৮. ৰত্তক্খন্ধকং
১. আগন্তুকৰত্তকথা ৩৫৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। তেন খো পন সমযেন আগন্তুকা ভিক্খূ সউপাহনাপি আরামং পৰিসন্তি, ছত্তপগ্গহিতাপি আরামং পৰিসন্তি, ওগুণ্ঠিতাপি আরামং পৰিসন্তি, সীসেপি চীৰরং করিত্ৰা আরামং পৰিসন্তি, পানীযেনপি পাদে ধোৰন্তি, ৰুড্ঢতরেপি আৰাসিকে ভিক্খূ ন অভিৰাদেন্তি, নপি সেনাসনং পুচ্ছন্তি। অঞ্ঞতরোপি আগন্তুকো ভিক্খু অনজ্ঝাৰুট্ঠং ৰিহারং ঘটিকং উগ্ঘাটেত্ৰা কৰাটং পণামেত্ৰা সহসা পাৰিসি। তস্স উপরিপিট্ঠিতো [উপরিপিট্ঠতো (?)] অহি খন্ধে পপতি। সো ভীতো ৰিস্সরমকাসি। ভিক্খূ উপধাৰিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আৰুসো, ৰিস্সরমকাসী’’তি? অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আগন্তুকা ভিক্খূ সউপাহনাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, ছত্তপগ্গহিতাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, ওগুণ্ঠিতাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, সীসেপি চীৰরং করিত্ৰা আরামং পৰিসিস্সন্তি, পানীযেনপি পাদে ধোৰিস্সন্তি, ৰুড্ঢতরেপি আৰাসিকে ভিক্খূ ন অভিৰাদেস্সন্তি, নপি সেনাসনং পুচ্ছিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ‘‘আগন্তুকা ভিক্খূ সউপাহনাপি আরামং পৰিসন্তি, ছত্তপগ্গহিতাপি আরামং পৰিসন্তি, ওগুণ্ঠিতাপি আরামং পৰিসন্তি, সীসেপি চীৰরং করিত্ৰা আরামং পৰিসন্তি, পানীযেনিপি পাদে ধোৰন্তি, ৰুড্ঢতরেপি আৰাসিকে ভিক্খূ ন অভিৰাদেন্তি, নপি সেনাসনং পুচ্ছন্তীতি। সচ্চং ভগৰাতি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… কথঞ্হি নাম ভিক্খৰে আগন্তুকা ভিক্খূ সউপাহনাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, ছত্তপগ্গহিতাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, ওগুণ্ঠিতাপি আরামং পৰিসিস্সন্তি, সীসেপি চীৰরং করিত্ৰা আরামং পৰিসিস্সন্তি, পানীযেনপি পাদে ধোৰিস্সন্তি, ৰুড্ঢতরেপি আৰাসিকে ভিক্খূ ন অভিৰাদেস্সন্তি, নপি সেনাসনং পুচ্ছিস্সন্তি, নেতং ভিক্খৰে অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৫৭. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, আগন্তুকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা আগন্তুকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্বং। আগন্তুকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা ‘ইদানি আরামং পৰিসিস্সামী’তি উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা নীচং কত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা গহেত্ৰা ছত্তং অপনামেত্ৰা সীসং ৰিৰরিত্ৰা সীসে চীৰরং [ৰিৰরিত্ৰা চীৰরং (ক॰)] খন্ধে কত্ৰা সাধুকং অতরমানেন আরামো পৰিসিতব্বো। আরামং পৰিসন্তেন সল্লক্খেতব্বং – ‘কত্থ আৰাসিকা ভিক্খূ পটিক্কমন্তী’তি? যত্থ আৰাসিকা ভিক্খূ পটিক্কমন্তি – উপট্ঠানসালায ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা – তত্থ গন্ত্ৰা একমন্তং পত্তো নিক্খিপিতব্বো; একমন্তং চীৰরং নিক্খিপিতব্বং; পতিরূপং আসনং গহেত্ৰা নিসীদিতব্বং; পানীযং পুচ্ছিতব্বং, পরিভোজনীযং পুচ্ছিতব্বং – ‘কতমং পানীযং, কতমং পরিভোজনীয’ন্তি? সচে পানীযেন অত্থো হোতি, পানীযং গহেত্ৰা পাতব্বং। সচে পরিভোজনীযেন অত্থো হোতি, পরিভোজনীযং গহেত্ৰা পাদা ধোৰিতব্বা। পাদে ধোৰন্তেন একেন হত্থেন উদকং আসিঞ্চিতব্বং, একেন হত্থেন পাদা ধোৰিতব্বা। তেনেৰ উদকং আসিঞ্চিতব্বং [যেন হত্থেন উদকং আসিঞ্চিতব্বং (স্যা॰)] ন তেনেৰ হত্থেন পাদা ধোৰিতব্বা। উপাহনপুঞ্ছনচোল়কং পুচ্ছিত্ৰা উপাহনা পুঞ্ছিতব্বা। উপাহনা পুঞ্ছন্তেন পঠমং সুক্খেন চোল়কেন পুঞ্ছিতব্বা, পচ্ছা অল্লেন। উপাহনাপুঞ্ছনচোল়কং ধোৰিত্ৰা [পীল়েত্ৰা (স্যা॰)] একমন্তং ৰিস্সজ্জেতব্বং। ‘‘সচে আৰাসিকো ভিক্খু ৰুড্ঢো হোতি, অভিৰাদেতব্বো। সচে নৰকো হোতি, অভিৰাদাপেতব্বো। সেনাসনং পুচ্ছিতব্বং – ‘কতমং মে সেনাসনং পাপুণাতী’তি? অজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা অনজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা পুচ্ছিতব্বং, গোচরো পুচ্ছিতব্বো, অগোচরো পুচ্ছিতব্বো, সেক্খসম্মতানি [সেখসম্মতানি (ক॰)] কুলানি পুচ্ছিতব্বানি , ৰচ্চট্ঠানং পুচ্ছিতব্বং, পস্সাৰট্ঠানং পুচ্ছিতব্বং, পানীযং পুচ্ছিতব্বং, পরিভোজনীযং পুচ্ছিতব্বং, কত্তরদণ্ডো পুচ্ছিতব্বো, সঙ্ঘস্স কতিকসণ্ঠানং পুচ্ছিতব্বং – ‘কং কালং পৰিসিতব্বং, কং কালং নিক্খমিতব্ব’ন্তি? সচে ৰিহারো অনজ্ঝাৰুট্ঠো হোতি, কৰাটং আকোটেত্ৰা মুহুত্তং আগমেত্ৰা ঘটিকং উগ্ঘাটেত্ৰা কৰাটং পণামেত্ৰা বহি ঠিতেন নিল্লোকেতব্বো। ‘‘সচে ৰিহারো উক্লাপো হোতি, মঞ্চে ৰা মঞ্চো আরোপিতো হোতি, পীঠে ৰা পীঠং আরোপিতং হোতি, সেনাসনং উপরি পুঞ্জীকতং [পুঞ্জকিতং (ক॰)] হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। [মহাৰ॰ ৬৬-৬৭ (থোকং ৰিসদিসং)] ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং ভূমত্থরণং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চপটিপাদকা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বা; ভিসিবিব্বোহনং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; নিসীদনপচ্চত্থরণং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চো নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; পীঠং নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; খেল়মল্লকো নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; অপস্সেনফলকং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং। সচে ৰিহারে সন্তানকং হোতি, উল্লোকা পঠমং ওহারেতব্বং, আলোকসন্ধিকণ্ণভাগা পমজ্জিতব্বা। সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে অকতা হোতি ভূমি, উদকেন পরিপ্ফোসিত্ৰা সম্মজ্জিতব্বা – মা ৰিহারো রজেন উহঞ্ঞীতি [ঊহঞ্ঞীতি (সী॰ স্যা॰)]। সঙ্কারং ৰিচিনিত্ৰা একমন্তং ছড্ডেতব্বং। ‘‘ভূমত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে [যথাপঞ্ঞত্তং (সী॰ স্যা॰), যথাভাগং (ক॰)] পঞ্ঞপেতব্বং। মঞ্চপটিপাদকা ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে [যথাভাগং (স্যা॰ ক॰)] ঠপেতব্বা। মঞ্চো ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাঠানে [যথাভাগং (স্যা॰ ক॰)] পঞ্ঞপেতব্বো। পীঠং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাঠানে [যথাভাগং (স্যা॰ ক॰)] পঞ্ঞপেতব্বং। ভিসিবিব্বোহনং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাভাগং পঞ্ঞপেতব্বং। নিসীদনপচ্চত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাভাগং পঞ্ঞপেতব্বং। খেল়মল্লকো ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাভাগং ঠপেতব্বো। অপস্সেনফলকং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাভাগং ঠপেতব্বং। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। ‘‘সচে পুরত্থিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পুরত্থিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে পচ্ছিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পচ্ছিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে উত্তরা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, উত্তরা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে দক্খিণা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, দক্খিণা ৰাতপানা থকেতব্বা । সচে সীতকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা ৰিৰরিতব্বা, রত্তিং থকেতব্বা। সচে উণ্হকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা থকেতব্বা, রত্তিং ৰিৰরিতব্বা। ‘‘সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং। সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো। সচে উপট্ঠানসালা উক্লাপা হোতি, উপট্ঠানসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে অগ্গিসালা উক্লাপা হোতি, অগ্গিসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, ৰচ্চকুটি সম্মজ্জিতব্বা। সচে পানীযং ন হোতি, পানীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে পরিভোজনীযং ন হোতি, পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, আগন্তুকানং ভিক্খূনং ৰত্তং যথা আগন্তুকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ২. আৰাসিকৰত্তকথা ৩৫৮. তেন খো পন সমযেন আৰাসিকা ভিক্খূ আগন্তুকে ভিক্খূ দিস্ৰা নেৰ আসনং পঞ্ঞপেন্তি, ন পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপন্তি, ন পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গণ্হন্তি, ন পানীযেন পুচ্ছন্তি [ন পানীযেন পুচ্ছন্তি, ন পরিভোজনীযেন পুচ্ছন্তি (স্যা॰ কং॰)], ন ৰুড্ঢতরেপি আগন্তুকে ভিক্খূ অভিৰাদেন্তি, ন সেনাসনং পঞ্ঞপেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আৰাসিকা ভিক্খূ আগন্তুকে ভিক্খূ দিস্ৰা নেৰ আসনং পঞ্ঞপেস্সন্তি, ন পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিস্সন্তি, ন পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহিস্সন্তি, ন পানীযেন পুচ্ছিস্সন্তি, ৰুড্ঢতরেপি আগন্তুকে ভিক্খূ ন অভিৰাদেস্সন্তি, ন সেনাসনং পঞ্ঞপেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কিরং, ভিক্খৰে…পে॰… সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৫৯. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, আৰাসিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা আৰাসিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্বং। আৰাসিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা আগন্তুকং ভিক্খুং ৰুড্ঢতরং দিস্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং , পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেতব্বং, পানীযেন পুচ্ছিতব্বো [পানীযেন পুচ্ছিতব্বো, পরিভোজনীযেন পুচ্ছিতব্বো (স্যা॰)]। সচে উস্সহতি, উপাহনা পুঞ্ছিতব্বা। উপাহনা পুঞ্ছন্তেন পঠমং সুক্খেন চোল়কেন পুঞ্ছিতব্বা, পচ্ছা অল্লেন। উপাহনাপুঞ্ছনচোল়কং ধোৰিত্ৰা [ধোৰিত্ৰা পীল়েত্ৰা (স্যা॰)] একমন্তং ৰিস্সজ্জেতব্বং। ‘‘আগন্তুকো ভিক্খু ৰুড্ঢতরো অভিৰাদেতব্বো। সেনাসনং পঞ্ঞপেতব্বং – ‘এতং তে সেনাসনং পাপুণাতী’তি। অজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা অনজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা আচিক্খিতব্বং। গোচরো আচিক্খিতব্বো। অগোচরো আচিক্খিতব্বো। সেক্খসম্মতানি কুলানি আচিক্খিতব্বানি। ৰচ্চট্ঠানং আচিক্খিতব্বং। পস্সাৰট্ঠানং আচিক্খিতব্বং। পানীযং আচিক্খিতব্বং। পরিভোজনীযং আচিক্খিতব্বং। কত্তরদণ্ডো আচিক্খিতব্বো। সঙ্ঘস্স কতিকসণ্ঠানং আচিক্খিতব্বং – ‘ইমং কালং পৰিসিতব্বং, ইমং কালং নিক্খমিতব্ব’ন্তি । ‘‘সচে নৰকো হোতি, নিসিন্নকেনেৰ আচিক্খিতব্বং – ‘অত্র পত্তং নিক্খিপাহি, অত্র চীৰরং নিক্খিপাহি, ইদং আসনং নিসীদাহী’তি। পানীযং আচিক্খিতব্বং। পরিভোজনীযং আচিক্খিতব্বং। উপাহনাপুঞ্ছনচোল়কং আচিক্খিতব্বং। আগন্তুকো ভিক্খু নৰকো অভিৰাদাপেতব্বো। সেনাসনং আচিক্খিতব্বং – ‘এতং তে সেনাসনং পাপুণাতী’তি। অজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা অনজ্ঝাৰুট্ঠং ৰা আচিক্খিতব্বং। গোচরো আচিক্খিতব্বো। অগোচরো আচিক্খিতব্বো। সেক্খসম্মতানি কুলানি আচিক্খিতব্বানি। ৰচ্চট্ঠানং আচিক্খিতব্বং। পস্সাৰট্ঠানং আচিক্খিতব্বং। পানীযং আচিক্খিতব্বং। পরিভোজনীযং আচিক্খিতব্বং। কত্তরদণ্ডো আচিক্খিতব্বো। সঙ্ঘস্স কতিকসণ্ঠানং আচিক্খিতব্বং – ‘ইমং কালং পৰিসিতব্বং, ইমং কালং নিক্খমিতব্ব’ন্তি। ইদং খো, ভিক্খৰে , আৰাসিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং যথা আৰাসিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৩. গমিকৰত্তকথা ৩৬০. তেন খো পন সমযেন গমিকা ভিক্খূ দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং অপ্পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং ৰিৰরিত্ৰা সেনাসনং অনাপুচ্ছা পক্কমন্তি। দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং নস্সতি। সেনাসনং অগুত্তং হোতি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম গমিকা ভিক্খূ দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং অপ্পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং ৰিৰরিত্ৰা সেনাসনং অনাপুচ্ছা পক্কমিস্সন্তি! দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং নস্সতি। সেনাসনং অগুত্তং হোতী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে…পে॰… সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৬১. