্মপদং ঊনং ৰিয দিস্সতি]। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো মযং উপাযেন ইধেৰ ৰস্সং ৰসেয্যামা’’তি? অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেন্তি – যস্স সম্বাধো ভৰিস্সতি সো পক্কমিস্সতীতি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং …পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১২০. ‘‘যো পন ভিক্খু সঙ্ঘিকে ৰিহারে জানং পুব্বুপগতং ভিক্খুং অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেয্য – যস্স সম্বাধো ভৰিস্সতি সো পক্কমিস্সতী’তি, এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞং, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১২১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং ২.০২৫১ অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঙ্ঘিকো নাম ৰিহারো সঙ্ঘস্স দিন্নো হোতি পরিচ্চত্তো। জানাতি নাম ৰুড্ঢোতি জানাতি, গিলানোতি জানাতি, সঙ্ঘেন দিন্নোতি জানাতি। অনুপখজ্জাতি অনুপৰিসিত্ৰা। সেয্যং কপ্পেয্যাতি মঞ্চস্স ৰা পীঠস্স ৰা পৰিসন্তস্স ৰা নিক্খমন্তস্স ৰা উপচারে সেয্যং সন্থরতি ৰা সন্থরাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। এতদেৰ পচ্চযং করিত্ৰা অনঞ্ঞন্তি ন অঞ্ঞো কোচি পচ্চযো হোতি অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতুং। ১২২. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে ৰেমতিকো অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। মঞ্চস্স ৰা পীঠস্স ৰা পৰিসন্তস্স ৰা নিক্খমন্তস্স ৰা উপচারং ঠপেত্ৰা সেয্যং সন্থরতি ৰা সন্থরাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। ৰিহারস্স উপচারে ৰা উপট্ঠানসালাযং ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা অজ্ঝোকাসে ৰা সেয্যং সন্থরতি ৰা সন্থরাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপ্পজ্জতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে আপত্তি দুক্কটস্স । অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তি। ১২৩. অনাপত্তি গিলানো পৰিসতি, সীতেন ৰা উণ্হেন ৰা পীল়িতো পৰিসতি, আপদাসু, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অনুপখজ্জসিক্খাপদং নিট্ঠিতং ছট্ঠং। ৭. নিক্কড্ঢনসিক্খাপদং ১২৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ অঞ্ঞতরং পচ্চন্তিমং মহাৰিহারং পটিসঙ্খরোন্তি – ‘‘ইধ মযং ৰস্সং ৰসিস্সামা’’তি । অদ্দসংসু খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ ৰিহারং পটিসঙ্খরোন্তে। দিস্ৰান এৰমাহংসু – ‘‘ইমে, আৰুসো, সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ৰিহারং পটিসঙ্খরোন্তি। হন্দ নে ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি! একচ্চে এৰমাহংসু – ‘‘আগমেথাৰুসো, যাৰ পটিসঙ্খরোন্তি; পটিসঙ্খতে ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি। ‘‘ননু, আৰুসো, পটিকচ্চেৰ [পটিগচ্চেৰ (সী॰)] আচিক্খিতব্বং, মযঞ্চঞ্ঞং পটিসঙ্খরেয্যামা’’তি। ‘‘ননু, আৰুসো, সঙ্ঘিকো ৰিহারো’’তি? ‘‘আমাৰুসো, সঙ্ঘিকো ৰিহারো’’তি। ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি। ‘‘মহল্লকো, আৰুসো, ৰিহারো। তুম্হেপি ৰসথ, মযম্পি ৰসিস্সামা’’তি। ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি কুপিতা অনত্তমনা গীৰাযং গহেত্ৰা নিক্কড্ঢন্তি। তে নিক্কড্ঢীযমানা রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা অম্হে সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূ সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূ সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূ সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢিস্সথ? নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১২৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং কুপিতো অনত্তমনো সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢেয্য ৰা নিক্কড্ঢাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১২৬. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। ভিক্খুন্তি অঞ্ঞং ভিক্খুং। কুপিতো অনত্তমনোতি অনভিরদ্ধো আহতচিত্তো খিলজাতো। সঙ্ঘিকো নাম ৰিহারো সঙ্ঘস্স দিন্নো হোতি পরিচ্চত্তো। নিক্কড্ঢেয্যাতি গব্ভে গহেত্ৰা পমুখং নিক্কড্ঢতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পমুখে গহেত্ৰা বহি নিক্কড্ঢতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একেন পযোগেন বহুকেপি দ্ৰারে অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। নিক্কড্ঢাপেয্যাতি অঞ্ঞং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স [দুক্কটস্স (কত্থচি)]। সকিং আণত্তো বহুকেপি দ্ৰারে অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১২৭. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে ৰেমতিকো কুপিতো অনত্তমনো নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী কুপিতো অনত্তমনো নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। ৰিহারস্স উপচারা ৰা উপট্ঠানসালায ৰা মণ্ডপা ৰা রুক্খমূলা ৰা অজ্ঝোকাসা ৰা নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুপসম্পন্নং ৰিহারা ৰা ৰিহারস্স উপচারা ৰা উপট্ঠানসালায ৰা মণ্ডপা ৰা রুক্খমূলা ৰা অজ্ঝোকাসা ৰা নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে আপত্তি দুক্কটস্স। অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তি। ১২৮. অনাপত্তি অলজ্জিং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, উম্মত্তকং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, ভণ্ডনকারকং কলহকারকং ৰিৰাদকারকং ভস্সকারকং সঙ্ঘে অধিকরণকারকং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, অন্তেৰাসিকং ৰা সদ্ধিৰিহারিকং ৰা ন সম্মা ৰত্তন্তং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, তস্স পরিক্খারং নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। নিক্কড্ঢনসিক্খাপদং নিট্ঠিতং সত্তমং। ৮. ৰেহাসকুটিসিক্খাপদং ১২৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন দ্ৰে ভিক্খূ সঙ্ঘিকে ৰিহারে উপরিৰেহাসকুটিযা ৰিহরন্তি?। একো হেট্ঠা ৰিহরতি [ৰিহরন্তি, একো হেট্ঠা (?)], একো উপরি। উপরিমো ভিক্খু আহচ্চপাদকং মঞ্চং সহসা অভিনিসীদি। মঞ্চপাদো নিপ্পতিত্ৰা [পতিত্ৰা (স্যা॰)] হেট্ঠিমস্স ভিক্খুনো মত্থকে অৰত্থাসি। সো ভিক্খু ৰিস্সরমকাসি। ভিক্খূ উপধাৰিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আৰুসো, ৰিস্সরমকাসী’’তি? অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু সঙ্ঘিকে ৰিহারে উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং সহসা অভিনিসীদিস্সতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ তং ভিক্খুং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, সঙ্ঘিকে ৰিহারে উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং সহসা অভিনিসীদসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, সঙ্ঘিকে ৰিহারে উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং সহসা অভিনিসীদিস্সসি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৩০. ‘‘যো পন ভিক্খু সঙ্ঘিকে ৰিহারে উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা অভিনিসীদেয্য ৰা অভিনিপজ্জেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৩১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। সঙ্ঘিকো নাম ৰিহারো সঙ্ঘস্স দিন্নো হোতি পরিচ্চত্তো। ৰেহাসকুটি নাম মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স অসীসঘট্টা। আহচ্চপাদকো নাম মঞ্চো অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতো হোতি। আহচ্চপাদকং নাম পীঠং অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতং হোতি। অভিনিসীদেয্যাতি তস্মিং অভিনিসীদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অভিনিপজ্জেয্যাতি তস্মিং অভিনিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৩২. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সঙ্ঘিকে ৰেমতিকো…পে॰… সঙ্ঘিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী উপরিৰেহাসকুটিযা আহচ্চপাদকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। পুগ্গলিকে পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে, আপত্তি দুক্কটস্স। অত্তনো পুগ্গলিকে, অনাপত্তি। ১৩৩. অনাপত্তি – অৰেহাসকুটিযা সীসঘট্টায হেট্ঠা অপরিভোগং হোতি, পদরসঞ্চিতং হোতি, পটাণি দিন্না হোতি, তস্মিং ঠিতো গণ্হতি ৰা লগ্গেতি ৰা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ৰেহাসকুটিসিক্খাপদং নিট্ঠিতং অট্ঠমং। ৯. মহল্লকৰিহারসিক্খাপদং ১৩৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা কোসম্বিযং ৰিহরতি ঘোসিতারামে। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো ছন্নস্স উপট্ঠাকো মহামত্তো আযস্মতো ছন্নস্স ৰিহারং কারাপেতি। অথ খো আযস্মা ছন্নো কতপরিযোসিতং ৰিহারং পুনপ্পুনং ছাদাপেতি, পুনপ্পুনং লেপাপেতি। অতিভারিতো ৰিহারো পরিপতি। অথ খো আযস্মা ছন্নো তিণঞ্চ কট্ঠঞ্চ সংকড্ঢন্তো অঞ্ঞতরস্স ব্রাহ্মণস্স যৰখেত্তং দূসেসি। অথ খো সো ব্রাহ্মণো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা অম্হাকং যৰখেত্তং দূসেস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স ব্রাহ্মণস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা ছন্নো কতপরিযোসিতং ৰিহারং পুনপ্পুনং ছাদাপেস্সতি, পুনপ্পুনং লেপাপেস্সতি, অতিভারিতো ৰিহারো পরিপতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ আযস্মন্তং ছন্নং অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, ছন্ন, কতপরিযোসিতং ৰিহারং পুনপ্পুনং ছাদাপেসি, পুনপ্পুনং লেপাপেসি, অতিভারিতো ৰিহারো পরিপতী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, কতপরিযোসিতং ৰিহারং পুনপ্পুনং ছাদাপেস্সসি, পুনপ্পুনং লেপাপেস্সসি , অতিভারিতো ৰিহারো পরিপতি! নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৩৫. ‘‘মহল্লকং পন ভিক্খুনা ৰিহারং কারযমানেন যাৰদ্ৰারকোসা অগ্গল়ট্ঠপনায আলোকসন্ধিপরিকম্মায দ্ৰত্তিচ্ছদনস্স পরিযায অপ্পহরিতে ঠিতেন অধিট্ঠাতব্বং। ততো চে উত্তরিং অপ্পহরিতেপি ঠিতো অধিট্ঠহেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৩৬. মহল্লকো নাম ৰিহারো সস্সামিকো ৰুচ্চতি। ৰিহারো নাম উল্লিত্তো ৰা হোতি অৰলিত্তো ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তো ৰা। কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা। যাৰ দ্ৰারকোসাতি পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স [পীঠসংঘাটস্স (ইতিপি), পিট্ঠিসঙ্ঘাটস্স (স্যা॰)] সমন্তা হত্থপাসা। অগ্গল়ট্ঠপনাযাতি দ্ৰারট্ঠপনায। আলোকসন্ধিপরিকম্মাযাতি ৰাতপানপরিকম্মায সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিকং। দ্ৰত্তিচ্ছদনস্স পরিযাযং অপ্পহরিতে ঠিতেন অধিট্ঠাতব্বন্তি – হরিতং নাম পুব্বণ্ণং অপরণ্ণং। সচে হরিতে ঠিতো অধিট্ঠাতি, আপত্তি দুক্কটস্স। মগ্গেন ছাদেন্তস্স দ্ৰে মগ্গে অধিট্ঠহিত্ৰা ততিযং মগ্গং আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্বং। পরিযাযেন ছাদেন্তস্স দ্ৰে পরিযাযে অধিট্ঠহিত্ৰা ততিযং পরিযাযং আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্বং। ১৩৭. ততো চে উত্তরি অপ্পহরিতেপি ঠিতো অধিট্ঠহেয্যাতি ইট্ঠকায ২.