২. মহানিদানসুত্তং
পটিচ্চসমুপ্পাদো ৯৫. এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা কুরূসু ৰিহরতি কম্মাসধম্মং নাম [কম্মাসদম্মং নাম (স্যা॰)] কুরূনং নিগমো। অথ খো আযস্মা আনন্দো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা আনন্দো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অচ্ছরিযং, ভন্তে, অব্ভুতং, ভন্তে! যাৰ গম্ভীরো চাযং, ভন্তে, পটিচ্চসমুপ্পাদো গম্ভীরাৰভাসো চ, অথ চ পন মে উত্তানকুত্তানকো ৰিয খাযতী’’তি। ‘‘মা হেৰং, আনন্দ, অৰচ, মা হেৰং, আনন্দ, অৰচ। গম্ভীরো চাযং, আনন্দ, পটিচ্চসমুপ্পাদো গম্ভীরাৰভাসো চ। এতস্স, আনন্দ, ধম্মস্স অননুবোধা অপ্পটিৰেধা এৰমযং পজা তন্তাকুলকজাতা কুলগণ্ঠিকজাতা [গুলাগুণ্ঠিকজাতা (সী॰ পী॰), গুণগণ্ঠিকজাতা (স্যা॰)] মুঞ্জপব্বজভূতা অপাযং দুগ্গতিং ৰিনিপাতং সংসারং নাতিৰত্ততি। ৯৬. ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা জরামরণ’ন্তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা জরামরণ’ন্তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘জাতিপচ্চযা জরামরণ’ন্তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা জাতী’তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা জাতী’তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘ভৰপচ্চযা জাতী’তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা ভৰো’তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং । ‘কিংপচ্চযা ভৰো’তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘উপাদানপচ্চযা ভৰো’তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা উপাদান’ন্তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা উপাদান’ন্তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘তণ্হাপচ্চযা উপাদান’ন্তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা তণ্হা’তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা তণ্হা’তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘ৰেদনাপচ্চযা তণ্হা’তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা ৰেদনা’তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা ৰেদনা’তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘ফস্সপচ্চযা ৰেদনা’তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা ফস্সো’তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা ফস্সো’তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘নামরূপপচ্চযা ফস্সো’তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা নামরূপ’ন্তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা নামরূপ’ন্তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘ৰিঞ্ঞাণপচ্চযা নামরূপ’ন্তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ‘‘‘অত্থি ইদপ্পচ্চযা ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ইতি পুট্ঠেন সতা, আনন্দ, অত্থীতিস্স ৰচনীযং। ‘কিংপচ্চযা ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ইতি চে ৰদেয্য, ‘নামরূপপচ্চযা ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ইচ্চস্স ৰচনীযং। ৯৭. ‘‘ইতি খো, আনন্দ, নামরূপপচ্চযা ৰিঞ্ঞাণং, ৰিঞ্ঞাণপচ্চযা নামরূপং, নামরূপপচ্চযা ফস্সো, ফস্সপচ্চযা ৰেদনা, ৰেদনাপচ্চযা তণ্হা, তণ্হাপচ্চযা উপাদানং, উপাদানপচ্চযা ভৰো, ভৰপচ্চযা জাতি , জাতিপচ্চযা জরামরণং সোকপরিদেৰদুক্খদোমনস্সুপাযাসা সম্ভৰন্তি। এৰমেতস্স কেৰলস্স দুক্খক্খন্ধস্স সমুদযো হোতি। ৯৮. ‘‘‘জাতিপচ্চযা জরামরণ’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা জাতিপচ্চযা জরামরণং। জাতি চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – দেৰানং ৰা দেৰত্তায, গন্ধব্বানং ৰা গন্ধব্বত্তায, যক্খানং ৰা যক্খত্তায, ভূতানং ৰা ভূতত্তায, মনুস্সানং ৰা মনুস্সত্তায, চতুপ্পদানং ৰা চতুপ্পদত্তায, পক্খীনং ৰা পক্খিত্তায, সরীসপানং ৰা সরীসপত্তায [সিরিংসপানং সিরিংসপত্তায (সী॰ স্যা॰)], তেসং তেসঞ্চ হি, আনন্দ, সত্তানং তদত্তায জাতি নাভৰিস্স। সব্বসো জাতিযা অসতি জাতিনিরোধা অপি নু খো জরামরণং পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো জরামরণস্স, যদিদং জাতি’’। ৯৯. ‘‘‘ভৰপচ্চযা জাতী’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ভৰপচ্চযা জাতি। ভৰো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – কামভৰো ৰা রূপভৰো ৰা অরূপভৰো ৰা, সব্বসো ভৰে অসতি ভৰনিরোধা অপি নু খো জাতি পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো জাতিযা, যদিদং ভৰো’’। ১০০. ‘‘‘উপাদানপচ্চযা ভৰো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা উপাদানপচ্চযা ভৰো। উপাদানঞ্চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি , সেয্যথিদং – কামুপাদানং ৰা দিট্ঠুপাদানং ৰা সীলব্বতুপাদানং ৰা অত্তৰাদুপাদানং ৰা, সব্বসো উপাদানে অসতি উপাদাননিরোধা অপি নু খো ভৰো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ভৰস্স, যদিদং উপাদানং’’। ১০১. ‘‘‘তণ্হাপচ্চযা উপাদান’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা তণ্হাপচ্চযা উপাদানং। তণ্হা চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – রূপতণ্হা সদ্দতণ্হা গন্ধতণ্হা রসতণ্হা ফোট্ঠব্বতণ্হা ধম্মতণ্হা, সব্বসো তণ্হায অসতি তণ্হানিরোধা অপি নু খো উপাদানং পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো উপাদানস্স, যদিদং তণ্হা’’। ১০২. ‘‘‘ৰেদনাপচ্চযা তণ্হা’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ৰেদনাপচ্চযা তণ্হা। ৰেদনা চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – চক্খুসম্ফস্সজা ৰেদনা সোতসম্ফস্সজা ৰেদনা ঘানসম্ফস্সজা ৰেদনা জিৰ্হাসম্ফস্সজা ৰেদনা কাযসম্ফস্সজা ৰেদনা মনোসম্ফস্সজা ৰেদনা, সব্বসো ৰেদনায অসতি ৰেদনানিরোধা অপি নু খো তণ্হা পঞ্ঞাযেথা’’তি ? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো তণ্হায, যদিদং ৰেদনা’’। ১০৩. ‘‘ইতি খো পনেতং, আনন্দ, ৰেদনং পটিচ্চ তণ্হা, তণ্হং পটিচ্চ পরিযেসনা, পরিযেসনং পটিচ্চ লাভো, লাভং পটিচ্চ ৰিনিচ্ছযো, ৰিনিচ্ছযং পটিচ্চ ছন্দরাগো, ছন্দরাগং পটিচ্চ অজ্ঝোসানং, অজ্ঝোসানং পটিচ্চ পরিগ্গহো, পরিগ্গহং পটিচ্চ মচ্ছরিযং, মচ্ছরিযং পটিচ্চ আরক্খো। আরক্খাধিকরণং দণ্ডাদানসত্থাদানকলহৰিগ্গহৰিৰাদতুৰংতুৰংপেসুঞ্ঞমুসাৰাদা অনেকে পাপকা অকুসলা ধম্মা সম্ভৰন্তি। ১০৪. ‘‘‘আরক্খাধিকরণং [আরক্খং পটিচ্চ আরক্খাধিকরণং (স্যা॰)] দণ্ডাদানসত্থাদানকলহৰিগ্গহৰিৰাদতুৰংতুৰংপেসুঞ্ঞমুসাৰাদা অনেকে পাপকা অকুসলা ধম্মা সম্ভৰন্তী’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা আরক্খাধিকরণং দণ্ডাদানসত্থাদানকলহৰিগ্গহৰিৰাদতুৰংতুৰংপেসুঞ্ঞমুসাৰাদা অনেকে পাপকা অকুসলা ধম্মা সম্ভৰন্তি। আরক্খো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো আরক্খে অসতি