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, গমিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা গমিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্বং। গমিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং থকেত্ৰা সেনাসনং আপুচ্ছা পক্কমিতব্বং[আপুচ্ছিতব্বং (স্যা॰)]। সচে ভিক্খু ন হোতি, সামণেরো আপুচ্ছিতব্বো। সচে সামণেরো ন হোতি, আরামিকো আপুচ্ছিতব্বো। সচে আরামিকো ন হোতি, উপাসকো আপুচ্ছিতব্বো। সচে ন হোতি ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা আরামিকো ৰা উপাসকো ৰা, চতূসু পাসাণেসু মঞ্চং পঞ্ঞপেত্ৰা মঞ্চে মঞ্চং আরোপেত্ৰা পীঠে পীঠং আরোপেত্ৰা সেনাসনং উপরি পুঞ্জং করিত্ৰা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং থকেত্ৰা পক্কমিতব্বং। সচে ৰিহারো ওৰস্সতি, সচে উস্সহতি, ছাদেতব্বো, উস্সুকং ৰা কাতব্বং – ‘কিন্তি নু খো ৰিহারো ছাদিযেথা’তি। এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, যো দেসো অনোৰস্সকো হোতি, তত্থ চতূসু পাসাণেসু মঞ্চং পঞ্ঞপেত্ৰা মঞ্চে মঞ্চং আরোপেত্ৰা পীঠে পীঠং আরোপেত্ৰা সেনাসনং উপরি পুঞ্জং করিত্ৰা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং থকেত্ৰা পক্কমিতব্বং। সচে সব্বো ৰিহারো ওৰস্সতি, সচে উস্সহতি, সেনাসনং গামং অতিহরিতব্বং, উস্সুকং ৰা কাতব্বং – ‘কিন্তি নু খো সেনাসনং গামং অতিহরিযেথা’তি। এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, অজ্ঝোকাসে চতূসু পাসাণেসু মঞ্চং পঞ্ঞপেত্ৰা মঞ্চে মঞ্চং আরোপেত্ৰা পীঠে পীঠং আরোপেত্ৰা সেনাসনং উপরি পুঞ্জং করিত্ৰা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা তিণেন ৰা পণ্ণেন ৰা পটিচ্ছাদেত্ৰা পক্কমিতব্বং – অপ্পেৰ নাম অঙ্গানিপি সেসেয্যুন্তি। ইদং খো, ভিক্খৰে, গমিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং যথা গমিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৪. অনুমোদনৰত্তকথা ৩৬২. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ভত্তগ্গে ন অনুমোদন্তি। মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা ভত্তগ্গে ন অনুমোদিস্সন্তী’’তি! অস্সোসুং খো ভিক্খূ তেসং মনুস্সানং উজ্ঝাযন্তানং খিয্যন্তানং ৰিপাচেন্তানং। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভত্তগ্গে অনুমোদিতু’’ন্তি। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কেন নু খো ভত্তগ্গে অনুমোদিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, থেরেন ভিক্খুনা ভত্তগ্গে অনুমোদিতু’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স পূগস্স সঙ্ঘভত্তং হোতি । আযস্মা সারিপুত্তো সঙ্ঘত্থেরো হোতি। ভিক্খূ – ‘ভগৰতা অনুঞ্ঞাতং থেরেন ভিক্খুনা ভত্তগ্গে অনুমোদিতু’ন্তি – আযস্মন্তং সারিপুত্তং এককং ওহায পক্কমিংসু। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো তে মনুস্সে পটিসম্মোদিত্ৰা পচ্ছা এককো অগমাসি। অদ্দসা খো ভগৰা আযস্মন্তং সারিপুত্তং দূরতোৰ এককং আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান আযস্মন্তং সারিপুত্তং এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি, সারিপুত্ত, ভত্তং ইদ্ধং অহোসী’’তি? ‘‘ইদ্ধং খো, ভন্তে, ভত্তং অহোসি; অপিচ মং ভিক্খূ এককং ওহায পক্কন্তা’’তি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভত্তগ্গে চতূহি পঞ্চহি থেরানুথেরেহি ভিক্খূহি আগমেতু’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো থেরো ভত্তগ্গে ৰচ্চিতো আগমেসি। সো ৰচ্চং সন্ধারেতুং অসক্কোন্তো মুচ্ছিতো পপতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সতি করণীযে আনন্তরিকং ভিক্খুং আপুচ্ছিত্ৰা গন্তু’’ন্তি। ৫. ভত্তগ্গৰত্তকথা ৩৬৩. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না ভত্তগ্গং গচ্ছন্তি, ৰোক্কম্মপি থেরানং ভিক্খূনং পুরতো পুরতো গচ্ছন্তি, থেরেপি ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদন্তি , নৰেপি ভিক্খূ আসনেন পটিবাহন্তি, সঙ্ঘাটিম্পি ওত্থরিত্ৰা অন্তরঘরে নিসীদন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না ভত্তগ্গং গচ্ছিস্সন্তি, ৰোক্কম্মপি থেরানং ভিক্খূনং পুরতো পুরতো গচ্ছিস্সন্তি, থেরেপি ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিস্সন্তি, নৰেপি ভিক্খূ আসনেনপি পটিবাহিস্সন্তি, সঙ্ঘাটিম্পি ওত্থরিত্ৰা অন্তরঘরে নিসীদিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না ভত্তগ্গং গচ্ছন্তি, ৰোক্কম্মপি থেরানং ভিক্খূনং পুরতো পুরতো গচ্ছন্তি, থেরেপি ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদন্তি, নৰেপি ভিক্খূ আসনেন পটিবাহন্তি, সঙ্ঘাটিম্পি ওত্থরিত্ৰা অন্তরঘরে নিসীদন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৬৪. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ভত্তগ্গৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা ভিক্খূহি ভত্তগ্গে সম্মা ৰত্তিতব্বং। সচে আরামে কালো আরোচিতো হোতি, তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা সাধুকং অতরমানেন গামো পৰিসিতব্বো। ‘‘ন ৰোক্কম্ম থেরানং ভিক্খূনং পুরতো পুরতো গন্তব্বং। সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। সুসংৰুতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ওক্খিত্তচক্খুনা অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্খিত্তকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। অপ্পসদ্দেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন কাযপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং । ন বাহুপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন সীসপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ‘‘সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। সুসংৰুতেন অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ওক্খিত্তচক্খুনা অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন উক্খিত্তকায অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং ন উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং, অপ্পসদ্দেন অন্তরঘরে নিসীদিতব্ব। ন কাযপ্পচালকং অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন বাহুপ্পচালকং অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন সীসপ্পচালকং অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন পল্লত্থিকায অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং। ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা। ন সঙ্ঘাটিং ওত্থরিত্ৰা অন্তরঘরে নিসীদিতব্বং। ‘‘উদকে দিয্যমানে উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা উদকং পটিগ্গহেতব্বং। নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন পত্তো ধোৰিতব্বো। সচে উদকপ্পটিগ্গাহকো হোতি, নীচং কত্ৰা উদকপ্পটিগ্গহে উদকং আসিঞ্চিতব্বং – মা উদকপ্পটিগ্গাহকো উদকেন ওসিঞ্চি [ওসিঞ্চিয্যী (ক॰)], মা সামন্তা ভিক্খূ উদকেন ওসিঞ্চিংসু [ওসিঞ্চিয্যিংসু (ক॰)], মা সঙ্ঘাটি উদকেন ওসিঞ্চীতি। সচে উদকপ্পটিগ্গাহকো ন হোতি, নীচং কত্ৰা ছমায উদকং আসিঞ্চিতব্বং – মা সামন্তা ভিক্খূ উদকেন ওসিঞ্চিংসু, মা সঙ্ঘাটি উদকেন ওসিঞ্চীতি। ‘‘ওদনে দিয্যমানে উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা ওদনো পটিগ্গহেতব্বো, সূপস্স ওকাসো কাতব্বো। সচে হোতি সপ্পি ৰা তেলং ৰা উত্তরিভঙ্গং ৰা, থেরেন ৰত্তব্বো – ‘সব্বেসং সমকং সম্পাদেহী’তি। সক্কচ্চং পিণ্ডপাতো পটিগ্গহেতব্বো। পত্তসঞ্ঞিনা পিণ্ডপাতো পটিগ্গহেতব্বো। সমসূপকো পিণ্ডপাতো পটিগ্গহেতব্বো। সমতিত্তিকো পিণ্ডপাতো পটিগ্গহেতব্বো। ‘‘ন তাৰ থেরেন ভুঞ্জিতব্বং যাৰ ন সব্বেসং ওদনো সম্পত্তো হোতি। সক্কচ্চং পিণ্ডপাতো ভুঞ্জিতব্বো। পত্তসঞ্ঞিনা পিণ্ডপাতো ভুঞ্জিতব্বো। সপদানং পিণ্ডপাতো ভুঞ্জিতব্বো। সমসূপকো পিণ্ডপাতো ভুঞ্জিতব্বো । ন থূপকতো ওমদ্দিত্ৰা পিণ্ডিপাতো ভুঞ্জিতব্বো। ন সূপং ৰা ব্যঞ্জনং ৰা ওদনেন পটিচ্ছাদেতব্বং ভিয্যোকম্যতং উপাদায। ন সূপং ৰা ওদনং ৰা অগিলানেন অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং। ন উজ্ঝানসঞ্ঞিনা পরেসং পত্তো ওলোকেতব্বো। নাতিমহন্তো কবল়ো কাতব্বো। পরিমণ্ডলো আলোপো কাতব্বো। ন অনাহটে কবল়ে মুখদ্ৰারং ৰিৰরিতব্বং। ন ভুঞ্জমানেন সব্বো হত্থো মুখে পক্খিপিতব্বো। ন সকবল়েন মুখেন ব্যাহরিতব্বং। ন পিণ্ডুক্খেপকং ভুঞ্জিতব্বং। ন কবল়াৰচ্ছেদকং ভুঞ্জিতব্বং। ন অৰগণ্ডকারকং ভুঞ্জিতব্বং। ন হত্থনিদ্ধুনকং ভুঞ্জিতব্বং। ন সিত্থাৰকারকং ভুঞ্জিতব্বং। ন জিৰ্হানিচ্ছারকং ভুঞ্জিতব্বং। ন চপুচপুকারকং ভুঞ্জিতব্বং। ন সুরুসুরুকারকং ভুঞ্জিতব্বং। ন হত্থনিল্লেহকং ভুঞ্জিতব্বং। ন পত্তনিল্লেহকং ভুঞ্জিতব্বং। ন ওট্ঠনিল্লেহকং ভুঞ্জিতব্বং। ‘‘ন সামিসেন হত্থেন পানীযথালকো পটিগ্গহেতব্বো। ন তাৰ থেরেন উদকং পটিগ্গহেতব্বং যাৰ ন সব্বেৰ ভুত্তাৰিনো হোন্তি। উদকে দিয্যমানে উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা উদকং পটিগ্গহেতব্বং। নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন পত্তো ধোৰিতব্বো। সচে উদকপ্পটিগ্গাহকো হোতি, নীচং কত্ৰা উদকপ্পটিগ্গহে উদকং আসিঞ্চিতব্বং – মা উদকপ্পটিগ্গাহকো উদকেন ওসিঞ্চি, মা সামন্তা ভিক্খূ উদকেন ওসিঞ্চিংসু, মা সঙ্ঘাটি উদকেন ওসিঞ্চীতি। সচে উদকপ্পটিগ্গাহকো ন হোতি, নীচং কত্ৰা ছমায উদকং আসিঞ্চিতব্বং – মা সামন্তা ভিক্খূ উদকেন ওসিঞ্চিংসু, মা সঙ্ঘাটি উদকেন ওসিঞ্চীতি। ন সসিত্থকং পত্তধোৰনং অন্তরঘরে ছড্ডেতব্বং। ‘‘নিৰত্তন্তেন নৰকেহি ভিক্খূহি পঠমতরং নিৰত্তিতব্বং। পচ্ছা থেরেহি সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। সুসংৰুতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ওক্খিত্তচক্খুনা অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্খিত্তকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। অপ্পসদ্দেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন কাযপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন বাহুপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং । ন সীসপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ভত্তগ্গৰত্তং যথা ভিক্খূহি ভত্তগ্গে সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো। ৬. পিণ্ডচারিকৰত্তকথা ৩৬৫. তেন খো পন সমযেন পিণ্ডচারিকা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না পিণ্ডায চরন্তি, অসল্লক্খেত্ৰাপি নিৰেসনং পৰিসন্তি, অসল্লক্খেত্ৰাপি নিক্খমন্তি, অতিসহসাপি পৰিসন্তি, অতিসহসাপি নিক্খমন্তি, অতিদূরেপি তিট্ঠন্তি, অচ্চাসন্নেপি তিট্ঠন্তি, অতিচিরম্পি তিট্ঠন্তি, অতিলহুম্পি নিৰত্তন্তি। অঞ্ঞতরোপি পিণ্ডচারিকো ভিক্খু অসল্লক্খেত্ৰা নিৰেসনং পাৰিসি। সো চ দ্ৰারং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞতরং ওৰরকং পাৰিসি। তস্মিম্পি ওৰরকে ইত্থী নগ্গা উত্তানা নিপন্না হোতি। অদ্দসা খো সো ভিক্খু তং ইত্থিং নগ্গং উত্তানং নিপন্নং। দিস্ৰান – ‘‘নযিদং দ্ৰারং, ওৰরকং ইদ’’ন্তি তম্হা ওৰরকা নিক্খমি। অদ্দসা খো তস্সা ইত্থিযা সামিকো তং ইত্থিং নগ্গং উত্তানং নিপন্নং। দিস্ৰান – ‘‘ইমিনা মে ভিক্খুনা পজাপতী দূসিতা’’তি তং ভিক্খুং গহেত্ৰা আকোটেসি। অথ খো সা ইত্থী তেন সদ্দেন পটিবুজ্ঝিত্ৰা তং পুরিসং এতদৰোচ – ‘‘কিস্স ত্ৰং, অয্য, ইমং ভিক্খুং আকোটেসী’’তি? ‘‘ইমিনাসি ত্ৰং ভিক্খুনা দূসিতা’’তি? ‘‘নাহং, অয্য, ইমিনা ভিক্খুনা দূসিতা; অকারকো সো ভিক্খূ’’তি তং ভিক্খুং মুঞ্চাপেসি। অথ খো সো ভিক্খু আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম পিণ্ডচারিকা ভিক্খূ দুন্নিৰত্থা দুপ্পারুতা অনাকপ্পসম্পন্না পিণ্ডায চরিস্সন্তি, অসল্লক্খেত্ৰাপি নিৰেসনং পৰিসিস্সন্তি, অসল্লক্খেত্ৰাপি নিক্খমিস্সন্তি, অতিসহসাপি পৰিসিস্সন্তি, অতিসহসাপি নিক্খমিস্সন্তি, অতিদূরেপি তিট্ঠিস্সন্তি, অচ্চাসন্নেপি তিট্ঠিস্সন্তি, অতিচিরম্পি তিট্ঠিস্সন্তি, অতিলহুম্পি নিৰত্তিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে…পে॰… সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৬৬. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, পিণ্ডচারিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞাপেস্সামি যথা পিণ্ডচারিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্বং। পিণ্ডচারিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা – ‘ইদানি গামং পৰিসিস্সামী’তি তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা সাধুকং অতরমানেন গামো পৰিসিতব্বো। ‘‘সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং । সুসংৰুতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ওক্খিত্তচক্খুনা অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্খিত্তকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। অপ্পসদ্দেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন কাযপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন বাহুপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন সীসপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ‘‘নিৰেসনং পৰিসন্তেন সল্লক্খেতব্বং – ‘ইমিনা পৰিসিস্সামি, ইমিনা নিক্খমিস্সামী’তি। নাতিসহসা পৰিসিতব্বং। নাতিসহসা নিক্খমিতব্বং। নাতিদূরে ঠাতব্বং। নাচ্চাসন্নে ঠাতব্বং। নাতিচিরং ঠাতব্বং। নাতিলহুং নিৰত্তিতব্বং। ঠিতকেন সল্লক্খেতব্বং – ‘ভিক্খং দাতুকামা ৰা অদাতুকামা ৰা’তি। সচে কম্মং ৰা নিক্খিপতি, আসনা ৰা ৰুট্ঠাতি, কটচ্ছুং ৰা পরামসতি, ভাজনং ৰা পরামসতি, ঠপেতি [ঠাপেতি (ক॰)] ৰা – দাতুকামস্সাতি [দাতুকামিযাতি (স্যা॰), দাতুকামা ৰিযাতি (সী॰)] ঠাতব্বং। ভিক্খায দিয্যমানায ৰামেন হত্থেন সঙ্ঘাটিং উচ্চারেত্ৰা দক্খিণেন হত্থেন পত্তং পণামেত্ৰা উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা ভিক্খা পটিগ্গহেতব্বা। ন চ ভিক্খাদাযিকায মুখং উল্লোকেতব্বং[ওলোকেতব্বং (স্যা॰)]। সল্লক্খেতব্বং – ‘সূপং দাতুকামা ৰা অদাতুকামা ৰা’তি। সচে কটচ্ছুং ৰা পরামসতি, ভাজনং ৰা পরামসতি, ঠপেতি ৰা – দাতুকামস্সাতি ঠাতব্বং। ভিক্খায দিন্নায সঙ্ঘাটিযা পত্তং পটিচ্ছাদেত্ৰা সাধুকং অতরমানেন নিৰত্তিতব্বং। ‘‘সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। সুসংৰুতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ওক্খিত্তচক্খুনা অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্খিত্তকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। অপ্পসদ্দেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন কাযপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন বাহুপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন সীসপ্পচালকং অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। যো পঠমং গামতো পিণ্ডায পটিক্কমতি, তেন আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, অৰক্কারপাতি ধোৰিত্ৰা উপট্ঠাপেতব্বা, পানীযং পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং। যো পচ্ছা গামতো পিণ্ডায পটিক্কমতি, সচে হোতি ভুত্তাৰসেসো, সচে আকঙ্খতি, ভুঞ্জিতব্বং । নো চে আকঙ্খতি, অপ্পহরিতে ৰা ছড্ডেতব্বং, অপ্পাণকে ৰা উদকে ওপিলাপেতব্বং। তেন আসনং উদ্ধরিতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পটিসামেতব্বং, অৰক্কারপাতি ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বা, পানীযং পরিভোজনীযং পটিসামেতব্বং , ভত্তগ্গং সম্মজ্জিতব্বং। যো পস্সতি পানীযঘটং ৰা পরিভোজনীযঘটং ৰা ৰচ্চঘটং ৰা রিত্তং তুচ্ছং তেন উপট্ঠাপেতব্বং। সচস্স হোতি অৰিসয্হং, হত্থৰিকারেন দুতিযং আমন্তেত্ৰা হত্থৰিলঙ্ঘকেন উপট্ঠাপেতব্বং, ন চ তপ্পচ্চযা ৰাচা ভিন্দিতব্বা। ইদং খো, ভিক্খৰে, পিণ্ডচারিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং যথা পিণ্ডচারিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৭. আরঞ্ঞিকৰত্তকথা ৩৬৭. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ অরঞ্ঞে ৰিহরন্তি। তে নেৰ পানীযং উপট্ঠাপেন্তি, ন পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেন্তি , ন অগ্গিং উপট্ঠাপেন্তি, ন অরণিসহিতং উপট্ঠাপেন্তি, ন নক্খত্তপদানি জানন্তি, ন দিসাভাগং জানন্তি। চোরা তত্থ গন্ত্ৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘অত্থি, ভন্তে, পানীয’’ন্তি? ‘‘নত্থাৰুসো’’তি। ‘‘অত্থি, ভন্তে, পরিভোজনীয’’ন্তি? ‘‘নত্থাৰুসো’’তি। ‘‘অত্থি, ভন্তে, অগ্গী’’তি? ‘‘নত্থাৰুসো’’তি। ‘‘অত্থি, ভন্তে, অরণিসহিত’’ন্তি? ‘‘নত্থাৰুসো’’তি। ( ) [(অত্থি ভন্তে নক্খত্তপদানীতি, ন জানাম আৰুসোতি, অত্থি ভন্তে দিসাভাগন্তি, ন জানাম আৰুসোতি।) সী॰ ৰিমতিটীকায পন সমেতি] ‘‘কেনজ্জ, ভন্তে, যুত্ত’’ন্তি? ‘‘ন খো মযং, আৰুসো, জানামা’’তি। ‘‘কতমাযং, ভন্তে, দিসা’’তি? ‘‘ন খো মযং, আৰুসো, জানামা’’তি। অথ খো তে চোরা – ‘নেৰিমেসং পানীযং অত্থি, ন পরিভোজনীযং অত্থি, ন অগ্গি অত্থি, ন অরণিসহিতং অত্থি, ন নক্খত্তপদানি জানন্তি, ন দিসাভাগং জানন্তি; চোরা ইমে, নযিমে ভিক্খূ’তি – আকোটেত্ৰা পক্কমিংসু। অথ খো তে ভিক্খূ ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসুং। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৬৮. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, আরঞ্ঞিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা আরঞ্ঞিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্বং। আরঞ্ঞিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা কালস্সেৰ উট্ঠায পত্তং থৰিকায পক্খিপিত্ৰা অংসে আলগ্গেত্ৰা চীৰরং খন্ধে করিত্ৰা উপাহনা আরোহিত্ৰা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানং থকেত্ৰা সেনাসনা ওতরিতব্বং – ইদানি গামং পৰিসিস্সামীতি। উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা নীচং কত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা থৰিকায পক্খিপিত্ৰা অংসে আলগ্গেত্ৰা তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা সাধুকং অতরমানেন গামো পৰিসিতব্বো। সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং…পে॰… ন খম্ভকতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন ওগুণ্ঠিতেন অন্তরঘরে গন্তব্বং। ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। ‘‘নিৰেসনং পৰিসন্তেন সল্লক্খেতব্বং – ‘ইমিনা পৰিসিস্সামি, ইমিনা নিক্খমিস্সামী’তি। নাতিসহসা পৰিসিতব্বং। নাতিসহসা নিক্খমিতব্বং। নাতিদূরে ঠাতব্বং। নাচ্চাসন্নে ঠাতব্বং। নাতিচিরং ঠাতব্বং। নাতিলহুং নিৰত্তিতব্বং। ঠিতকেন সল্লক্খেতব্বং – ‘ভিক্খং দাতুকামা ৰা অদাতুকামা ৰা’তি। সচে কম্মং ৰা নিক্খিপতি, আসনা ৰা ৰুট্ঠাতি, কটচ্ছুং ৰা পরামসতি, ভাজনং ৰা পরামসতি, ঠপেতি ৰা – দাতুকামস্সাতি ঠাতব্বং। ভিক্খায দিয্যমানায ৰামেন হত্থেন সঙ্ঘাটিং উচ্চারেত্ৰা দক্খিণেন হত্থেন পত্তং পণামেত্ৰা উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা ভিক্খা পটিগ্গহেতব্বা। ন চ ভিক্খাদাযিকায মুখং উল্লোকেতব্বং। সল্লক্খেতব্বং – ‘সূপং দাতুকামা ৰা অদাতুকামা ৰা’তি। সচে কটচ্ছু ৰা পরামসতি, ভাজনং ৰা পরামসতি, ঠপেতি ৰা – দাতুকামস্সাতি ঠাতব্বং। ভিক্খায দিন্নায সঙ্ঘাটিযা পত্তং পটিচ্ছাদেত্ৰা সাধুকং অতরমানেন নিৰত্তিতব্বং। ‘‘সুপ্পটিচ্ছন্নেন অন্তরঘরে গন্তব্বং…পে॰… ন উক্কুটিকায অন্তরঘরে গন্তব্বং। গামতো নিক্খমিত্ৰা পত্তং থৰিকায পক্খিপিত্ৰা অংসে আলগ্গেত্ৰা চীৰরং সঙ্ঘরিত্ৰা সীসে করিত্ৰা উপাহনা আরোহিত্ৰা গন্তব্বং। ‘‘আরঞ্ঞিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা পানীযং উপট্ঠাপেতব্বং, পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং, অগ্গি উপট্ঠাপেতব্বো, অরণিসহিতং উপট্ঠাপেতব্বং, কত্তরদণ্ডো উপট্ঠাপেতব্বো, নক্খত্তপদানি উগ্গহেতব্বানি – সকলানি ৰা একদেসানি ৰা, দিসাকুসলেন ভৰিতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, আরঞ্ঞিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং যথা আরঞ্ঞিকেহি ভিক্খূহি সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৮. সেনাসনৰত্তকথা ৩৬৯. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে চীৰরকম্মং করোন্তি। ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পটিৰাতে অঙ্গণে [পঙ্গণে (সী॰ স্যা॰)] সেনাসনং পপ্ফোটেসুং। ভিক্খূ রজেন ওকিরিংসু। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পটিৰাতে অঙ্গণে সেনাসনং পপ্ফোটেস্সন্তি! ভিক্খূ রজেন ওকিরিংসূ’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ পটিৰাতে অঙ্গণে সেনাসনং পপ্ফোটেন্তি, ভিক্খূ রজেন ওকিরিংসূ’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৭০. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সেনাসনৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা ভিক্খূহি সেনাসনে সম্মা ৰত্তিতব্বং। যস্মিং ৰিহারে ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। [মহাৰ॰ ৬৬, ৬৭; চূল়ৰ॰ ৩৫৭]ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; নিসীদনপচ্চত্থরণং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভিসিবিব্বোহনং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চো নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; পীঠং নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চপটিপাদকা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বা; খেল়মল্লকো নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; অপস্সেনফলকং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভুম্মত্থরণং যথাপঞ্ঞত্তং সল্লক্খেত্ৰা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং। সচে ৰিহারে সন্তানকং হোতি, উল্লোকা পঠমং ওহারেতব্বং, আলোকসন্ধিকণ্ণভাগা পমজ্জিতব্বা। সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে অকতা হোতি ভূমি, উদকেন পরিপ্ফোসিত্ৰা পরিফোসিত্ৰা সম্মজ্জিতব্বা – মা ৰিহারো রজেন উহঞ্ঞীতি। সঙ্কারং ৰিচিনিত্ৰা একমন্তং ছড্ডেতব্বং। ‘‘ন ভিক্খুসামন্তা সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। ন ৰিহারসামন্তা সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। ন পানীযসামন্তা সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। ন পরিভোজনীযসামন্তা সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। ন পটিৰাতে অঙ্গণে সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। অধোৰাতে সেনাসনং পপ্ফোটেতব্বং। ‘‘ভুম্মত্থরণং একমন্তং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। মঞ্চপটিপাদকা একমন্তং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বা। মঞ্চো একমন্তং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বো। পীঠং একমন্তং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। ভিসিবিব্বোহনং একমন্তং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। নিসীদনপচ্চত্থরণং একমন্তং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। খেল়মল্লকো একমন্তং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বো। অপস্সেনফলকং একমন্তং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বং। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জু ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। ‘‘সচে পুরত্থিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পুরত্থিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে পচ্ছিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পচ্ছিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে উত্তরা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি উত্তরা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে দক্খিণা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, দক্খিণা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে সীতকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা ৰিৰরিতব্বা, রত্তিং থকেতব্বা। সচে উণ্হকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা থকেতব্বা, রত্তিং ৰিৰরিতব্বা। ‘‘সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং। সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো। সচে উপট্ঠানসালা উক্লাপা হোতি, উপট্ঠানসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে অগ্গিসালা উক্লাপা হোতি, অগ্গিসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, ৰচ্চকুটি সম্মজ্জিতব্বা। সচে পানীযং ন হোতি, পানীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে পরিভোজনীযং ন হোতি, পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ‘‘সচে ৰুড্ঢেন সদ্ধিং একৰিহারে ৰিহরতি, ন ৰুড্ঢং অনাপুচ্ছা উদ্দেসো দাতব্বো, ন পরিপুচ্ছা দাতব্বা, ন সজ্ঝাযো কাতব্বো, ন ধম্মো ভাসিতব্বো, ন পদীপো কাতব্বো, ন পদীপো ৰিজ্ঝাপেতব্বো, ন ৰাতপানা ৰিৰরিতব্বা, ন ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে ৰুড্ঢেন সদ্ধিং একচঙ্কমে চঙ্কমতি, যেন ৰুড্ঢো তেন পরিৰত্তিতব্বং, ন চ ৰুড্ঢো সঙ্ঘাটিকণ্ণেন ঘট্টেতব্বো। ইদং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সেনাসনৰত্তং যথা ভিক্খূহি সেনাসনে সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৯. জন্তাঘরৰত্তকথা ৩৭১. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জন্তাঘরে থেরেহি ভিক্খূহি নিৰারিযমানা অনাদরিযং পটিচ্চ পহূতং কট্ঠং আরোপেত্ৰা অগ্গিং দত্ৰা দ্ৰারং থকেত্ৰা দ্ৰারে নিসীদন্তি। ভিক্খূ [থেরা চ ভিক্খূ (স্যা॰ কং॰)] উণ্হাভিতত্তা দ্ৰারং অলভমানা মুচ্ছিতা পপতন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জন্তাঘরে থেরেহি ভিক্খূহি নিৰারিযমানা অনাদরিযং পটিচ্চ পহূতং কট্ঠং আরোপেত্ৰা অগ্গিং দত্ৰা দ্ৰারং থকেত্ৰা দ্ৰারে নিসীদিস্সন্তি! ভিক্খূ উণ্হাভিতত্তা দ্ৰারং অলভমানা মুচ্ছিতা পপতন্তী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ জন্তাঘরে থেরেহি ভিক্খূহি নিৰারিযমানা অনাদরিযং পটিচ্চ পহূতং কট্ঠং আরোপেত্ৰা অগ্গিং দত্ৰা দ্ৰারং থকেত্ৰা দ্ৰারে নিসীদন্তি; ভিক্খূ উণ্হাভিতত্তা দ্ৰারং অলভমানা মুচ্ছিতা পপতন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন , ভিক্খৰে, জন্তাঘরে থেরেন ভিক্খুনা নিৰারিযমানেন অনাদরিযং পটিচ্চ পহূতং কট্ঠং আরোপেত্ৰা অগ্গি দাতব্বো। যো দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। ন, ভিক্খৰে, দ্ৰারং থকেত্ৰা দ্ৰারে নিসীদিতব্বং। যো নিসীদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। ৩৭২. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং জন্তাঘরৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা ভিক্খূহি জন্তাঘরে সম্মা ৰত্তিতব্বং। যো পঠমং জন্তাঘরং গচ্ছতি, সচে ছারিকা উস্সন্না হোতি, ছারিকা ছড্ডেতব্বা। সচে জন্তাঘরং উক্লাপং হোতি, জন্তাঘরং সম্মজ্জিতব্বং। সচে পরিভণ্ডং উক্লাপং হোতি, পরিভণ্ডং সম্মজ্জিতব্বং। সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং। সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো । সচে জন্তাঘরসালা উক্লাপা হোতি, জন্তাঘরসালা সম্মজ্জিতব্বা। ‘‘চুণ্ণং সন্নেতব্বং, মত্তিকা তেমেতব্বা, উদকদোণিকায উদকং আসিঞ্চিতব্বং। জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং। ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা। সচে উস্সহতি, জন্তাঘরে থেরানং ভিক্খূনং পরিকম্মং কাতব্বং। জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমিতব্বং। সচে উস্সহতি, উদকেপি থেরানং ভিক্খূনং পরিকম্মং কাতব্বং। ন থেরানং ভিক্খূনং পুরতোপি নহাযিতব্বং, ন উপরিতোপি নহাযিতব্বং। নহাতেন উত্তরন্তেন ওতরন্তানং মগ্গো দাতব্বো। যো পচ্ছা জন্তাঘরা নিক্খমতি, সচে জন্তাঘরং চিক্খল্লং হোতি, ধোৰিতব্বং। মত্তিকাদোণিকং ধোৰিত্ৰা জন্তাঘরপীঠং পটিসামেত্ৰা অগ্গিং ৰিজ্ঝাপেত্ৰা দ্ৰারং থকেত্ৰা পক্কমিতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং জন্তাঘরৰত্তং যথা ভিক্খূহি জন্তাঘরে সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ১০. ৰচ্চকুটিৰত্তকথা ৩৭৩. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু ব্রাহ্মণজাতিকো ৰচ্চং কত্ৰা ন ইচ্ছতি আচমেতুং – কো ইমং ৰসলং দুগ্গন্ধং আমসিস্সতীতি [আচমিস্সতীতি (ক॰)]। তস্স ৰচ্চমগ্গে কিমি সণ্ঠাতি। অথ খো সো ভিক্খু ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, আৰুসো, ৰচ্চং কত্ৰা ন আচমেসী’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খু ৰচ্চং কত্ৰা ন আচমেস্সতী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, ভিক্খু, ৰচ্চং কত্ৰা ন আচমেসী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ৰচ্চং কত্ৰা সতি উদকে নাচমেতব্বং। যো নাচমেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি। তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ৰচ্চকুটিযা যথাৰুড্ঢং ৰচ্চং করোন্তি। নৰকা ভিক্খূ পঠমতরং আগন্ত্ৰা ৰচ্চিতা আগমেন্তি। তে ৰচ্চং সন্ধারেন্তা মুচ্ছিতা পপতন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির ভিক্খৰে…পে॰… সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ‘‘ন, ভিক্খৰে, ৰচ্চকুটিযা যথাৰুড্ঢং ৰচ্চো কাতব্বো। যো করেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, আগতপটিপাটিযা ৰচ্চং কাতু’’ন্তি। তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অতিসহসাপি ৰচ্চকুটিং পৰিসন্তি, উব্ভজিত্ৰাপি [উব্ভুজ্জিত্ৰাপি (সী॰), উব্ভুজিত্ৰা (স্যা॰)] পৰিসন্তি, নিত্থুনন্তাপি ৰচ্চং করোন্তি , দন্তকট্ঠং খাদন্তাপি ৰচ্চং করোন্তি, বহিদ্ধাপি ৰচ্চদোণিকায ৰচ্চং করোন্তি, বহিদ্ধাপি পস্সাৰদোণিকায পস্সাৰং করোন্তি, পস্সাৰদোণিকাযপি খেল়ং করোন্তি, ফরুসেনপি কট্ঠেন অৰলেখন্তি, অৰলেখনকট্ঠম্পি ৰচ্চকূপম্হি পাতেন্তি, অতিসহসাপি নিক্খমন্তি, উব্ভজিত্ৰাপি নিক্খমন্তি, চপুচপুকারকম্পি আচমেন্তি, আচমনসরাৰকেপি উদকং সেসেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অতিসহসাপি ৰচ্চকুটিং পৰিসিস্সন্তি, উব্ভজিত্ৰাপি পৰিসিস্সন্তি, নিত্থুনন্তাপি ৰচ্চং করিস্সন্তি, দন্তকট্ঠং খাদন্তাপি ৰচ্চং করিস্সন্তি, বহিদ্ধাপি ৰচ্চদোণিকায ৰচ্চং করিস্সন্তি, বহিদ্ধাপি পস্সাৰদোণিকায পস্সাৰং করিস্সন্তি, পস্সাৰদোণিকাযপি খেল়ং করিস্সন্তি, ফরুসেনপি কট্ঠেন অৰলেখিস্সন্তি, অৰলেখনকট্ঠম্পি ৰচ্চকূপম্হি পাতেস্সন্তি, অতিসহসাপি নিক্খমিস্সন্তি, উব্ভজিত্ৰাপি নিক্খমিস্সন্তি, চপুচপুকারকম্পি আচমেস্সন্তি, আচমনসরাৰকেপি উদকং সেসেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে…পে॰… সচ্চং ভগৰাতি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৭৪. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ৰচ্চকুটিৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা ভিক্খূহি ৰচ্চকুটিযা সম্মা ৰত্তিতব্বং। যো ৰচ্চকুটিং গচ্ছতি তেন বহি ঠিতেন [বহি ঠিতেন (সী॰ ক॰)] উক্কাসিতব্বং। অন্তো নিসিন্নেনপি উক্কাসিতব্বং। চীৰরৰংসে ৰা চীৰররজ্জুযা ৰা চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা সাধুকং অতরমানেন ৰচ্চকুটী পৰিসিতব্বা। নাতিসহসা পৰিসিতব্বা। ন উব্ভজিত্ৰা পৰিসিতব্বা। ৰচ্চপাদুকায ঠিতেন উব্ভজিতব্বং। ন নিত্থুনন্তেন ৰচ্চো কাতব্বো। ন দন্তকট্ঠং খাদন্তেন ৰচ্চো কাতব্বো। ন বহিদ্ধা ৰচ্চদোণিকায ৰচ্চো কাতব্বো। ন বহিদ্ধা পস্সাৰদোণিকায পস্সাৰো কাতব্বো। ন পস্সাৰদোণিকায খেল়ো কাতব্বো। ন ফরুসেন কট্ঠেন অৰলেখিতব্বং। ন অৰলেখনকট্ঠং ৰচ্চকূপম্হি পাতেতব্বং। ৰচ্চপাদুকায ঠিতেন পটিচ্ছাদেতব্বং। নাতিসহসা নিক্খমিতব্বং। ন উব্ভজিত্ৰা নিক্খমিতব্বং। আচমনপাদুকায ঠিতেন উব্ভজিতব্বং। ন চপুচপুকারকং আচমেতব্বং। ন আচমনসরাৰকে উদকং সেসেতব্বং। আচমনপাদুকায ঠিতেন পটিচ্ছাদেতব্বং। ‘‘সচে ৰচ্চকুটি উহতা [ঊহতা (সী॰ স্যা॰)] হোতি, ধোৰিতব্বা। সচে অৰলেখনপিধরো পূরো হোতি, অৰলেখনকট্ঠং ছড্ডেতব্বং। সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, ৰচ্চকুটি সম্মজ্জিতব্বা। সচে পরিভণ্ডং উক্লাপং হোতি, পরিভণ্ডং সম্মজ্জিতব্বং। সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং । সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো। সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং । ইদং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং ৰচ্চকুটিৰত্তং যথা ভিক্খূহি ৰচ্চকুটিযা সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ১১. উপজ্ঝাযৰত্তকথা ৩৭৫. তেন খো পন সমযেন সদ্ধিৰিহারিকা উপজ্ঝাযেসু ন সম্মা ৰত্তন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম সদ্ধিৰিহারিকা উপজ্ঝাযেসু ন সম্মা ৰত্তিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকা উপজ্ঝাযেসু ন সম্মা ৰত্তন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকা উপজ্ঝাযেসু ন সম্মা ৰত্তিস্সন্তি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৭৬. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকানং উপজ্ঝাযেসু ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা সদ্ধিৰিহারিকেহি উপজ্ঝাযেসু সম্মা ৰত্তিতব্বং। [মহাৰ॰ ৬৬] সদ্ধিৰিহারিকেন, ভিক্খৰে, উপজ্ঝাযম্হি সম্মা ৰত্তিতব্বং। তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ‘‘কালস্সেৰ উট্ঠায উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা দন্তকট্ঠং দাতব্বং, মুখোদকং দাতব্বং, আসনং পঞ্ঞপেতব্বং। সচে যাগু হোতি, ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগু উপনামেতব্বা। যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বং। উপজ্ঝাযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি , সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে উপজ্ঝাযো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, নিৰাসনং দাতব্বং, পটিনিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং, কাযবন্ধনং দাতব্বং, সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা, ধোৰিত্ৰা পত্তো সোদকো [সউদকো (ক॰)] দাতব্বো। সচে উপজ্ঝাযো পচ্ছাসমণং আকঙ্খতি, তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা উপজ্ঝাযস্স পচ্ছাসমণেন হোতব্বং। নাতিদূরে গন্তব্বং, নাচ্চাসন্নে গন্তব্বং , পত্তপরিযাপন্নং পটিগ্গহেতব্বং। ন উপজ্ঝাযস্স ভণমানস্স অন্তরন্তরা কথা ওপাতেতব্বা। উপজ্ঝাযো আপত্তিসামন্তা ভণমানো নিৰারেতব্বো। ‘‘নিৰত্তন্তেন পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেতব্বং, পটিনিৰাসনং দাতব্বং, নিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং। সচে চীৰরং সিন্নং হোতি, মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বং, ন চ উণ্হে চীৰরং নিদহিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরন্তেন চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰা চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং – মা মজ্ঝে ভঙ্গো অহোসীতি। ওভোগে কাযবন্ধনং কাতব্বং। ‘‘সচে পিণ্ডপাতো হোতি, উপজ্ঝাযো চ ভুঞ্জিতুকামো হোতি, উদকং দত্ৰা পিণ্ডপাতো উপনামেতব্বো। উপজ্ঝাযো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। ভুত্তাৰিস্স উদকং দত্ৰা পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা ৰোদকং কত্ৰা মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বো। ন চ উণ্হে পত্তো নিদহিতব্বো। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। উপজ্ঝাযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পটিসামেতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে উপজ্ঝাযো নহাযিতুকামো হোতি, নহানং পটিযাদেতব্বং। সচে সীতেন অত্থো হোতি, সীতং পটিযাদেতব্বং। সচে উণ্হেন অত্থো হোতি, উণ্হং পটিযাদেতব্বং। ‘‘সচে উপজ্ঝাযো জন্তাঘরং পৰিসিতুকামো হোতি, চুণ্ণং সন্নেতব্বং, মত্তিকা তেমেতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায উপজ্ঝাযস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো গন্ত্ৰা জন্তাঘরপীঠং দত্ৰা চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং, চুণ্ণং দাতব্বং, মত্তিকা দাতব্বা। সচে উস্সহতি, জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং। ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা। জন্তাঘরে উপজ্ঝাযস্স পরিকম্মং কাতব্বং। জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমিতব্বং। ‘‘উদকেপি উপজ্ঝাযস্স পরিকম্মং কাতব্বং। নহাতেন পঠমতরং উত্তরিত্ৰা অত্তনো গত্তং ৰোদকং কত্ৰা নিৰাসেত্ৰা উপজ্ঝাযস্স গত্ততো উদকং পমজ্জিতব্বং, নিৰাসনং দাতব্বং, সঙ্ঘাটি দাতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং। উপজ্ঝাযো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। সচে উদ্দিসাপেতুকামো হোতি, উদ্দিসিতব্বো। সচে পরিপুচ্ছিতুকামো হোতি, পরিপুচ্ছিতব্বো। ‘‘যস্মিং ৰিহারে উপজ্ঝাযো ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; নিসীদনপচ্চত্থরণং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভিসিবিব্বোহনং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চো নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন , অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; পীঠং নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চপটিপাদকা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বা; খেল়মল্লকো নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; অপস্সেনফলকং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভূমত্থরণং যথাপঞ্ঞত্তং সল্লক্খেত্ৰা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং। সচে ৰিহারে সন্তানকং হোতি, উল্লোকা পঠমং ওহারেতব্বং, আলোকসন্ধিকণ্ণভাগা পমজ্জিতব্বা। সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে অকতা হোতি ভূমি, উদকেন পরিপ্ফোসিত্ৰা পরিফোসিত্ৰা সম্মজ্জিতব্বা – মা ৰিহারো রজেন উহঞ্ঞীতি। সঙ্কারং ৰিচিনিত্ৰা একমন্তং ছড্ডেতব্বং। ‘‘ভূমত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। মঞ্চপটিপাদকা ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বা। মঞ্চো ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বো। পীঠং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। ভিসিবিব্বোহনং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। নিসীদনপচ্চত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। খেল়মল্লকো ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বো। অপস্সেনফলকং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বং। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। ‘‘সচে পুরত্থিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পুরত্থিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে পচ্ছিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পচ্ছিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে উত্তরা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, উত্তরা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে দক্খিণা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, দক্খিণা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে সীতকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা ৰিৰরিতব্বা, রত্তিং থকেতব্বা। সচে উণ্হকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা থকেতব্বা, রত্তিং ৰিৰরিতব্বা। ‘‘সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং। সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো। সচে উপট্ঠানসালা উক্লাপা হোতি, উপট্ঠানসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে অগ্গিসালা উক্লাপা হোতি, অগ্গিসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, ৰচ্চকুটি সম্মজ্জিতব্বা। সচে পানীযং ন হোতি, পানীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে পরিভোজনীযং ন হোতি, পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ‘‘সচে উপজ্ঝাযস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰূপকাসেতব্বো, ৰূপকাসাপেতব্বো, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে উপজ্ঝাযস্স কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰিনোদেতব্বং, ৰিনোদাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে উপজ্ঝাযস্স দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰিৰেচেতব্বং, ৰিৰেচাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে উপজ্ঝাযো গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি পরিৰাসারহো, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স পরিৰাসং দদেয্যাতি। সচে উপজ্ঝাযো মূলাযপটিকস্সনারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযং মূলায পটিকস্সেয্যাতি। সচে উপজ্ঝাযো মানত্তারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স মানত্তং দদেয্যাতি। সচে উপজ্ঝাযো অব্ভানারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযং অব্ভেয্যাতি। সচে সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স কম্মং কত্তুকামো হোতি, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স কম্মং ন করেয্য, লহুকায ৰা পরিণামেয্যাতি। কতং ৰা পনস্স হোতি সঙ্ঘেন কম্মং, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযো সম্মা ৰত্তেয্য, লোমং পাতেয্য, নেত্থারং ৰত্তেয্য, সঙ্ঘো তং কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেয্যাতি। ‘‘সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং ধোৰিতব্বং হোতি , সদ্ধিৰিহারিকেন ধোৰিতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং ধোৰিযেথাতি। সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং কাতব্বং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন কাতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং করিযেথাতি। সচে উপজ্ঝাযস্স রজনা পচিতব্বা হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন পচিতব্বা, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স রজনং পচিযেথাতি। সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং রজিতব্বং[রজেতব্বং (স্যা॰)] হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন রজিতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং রজিযেথাতি। চীৰরং রজন্তেন [রজেন্তেন (স্যা॰)] সাধুকং সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজিতব্বং, ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতব্বং। ‘‘ন উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা একচ্চস্স পত্তো দাতব্বো, ন একচ্চস্স পত্তো পটিগ্গহেতব্বো; ন একচ্চস্স চীৰরং দাতব্বং, ন একচ্চস্স চীৰরং পটিগ্গহেতব্বং; ন একচ্চস্স পরিক্খারো দাতব্বো, ন একচ্চস্স পরিক্খারো পটিগ্গহেতব্বো; ন একচ্চস্স কেসা ছেদেতব্বা [ছেত্তব্বা (সী॰), ছেদিতব্বা (ক॰)], ন একচ্চেন কেসা ছেদাপেতব্বা; ন একচ্চস্স পরিকম্মং কাতব্বং, ন একচ্চেন পরিকম্মং কারাপেতব্বং; ন একচ্চস্স ৰেয্যাৰচ্চো [ৰেয্যাৰচ্চং (ক॰)] কাতব্বো, ন একচ্চেন ৰেয্যাৰচ্চো কারাপেতব্বো; ন একচ্চস্স পচ্ছাসমণেন হোতব্বং, ন একচ্চো পচ্ছাসমণো আদাতব্বো; ন একচ্চস্স পিণ্ডপাতো নীহরিতব্বো, ন একচ্চেন পিণ্ডপাতো নীহরাপেতব্বো; ন উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা গামো পৰিসিতব্বো; ন সুসানং গন্তব্বং; ন দিসা পক্কমিতব্বা। সচে উপজ্ঝাযো গিলানো হোতি, যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো , ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকানং উপজ্ঝাযেসু ৰত্তং যথা সদ্ধিৰিহারিকেহি উপজ্ঝাযেসু সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ১২. সদ্ধিৰিহারিকৰত্তকথা ৩৭৭. তেন খো পন সমযেন উপজ্ঝাযা সদ্ধিৰিহারিকেসু ন সম্মা ৰত্তন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম উপজ্ঝাযা সদ্ধিৰিহারিকেসু ন সম্মা ৰত্তিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, উপজ্ঝাযা সদ্ধিৰিহারিকেসু ন সম্মা ৰত্তন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৭৮. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, উপজ্ঝাযানং সদ্ধিৰিহারিকেসু ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা উপজ্ঝাযেহি সদ্ধিৰিহারিকেসু সম্মা ৰত্তিতব্বং। [মহাৰ॰ ৬৭] উপজ্ঝাযেন, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকম্হি সম্মা ৰত্তিতব্বং । তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ‘‘উপজ্ঝাযেন, ভিক্খৰে, সদ্ধিৰিহারিকো সঙ্গহেতব্বো অনুগ্গহেতব্বো উদ্দেসেন পরিপুচ্ছায ওৰাদেন অনুসাসনিযা। সচে উপজ্ঝাযস্স পত্তো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকস্স পত্তো ন হোতি, উপজ্ঝাযেন সদ্ধিৰিহারিকস্স পত্তো দাতব্বো, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স পত্তো উপ্পজ্জিযেথাতি। সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং ন হোতি, উপজ্ঝাযেন সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং দাতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং উপ্পজ্জিযেথাতি। সচে উপজ্ঝাযস্স পরিক্খারো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিক্খারো ন হোতি, উপজ্ঝাযেন সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিক্খারো দাতব্বো, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিক্খারো উপ্পজ্জিযেথাতি। ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকো গিলানো হোতি, কালস্সেৰ উট্ঠায দন্তকট্ঠং দাতব্বং, মুখোদকং দাতব্বং, আসনং পঞ্ঞপেতব্বং। সচে যাগু হোতি, ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগু উপনামেতব্বা। যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বং। সদ্ধিৰিহারিকম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, নিৰাসনং দাতব্বং, পটিনিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং , কাযবন্ধনং দাতব্বং, সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা , ধোৰিত্ৰা পত্তো সোদকো দাতব্বো। ‘‘এত্তাৰতা নিৰত্তিস্সতীতি আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেতব্বং, পটিনিৰাসনং দাতব্বং, নিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং। সচে চীৰরং সিন্নং হোতি, মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বং, ন চ উণ্হে চীৰরং নিদহিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরন্তেন চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰা চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং – মা মজ্ঝে ভঙ্গো অহোসীতি। ওভোগে কাযবন্ধনং কাতব্বং। ‘‘সচে পিণ্ডপাতো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকো চ ভুঞ্জিতুকামো হোতি, উদকং দত্ৰা পিণ্ডপাতো উপনামেতব্বো। সদ্ধিৰিহারিকো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। ভুত্তাৰিস্স উদকং দত্ৰা পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা ৰোদকং কত্ৰা মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বো, ন চ উণ্হে পত্তো নিদহিতব্বো। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। সদ্ধিৰিহারিকম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পটিসামেতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো । ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকো নহাযিতুকামো হোতি, নহানং পটিযাদেতব্বং। সচে সীতেন অত্থো হোতি, সীতং পটিযাদেতব্বং। সচে উণ্হেন অত্থো হোতি, উণ্হং পটিযাদেতব্বং। ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকো জন্তাঘরং পৰিসিতুকামো হোতি, চুণ্ণং সন্নেতব্বং, মত্তিকা তেমেতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায [আদায সদ্ধিৰিহারিকস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো (ক॰)] গন্ত্ৰা জন্তাঘরপীঠং দত্ৰা চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং, চুণ্ণং দাতব্বং, মত্তিকা দাতব্বা। সচে উস্সহতি জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং, ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা। জন্তাঘরে সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিকম্মং কাতব্বং। জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমিতব্বং। ‘‘উদকেপি সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিকম্মং কাতব্বং। নহাতেন পঠমতরং উত্তরিত্ৰা অত্তনো গত্তং ৰোদকং কত্ৰা নিৰাসেত্ৰা সদ্ধিৰিহারিকস্স গত্ততো উদকং পমজ্জিতব্বং, নিৰাসনং দাতব্বং, সঙ্ঘাটি দাতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং। সদ্ধিৰিহারিকো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। ‘‘যস্মিং ৰিহারে সদ্ধিৰিহারিকো ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং…পে॰… সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, উপজ্ঝাযেন ৰূপকাসেতব্বো, ৰূপকাসাপেতব্বো, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, উপজ্ঝাযেন ৰিনোদেতব্বং, ৰিনোদাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি, উপজ্ঝাযেন ৰিৰেচেতব্বং, ৰিৰেচাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে সদ্ধিৰিহারিকো গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি পরিৰাসারহো, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকস্স পরিৰাসং দদেয্যাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকো মূলাযপটিকস্সনারহো হোতি, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকং মূলায পটিকস্সেয্যাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকো মানত্তারহো হোতি, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকস্স মানত্তং দদেয্যাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকো অব্ভানারহো হোতি, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকং অব্ভেয্যাতি। সচে সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকস্স কম্মং কত্তুকামো হোতি, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো সদ্ধিৰিহারিকস্স কম্মং ন করেয্য, লহুকায ৰা পরিণামেয্যাতি। কতং ৰা পনস্স হোতি সঙ্ঘেন কম্মং, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা, উক্খেপনীযং ৰা, উপজ্ঝাযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকো সম্মা ৰত্তেয্য লোমং পাতেয্য, নেত্থারং ৰত্তেয্য, সঙ্ঘো তং কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেয্যাতি। ‘‘সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং ধোৰিতব্বং হোতি, উপজ্ঝাযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং ধোৰেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং ধোৰিযেথাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং কাতব্বং হোতি, উপজ্ঝাযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং করেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং করিযেথাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স রজনং পচিতব্বং হোতি, উপজ্ঝাযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং পচেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স রজনং পচিযেথাতি। সচে সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং রজিতব্বং হোতি, উপজ্ঝাযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং রজেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো সদ্ধিৰিহারিকস্স চীৰরং রজিযেথাতি। চীৰরং রজন্তেন সাধুকং সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজিতব্বং, ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতব্বং। সচে সদ্ধিৰিহারিকো গিলানো হোতি, যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো, ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে , উপজ্ঝাযানং সদ্ধিৰিহারিকেসু ৰত্তং যথা উপজ্ঝাযেহি সদ্ধিৰিহারিকেসু সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। দুতিযভাণৰারো নিট্ঠিতো। ১৩. আচরিযৰত্তকথা ৩৭৯. তেন খো পন সমযেন অন্তেৰাসিকা আচরিযেসু ন সম্মা ৰত্তন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অন্তেৰাসিকা আচরিযেসু ন সম্মা ৰত্তিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, অন্তেৰাসিকা আচরিযেসু ন সম্মা ৰত্তন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৮০. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, অন্তেৰাসিকানং আচরিযেসু ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা অন্তেৰাসিকেহি আচরিযেসু সম্মা ৰত্তিতব্বং। [মহাৰ॰ ৭৮] অন্তেৰাসিকেন, ভিক্খৰে, আচরিযম্হি সম্মা ৰত্তিতব্বং। তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ‘‘কালস্সেৰ উট্ঠায উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা দন্তকট্ঠং দাতব্বং, মুখোদকং দাতব্বং, আসনং পঞ্ঞপেতব্বং। সচে যাগু হোতি, ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগু উপনামেতব্বা। যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বং। আচরিযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে আচরিযো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, নিৰাসনং দাতব্বং, পটিনিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং, কাযবন্ধনং দাতব্বং, সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা, ধোৰিত্ৰা পত্তো সোদকো দাতব্বো। সচে আচরিযো পচ্ছাসমণং আকঙ্খতি, তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা আচরিযস্স পচ্ছাসমণেন হোতব্বং। নাতিদূরে গন্তব্বং, নাচ্চাসন্নে গন্তব্বং, পত্তপরিযাপন্নং পটিগ্গহেতব্বং। ন আচরিযস্স ভণমানস্স অন্তরন্তরা কথা ওপাতেতব্বা। আচরিযো আপত্তিসামন্তা ভণমানো নিৰারেতব্বো। ‘‘নিৰত্তন্তেন পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেতব্বং, পটিনিৰাসনং দাতব্বং, নিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং। সচে চীৰরং সিন্নং হোতি, মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বং, ন চ উণ্হে চীৰরং নিদহিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরন্তেন চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰা চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং – মা মজ্ঝে ভঙ্গো অহোসীতি। ওভোগে কাযবন্ধনং কাতব্বং। ‘‘সচে পিণ্ডপাতো হোতি, আচরিযো চ ভুঞ্জিতুকামো হোতি, উদকং দত্ৰা পিণ্ডপাতো উপনামেতব্বো। আচরিযো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো । ভুত্তাৰিস্স উদকং দত্ৰা পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা ৰোদকং কত্ৰা মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বো, ন চ উণ্হে পত্তো নিদহিতব্বো। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। আচরিযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পটিসামেতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে আচরিযো নহাযিতুকামো হোতি, নহানং পটিযাদেতব্বং। সচে সীতেন অত্থো হোতি, সীতং পটিযাদেতব্বং। সচে উণ্হেন অত্থো হোতি, উণ্হং পটিযাদেতব্বং। ‘‘সচে আচরিযো জন্তাঘরং পৰিসিতুকামো হোতি, চুণ্ণং সন্নেতব্বং, মত্তিকা তেমেতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায আচরিযস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো গন্ত্ৰা জন্তাঘরপীঠং দত্ৰা চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং, চুণ্ণং দাতব্বং, মত্তিকা দাতব্বা। সচে উস্সহতি, জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং। ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা। জন্তাঘরে আচরিযস্স পরিকম্মং কাতব্বং। জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমিতব্বং। ‘‘উদকেপি আচরিযস্স পরিকম্মং কাতব্বং। নহাতেন পঠমতরং উত্তরিত্ৰা অত্তনো গত্তং ৰোদকং কত্ৰা নিৰাসেত্ৰা আচরিযস্স গত্ততো উদকং পমজ্জিতব্বং, নিৰাসনং দাতব্বং, সঙ্ঘাটি দাতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং। আচরিযো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। সচে উদ্দিসাপেতুকামো হোতি, উদ্দিসিতব্বো। সচে পরিপুচ্ছিতুকামো হোতি, পরিপুচ্ছিতব্বো। ‘‘যস্মিং ৰিহারে আচরিযো ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; নিসীদনপচ্চত্থরণং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভিসিবিব্বোহনং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চো নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; পীঠং নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; মঞ্চপটিপাদকা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বা; খেল়মল্লকো নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বো; অপস্সেনফলকং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং; ভূমত্থরণং যথাপঞ্ঞত্তং সল্লক্খেত্ৰা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং। সচে ৰিহারে সন্তানকং হোতি, উল্লোকা পঠমং ওহারেতব্বং, আলোকসন্ধিকণ্ণভাগা পমজ্জিতব্বা। সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা। সচে অকতা হোতি ভূমি, উদকেন পরিপ্ফোসিত্ৰা পরিফোসিত্ৰা সম্মজ্জিতব্বা – মা ৰিহারো রজেন উহঞ্ঞীতি। সঙ্কারং ৰিচিনিত্ৰা একমন্তং ছড্ডেতব্বং। ‘‘ভূমত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। মঞ্চপটিপাদকা ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বা। মঞ্চো ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বো। পীঠং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন, অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপিট্ঠং, অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। ভিসিবিব্বোহনং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। নিসীদনপচ্চত্থরণং ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেতব্বং। খেল়মল্লকো ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বো। অপস্সেনফলকং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাঠানে ঠপেতব্বং। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তো নিক্খিপিতব্বো। চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। ‘‘সচে পুরত্থিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পুরত্থিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে পচ্ছিমা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পচ্ছিমা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে উত্তরা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, উত্তরা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে দক্খিণা সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, দক্খিণা ৰাতপানা থকেতব্বা। সচে সীতকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা ৰিৰরিতব্বা, রত্তিং থকেতব্বা। সচে উণ্হকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানা থকেতব্বা, রত্তিং ৰিৰরিতব্বা। ‘‘সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং। সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকো সম্মজ্জিতব্বো। সচে উপট্ঠানসালা উক্লাপা হোতি, উপট্ঠানসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে অগ্গিসালা উক্লাপা হোতি, অগ্গিসালা সম্মজ্জিতব্বা। সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, ৰচ্চকুটি সম্মজ্জিতব্বা। সচে পানীযং ন হোতি, পানীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে পরিভোজনীযং ন হোতি, পরিভোজনীযং উপট্ঠাপেতব্বং। সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ‘‘সচে আচরিযস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, অন্তেৰাসিকেন ৰূপকাসেতব্বা, ৰূপকাসাপেতব্বা, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে আচরিযস্স কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, অন্তেৰাসিকেন ৰিনোদেতব্বং, ৰিনোদাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে আচরিযস্স দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি , অন্তেৰাসিকেন ৰিৰেচেতব্বং, ৰিৰেচাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে আচরিযো গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি, পরিৰাসারহো, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো আচরিযস্স পরিৰাসং দদেয্যাতি। সচে আচরিযো মূলাযপটিকস্সনারহো হোতি, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো আচরিযং মূলায পটিকস্সেয্যাতি। সচে আচরিযো মানত্তারহো হোতি, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো আচরিযস্স মানত্তং দদেয্যাতি। সচে আচরিযো অব্ভানারহো হোতি, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো আচরিযং অব্ভেয্যাতি। সচে সঙ্ঘো আচরিযস্স কম্মং কত্তুকামো হোতি, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো আচরিযস্স কম্মং ন করেয্য, লহুকায ৰা পরিণামেয্যাতি। কতং ৰা পনস্স হোতি সঙ্ঘেন কম্মং, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, অন্তেৰাসিকেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো আচরিযো সম্মা ৰত্তেয্য, লোমং পাতেয্য, নেত্থারং ৰত্তেয্য, সঙ্ঘো তং কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেয্যাতি। ‘‘সচে আচরিযস্স চীৰরং ধোৰিতব্বং হোতি, অন্তেৰাসিকেন ধোৰিতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো আচরিযস্স চীৰরং ধোৰিযেথাতি। সচে আচরিযস্স চীৰরং কাতব্বং হোতি, অন্তেৰাসিকেন কাতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো আচরিযস্স চীৰরং করিযেথাতি। সচে আচরিযস্স রজনং পচিতব্বং হোতি, অন্তেৰাসিকেন পচিতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো আচরিযস্স রজনং পচিযেথাতি। সচে আচরিযস্স চীৰরং রজিতব্বং হোতি, অন্তেৰাসিকেন রজিতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো আচরিযস্স চীৰরং রজিযেথাতি। চীৰরং রজন্তেন সাধুকং সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজিতব্বং, ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতব্বং। ‘‘ন আচরিযং অনাপুচ্ছা একচ্চস্স পত্তো দাতব্বো, ন একচ্চস্স পত্তো পটিগ্গহেতব্বো; ন একচ্চস্স চীৰরং দাতব্বং, ন একচ্চস্স চীৰরং পটিগ্গহেতব্বং; ন একচ্চস্স পরিক্খারো দাতব্বো, ন একচ্চস্স পরিক্খারো পটিগ্গহেতব্বো; ন একচ্চস্স কেসা ছেদিতব্বা, ন একচ্চেন কেসা ছেদাপেতব্বা; ন একচ্চস্স পরিকম্মং কাতব্বং, ন একচ্চেন পরিকম্মং কারাপেতব্বং; ন একচ্চস্স ৰেয্যাৰচ্চো কাতব্বো, ন একচ্চেন ৰেয্যাৰচ্চো কারাপেতব্বো; ন একচ্চস্স পচ্ছাসমণেন হোতব্বং, ন একচ্চো পচ্ছাসমণো আদাতব্বো; ন একচ্চস্স পিণ্ডপাতো নীহরিতব্বো, ন একচ্চেন পিণ্ডপাতো নীহরাপেতব্বো; ন আচরিযং অনাপুচ্ছা গামো পৰিসিতব্বো; ন সুসানং গন্তব্বং; ন দিসা পক্কমিতব্বা। সচে আচরিযো গিলানো হোতি, যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো , ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, অন্তেৰাসিকানং আচরিযেসু ৰত্তং যথা অন্তেৰাসিকেহি আচরিযেসু সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ১৪. অন্তেৰাসিকৰত্তকথা ৩৮১. তেন খো পন সমযেন আচরিযা অন্তেৰাসিকেসু ন সম্মা ৰত্তন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আচরিযা অন্তেৰাসিকেসু ন সম্মা ৰত্তিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, আচরিযা অন্তেৰাসিকেসু ন সম্মা ৰত্তন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ৩৮২. ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, আচরিযানং অন্তেৰাসিকেসু ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামি যথা আচরিযেহি অন্তেৰাসিকেসু সম্মা ৰত্তিতব্বং। [মহাৰ॰ ৭৯] আচরিযেন, ভিক্খৰে, অন্তেৰাসিকম্হি সম্মা ৰত্তিতব্বং। তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ‘‘আচরিযেন, ভিক্খৰে, অন্তেৰাসিকো সঙ্গহেতব্বো অনুগ্গহেতব্বো উদ্দেসেন পরিপুচ্ছায ওৰাদেন অনুসাসনিযা। সচে আচরিযস্স পত্তো হোতি, অন্তেৰাসিকস্স পত্তো ন হোতি, আচরিযেন অন্তেৰাসিকস্স পত্তো দাতব্বো, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স পত্তো উপ্পজ্জিযেথাতি। সচে আচরিযস্স চীৰরং হোতি, অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং ন হোতি, আচরিযেন অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং দাতব্বং, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং উপ্পজ্জিযেথাতি। সচে আচরিযস্স পরিক্খারো হোতি, অন্তেৰাসিকস্স পরিক্খারো ন হোতি, আচরিযেন অন্তেৰাসিকস্স পরিক্খারো দাতব্বো, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স পরিক্খারো উপ্পজ্জিযেথাতি। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকো গিলানো হোতি, কালস্সেৰ উট্ঠায দন্তকট্ঠং দাতব্বং, মুখোদকং দাতব্বং, আসনং পঞ্ঞপেতব্বং। সচে যাগু হোতি , ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগু উপনামেতব্বা। যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বং । অন্তেৰাসিকম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, নিৰাসনং দাতব্বং, পটিনিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং, কাযবন্ধনং দাতব্বং, সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা, ধোৰিত্ৰা পত্তো সোদকো দাতব্বো। ‘‘এত্তাৰতা নিৰত্তিস্সতীতি আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেতব্বং, পটিনিৰাসনং দাতব্বং, নিৰাসনং পটিগ্গহেতব্বং। সচে চীৰরং সিন্নং হোতি, মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বং, ন চ উণ্হে চীৰরং নিদহিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং। চীৰরং সঙ্ঘরন্তেন চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰা চীৰরং সঙ্ঘরিতব্বং – মা মজ্ঝে ভঙ্গো অহোসীতি। ওভোগে কাযবন্ধনং কাতব্বং। ‘‘সচে পিণ্ডপাতো হোতি, অন্তেৰাসিকো চ ভুঞ্জিতুকামো হোতি, উদকং দত্ৰা পিণ্ডপাতো উপনামেতব্বো। অন্তেৰাসিকো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। ভুত্তাৰিস্স উদকং দত্ৰা পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা ৰোদকং কত্ৰা মুহুত্তং উণ্হে ওতাপেতব্বো, ন চ উণ্হে পত্তো নিদহিতব্বো। পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং। পত্তং নিক্খিপন্তেন…পে॰… চীৰরং নিক্খিপন্তেন…পে॰… পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরং নিক্খিপিতব্বং। অন্তেৰাসিকম্হি উট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পটিসামেতব্বং। সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকো নহাযিতুকামো হোতি, নহানং পটিযাদেতব্বং। সচে সীতেন অত্থো হোতি, সীতং পটিযাদেতব্বং। সচে উণ্হেন অত্থো হোতি, উণ্হং পটিযাদেতব্বং। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকো জন্তাঘরং পৰিসিতুকামো হোতি, চুণ্ণং সন্নেতব্বং, মত্তিকা তেমেতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায [আদায অন্তেৰাসিকস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো (ক॰)] গন্ত্ৰা জন্তাঘরপীঠং দত্ৰা চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং, চুণ্ণং দাতব্বং, মত্তিকা দাতব্বা। সচে উস্সহতি জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং। ন থেরে ভিক্খূ অনুপখজ্জ নিসীদিতব্বং। ন নৰা ভিক্খূ আসনেন পটিবাহিতব্বা । জন্তাঘরে অন্তেৰাসিকস্স পরিকম্মং কাতব্বং। জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমিতব্বং। ‘‘উদকেপি অন্তেৰাসিকস্স পরিকম্মং কাতব্বং। নহাতেন পঠমতরং উত্তরিত্ৰা অত্তনো গত্তং ৰোদকং কত্ৰা নিৰাসেত্ৰা অন্তেৰাসিকস্স গত্ততো উদকং পমজ্জিতব্বং, নিৰাসনং দাতব্বং, সঙ্ঘাটি দাতব্বা, জন্তাঘরপীঠং আদায পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনং পঞ্ঞপেতব্বং, পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্বং, অন্তেৰাসিকো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো। ‘‘যস্মিং ৰিহারে অন্তেৰাসিকো ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, সোধেতব্বো। ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বং…পে॰… আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকং আসিঞ্চিতব্বং। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, আচরিযেন ৰূপকাসেতব্বো, ৰূপকাসাপেতব্বো, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে অন্তেৰাসিকস্স কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, আচরিযেন ৰিনোদেতব্বং, ৰিনোদাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে অন্তেৰাসিকস্স দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি, আচরিযেন ৰিৰেচেতব্বং, ৰিৰেচাপেতব্বং, ধম্মকথা ৰাস্স কাতব্বা। সচে অন্তেৰাসিকো গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি, পরিৰাসারহো, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকস্স পরিৰাসং দদেয্যাতি। সচে অন্তেৰাসিকো মূলাযপটিকস্সনারহো হোতি, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকং মূলায পটিকস্সেয্যাতি। সচে অন্তেৰাসিকো মানত্তারহো হোতি, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকস্স মানত্তং দদেয্যাতি। সচে অন্তেৰাসিকো অব্ভানারহো হোতি, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকং অব্ভেয্যাতি। সচে সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকস্স কম্মং কত্তুকামো হোতি, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো সঙ্ঘো অন্তেৰাসিকস্স কম্মং ন করেয্য , লহুকায ৰা পরিণামেয্যাতি। কতং ৰা পনস্স হোতি, সঙ্ঘেন কম্মং, তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, আচরিযেন উস্সুক্কং কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকো সম্মা ৰত্তেয্য, লোমং পাতেয্য, নেত্থারং ৰত্তেয্য, সঙ্ঘো তং কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেয্যাতি। ‘‘সচে অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং ধোৰিতব্বং হোতি, আচরিযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং ধোৰেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং ধোৰিযেথাতি। সচে অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং কাতব্বং হোতি, আচরিযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং করেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং করিযেথাতি। সচে অন্তেৰাসিকস্স রজনং পচিতব্বং হোতি, আচরিযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং পচেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স রজনং পচিযেথাতি। সচে অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং রজিতব্বং হোতি, আচরিযেন আচিক্খিতব্বং – এৰং রজেয্যাসীতি, উস্সুক্কং ৰা কাতব্বং – কিন্তি নু খো অন্তেৰাসিকস্স চীৰরং রজিযেথাতি। চীৰরং রজন্তেন সাধুকং সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজিতব্বং। ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতব্বং। সচে অন্তেৰাসিকো গিলানো হোতি, যাৰজীৰং উপট্ঠাতব্বো, ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বং। ইদং খো, ভিক্খৰে, আচরিযানং অন্তেৰাসিকেসু ৰত্তং যথা আচরিযেহি অন্তেৰাসিকেসু সম্মা ৰত্তিতব্ব’’ন্তি। ৰত্তক্খন্ধকো অট্ঠমো। ইমম্হি খন্ধকে ৰত্থূ একূনৰীসতি, ৰত্তা চুদ্দস। তস্সুদ্দানং – সউপাহনা ছত্তা চ, ওগুণ্ঠি সীসং পানীযং। নাভিৰাদে ন পুচ্ছন্তি, অহি উজ্ঝন্তি পেসলা॥ ওমুঞ্চি ছত্তং খন্ধে চ, অতরঞ্চ পটিক্কমং। পত্তচীৰরং নিক্খিপা, পতিরূপঞ্চ পুচ্ছিতা॥ আসিঞ্চেয্য ধোৰিতেন, সুক্খেনল্লেনুপাহনা। ৰুড্ঢো নৰকো পুচ্ছেয্য, অজ্ঝাৰুট্ঠঞ্চ গোচরা॥ সেক্খা ৰচ্চা পানী পরি, কত্তরং কতিকং ততো। কালং মুহুত্তং উক্লাপো, ভূমত্থরণং নীহরে॥ পটিপাদো ভিসিবিব্বো, মঞ্চপীঠঞ্চ মল্লকং। অপস্সেনুল্লোককণ্ণা, গেরুকা কাল় অকতা॥ সঙ্কারঞ্চ ভূমত্থরণং, পটিপাদকং মঞ্চপীঠং। ভিসি নিসীদনম্পি, মল্লকং অপস্সেন চ॥ পত্তচীৰরং ভূমি চ, পারন্তং ওরতো ভোগং। পুরত্থিমা পচ্ছিমা চ, উত্তরা অথ দক্খিণা॥ সীতুণ্হে চ দিৰারত্তিং, পরিৰেণঞ্চ কোট্ঠকো। উপট্ঠানগ্গি সালা চ, ৰত্তং ৰচ্চকুটীসু চ॥ পানী পরিভোজনিযা, কুম্ভি আচমনেসু চ। অনোপমেন পঞ্ঞত্তং, ৰত্তং আগন্তুকেহিমে [ৰে (ক॰ এৰমুপরিপি)]॥ নেৰাসনং ন উদকং, ন পচ্চু ন চ পানিযং। নাভিৰাদে নপঞ্ঞপে, উজ্ঝাযন্তি চ পেসলা॥ ৰুড্ঢাসনঞ্চ উদকং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা চ পানিযং। উপাহনে একমন্তং, অভিৰাদে চ পঞ্ঞপে॥ ৰুত্থং গোচরসেক্খো চ, ঠানং পানিযভোজনং। কত্তরং কতিকং কালং, নৰকস্স নিসিন্নকে॥ অভিৰাদযে আচিক্খে, যথা হেট্ঠা তথা নযে। নিদ্দিট্ঠং সত্থৰাহেন ৰত্তং আৰাসিকেহিমে॥ গমিকা দারুমত্তি চ, ৰিৰরিত্ৰা ন পুচ্ছিয। নস্সন্তি চ অগুত্তঞ্চ, উজ্ঝাযন্তি চ পেসলা॥ পটিসামেত্ৰা থকেত্ৰা, আপুচ্ছিত্ৰাৰ পক্কমে। ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা, আরামিকো উপাসকো॥ পাসাণকেসু চ পুঞ্জং, পটিসামে থকেয্য চ। সচে উস্সহতি উস্সুক্কং, অনোৰস্সে তথেৰ চ॥ সব্বো ওৰস্সতি গামং, অজ্ঝোকাসে তথেৰ চ। অপ্পেৰঙ্গানি সেসেয্যুং, ৰত্তং গমিকভিক্খুনা॥ নানুমোদন্তি থেরেন, ওহায চতুপঞ্চহি। ৰচ্চিতো মুচ্ছিতো আসি, ৰত্তানুমোদনেসুমে॥ ছব্বগ্গিযা দুন্নিৰত্থা, অথোপি চ দুপ্পারুতা। অনাকপ্পা চ ৰোক্কম্ম, থেরে অনুপখজ্জনে॥ নৰে ভিক্খূ চ সঙ্ঘাটি, উজ্ঝাযন্তি চ পেসলা। তিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা, কাযসগুণগণ্ঠিকা॥ ন ৰোক্কম্ম পটিচ্ছন্নং, সুসংৰুতোক্খিত্তচক্খু। উক্খিত্তোজ্জগ্ঘিকাসদ্দো, তযো চেৰ পচালনা॥ খম্ভোগুণ্ঠিউক্কুটিকা, পটিচ্ছন্নং সুসংৰুতো। ওক্খিত্তুক্খিত্তউজ্জগ্ঘি, অপ্পসদ্দো তযো চলা॥ খম্ভোগুণ্ঠিপল্লত্থি চ, অনুপখজ্জ নাসনে। ওত্থরিত্ৰান উদকে, নীচং কত্ৰান সিঞ্চিযা॥ পটি সামন্তা সঙ্ঘাটি, ওদনে চ পটিগ্গহে। সূপং উত্তরিভঙ্গেন, সব্বেসং সমতিত্থি চ॥ সক্কচ্চং পত্তসঞ্ঞী চ, সপদানঞ্চ সূপকং। ন থূপতো পটিচ্ছাদে, ৰিঞ্ঞত্তুজ্ঝানসঞ্ঞিনা॥ মহন্তমণ্ডলদ্ৰারং, সব্বহত্থো ন ব্যাহরে। উক্খেপো ছেদনাগণ্ড, ধুনং সিত্থাৰকারকং॥ জিৰ্হানিচ্ছারকঞ্চেৰ, চপুচপু সুরুসুরু। হত্থপত্তোট্ঠনিল্লেহং, সামিসেন পটিগ্গহে॥ যাৰ ন সব্বে উদকে, নীচং কত্ৰান সিঞ্চিযং। পটি সামন্তা সঙ্ঘাটি, নীচং কত্ৰা ছমায চ॥ সসিত্থকং নিৰত্তন্তে, সুপ্পটিচ্ছন্নমুক্কুটি। ধম্মরাজেন পঞ্ঞত্তং, ইদং ভত্তগ্গৰত্তনং॥ দুন্নিৰত্থা অনাকপ্পা, অসল্লেক্খেত্ৰা চ সহসা। দূরে অচ্চ চিরং লহুং, তথেৰ পিণ্ডচারিকো॥ পটিচ্ছন্নোৰ গচ্ছেয্য, সুংসৰুতোক্খিত্তচক্খু। উক্খিত্তোজ্জগ্ঘিকাসদ্দো, তযো চেৰ পচালনা॥ খম্ভোগুণ্ঠিউক্কুটিকা, সল্লক্খেত্ৰা চ সহসা। দূরে অচ্চ চিরং লহুং, আসনকং কটচ্ছুকা॥ ভাজনং ৰা ঠপেতি চ, উচ্চারেত্ৰা পণামেত্ৰা। পটিগ্গহে ন উল্লোকে, সূপেসুপি তথেৰ তং॥ ভিক্খু সঙ্ঘাটিযা ছাদে, পটিচ্ছন্নেৰ গচ্ছিযং। সংৰুতোক্খিত্তচক্খু চ, উক্খিত্তোজ্জগ্ঘিকায চ। অপ্পসদ্দো তযো চালা, খম্ভোগুণ্ঠিকউক্কুটি॥ পঠমাসনৰক্কার , পানিযং পরিভোজনী। পচ্ছাকঙ্খতি ভুঞ্জেয্য, ওপিলাপেয্য উদ্ধরে॥ পটিসামেয্য সম্মজ্জে, রিত্তং তুচ্ছং উপট্ঠপে। হত্থৰিকারে ভিন্দেয্য, ৰত্তিদং পিণ্ডচারিকে॥ পানী পরি অগ্গিরণি, নক্খত্তদিসচোরা চ। সব্বং নত্থীতি কোট্টেত্ৰা, পত্তংসে চীৰরং ততো॥ ইদানি অংসে লগ্গেত্ৰা, তিমণ্ডলং পরিমণ্ডলং। যথা পিণ্ডচারিৰত্তং, নযে আরঞ্ঞকেসুপি॥ পত্তংসে চীৰরং সীসে, আরোহিত্ৰা চ পানিযং। পরিভোজনিযং অগ্গি, অরণী চাপি কত্তরং॥ নক্খত্তং সপ্পদেসং ৰা, দিসাপি কুসলো ভৰে। সত্তুত্তমেন পঞ্ঞত্তং, ৰত্তং আরঞ্ঞকেসুমে॥ অজ্ঝোকাসে ওকিরিংসু, উজ্ঝাযন্তি চ পেসলা। সচে ৰিহারো উক্লাপো, পঠমং পত্তচীৰরং॥ ভিসিবিব্বোহনং মঞ্চং, পীঠঞ্চ খেল়মল্লকং। অপস্সেনুল্লোককণ্ণা, গেরুকা কাল় অকতা॥ সঙ্কারং ভিক্খুসামন্তা, সেনাৰিহারপানিযং। পরিভোজনসামন্তা, পটিৰাতে চ অঙ্গণে॥ অধোৰাতে অত্থরণং, পটিপাদকমঞ্চো চ। পীঠং ভিসি নিসীদনং, মল্লকং অপস্সেন চ॥ পত্তচীৰরং ভূমি চ, পারন্তং ওরতো ভোগং। পুরত্থিমা চ পচ্ছিমা, উত্তরা অথ দক্খিণা॥ সীতুণ্হে চ দিৰা রত্তিং, পরিৰেণঞ্চ কোট্ঠকো। উপট্ঠানগ্গিসালা চ, ৰচ্চকুটী চ পানিযং॥ আচমনকুম্ভি ৰুড্ঢে চ, উদ্দেসপুচ্ছনা সজ্ঝা। ধম্মো পদীপং ৰিজ্ঝাপে, ন ৰিৰরে নপি থকে॥ যেন ৰুড্ঢো পরিৰত্তি, কণ্ণেনপি ন ঘট্টযে। পঞ্ঞপেসি মহাৰীরো, ৰত্তং সেনাসনেসু তং॥ নিৰারিযমানা দ্ৰারং, মুচ্ছিতুজ্ঝন্তি পেসলা। ছারিকং ছড্ডযে জন্তা, পরিভণ্ডং তথেৰ চ॥ পরিৰেণং কোট্ঠকো সালা, চুণ্ণমত্তিকদোণিকা। মুখং পুরতো ন থেরে, ন নৰে উস্সহতি সচে॥ পুরতো উপরিমগ্গো, চিক্খল্লং মত্তি পীঠকং। ৰিজ্ঝাপেত্ৰা থকেত্ৰা চ, ৰত্তং জন্তাঘরেসুমে॥ নাচমেতি যথাৰুড্ঢং, পটিপাটি চ সহসা। উব্ভজি নিত্থুনো কট্ঠং, ৰচ্চং পস্সাৰ খেল়কং॥ ফরুসা কূপ সহসা, উব্ভজি চপু সেসেন। বহি অন্তো চ উক্কাসে, রজ্জু অতরমানঞ্চ॥ সহসা উব্ভজি ঠিতে, নিত্থুনে কট্ঠ ৰচ্চঞ্চ। পস্সাৰ খেল় ফরুসা, কূপঞ্চ ৰচ্চপাদুকে॥ নাতিসহসা উব্ভজি, পাদুকায চপুচপু। ন সেসযে পটিচ্ছাদে, উহতপিধরেন চ॥ ৰচ্চকুটী পরিভণ্ডং, পরিৰেণঞ্চ কোট্ঠকো। আচমনে চ উদকং, ৰত্তং ৰচ্চকুটীসুমে॥ উপাহনা দন্তকট্ঠং, মুখোদকঞ্চ আসনং। যাগু উদকং ধোৰিত্ৰা, উদ্ধারুক্লাপ গাম চ॥ নিৰাসনা কাযবন্ধা, সগুণং পত্তসোদকং। পচ্ছা তিমণ্ডলো চেৰ, পরিমণ্ডল বন্ধনং॥ সগুণং ধোৰিত্ৰা পচ্ছা, নাতিদূরে পটিগ্গহে। ভণমানস্স আপত্তি, পঠমাগন্ত্ৰান আসনং॥ উদকং পীঠকথলি, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা নিৰাসনং। ওতাপে নিদহি ভঙ্গো, ওভোগে ভুঞ্জিতু নমে॥ পানীযং উদকং নীচং, মুহুত্তং ন চ নিদহে। পত্তচীৰরং ভূমি চ, পারন্তং ওরতো ভোগং॥ উদ্ধরে পটিসামে চ, উক্লাপো চ নহাযিতুং। সীতং উণ্হং জন্তাঘরং, চুণ্ণং মত্তিক পিট্ঠিতো॥ পীঠঞ্চ চীৰরং চুণ্ণং, মত্তিকুস্সহতি মুখং। পুরতো থেরে নৰে চ, পরিকম্মঞ্চ নিক্খমে॥ পুরতো উদকে ন্হাতে, নিৰাসেত্ৰা উপজ্ঝাযং। নিৰাসনঞ্চ সঙ্ঘাটি, পীঠকং আসনেন চ॥ পাদো পীঠং কথলিঞ্চ, পানীযুদ্দেসপুচ্ছনা। উক্লাপং সুসোধেয্য, পঠমং পত্তচীৰরং॥ নিসীদনপচ্চত্থরণং, ভিসি বিব্বোহনানি চ। মঞ্চো পীঠং পটিপাদং, মল্লকং অপস্সেন চ॥ ভূম সন্তান আলোক, গেরুকা কাল় অকতা। ভূমত্থরপটিপাদা, মঞ্চো পীঠং বিব্বোহনং॥ নিসীদত্থরণং খেল়, অপস্সে পত্তচীৰরং। পুরত্থিমা পচ্ছিমা চ, উত্তরা অথ দক্খিণা॥ সীতুণ্হঞ্চ দিৰা রত্তিং, পরিৰেণঞ্চ কোট্ঠকো। উপট্ঠানগ্গিসালা চ, ৰচ্চপানিযভোজনী॥ আচমং অনভিরতি, কুক্কুচ্চং দিট্ঠি চ গরু। মূলমানত্তঅব্ভানং, তজ্জনীযং নিযস্সকং॥ পব্বাজ পটিসারণী, উক্খেপঞ্চ কতং যদি। ধোৰে কাতব্বং রজঞ্চ, রজে সম্পরিৰত্তকং॥ পত্তঞ্চ চীৰরঞ্চাপি, পরিক্খারঞ্চ ছেদনং। পরিকম্মং ৰেয্যাৰচ্চং, পচ্ছা পিণ্ডং পৰিসনং॥ ন সুসানং দিসা চেৰ, যাৰজীৰং উপট্ঠহে। সদ্ধিৰিহারিকেনেতং, ৰত্তুপজ্ঝাযকেসুমে॥ ওৰাদসাসনুদ্দেসা, পুচ্ছা পত্তঞ্চ চীৰরং। পরিক্খারো গিলানো চ, ন পচ্ছাসমণো ভৰে॥ উপজ্ঝাযেসু যে ৰত্তা, এৰং আচরিযেসুপি। সদ্ধিৰিহারিকে ৰত্তা, তথেৰ অন্তেৰাসিকে॥ আগন্তুকেসু যে ৰত্তা, পুন আৰাসিকেসু চ। গমিকানুমোদনিকা, ভত্তগ্গে পিণ্ডচারিকে॥ আরঞ্ঞকেসু যং ৰত্তং, যঞ্চ সেনাসনেসুপি। জন্তাঘরে ৰচ্চকুটী, উপজ্ঝা সদ্ধিৰিহারিকে॥ আচরিযেসু যং ৰত্তং, তথেৰ অন্তেৰাসিকে। একূনৰীসতি ৰত্থূ, ৰত্তা চুদ্দস খন্ধকে॥ ৰত্তং অপরিপূরেন্তো, ন সীলং পরিপূরতি। অসুদ্ধসীলো দুপ্পঞ্ঞো, চিত্তেকগ্গং ন ৰিন্দতি॥ ৰিক্খিত্তচিত্তোনেকগ্গো, সম্মা ধম্মং ন পস্সতি। অপস্সমানো সদ্ধম্মং, দুক্খা ন পরিমুচ্চতি॥ যং ৰত্তং পরিপূরেন্তো, সীলম্পি পরিপূরতি। ৰিসুদ্ধসীলো সপ্পঞ্ঞো, চিত্তেকগ্গম্পি ৰিন্দতি॥ অৰিক্খিত্তচিত্তো একগ্গো, সম্মা ধম্মং ৰিপস্সতি। সম্পস্সমানো সদ্ধম্মং, দুক্খা সো পরিমুচ্চতি॥ তস্মা হি ৰত্তং পূরেয্য, জিনপুত্তো ৰিচক্খণো। ওৰাদং বুদ্ধসেট্ঠস্স, ততো নিব্বানমেহিতীতি॥ ৰত্তক্খন্ধকং নিট্ঠিতং। |
Copyright © 2011 Bangladesh Buddhist. All rights reserved |