০২৬২ ছাদেন্তস্স ইট্ঠকিট্ঠকায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সিলায ছাদেন্তস্স সিলায সিলায আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সুধায ছাদেন্তস্স পিণ্ডে পিণ্ডে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। তিণেন ছাদেন্তস্স করল়ে করল়ে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। পণ্ণেন ছাদেন্তস্স পণ্ণে পণ্ণে আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ৰত্তিপরিযাযে অতিরেকসঞ্ঞী অধিট্ঠাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ৰত্তিপরিযাযে ৰেমতিকো অধিট্ঠাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অতিরেকদ্ৰত্তিপরিযাযে ঊনকসঞ্ঞী অধিট্ঠাতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপরিযাযে অতিরেকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপরিযাযে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। ঊনকদ্ৰত্তিপরিযাযে ঊনকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৩৮. অনাপত্তি দ্ৰত্তিপরিযাযে, ঊনকদ্ৰত্তিপরিযাযে, লেণে, গুহায, তিণকুটিকায, অঞ্ঞস্সত্থায, অত্তনো ধনেন, ৰাসাগারং ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তি, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। মহল্লকৰিহারসিক্খাপদং নিট্ঠিতং নৰমং। ১০. সপ্পাণকসিক্খাপদং ১৩৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি অগ্গাল়ৰে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন আল়ৰকা ভিক্খূ নৰকম্মং করোন্তা জানং সপ্পাণকং উদকং তিণম্পি মত্তিকম্পি সিঞ্চন্তিপি সিঞ্চাপেন্তিপি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আল়ৰকা ভিক্খূ জানং সপ্পাণকং উদকং তিণম্পি মত্তিকম্পি সিঞ্চিস্সন্তিপি সিঞ্চাপেস্সন্তিপী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ আল়ৰকে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, জানং সপ্পাণকং উদকং তিণম্পি মত্তিকম্পি সিঞ্চথপি সিঞ্চাপেথপী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, জানং সপ্পাণকং উদকং তিণম্পি মত্তিকম্পি সিঞ্চিস্সথপি সিঞ্চাপেস্সথপি! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৪০. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সপ্পাণকং উদকং তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৪১. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। জানাতি নাম [জানং নাম (স্যা॰)] সামং ৰা জানাতি অঞ্ঞে ৰা তস্স আরোচেন্তি। সিঞ্চেয্যাতি সযং সিঞ্চতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সিঞ্চাপেয্যাতি অঞ্ঞং আণাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স [আপত্তি দুক্কটস্স (কত্থচি)]। সকিং আণত্তো বহুকম্পি সিঞ্চতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৪২. সপ্পাণকে সপ্পাণকসঞ্ঞী তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চতি ৰা সিঞ্চাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। সপ্পাণকে ৰেমতিকো তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চতি ৰা সিঞ্চাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স। সপ্পাণকে অপ্পাণকসঞ্ঞী তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চতি ৰা সিঞ্চাপেতি ৰা, অনাপত্তি। অপ্পাণকে সপ্পাণকসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণকে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অপ্পাণকে অপ্পাণকসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৪৩. অনাপত্তি অসঞ্চিচ্চ, অস্সতিযা, অজানন্তস্স, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। সপ্পাণকসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দসমং। ভূতগামৰগ্গো দুতিযো। তস্সুদ্দানং – ভূতং অঞ্ঞায উজ্ঝাযং, পক্কমন্তেন তে দুৰে। পুব্বে নিক্কড্ঢনাহচ্চ, দ্ৰারং সপ্পাণকেন চাতি॥ ৩. ওৰাদৰগ্গো ১. ওৰাদসিক্খাপদং ১৪৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তা লাভিনো হোন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারানং। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘এতরহি খো, আৰুসো, থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তা লাভিনো হোন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারানং। হন্দাৰুসো, মযম্পি ভিক্খুনিযো ওৰদামা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো উপসঙ্কমিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘অম্হেপি, ভগিনিযো, উপসঙ্কমথ; মযম্পি ওৰদিস্সামা’’তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো যেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেসুং – ‘‘গচ্ছথ, ভগিনিযো’’তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসু। একমন্তং ঠিতা খো তা ভিক্খুনিযো ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি, ভিক্খুনিযো, ওৰাদো ইদ্ধো অহোসী’’তি? ‘‘কুতো, ভন্তে, ওৰাদো ইদ্ধো ভৰিস্সতি! অয্যা ছব্বগ্গিযা পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেসু’’ন্তি। অথ খো ভগৰা তা ভিক্খুনিযো ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি সমাদপেসি সমুত্তেজেসি সম্পহংসেসি । অথ খো তা ভিক্খুনিযো ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কমিংসু। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো। যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ১৪৫. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি। ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনোৰাদকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘দুতিযম্পি এতমত্থং ৰদামি…পে॰… ততিযম্পি এতমত্থং ৰদামি – সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো ভিক্খুনোৰাদকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য। ‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি। অথ খো ভগৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৪৬. ‘‘যো পন ভিক্খু অসম্মতো ভিক্খুনিযো ওৰদেয্য পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৪৭. তেন খো পন সমযেন থেরা ভিক্খূ সম্মতা ভিক্খুনিযো ওৰদন্তা তথেৰ লাভিনো হোন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারানং। অথ খো ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘এতরহি খো, আৰুসো, থেরা ভিক্খূ সম্মতা ভিক্খুনিযো ওৰদন্তা তথেৰ লাভিনো হোন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারানং। হন্দাৰুসো, মযম্পি নিস্সীমং গন্ত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদামা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ নিস্সীমং গন্ত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নিত্ৰা ভিক্খুনিযো উপসঙ্কমিত্ৰা এতদৰোচুং – ‘‘মযম্পি, ভগিনিযো, সম্মতা। অম্হেপি উপসঙ্কমথ। মযম্পি ওৰদিস্সামা’’তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো যেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেসুং – ‘‘গচ্ছথ ভগিনিযো’’তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসু। একমন্তং ঠিতা খো তা ভিক্খুনিযো ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি, ভিক্খুনিযো, ওৰাদো ইদ্ধো অহোসী’’তি? ‘‘কুতো, ভন্তে, ওৰাদো ইদ্ধো ভৰিস্সতি! অয্যা ছব্বগ্গিযা পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেসু’’ন্তি। অথ খো ভগৰা তা ভিক্খুনিযো ধম্মিযা কথায সন্দস্সেসি…পে॰… অথ খো তা ভিক্খুনিযো ভগৰতা ধম্মিযা কথায সন্দস্সিতা সমাদপিতা সমুত্তেজিতা সম্পহংসিতা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কমিংসু। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে, ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুনীনং পরিত্তঞ্ঞেৰ ধম্মিং কথং কত্ৰা দিৰসং তিরচ্ছানকথায ৰীতিনামেত্ৰা উয্যোজেস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নিতুং। সীলৰা হোতি , পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো ৰিহরতি আচারগোচরসম্পন্নো অণুমত্তেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰী, সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসু; বহুস্সুতো হোতি সুতধরো সুতসন্নিচযো, যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি তথারূপাস্স ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসা অনুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা; উভযানি খো পনস্স পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন স্ৰাগতানি হোন্তি সুৰিভত্তানি সুপ্পৰত্তীনি সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসো; কল্যাণৰাচো হোতি কল্যাণৰাক্করণো; যেভুয্যেন ভিক্খুনীনং পিযো হোতি মনাপো; পটিবলো হোতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং; ন খো পনেতং [পন তং (?)] ভগৰন্তং উদ্দিস্স পব্বজিতায কাসাযৰত্থৰসনায গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নপুব্বো হোতি; ৰীসতিৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকৰীসতিৰস্সো ৰা – অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেহি অট্ঠহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং ভিক্খুনোৰাদকং সম্মন্নিতু’’ন্তি। ১৪৮. যো পনাতি যো যাদিসো…পে॰… ভিক্খূতি…পে॰… অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূতি। অসম্মতো নাম ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন অসম্মতো। ভিক্খুনিযো নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। ওৰদেয্যাতি অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। একতোউপসম্পন্নং ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ১৪৯. তেন সম্মতেন ভিক্খুনা পরিৰেণং সম্মজ্জিত্ৰা পানীযং পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেত্ৰা দুতিযং গহেত্ৰা নিসীদিতব্বং। ভিক্খুনীহি তত্থ গন্ত্ৰা তং ভিক্খুং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিতব্বং। তেন ভিক্খুনা পুচ্ছিতব্বা – ‘‘সমগ্গাত্থ, ভগিনিযো’’তি? সচে ‘‘সমগ্গাম্হায্যা’’তি ভণন্তি, ‘‘ৰত্তন্তি, ভগিনিযো, অট্ঠ গরুধম্মা’’তি? সচে ‘‘ৰত্তন্তায্যা’’তি ভণন্তি, ‘‘এসো, ভগিনিযো, ওৰাদো’’তি নিয্যাদেতব্বো [নিয্যাতেতব্বো (ইতিপি)]। সচে ‘‘ন ৰত্তন্তায্যা’’তি ভণন্তি, ওসারেতব্বা। ‘‘ৰস্সসতূপসম্পন্নায ভিক্খুনিযা তদহুপসম্পন্নস্স ভিক্খুনো অভিৰাদনং পচ্চুট্ঠানং অঞ্জলিকম্মং সামীচিকম্মং কাতব্বং; অযম্পি ধম্মো সক্কত্ৰা গরুকত্ৰা মানেত্ৰা পূজেত্ৰা যাৰজীৰং অনতিক্কমনীযো। ন ভিক্খুনিযা অভিক্খুকে আৰাসে ৰস্সং ৰসিতব্বং; অযম্পি ধম্মো সক্কত্ৰা গরুকত্ৰা মানেত্ৰা পূজেত্ৰা যাৰজীৰং অনতিক্কমনীযো। অন্ৰদ্ধমাসং ভিক্খুনিযা ভিক্খুসঙ্ঘতো দ্ৰে ধম্মা পচ্চাসীসিতব্বা [পচ্চাসিংসিতব্বা (ইতিপি)] উপোসথপুচ্ছকঞ্চ ওৰাদুপসঙ্কমনঞ্চ, অযম্পি ধম্মো…পে॰… ৰস্সং ৰুট্ঠায ভিক্খুনিযা উভতোসঙ্ঘে তীহি ঠানেহি পৰারেতব্বং দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা; অযম্পি ধম্মো…পে॰… গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নায ভিক্খুনিযা উভতোসঙ্ঘে পক্খমানত্তং চরিতব্বং; অযম্পি ধম্মো…পে॰… দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু সিক্খিতসিক্খায সিক্খমানায উভতোসঙ্ঘে উপসম্পদা পরিযেসিতব্বা; অযম্পি ধম্মো…পে॰… ন ভিক্খুনিযা কেন চি পরিযাযেন ভিক্খু অক্কোসিতব্বো পরিভাসিতব্বো; অযম্পি ধম্মো…পে॰… অজ্জতগ্গে ওৰটো ভিক্খুনীনং ভিক্খূসু ৰচনপথো, অনোৰটো ভিক্খূনং ভিক্খুনীসু ৰচনপথো; অযম্পি ধম্মো সক্কত্ৰা গরুকত্ৰা মানেত্ৰা পূজেত্ৰা