আরক্খনিরোধা অপি নু খো দণ্ডাদানসত্থাদানকলহৰিগ্গহৰিৰাদতুৰংতুৰংপেসুঞ্ঞমুসাৰাদা অনেকে পাপকা অকুসলা ধম্মা সম্ভৰেয্যু’’ন্তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো দণ্ডাদানসত্থাদানকলহৰিগ্গহৰিৰাদতুৰংতুৰংপেসুঞ্ঞমুসাৰাদানং অনেকেসং পাপকানং অকুসলানং ধম্মানং সম্ভৰায যদিদং আরক্খো। ১০৫. ‘‘‘মচ্ছরিযং পটিচ্চ আরক্খো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা মচ্ছরিযং পটিচ্চ আরক্খো। মচ্ছরিযঞ্চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি , সব্বসো মচ্ছরিযে অসতি মচ্ছরিযনিরোধা অপি নু খো আরক্খো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো আরক্খস্স, যদিদং মচ্ছরিযং’’। ১০৬. ‘‘‘পরিগ্গহং পটিচ্চ মচ্ছরিয’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা পরিগ্গহং পটিচ্চ মচ্ছরিযং। পরিগ্গহো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো পরিগ্গহে অসতি পরিগ্গহনিরোধা অপি নু খো মচ্ছরিযং পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো মচ্ছরিযস্স, যদিদং পরিগ্গহো’’। ১০৭. ‘‘‘অজ্ঝোসানং পটিচ্চ পরিগ্গহো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা অজ্ঝোসানং পটিচ্চ পরিগ্গহো। অজ্ঝোসানঞ্চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো অজ্ঝোসানে অসতি অজ্ঝোসাননিরোধা অপি নু খো পরিগ্গহো পঞ্ঞাযেথা’’তি ? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো পরিগ্গহস্স – যদিদং অজ্ঝোসানং’’। ১০৮. ‘‘‘ছন্দরাগং পটিচ্চ অজ্ঝোসান’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ছন্দরাগং পটিচ্চ অজ্ঝোসানং। ছন্দরাগো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো ছন্দরাগে অসতি ছন্দরাগনিরোধা অপি নু খো অজ্ঝোসানং পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো অজ্ঝোসানস্স, যদিদং ছন্দরাগো’’। ১০৯. ‘‘‘ৰিনিচ্ছযং পটিচ্চ ছন্দরাগো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ৰিনিচ্ছযং পটিচ্চ ছন্দরাগো। ৰিনিচ্ছযো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো ৰিনিচ্ছযে অসতি ৰিনিচ্ছযনিরোধা অপি নু খো ছন্দরাগো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং , ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ছন্দরাগস্স, যদিদং ৰিনিচ্ছযো’’। ১১০. ‘‘‘লাভং পটিচ্চ ৰিনিচ্ছযো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা লাভং পটিচ্চ ৰিনিচ্ছযো। লাভো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো লাভে অসতি লাভনিরোধা অপি নু খো ৰিনিচ্ছযো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ৰিনিচ্ছযস্স, যদিদং লাভো’’। ১১১. ‘‘‘পরিযেসনং পটিচ্চ লাভো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা পরিযেসনং পটিচ্চ লাভো। পরিযেসনা চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সব্বসো পরিযেসনায অসতি পরিযেসনানিরোধা অপি নু খো লাভো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো লাভস্স, যদিদং পরিযেসনা’’। ১১২. ‘‘‘তণ্হং পটিচ্চ পরিযেসনা’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা তণ্হং পটিচ্চ পরিযেসনা। তণ্হা চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – কামতণ্হা ভৰতণ্হা ৰিভৰতণ্হা, সব্বসো তণ্হায অসতি তণ্হানিরোধা অপি নু খো পরিযেসনা পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো পরিযেসনায, যদিদং তণ্হা। ইতি খো, আনন্দ, ইমে দ্ৰে ধম্মা[ইমে ধম্মা (ক॰)] দ্ৰযেন ৰেদনায একসমোসরণা ভৰন্তি’’। ১১৩. ‘‘‘ফস্সপচ্চযা ৰেদনা’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ‘ফস্সপচ্চযা ৰেদনা। ফস্সো চ হি, আনন্দ, নাভৰিস্স সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং কস্সচি কিম্হিচি, সেয্যথিদং – চক্খুসম্ফস্সো সোতসম্ফস্সো ঘানসম্ফস্সো জিৰ্হাসম্ফস্সো কাযসম্ফস্সো মনোসম্ফস্সো, সব্বসো ফস্সে অসতি ফস্সনিরোধা অপি নু খো ৰেদনা পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ , এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ৰেদনায, যদিদং ফস্সো’’। ১১৪. ‘‘‘নামরূপপচ্চযা ফস্সো’তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা নামরূপপচ্চযা ফস্সো। যেহি, আনন্দ, আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি যেহি উদ্দেসেহি নামকাযস্স পঞ্ঞত্তি হোতি, তেসু আকারেসু তেসু লিঙ্গেসু তেসু নিমিত্তেসু তেসু উদ্দেসেসু অসতি অপি নু খো রূপকাযে অধিৰচনসম্ফস্সো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘যেহি, আনন্দ, আকারেহি যেহি লিঙ্গেহি যেহি নিমিত্তেহি যেহি উদ্দেসেহি রূপকাযস্স পঞ্ঞত্তি হোতি, তেসু আকারেসু…পে॰… তেসু উদ্দেসেসু অসতি অপি নু খো নামকাযে পটিঘসম্ফস্সো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘যেহি, আনন্দ, আকারেহি…পে॰… যেহি উদ্দেসেহি নামকাযস্স চ রূপকাযস্স চ পঞ্ঞত্তি হোতি , তেসু আকারেসু…পে॰… তেসু উদ্দেসেসু অসতি অপি নু খো অধিৰচনসম্ফস্সো ৰা পটিঘসম্ফস্সো ৰা পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘যেহি, আনন্দ, আকারেহি…পে॰… যেহি উদ্দেসেহি নামরূপস্স পঞ্ঞত্তি হোতি, তেসু আকারেসু …পে॰… তেসু উদ্দেসেসু অসতি অপি নু খো ফস্সো পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ফস্সস্স, যদিদং নামরূপং’’। ১১৫. ‘‘‘ৰিঞ্ঞাণপচ্চযা নামরূপ’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা ৰিঞ্ঞাণপচ্চযা নামরূপং। ৰিঞ্ঞাণঞ্চ হি, আনন্দ, মাতুকুচ্ছিস্মিং ন ওক্কমিস্সথ, অপি নু খো নামরূপং মাতুকুচ্ছিস্মিং সমুচ্চিস্সথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘ৰিঞ্ঞাণঞ্চ হি, আনন্দ, মাতুকুচ্ছিস্মিং ওক্কমিত্ৰা ৰোক্কমিস্সথ, অপি নু খো নামরূপং ইত্থত্তায অভিনিব্বত্তিস্সথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘ৰিঞ্ঞাণঞ্চ হি, আনন্দ, দহরস্সেৰ সতো ৰোচ্ছিজ্জিস্সথ কুমারকস্স ৰা কুমারিকায ৰা, অপি নু খো নামরূপং ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জিস্সথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো নামরূপস্স – যদিদং ৰিঞ্ঞাণং’’। ১১৬. ‘‘‘নামরূপপচ্চযা ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ইতি খো পনেতং ৰুত্তং, তদানন্দ, ইমিনাপেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং, যথা নামরূপপচ্চযা ৰিঞ্ঞাণং। ৰিঞ্ঞাণঞ্চ হি, আনন্দ, নামরূপে পতিট্ঠং ন লভিস্সথ, অপি নু খো আযতিং জাতিজরামরণং দুক্খসমুদযসম্ভৰো [জাতিজরামরণদুক্খসমুদযসম্ভৰো (সী॰ স্যা॰ পী॰)] পঞ্ঞাযেথা’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এসেৰ হেতু এতং নিদানং এস সমুদযো এস পচ্চযো ৰিঞ্ঞাণস্স যদিদং নামরূপং। এত্তাৰতা খো, আনন্দ, জাযেথ ৰা জীযেথ [জিয্যেথ (ক॰)] ৰা মীযেথ [মিয্যেথ (ক॰)] ৰা চৰেথ ৰা উপপজ্জেথ ৰা। এত্তাৰতা অধিৰচনপথো, এত্তাৰতা নিরুত্তিপথো, এত্তাৰতা পঞ্ঞত্তিপথো, এত্তাৰতা পঞ্ঞাৰচরং, এত্তাৰতা