যাৰজীৰং অনতিক্কমনীযো’’তি। সচে ‘‘সমগ্গাম্হায্যা’’তি ভণন্তং অঞ্ঞং ধম্মং ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। সচে ‘‘ৰগ্গাম্হায্যা’’তি ভণন্তং অট্ঠ গরুধম্মে ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ওৰাদং অনিয্যাদেত্ৰা অঞ্ঞং ধম্মং ভণতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ১৫০. অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনীসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স । অধম্মকম্মে ৰেমতিকো ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ৰেমতিকো সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৫১. ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ৰেমতিকো সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি…পে॰… ৰেমতিকো ওৰদতি…পে॰… সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, অনাপত্তি। ১৫২. অনাপত্তি উদ্দেসং দেন্তো, পরিপুচ্ছং দেন্তো, ‘‘ওসারেহি অয্যা’’তি ৰুচ্চমানো, ওসারেতি, পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতি, অঞ্ঞস্সত্থায ভণন্তং ভিক্খুনিযো সুণন্তি, সিক্খমানায, সামণেরিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। ওৰাদসিক্খাপদং নিট্ঠিতং পঠমং। ২. অত্থঙ্গতসিক্খাপদং ১৫৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন থেরা ভিক্খূ ভিক্খুনিযো ওৰদন্তি পরিযাযেন। তেন খো পন সমযেন আযস্মতো চূল়পন্থকস্স পরিযাযো হোতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং। ভিক্খুনিযো এৰমাহংসু – ‘‘ন দানি অজ্জ ওৰাদো ইদ্ধো ভৰিস্সতি, তঞ্ঞেৰ দানি উদানং অয্যো চূল়পন্থকো পুনপ্পুনং ভণিস্সতী’’তি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো যেনাযস্মা চূল়পন্থকো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং চূল়পন্থকং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। একমন্তং নিসিন্না খো তা ভিক্খুনিযো আযস্মা চূল়পন্থকো এতদৰোচ – ‘‘সমগ্গাত্থ, ভগিনিযো’’তি? ‘‘সমগ্গাম্হায্যা’’তি। ‘‘ৰত্তন্তি, ভগিনিযো, অট্ঠ গরুধম্মা’’তি? ‘‘ৰত্তন্তায্যা’’তি। ‘‘এসো, ভগিনিযো, ওৰাদো’’তি নিয্যাদেত্ৰা ইমং উদানং পুনপ্পুনং অভাসি – [উদা॰ ৩৭] ‘‘অধিচেতসো অপ্পমজ্জতো, মুনিনো মোনপথেসু সিক্খতো। সোকা ন ভৰন্তি তাদিনো, উপসন্তস্স সদা সতীমতো’’তি॥ ভিক্খুনিযো এৰমাহংসু – ‘‘ননু অৰোচুম্হা – ন দানি অজ্জ ওৰাদো ইদ্ধো ভৰিস্সতি, তঞ্ঞেৰ দানি উদানং অয্যো চূল়পন্থকো পুনপ্পুনং ভণিস্সতী’’তি! অস্সোসি খো আযস্মা চূল়পন্থকো তাসং ভিক্খুনীনং ইমং কথাসল্লাপং। অথ খো আযস্মা চূল়পন্থকো ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা আকাসে অন্তলিক্খে চঙ্কমতিপি তিট্ঠতিপি নিসীদতিপি সেয্যম্পি কপ্পেতি ধূমাযতিপি পজ্জলতিপি অন্তরধাযতিপি, তঞ্চেৰ [তঞ্ঞেৰ (ইতিপি)] উদানং ভণতি অঞ্ঞঞ্চ বহুং বুদ্ধৰচনং। ভিক্খুনিযো এৰমাহংসু – ‘‘অচ্ছরিযং ৰত ভো, অব্ভুতং ৰত ভো, ন ৰত নো ইতো পুব্বে ওৰাদো এৰং ইদ্ধো ভূতপুব্বো যথা অয্যস্স চূল়পন্থকস্সা’’তি। অথ খো আযস্মা চূল়পন্থকো তা ভিক্খুনিযো যাৰ সমন্ধকারা ওৰদিত্ৰা উয্যোজেসি – গচ্ছথ ভগিনিযোতি। অথ খো তা ভিক্খুনিযো নগরদ্ৰারে থকিতে বহিনগরে ৰসিত্ৰা কালস্সেৰ নগরং পৰিসন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘অব্রহ্মচারিনিযো ইমা ভিক্খুনিযো; আরামে ভিক্খূহি সদ্ধিং ৰসিত্ৰা ইদানি নগরং পৰিসন্তী’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা চূল়পন্থকো অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনিযো ওৰদিস্সতী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, চূল়পন্থক, অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনিযো ওৰদসী’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ত্ৰং, চূল়পন্থক, অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনিযো ওৰদিস্সসি! নেতং, চূল়পন্থক, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ১৫৪. ‘‘সম্মতোপি চে ভিক্খু অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনিযো ওৰদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। ১৫৫. সম্মতো নাম ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন সম্মতো। অত্থঙ্গতে সূরিযেতি ওগ্গতে সূরিযে। ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না। ওৰদেয্যাতি অট্ঠহি ৰা গরুধম্মেহি অঞ্ঞেন ৰা ধম্মেন ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। ১৫৬. অত্থঙ্গতে অত্থঙ্গতসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্থঙ্গতে ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। অত্থঙ্গতে অনত্থঙ্গতসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স। একতোউপসম্পন্নায ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স। অনত্থঙ্গতে অত্থঙ্গতসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স। অনত্থঙ্গতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্স। অনত্থঙ্গতে অনত্থঙ্গতসঞ্ঞী, অনাপত্তি। ১৫৭. অনাপত্তি উদ্দেসং দেন্তো, পরিপুচ্ছং দেন্তো, ‘‘ওসারেহি অয্যা’’তি ৰুচ্চমানো, ওসারেতি, পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতি, অঞ্ঞস্সত্থায ভণন্তং ভিক্খুনিযো সুণন্তি, সিক্খমানায সামণেরিযা, উম্মত্তকস্স, আদিকম্মিকস্সাতি। অত্থঙ্গতসিক্খাপদং নিট্ঠিতং দুতিযং। ৩. ভিক্খুনুপস্সযসিক্খাপদং ১৫৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ছব্বগ্গিযা ভিক্খুনিযো ওৰদন্তি। ভিক্খুনিযো ছব্বগ্গিযা ভিক্খুনিযো এতদৰোচুং – ‘‘এথায্যে, ওৰাদং গমিস্সামা’’তি। ‘‘যম্পি [যং হি (ক॰)] মযং, অয্যে, গচ্ছেয্যাম ওৰাদস্স কারণা, অয্যা ছব্বগ্গিযা ইধেৰ আগন্ত্ৰা অম্হে ওৰদন্তী’’তি। ভিক্খুনিযো উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদিস্সন্তী’’তি [ছব্বগ্গিযা ভিক্খুনিযো ওৰাদং ন গচ্ছিস্সন্তীতি (সী॰)]! অথ খো তা ভিক্খুনিযো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদিস্সন্তী’’তি…পে॰… ‘‘সচ্চং কির তুম্হে, ভিক্খৰে , ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদথা’’তি? ‘‘সচ্চং, ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম তুম্হে, মোঘপুরিসা, ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদিস্সথ! নেতং, মোঘপুরিসা, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি। এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতি। ১৫৯. তেন খো পন সমযেন মহাপজাপতি গোতমী গিলানা হোতি। থেরা ভিক্খূ যেন মহাপজাপতি গোতমী তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা মহাপজাপতিং গোতমিং এতদৰোচুং – ‘‘কচ্চি তে, গোতমি, খমনীযং কচ্চি যাপনীয’’ন্তি? ‘‘ন মে, অয্যা, খমনীযং ন যাপনীযং’’। ‘‘ইঙ্ঘয্যা, ধম্মং দেসেথা’’তি। ‘‘ন, ভগিনি, কপ্পতি ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ধম্মং দেসেতু’’ন্তি কুক্কুচ্চাযন্তা ন দেসেসুং। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন মহাপজাপতি গোতমী তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। নিসজ্জ খো ভগৰা মহাপজাপতিং গোতমিং এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি তে, গোতমি, খমনীযং কচ্চি যাপনীয’’ন্তি ? ‘‘পুব্বে মে, ভন্তে, থেরা ভিক্খূ আগন্ত্ৰা ধম্মং দেসেন্তি। তেন মে ফাসু হোতি। ইদানি পন – ‘‘ভগৰতা পটিক্খিত্ত’’ন্তি, কুক্কুচ্চাযন্তা ন দেসেন্তি। তেন মে ন ফাসু হোতী’’তি। অথ খো ভগৰা মহাপজাপতিং গোতমিং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা গিলানং ভিক্খুনিং ওৰদিতুং। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ – |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved. |