ৰট্টং ৰত্ততি ইত্থত্তং পঞ্ঞাপনায যদিদং নামরূপং সহ ৰিঞ্ঞাণেন অঞ্ঞমঞ্ঞপচ্চযতা পৰত্ততি। অত্তপঞ্ঞত্তি ১১৭. ‘‘কিত্তাৰতা চ, আনন্দ, অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি? রূপিং ৰা হি, আনন্দ, পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি – ‘‘রূপী মে পরিত্তো অত্তা’’তি। রূপিং ৰা হি , আনন্দ, অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি – ‘রূপী মে অনন্তো অত্তা’তি। অরূপিং ৰা হি, আনন্দ, পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি – ‘অরূপী মে পরিত্তো অত্তা’তি। অরূপিং ৰা হি, আনন্দ, অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি – ‘অরূপী মে অনন্তো অত্তা’তি। ১১৮. ‘‘তত্রানন্দ, যো সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, রূপিং [রূপী (ক॰)] পরিত্তত্তানুদিট্ঠি অনুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ, যো সো রূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো রূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো রূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, রূপিং [রূপী (ক॰)] অনন্তত্তানুদিট্ঠি অনুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ, যো সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, অরূপিং [অরূপী (ক॰)] পরিত্তত্তানুদিট্ঠি অনুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ, যো সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, অরূপিং [অরূপী (ক॰)] অনন্তত্তানুদিট্ঠি অনুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। এত্তাৰতা খো, আনন্দ, অত্তানং পঞ্ঞপেন্তো পঞ্ঞপেতি। নঅত্তপঞ্ঞত্তি ১১৯. ‘‘কিত্তাৰতা চ, আনন্দ, অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি? রূপিং ৰা হি, আনন্দ, পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি – ‘রূপী মে পরিত্তো অত্তা’তি। রূপিং ৰা হি, আনন্দ, অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি – ‘রূপী মে অনন্তো অত্তা’তি। অরূপিং ৰা হি, আনন্দ, পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি – ‘অরূপী মে পরিত্তো অত্তা’তি। অরূপিং ৰা হি, আনন্দ, অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি – ‘অরূপী মে অনন্তো অত্তা’তি। ১২০. ‘‘তত্রানন্দ, যো সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো রূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স ন হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, রূপিং পরিত্তত্তানুদিট্ঠি নানুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ , যো সো রূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো রূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো রূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স ন হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, রূপিং অনন্তত্তানুদিট্ঠি নানুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ, যো সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো অরূপিং পরিত্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স ন হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, অরূপিং পরিত্তত্তানুদিট্ঠি নানুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। ‘‘তত্রানন্দ, যো সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি। এতরহি ৰা সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, তত্থ ভাৰিং ৰা সো অরূপিং অনন্তং অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি, ‘অতথং ৰা পন সন্তং তথত্তায উপকপ্পেস্সামী’তি ইতি ৰা পনস্স ন হোতি। এৰং সন্তং খো, আনন্দ, অরূপিং অনন্তত্তানুদিট্ঠি নানুসেতীতি ইচ্চালং ৰচনায। এত্তাৰতা খো, আনন্দ, অত্তানং ন পঞ্ঞপেন্তো ন পঞ্ঞপেতি। অত্তসমনুপস্সনা ১২১. ‘‘কিত্তাৰতা চ, আনন্দ, অত্তানং সমনুপস্সমানো সমনুপস্সতি? ৰেদনং ৰা হি, আনন্দ, অত্তানং সমনুপস্সমানো সমনুপস্সতি – ‘ৰেদনা মে অত্তা’তি। ‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা’তি ইতি ৰা হি, আনন্দ, অত্তানং সমনুপস্সমানো সমনুপস্সতি। ‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, নোপি অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা, অত্তা মে ৰেদিযতি, ৰেদনাধম্মো হি মে অত্তা’তি ইতি ৰা হি, আনন্দ, অত্তানং সমনুপস্সমানো সমনুপস্সতি। ১২২. ‘‘তত্রানন্দ, যো সো এৰমাহ – ‘ৰেদনা মে অত্তা’তি, সো এৰমস্স ৰচনীযো – ‘তিস্সো খো ইমা, আৰুসো, ৰেদনা – সুখা ৰেদনা দুক্খা ৰেদনা অদুক্খমসুখা ৰেদনা। ইমাসং খো ত্ৰং তিস্সন্নং ৰেদনানং কতমং অত্ততো সমনুপস্সসী’তি? যস্মিং, আনন্দ, সমযে সুখং ৰেদনং ৰেদেতি, নেৰ তস্মিং সমযে দুক্খং ৰেদনং ৰেদেতি, ন অদুক্খমসুখং ৰেদনং ৰেদেতি; সুখংযেৰ তস্মিং সমযে ৰেদনং ৰেদেতি। যস্মিং, আনন্দ, সমযে দুক্খং ৰেদনং ৰেদেতি, নেৰ তস্মিং সমযে সুখং ৰেদনং ৰেদেতি, ন অদুক্খমসুখং ৰেদনং ৰেদেতি; দুক্খংযেৰ তস্মিং সমযে ৰেদনং ৰেদেতি। যস্মিং, আনন্দ, সমযে অদুক্খমসুখং ৰেদনং ৰেদেতি, নেৰ তস্মিং সমযে সুখং ৰেদনং ৰেদেতি, ন দুক্খং ৰেদনং ৰেদেতি; অদুক্খমসুখংযেৰ তস্মিং সমযে ৰেদনং ৰেদেতি। ১২৩. ‘‘সুখাপি খো, আনন্দ, ৰেদনা অনিচ্চা সঙ্খতা পটিচ্চসমুপ্পন্না খযধম্মা ৰযধম্মা ৰিরাগধম্মা নিরোধধম্মা। দুক্খাপি খো, আনন্দ, ৰেদনা অনিচ্চা সঙ্খতা পটিচ্চসমুপ্পন্না খযধম্মা ৰযধম্মা ৰিরাগধম্মা নিরোধধম্মা। অদুক্খমসুখাপি খো, আনন্দ, ৰেদনা অনিচ্চা সঙ্খতা পটিচ্চসমুপ্পন্না খযধম্মা ৰযধম্মা ৰিরাগধম্মা নিরোধধম্মা। তস্স সুখং ৰেদনং ৰেদিযমানস্স ‘এসো মে অত্তা’তি হোতি। তস্সাযেৰ সুখায ৰেদনায নিরোধা ‘ব্যগা [ব্যগ্গা (সী॰ ক॰)] মে অত্তা’তি হোতি। দুক্খং ৰেদনং ৰেদিযমানস্স ‘এসো মে অত্তা’তি হোতি। তস্সাযেৰ দুক্খায ৰেদনায নিরোধা ‘ব্যগা মে অত্তা’তি হোতি। অদুক্খমসুখং ৰেদনং ৰেদিযমানস্স ‘এসো মে অত্তা’তি হোতি। তস্সাযেৰ অদুক্খমসুখায ৰেদনায নিরোধা ‘ব্যগা মে অত্তা’তি হোতি। ইতি সো দিট্ঠেৰ ধম্মে অনিচ্চসুখদুক্খৰোকিণ্ণং উপ্পাদৰযধম্মং অত্তানং সমনুপস্সমানো সমনুপস্সতি, যো সো এৰমাহ – ‘ৰেদনা মে অত্তা’তি। তস্মাতিহানন্দ, এতেন পেতং নক্খমতি – ‘ৰেদনা মে অত্তা’তি সমনুপস্সিতুং। ১২৪. ‘‘তত্রানন্দ , যো সো এৰমাহ – ‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা’তি, সো এৰমস্স ৰচনীযো – ‘যত্থ পনাৰুসো, সব্বসো ৰেদযিতং নত্থি অপি নু খো, তত্থ ‘‘অযমহমস্মী’’তি সিযা’’’তি ? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এতেন পেতং নক্খমতি – ‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা’তি সমনুপস্সিতুং। ১২৫. ‘‘তত্রানন্দ , যো সো এৰমাহ – ‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, নোপি অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা, অত্তা মে ৰেদিযতি, ৰেদনাধম্মো হি মে অত্তা’তি। সো এৰমস্স ৰচনীযো – ৰেদনা চ হি, আৰুসো, সব্বেন সব্বং সব্বথা সব্বং অপরিসেসা নিরুজ্ঝেয্যুং। সব্বসো ৰেদনায অসতি ৰেদনানিরোধা অপি নু খো তত্থ ‘অযমহমস্মী’তি সিযা’’তি? ‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তস্মাতিহানন্দ, এতেন পেতং নক্খমতি – ‘‘ন হেৰ খো মে ৰেদনা অত্তা, নোপি অপ্পটিসংৰেদনো মে অত্তা, অত্তা মে ৰেদিযতি, ৰেদনাধম্মো হি মে অত্তা’তি সমনুপস্সিতুং। ১২৬. ‘‘যতো খো, আনন্দ, ভিক্খু নেৰ ৰেদনং অত্তানং সমনুপস্সতি, নোপি অপ্পটিসংৰেদনং অত্তানং সমনুপস্সতি, নোপি ‘অত্তা মে ৰেদিযতি, ৰেদনাধম্মো হি মে অত্তা’তি সমনুপস্সতি। সো এৰং ন সমনুপস্সন্তো ন চ কিঞ্চি লোকে উপাদিযতি, অনুপাদিযং ন পরিতস্সতি, অপরিতস্সং [অপরিতস্সনং (ক॰)] পচ্চত্তঞ্ঞেৰ পরিনিব্বাযতি, ‘খীণা জাতি, ৰুসিতং ব্রহ্মচরিযং, কতং করণীযং, নাপরং ইত্থত্তাযা’তি পজানাতি। এৰং ৰিমুত্তচিত্তং খো, আনন্দ, ভিক্খুং যো এৰং ৰদেয্য – ‘হোতি তথাগতো পরং মরণা ইতিস্স [ইতি সা (অট্ঠকথাযং পাঠন্তরং)] দিট্ঠী’তি, তদকল্লং। ‘ন হোতি তথাগতো পরং মরণা ইতিস্স দিট্ঠী’তি, তদকল্লং। ‘হোতি চ ন চ হোতি তথাগতো পরং মরণা ইতিস্স দিট্ঠী’তি, তদকল্লং। ‘নেৰ হোতি ন ন হোতি তথাগতো পরং মরণা ইতিস্স দিট্ঠী’তি, তদকল্লং। তং কিস্স হেতু? যাৰতা, আনন্দ, অধিৰচনং যাৰতা অধিৰচনপথো, যাৰতা নিরুত্তি যাৰতা নিরুত্তিপথো, যাৰতা পঞ্ঞত্তি যাৰতা পঞ্ঞত্তিপথো, যাৰতা পঞ্ঞা যাৰতা পঞ্ঞাৰচরং, যাৰতা ৰট্টং [যাৰতা ৰট্টং ৰট্টতি (ক॰ সী॰)], যাৰতা ৰট্টতি [যাৰতা ৰট্টং ৰট্টতি (ক॰ সী॰)], তদভিঞ্ঞাৰিমুত্তো ভিক্খু, তদভিঞ্ঞাৰিমুত্তং ভিক্খুং ‘ন জানাতি ন পস্সতি ইতিস্স দিট্ঠী’তি, তদকল্লং। সত্ত ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি ১২৭. ‘‘সত্ত খো, আনন্দ [সত্ত খো ইমা আনন্দ (ক॰ সী॰ স্যা॰)], ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতিযো, দ্ৰে আযতনানি। কতমা সত্ত? সন্তানন্দ, সত্তা নানত্তকাযা নানত্তসঞ্ঞিনো, সেয্যথাপি মনুস্সা , একচ্চে চ দেৰা, একচ্চে চ ৰিনিপাতিকা। অযং পঠমা ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। সন্তানন্দ, সত্তা নানত্তকাযা একত্তসঞ্ঞিনো, সেয্যথাপি দেৰা ব্রহ্মকাযিকা পঠমাভিনিব্বত্তা। অযং দুতিযা ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। সন্তানন্দ, সত্তা একত্তকাযা নানত্তসঞ্ঞিনো, সেয্যথাপি দেৰা আভস্সরা। অযং ততিযা ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। সন্তানন্দ, সত্তা একত্তকাযা একত্তসঞ্ঞিনো, সেয্যথাপি দেৰা সুভকিণ্হা। অযং চতুত্থী ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। সন্তানন্দ, সত্তা সব্বসো রূপসঞ্ঞানং সমতিক্কমা পটিঘসঞ্ঞানং অত্থঙ্গমা নানত্তসঞ্ঞানং অমনসিকারা ‘অনন্তো আকাসো’তি আকাসানঞ্চাযতনূপগা। অযং পঞ্চমী ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি । সন্তানন্দ, সত্তা সব্বসো আকাসানঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘অনন্তং ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনূপগা। অযং ছট্ঠী ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। সন্তানন্দ, সত্তা সব্বসো ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘নত্থি কিঞ্চী’তি আকিঞ্চঞ্ঞাযতনূপগা। অযং সত্তমী ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি। অসঞ্ঞসত্তাযতনং নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনমেৰ দুতিযং। ১২৮. ‘‘তত্রানন্দ, যাযং পঠমা ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতি নানত্তকাযা নানত্তসঞ্ঞিনো, সেয্যথাপি মনুস্সা, একচ্চে চ দেৰা, একচ্চে চ ৰিনিপাতিকা। যো নু খো, আনন্দ, তঞ্চ পজানাতি, তস্সা চ সমুদযং পজানাতি, তস্সা চ অত্থঙ্গমং পজানাতি, তস্সা চ অস্সাদং পজানাতি, তস্সা চ আদীনৰং পজানাতি, তস্সা চ নিস্সরণং পজানাতি, কল্লং নু তেন তদভিনন্দিতু’’ন্তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’…পে॰… ‘‘তত্রানন্দ, যমিদং অসঞ্ঞসত্তাযতনং। যো নু খো, আনন্দ, তঞ্চ পজানাতি, তস্স চ সমুদযং পজানাতি, তস্স চ অত্থঙ্গমং পজানাতি, তস্স চ অস্সাদং পজানাতি, তস্স চ আদীনৰং পজানাতি, তস্স চ নিস্সরণং পজানাতি, কল্লং নু তেন তদভিনন্দিতু’’ন্তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘তত্রানন্দ, যমিদং নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং। যো নু খো, আনন্দ, তঞ্চ পজানাতি, তস্স চ সমুদযং পজানাতি, তস্স চ অত্থঙ্গমং পজানাতি, তস্স চ অস্সাদং পজানাতি, তস্স চ আদীনৰং পজানাতি, তস্স চ নিস্সরণং পজানাতি, কল্লং নু তেন তদভিনন্দিতু’’ন্তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। যতো খো, আনন্দ, ভিক্খু ইমাসঞ্চ সত্তন্নং ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতীনং ইমেসঞ্চ দ্ৰিন্নং আযতনানং সমুদযঞ্চ অত্থঙ্গমঞ্চ অস্সাদঞ্চ আদীনৰঞ্চ নিস্সরণঞ্চ যথাভূতং ৰিদিত্ৰা অনুপাদা ৰিমুত্তো হোতি, অযং ৰুচ্চতানন্দ, ভিক্খু পঞ্ঞাৰিমুত্তো। অট্ঠ ৰিমোক্খা ১২৯. ‘‘অট্ঠ খো ইমে, আনন্দ, ৰিমোক্খা। কতমে অট্ঠ? রূপী রূপানি পস্সতি অযং পঠমো ৰিমোক্খো। অজ্ঝত্তং অরূপসঞ্ঞী বহিদ্ধা রূপানি পস্সতি, অযং দুতিযো ৰিমোক্খো। সুভন্তেৰ অধিমুত্তো হোতি, অযং ততিযো ৰিমোক্খো। সব্বসো রূপসঞ্ঞানং সমতিক্কমা পটিঘসঞ্ঞানং অত্থঙ্গমা নানত্তসঞ্ঞানং অমনসিকারা ‘অনন্তো আকাসো’তি আকাসানঞ্চাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং চতুত্থো ৰিমোক্খো। সব্বসো আকাসানঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘অনন্তং ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং পঞ্চমো ৰিমোক্খো। সব্বসো ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘নত্থি কিঞ্চী’তি আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং ছট্ঠো ৰিমোক্খো। সব্বসো আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং সমতিক্কম্ম ‘নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞা’যতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং সত্তমো ৰিমোক্খো। সব্বসো নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমতিক্কম্ম সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং অট্ঠমো ৰিমোক্খো। ইমে খো, আনন্দ, অট্ঠ ৰিমোক্খা। ১৩০. ‘‘যতো খো, আনন্দ, ভিক্খু ইমে অট্ঠ ৰিমোক্খে অনুলোমম্পি সমাপজ্জতি, পটিলোমম্পি সমাপজ্জতি, অনুলোমপটিলোমম্পি সমাপজ্জতি, যত্থিচ্ছকং যদিচ্ছকং যাৰতিচ্ছকং সমাপজ্জতিপি ৰুট্ঠাতিপি। আসৰানঞ্চ খযা অনাসৰং চেতোৰিমুত্তিং পঞ্ঞাৰিমুত্তিং দিট্ঠেৰ ধম্মে সযং অভিঞ্ঞা সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, অযং ৰুচ্চতানন্দ, ভিক্খু উভতোভাগৰিমুত্তো। ইমায চ আনন্দ উভতোভাগৰিমুত্তিযা অঞ্ঞা উভতোভাগৰিমুত্তি উত্তরিতরা ৰা পণীততরা ৰা নত্থী’’তি। ইদমৰোচ ভগৰা। অত্তমনো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো ভাসিতং অভিনন্দীতি। মহানিদানসুত্তং নিট্ঠিতং দুতিযং। |